■ چیا عەباس ..

مێژویەکی یەکڕیزی
کورد لە شۆڕشی ئەیلول و شۆڕشی هەڵساندنەوەی دوای شکستی ١٩٧٥ دەیزانی شەڕ بۆچی دەکات و لەگەڵ کێ دەیکات.

کاتێک شەڕی نێوان شۆرش و رژێمی بەغدا لە ١٩٧٥ دەستی پێکردەوە دەیان هەزار کورد لە هەمو چین و توێژەکانەوە و هەزاران خوێندکاری پلە جیاکان رویان لە ناوچە ئازادکراوەکان کرد، هەزاران کارمەند و کادری حزبی و ئیداری لە دەزگا حیزبی و ئیداریە جیاکانی شۆرشدا کاریان دەکرد و دەیان هەزار پێشمەرگە و هێزی یەدەک لە بەرەکانی جەنگدا بون. ئەم بەشداریە میللیە لە مێژوی سەدەی رابوردوی کوردایەتی لە باشور بەهێزترین شێوازی یەکریزی و یەکگرتویی بو.

خوالێخۆشبو مەلا مستەفا کە رابەری شۆڕشی ئەیلول بو دەیگوت: گرنگ نیە چ بیر و بۆچونێکت هەبێت، گرنگە کوڕی میللەتەکەت بمێنێتەوە. لە شۆرشی هەڵساندنەوەی دوای شکست هەزاران گەنجی شارەکان و گوندەکان لە سەختترین دۆخدا شەڕی مان و نەمانیان دژ بە رژێمەکەی بەغدا دەکرد.

وێڕای مەترسی زۆر گەورە لەسەر ژیان و ماڵیان پشتگیری و پشتیوانی بێئەندازەی خەڵکی شار و گوندەکانی کوردستان بۆ ئەو خەباتە نیشانەیەکی زیندوی تر بون بۆ یەکڕیزی و ئیرادەی یەکگرتوی میللەت. یەکێتی کە سەر قافڵەی ئەو شۆڕشە بو باوەڕی بە فرە رەنگ و بۆچون بو، بۆ خۆشی چەترێکی گەورە بو بۆ کۆکردنەوە و یەکڕیزی. 

وەسفکردنی ئەم یەکگرتویی و یەکڕیزیە زادەی خەیاڵ نیە، هەر کەسێک بە هۆشیاری و ویژدانەوە ئاگای لەو سەردەمانە بوە ئەم راستیانە دەسەلمێنێت.

وێڕای ستەمکاری توند و بەرفراوانی رژێمە جیاکانی بەغدا بەرامبەر بە کورد، بەڵام کورد توانی ناسنامەی خۆی بپارێزێت، لە سەر خاکی خۆی بمێنێتەوە، هەڵسێتەوە، بەرەنگاری بەغدا بێتەوە، پێداگری لە مافەکانی بکات و توانیشی پشتگیری بەشێکی دنیای دەرەوە بۆ پرسەکەی بەدەست بهێنێت.
ئەمانە لە سەردەمێکدا رویانداوە جیهان لە سایەی یاساو رێسا و کۆدەکانی شەڕی ساردا گوزەری دەکرد، سەردەمێک بەزاندنی سنورەکانی ئەو شەرە زۆر ئەستەم بو، بە تایبەت بۆ کوردی دابەشکراو و بێ دەوڵەت و گەمارۆدراو.
لەو سەردەمانەدا هیچ سەرکردە و هێزێکی کوردی بیریان لەوە نەدەکردەوە سازش لە سەر یەک سانتیمەتر خاکی کوردستان بکەن، بۆیە خاک پێش ماف کرۆکی بزافی کوردایەتی بو. مەلا مستەفا دەیگوت ئەگەر واز لە یەک پارچەی بچوکی کوردستان بێنم دەبێت سەری خۆم هەڵگرم، مام جەلال لە سەردەمی ململانێی لەگەڵ مەلا مستەفا لە ناوچەی قەرەداغ زۆر بە توندی بەگژ ئەفسەرێکی پلە بەرزی سوپای عێراقدا دەوەستێت کاتێک مشتێکی خۆڵی قەرەداغ بە "ارض العروبة" ناو دەبات.
لەو قۆناغانەدا خەباتی کورد بۆ خاک و ناسنامە و ماف بو. کەم نین ئەوانەی لە پێناو ئەو ئامانجانەدا ژیان و گیان و ماڵیان بەخشیە نەتەوەکەیان.
کاک نەوشیروان لە سەر راپەرین دەڵێت یەکڕیزی و یەکگرتویی کورد و مانەوەی لە سەر خاکی خۆی لە زەمینە بەهێزە بنەڕەتیەکانی راپەرین بون، بۆیە ئەو سەرکەوتنە مەزنەش بە دەستهێنرا.

هەڵوەرینی یەکڕیزی
کاتێک دوای راپەرین هێزە کوردییەکان چێژی پارە و گەرمی دەسەڵاتیان کرد، ئەمەریکاش  هانی دەدان و پارەی بە سەریاندا دەبەخشیەوە، ئیتر هەڵوەرینی یەکڕیزی کورد دەستی پێکرد. بۆ چەند تورەکەیەکی دۆلاری گومرگەکان دو هێزی کوردایەتی کەوتنە گیانی یەکتر، شەڕێکیان بەرپا کرد کە بێجگە لە ماڵوێرانی و تێکشکاندنی یەکڕیزی و دابەشکردنی خاک و حوکمڕانی هیچیان لی دروێنە نەکرد.
شەڕەکە بە زەبری ئەمەریکا راگیرا، تارمایی و سەرابی یەکڕیزیەکی زۆر لەرزۆک لە رێککەوتنی واشنتۆن بۆ راگرتنی شەڕەکە هاواریان دەکرد. دوای رێککەوتنی ستراتیژی ئیتر شتێک بەناوی یەکڕیزی رەسەن نەما، ئەو یەکڕیزیەی ئیدیعایان دەکرد وەهمێکی ئیبداعی خۆیان بو، هەر دولا بە توندی دەستیان پێوە گرتبو تا لە دابەشکردنی غەنیمەی عێراق و کوردستان، تایبەت دوای روخاندنی سەدام، پشکی شێریان بەرکەوێت، ئەمە کرۆکی ئەو سەردەمەی بە ناو یەکریزی بو.
دەسەڵات دروستبونی گۆڕانی بە گەورەترین مەترسی بۆ سەر یەکڕیزی دەبینی، ئەوان بۆ خۆیان راست بون، چونکە پێناسەیان بۆ یەکڕیزی لە دیدگای خۆیانەوە داڕشتبو. کاتێک دەستیان بە سزادانی سیاسی، نانبڕین، دەرکردن، گرتن، کوشتن، تۆقاندنی گۆڕانخوازان کرد مەبەستیان بو یەکڕیزی بەرژەوەندیە هاوبەشەکانیان بپارێزن. ئەوان خۆیان غافڵ دەکرد لەوەی جیاوازی و ململانێی تەندروست کۆڵەکەیەکی گەورەی یەکڕیزیە، بەو جۆرە کار و رەفتارانە دژ بە گۆڕان کفنێکی تریان بە بەری یەکڕیزیدا کرد.
گۆڕان بەردەوام رایدەگەیاند: لە کوردستان چی خوا پێی ناخۆشە پێمان دەکەن و لە بەغداش داوای یەکڕیزیمان لێدەکەن، لە گەڵ ئەوەشدا لە چەند پرسێکی گرنگدا یەکڕیزیەکی کاتی لە بەغدا بەرامبەر چەند پرسێکی گرنگ پێڕەو دەکرا.
دورخستنەوەی گۆڕان لە حکومەت و پەرلەمان سەلماندیان بانگەشەی هێزە دەسەڵاتدارەکان بۆ یەکڕیزی لە ئیدیعایەکی بێ بنەما زیاتر نەبوە.
دوای هەڵبژاردنەکانی ئەمجارەی عێراق، دەسەڵات و چەند هێزێکی تر دەستیان بە چڕینەوەی قەوانی یەکڕیزی کردوەتەوە.
سەیرە، بەشێک لەو هێزانە لە هەڵبژاردنێک بۆ عێراق، نەک بۆ کوردستان، ساختە لە هاو هێزە کوردیەکانیان بکەن، دواتر بێن داوایان لێ بکەن لە ساختە و تاڵانیەکە چاو بپۆشن و بەرامبەر بەغدا یەکڕیز بن، ئەمە لە تراجیدیایەکی کۆمیدی ئاسا زیاتر نیە.
هەمو دەزانین کورد لە باشور لە ئێستادا لە گێژاوی قەیرانی سەختی سیاسی و ئابوری و ئیقلیمیدا دەگوزەرێت، تەنها یەک بژاردەی لە بەردەمدایە بۆ راگرتنی دۆخی هەرێم و رێگری لەوەی بەرەو خراپتر بروات، ئەویش حزوریەتی لە بەغدا. بۆیە یەکڕیزی کورد لە بەغدا کۆڵەکەی بنەڕەتیە بۆ چەسپاندنی کاریگەری ئەو حزورەی، بەڵام چ جۆرە یەکڕیزیەک و بنەماکانی ئەو یەکڕیزیە چین؟
وەک باسم لێکرد نیو سەدە لەمەوپێش کورد بۆ خاک و ناسنامە و ماف یەکڕیز بو، ئێستا دوای نزیکەی ٣٠ ساڵ لە راپەرین و ١٥ ساڵیش دوای روخاندنی سەدام با بزانین پرسەکانی خاک و ناسنامە و ماف بە کوێ گەیشتون؟ چونکە دیدگای هاوبەش بۆ ئەو جومگانە یەکڕیزی کورد بەرقەرار و بەرجەستە دەکەن، مەحاڵە کاتێک هەر یەکێک بۆ ئەو جومگانە لە ئاوازێک بخوێنێت یەکریزیش ببێتە واقیع.
گەرانەوە بۆ دەستوری عێراق و شێوازی مامەڵەکردنی دەسەڵات و هێزەکانی کورد  پێوەری بنەرەتین بۆ هەڵسەنگاندنی رۆڵی لایەنی کورد لەو سێ پرسە گرنگەدا.

خاك
کاک نەوشیروان لە سەر پرسی خاك نوسیویەتی:
"له‌ پێش روخانی به‌عس دا، كورد به‌هێزترین یاریكه‌ری سیاسی مه‌یدانه‌كه‌ بو... له‌ دوای روخانی به‌عس، كورد له‌ عێراق دا، له‌ پاش چه‌ندین ساڵ خه‌بات و چاوه‌ڕوانی هه‌لێكی مێژویی بۆ هه‌ڵكه‌وت، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ندێ  له‌ خواسته‌ سه‌ره‌كییه‌كانی، به‌ تایبه‌تی دیاریكردنی سنوری كوردستان، بچه‌سپێنێ. ئه‌گه‌ر له‌كاتی خۆی دا بیقۆستایه‌ته‌وه‌ له‌وانه‌ بو ده‌سكه‌وتی سیاسی، دیپلۆماسی، ئابوری پێشمه‌رگه‌یی گه‌وره‌ی به‌ده‌س بهێنایه ‌و، بیتوانیایه‌ هه‌ندێ له‌ كێشه‌ كۆنه‌كانی به‌لادا بخستایه‌ له‌وانه‌ كێشه‌ی سنوری كوردستان، كه‌ ماكی دێرینه‌ی زۆر به‌ كێشه‌كانی تری بوه‌. سه‌ركردایه‌تی كورد، به‌هۆی ململانێ ی حیزبیی ناوخۆیانه‌وه‌، بۆ رازی كردنی ئه‌مه‌ریكا، ئه‌م هه‌له‌ی له‌ ده‌س دا ".(کۆتایی نوسینەکە)

دەسەڵاتی کوردی رازی بو خاکەکەی بخاتە ژێر رەحمەتی چەند رێککەوتن و یاسای کاتی و راپرسیەوە، هیچ کام لەوانە راشکاوانە باسیان لە سنوری کوردستان نەکردوە، بە هەڵسپێردراوی و لە تەم و لێڵیدا پرسی خاك پشتگوێخرا. ئەم واقیعە زەمینەخۆشکەر بو تا لە دەستوری هەمیشەیی عێراقدا هەمان پشتگوێخستنی خاک بە شێوەیەکی تر فۆرمێلە بکرێت، کرۆکەکەی لە مادەی ١٤٠ و چەند بڕگەیەکی تری دەستورەکەدا کۆکراوەتەوە.

١٣ ساڵ بەسەر تێپەڕاندنی دەستوردا تێپەڕیوە، نەک بەشێک لەو مادەیە جێبەجێ نەکراوە بەڵکو پێچەوانەکەی بۆتە ئەمری واقیع.

ئەوانە کێ بون هاریکاری و کارئاسانیان بۆ بەغدا کرد تا زیاتر لە نیوەی خاکی کوردستان داگیر بکاتەوە؟ ئەوانە کێ بون پاش سەدان پێشمەرگەی شەهید و هەزاران بریندار و ماڵوێرانیەکی گەورە لە بەرەنگاربونەوەی داعش و بەرگری لە خاکی کوردستان زۆربەی ناوچە ئازادکراوەکانی کوردستانیان بە " جرة قلم" ێک بەخشیەوە بە دەسەڵاتی بەغدا؟

ئیتر پێمان ناڵێن چۆن بێینە ژێر باری ئەو یەکڕیزیەی داوای دەکەن؟
ساڵانێکە بەردەوام هێزە داگیرکەرەکانی کوردستان بە ئارەزوی خۆیان لە خاکی کوردستاندا دێن، دەرۆن، دەمێننەوە، بوردومانی دەکەن، پەلاماری هاوڵاتیان دەدەن، دەیانکوژن، ماڵ و ژیانیان وێران دەکەن، سوکایەتی بە پیرۆزیەکانی زێدی باو و باپیرانمان دەکەن و سەروەری نەتەوەیی و نیشتمانیمان بێ بەها دەکەن، کەچی دەسەڵاتی کوردی جارجار نوزەیەکی لێوە دێت، هاوکاتیش داوای یەکڕیزی دەکەن.

خەڵکی باش لە ئاڵۆزی پرسی کوردایەتی لە ناوچەکە تێدەگات، هاوکاتیش ئاست و توانای هێزی خۆمان بەباشی هەڵدەسەنگێنێت، بەڵام ئەمە ئاوە ناگەیەنێت بێدەنگ بین، بۆچی پێمان ناڵێن لە چیدا لە گەڵتانا یەکریز بین؟ لە بێدەنگیدا یاخود لە رەتکردنەوەی ئەم داگیرکردن و تەعەدایانەدا؟

پرسی خاک پێشئەوەی سیاسی بێت هەستی ئینتیمایە بۆ نیشتمان، کاتێک ئەو هەستە شڵەقا و کاڵبوەوە هەر سیاسەتێک بۆی بگریتەبەر کورت دەهێنێت.

فەلەستینیەکان ئارەزومەندانە بۆ دەیان ساڵ لە کامپەکانی ئیغاسە لە رەوشێکی زۆر خراپدا مانەوە، چونکە ئینتیمایان بۆ خاک وای لێکردبون لە هیچ شوێنێک خانویەک دروست نەکەن تا جێگیر نەبن. ئێستا کە لە سەر بەشێکی خاکەکەیان دەژین بە هۆکاری هەست و تێڕامانی جیایان بۆ پرسی خاک و ئایندەی هەر چیەک بکەن هەر لەو دو دڵی و نائارامیەدا دەمێننەوە کە تێی کەوتون.

ناسنامە 
جاران لە دەستورە کاتییەکانی عێراقدا دەنوسرا: عێراق بەشێکە لە جیهانی عەرەبی، کورد و عەرەب شەریکن لە نیشتماندا... تا کاتی دەستوری هەمیشەیی عێراق هیچ کام لە حکومەتەکانی بەغدا مامەڵەی کوردیان وەک شەریک نەکردوە، بەڵکو وەک چەتە (قطاع الطرق) و دوژمن و بەکرێگیراوی بێگانە و ... تاد.

لە مێژەوەش بەغدا کاری جدی بۆ تەعریبکردنی کودستان و گۆرینی دیمۆگرافیای نەتەوەیی چەند ناوچەیەکی کوردستان کردوە. با سەیرێکی دەستوری هەمیشەیی عێراق بکەین بزانین چی دەڵێت.

پێشەکی زۆربەی دەقی دەستورەکە جەخت لە ناسنامەی ئیسلامی عێراق دەکات و ئیسلام بە سەرچاوەیەکی بنەرەتی بۆ یاسا دانان پێناسە کردوە.

لە بەشێکی تری دەستوردا هاتوە کە عێراق وڵاتێکی فرە نەتەوەیە و ئەندامێکی دامەزرێنەر و چالاکی کۆمکاری عەرەبیە و پابەندە بە میساقەکەی و بەشێکە لە دنیای ئیسلامی.

هەر کەسێک خەمی ئاشنابونی بە میساقی کۆمکاری عەرەبی هەبێت دەتوانێت بە وردی سەیری پرۆتۆکۆلی ئەسکندەریەی ساڵی ١٩٤٤ بکات کە کرۆکی میساقەکەیە تا بزانێت چی تێدایە. هاوکات لە ١٨ تا ٣٠ دیسەمبەری ٢٠٠٣ شاندێکی باڵای کۆمکاری عەرەبی سەردانی عیراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە کرد، شاندەکە راپۆرتێکی بۆ کۆمکار بەرزکردەوە، ناوەرۆکی راپۆرتەکە هەمان نەفەسی شۆڤینیزمی عەرەبی بەرامبەر بە پرسی کوردی لە خۆ گرتوە.

لە پێناسەکردنی عێراقدا ئەوەندە جەخت لە ناسنامەی ئیسلامی و عەرەبی عێراق کراوە لە دور یا نزیک باسی کوردی وەک بەشێک لە نەتەوەی کورد نەکردوە، دەستور زۆربەی تایبەتمەندی و خەسڵەتە نەتەوەییەکانی کوردی لە چوارچێوەی هاوڵاتی عێراقی و ئیسلامدا پێناسە کردوە.

هێزە کوردیەکان لەم کاڵکردنەوەی ناسنامەی کورد بێدەنگ بون. ئێستا لە پێگەیەکی لاوازەوە پەرۆشی خۆیان بۆ دەستور دەردەبرن، لە کاتێکدا ناسنەمەی نەتەوەییان لە دەستور و لە ئەرزی واقیعدا ( کەرکوک و ناوچە دابرێنراوەکان) وەک چێشتی مجەوری لێکراوە ناتوانن لە سایەی ئەو زەمینە لەرزۆکەدا یەکریزیەکی کاریگەر بەرامبەر بە عێراقی عەرەبی بەدیبهێنن. کارەساتی ١٦ ئۆکتۆبەر سەلماندی ناسنامەی نەتەوەیی و خاک کرانە خۆراکی سیاسی، ئاکامە لۆژیکەکەشی ئەوەیە ماف بۆ خۆی کاڵدەبێتەوە.

ماف 
مافەکانی کورد پرسێکی رەوای ئەزەلیە، نە یەزدان و نە قورئان و نە دەستور و نە هیچ دەسەڵاتێک ناتوانێت بیانسرنەوە، ئەوەی دەتوانن لە پێشێلکردن و رێگری لێیان یاخود دانپینان و کارئاسانی بۆیان زیاتر نین.
با بێین بزانین مافەکانی کورد لە کوردستان و لە عێراق بە کوێ گەیشتون؟
سەرەتای شۆرشی ئەیلول کورد داوای قەرەبوکردنەوەی زیانلێکەتوان و ئازادکردنی دەستگیراوەکان و گەڕانەوەی کارمەندانی کورد بۆ سەر کارەکانیانی دەکرد (گەڕانەوە بۆ پێش روداوەکان)، لە گەڵ بەهێزبونی شۆرش و یەکریزی هێدی هێدی سەقفی داواکاری کورد بۆ لامەرکەزیەت و دواتر بۆ ئۆتۆنۆمی و ئۆتۆنۆمی راستەقینە بەرز دەبوەوە، دوای راپەرین کورد فیدراڵیەتی وەک قۆناغێک لە بەکارهێنانی مافی خۆچارەنوس کردە بنەمای سەرەکی بۆ مامەڵەکردن لە گەڵ بەغدا.

لە دەستوری هەمیشەییدا فیدراڵیەت بۆ سیستەمی حوکمرانی عێراق چەسپێنراوە، وێرای دڵگرانی و نارەزایی چەند لایەنێکی عێراقی کورد ئەو سیستەمەی لە چوار پارێزگا و چەند ئیدارەیەکی کوردستان چەسپاندوە.
ئەم فیدراڵیەتەی کورد لە دیدگای دەسەڵاتدارانی عێراقدا جۆرێکە لە ویلایەتەکانی سەردەمەکانی فەرمانرەوایی ئیسلام لە ناوچەکە، فیدرالیەتێکی ئیداری کە دەبێت لە دوا مەتافدا گوێرایەڵی کۆشکی ئەمیر و سوڵتان بێت.

ئەم راستیە لە پەرچەکردارەکانی دەسەڵاتدارانی بەغدا دوای ئەنجامدانی ریفراندۆم دەرکەوت، کاتێک بەغدا هێزی میلیشیای بەکارهێنا بۆ داگیرکردنەوەی زیاتر لە نیوەی خاکی کوردستان، گەر بۆشی بلوایە زۆر زیاتر دەرۆیشت، زەنگێکی مەترسیدار بیسترا کە ئەوە وێستگەی هەستیاری گرنگ بو کە بەغدا بە جدی کار بۆ ئیفلیجکردنی فیدرالیەت دەکات بەمەبەستی تەواو هەڵوەشاندنەوەی، بەغدا تا ئەم چرکەیەش بەردەوامە لەو جۆرە کارانەی.

دەسەڵاتی کوردی بەرامبەر ئەم واقیعە دەستە و وەسان وەستاوە. پاش سەرنەکەوتنی ریفراندۆم و کارەساتی ١٦ی ئۆکتۆبەر هێزی ئەوەی تیا نەماوە فشاری کاریگەر بخاتە سەر بەغدا، لەگەڵ ئەوەشدا پەرۆشە بۆ گەڕانەوەیەکی گەرم بۆ بەغدا، نێوان ئەم لاوازی و پەرۆشیە داوای یەکڕیزی دەکات.

لەم دۆخەدا خەڵکی تێدەگەن داواکەی دروستە، بەڵام وەک پێشتر ئاماژەم پێداوە بنەماکانی یەکریزی و ئاراستەکانی چین، چونکە بەشێک لە هێزەکانی دەرەوەی دەسەڵات پێشتر لەو بوارەدا دەستیان داغان کراون.

راستیەک و یەکڕیزی
کورد بە گشتی خۆی غافڵ کردوە لە راستیەک، ئەویش کە مەحاڵە هێزێکی ئیسلامی سیاسی، بە هەمو مەزهەبەکانیەوە، رێگە بدات لە ناو جەرگەی دەسەڵات و دەروبەریدا کیانێک یا دەوڵەتێکی نەتەوەیی دروست بێت و ببێتە مەترسی لە سەری. ئەزمونی ریفراندۆم زیندوترین نمونەیە، رەوشی کورد لە رۆژهەڵات و باکور لە گەڵ دو مەزهەبە گەورەکەی ئیسلام هەمان پەیاممان پێدەڵێت. ئەگەر رژێمە عەلەویەکەی ئەسەدیش بەهێزتر بێتەوە هەمان مەترسی چاوەروانی ئەزمونی رۆژئاواش دەکات، ئەمە لە کاتێکدا ئەو ئەزمونە بە چەمکی بنەرەتی هاوڵاتیبون داڕێژراوە و پرسی نەتەوەیی بە تەنها بناغەی پێکهاتەکانی نیە.

راستە کورد ناچار کراوە لە گەڵ ئەم واقیعەدا مامەڵە بکاتک، کەوتۆتە سەر خۆمان چۆن لە سەر بنەماکانی ئەو مامەڵەکردنە رێککەوین، یەکریز و یەکگرتو بین.

ئێستا دەسەڵاتدارانی دو حزبی حاکمی کوردستان کە بەرپرسیاریەتی هەستیاریان هەیە داوای یەکڕیزی دەکەن.

عەرەب دەڵێت: "فاقد الشیء لا یعطیە" ، دو هێزی دەسەڵاتدار لە گەڵ یەکتر ناتەبان، ناکۆکن لە سەر تێڕامانی بنەرەتیان بۆ پرسی کوردایەتی و حوکمڕانی. ئەگەرچی ناو بە ناو خاڵی هاوبەش دەکەنە جومگەکانی دەسەڵاتی هاوبەشیان، بەڵام هیچکات نەیان توانیوە ئەو خاڵانە بکەنە نمونە و پێوەرێک بۆ یەکریزی نەتەوەیی، لەو روەوە دەیان ئەزمونی تاڵ و سەخت لە بیرەوەریدان، تایبەت ئەو حوکمرانیە بچوکە دابراوەی ئێستا لە هەرێم و ئەو فەرمانرەواییە سەربەخۆیەی هەر یەك لە زۆنی خۆی بەرێی دەکەن.

هەرچی یەکێتیشە کاتێک توانی یەکریزی ناو ماڵەکەی خۆی بپارێزێت، توانی گوتاری سیاسی خۆی یەک بخات، توانی لە ناوچەی دەسەڵاتیدا هاوسەنگی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوری و ئەمنی بەرجەستە بکات، ئەو ساتە بانگەشەی بۆ یەکریزی دەبێتە جێی متمانە.

چارە
ئەم وەهمی یەکڕیزییە پێویستی بە چارەیە، بە پێچەوانەوە وەک سوڕانەوە لە بازنەیەکی داخراوی بێ بەهادا دەمێنێتەوە.

چارەی بنەڕەتی ملکەچ کردنە بۆ ئیرادەی میللەت، بە سودوەرگرتن لە ئەزمونەکان دەست پێدەکات و دەبێت دوا وێستگەی سازدانی کارنامەیەکی نیشتمانی و نەتەوەیی چر و پر بێت، کارنامەیەک بە وردی خاڵ لە سەر وشەکان دابنێت، کارنامەیەک زەماناتی جێبەجێکردنی مسۆگەر بکرێن، کارنامەیەک کۆکەرەوەی خاڵە گرنگ و ئەرێنەکانی هێزەکانی کوردستان بێت، دور لە فروفێڵ و پاشقولگرتن و ساختەکاری سیاسی و ........ تاد.
کاتێک ئەمە کرا یەکڕیزی کورد دەبێتە ئەمری واقیع، ئەوسا هیچ پێویست بە بانگەشە بۆی و هەڵدان بە شان و شەوکەتیدا ناکات، چونکە دەبێت یەکڕیزی زادەی قەناعەت و دیدگا و خەم و خەونی هاوبەش بێت، ئەگینا تەنها بە قسە و داواکاری وەک وەهم و سەرابێک دەمێنێتەوە.