راپۆرتی : ئارام مەحمود  لەگەڵ نزیكبونەوەی وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە بڕیارە ڕۆژی 12ی ئەم مانگە بەڕێوەبچێت، پۆستی سەرۆك وەزیران بۆ كێ‌ یەكلادەبێتەوە؟ یەكێكە لەو پرسیارانەی زۆرترین پێشبینی و لێكدانەوەی لەبارەوە دەكرێت، لەگەڵ ئەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمان ململانێی نێوان هێزەكانە بۆ دەستهێنانی زۆرترین كورسی لە دامەزراوەی یاسادانان، بەڵام لە بنەمادا ململانێی نێوان هێزە گەورەكانە بۆ بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆك وەزیران و پۆستە باڵاكانی تری دەوڵەت.    حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی ئێستای عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانی سەركەوتن (النصر) یەكێكە لەو كەسایەتیانەی كە وەك خاوەنی بەهێزترین چانس بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیران بۆ خولی دووەم ناوی دەهێنرێت، بەڵام تاكە كاندید نیە بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە، بەهۆی دابەشبونی شیعەكان بەسەر چەند ئیئتیلاف و هاوپەیمانێتییەكدا ناوی ژماریەك كەسایەتی تریش دێن، كە دیارترینیان (نوری مالیكی و هادی عامری و محەمەد شیاع سودانی و قوسەی سوهیل و قاسم ئەعرەجی) یە. عەبادی و ئاستەنگەكانی بەردەمی هەر پێشبینیەك بۆ سەرۆكی حكومەت داهاتووی عێراق بەبێ‌ ناوهێنانی حەیدەر عەبادی بە نالۆژێكی و خوێندنەوەیەكی ڕووكەش بۆ ڕۆڵی ناوبراو لە ڕووداوەكانی چوار ساڵی ڕابردووی عێراق وەسفدەكرێت، عەبادی وێڕای ئەوەی بەكەسێكی هاوسەنگی ناودەبرێت و  قسەش هەیە كە ڕەزامەندییەكی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی لەسەربێت بۆ تەواوكردنی ئەوەی لە چوار ساڵی ڕابردوودا دەستیپێكردووە، جگە لەوەی توانی بە هاوكاری هاوپەیمانان یەك لەسەرسێی خاكی عێراق لە داعش پاكبكاتەوە، بەڵام هەموو ئەمانە ناكاتە ئەوەی دەرفەتی وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆك وەزیرانی بۆ خولی دووەم بۆ یەكلابوبێتەوە. لە كاتێكدا چەندین لایەن و هێزی شیعی ڕكابەری عەبادی دەكەن بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران بەوپێیەی حزبی دەعوە ماوەی زیاتر لە 12 ساڵە دەستیگرتوە بەسەرجومگە هەستیارەكانی دەسەڵات بەتایبەت پۆستی سەرۆك وەزیران و چەندین لایەنی گرنگی ناو ماڵی شیعەی پەراوێزخستوە، سەرچاوە نزیكەكانی عەبادی ترسیان لە ساختەكردنی هەڵبژاردنەكان ناشارنەوە،  بەهۆی ئەوەی مالیكی پێگەی بەهێزی هەیە لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان و لقەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن بەتایبەت لە پارێزگاكانی باشوور، كورد و سوننەش مەرجیان هەیە بۆ ئەوەی جارێكی تر متمانە بدەنەوە بەعەبادی. سوننەكان پشتیوانیكردنی عەبادیان بە بەدیهێنانی خواست و بەڵێنەكانیەوە گرێداوە، كە دیارترینیان گەڕانەوەی ئاوارەكانە بۆسەر زێدی خۆیان و قەرب،وكردنەوەی زیانە مادی و مەعنەوییەكانیان، كوردیش وێڕای پرسیاركردن لە چارەنوسی بەڵێنەكانی ڕابردوو، پرسیاری گەورەشیان هەیە لەسەر ئەو حكومەتە تەكنۆكراتەی كە عەبادی بەڵێنی پێكهێنانیدا، جگە لە پێشێلكردنی بنەمای تەوافوق و بەشداری ڕاستەقینە لە ناوەندی بڕیاری سیاسی و پێیانوایە عەبادی نەیتوانیوە شتێكی زیاتر لەوانەی پێش خۆی پێشەكەشبكات. خاڵێَكی تر كە نەیارەكانی عەبادی بەتایبەت لیستە شیعەكان  وەك شكستی ناوبراو زەقیان كردوەتەوە، نەبردنە سەری بەڵێنی هەڵدانەوەی دۆسیەكانی گەندەڵی و بەسزاگەیاندنی ئەنجامدەرانییەتی. سیناریۆكانی پێكهێنانی حكومەت یەكێك لەو سیناریۆیانەی كە باس دەكرێت پێكهێنانی حكومەتی تەوافوقیە بە سەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی، سیناریۆی دووەم پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی سیاسییە بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی یان كاندیدێك كە مالیكی و هاوپەیمانەكانی لە ئایندەیەكی نزیكدا پێشنیازی دەكەن بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو، سیناریۆی سێهەمیش پێكهێنانی حكومەتە لەلایەن كەسایەتییەكی شیعەوە كە ئەمریكا و سعودیە بەپلەی سەرەكی و دوای ئەوانیش ئێران لەسەری ڕێكدەكەون. لە خولەكانی ڕابردوودا ئێران ڕۆڵی گەورەی هەبوو لەدەستنیشانكردنی كاندیدی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق، بەڵام وەك بەشێك لە چاودێران دەڵێن، كاندیدی داهاتووی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەلایەن ئەمریكا و هاوپەیمانە ئیقلیمییەكانی لە ناوچەكە دەستنیشاندەكرێت، بەهۆی پاشەكشێی ڕۆڵی ئێران لە عێراق بەتایبەتی دوای پەرتەوازەبوونی ناوماڵی شیعە بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكرا و دووركەوتنەوەی زیاتری هاوپەیمانی (سائرون)ی، سەربە موقتەدا سەدر و ئیئتیلافی (النصر)ی، حەیدەر عەبادی لە ئێران.   

وەرگێڕانی: فازل حەمەرەفعەت & نامیق رەسول بیانییەكان لە ئەڵمانیا لە تاقكیردنەوەی شۆفێریدا دەرناچن زۆرێك لەو خەڵكانەی كە لە ئەڵمانیا دەژین و بە رەگەز خەڵكی ئەو وڵاتە نین رووبەڕووی ژمارەیەك ئاستەنگ دەبنەوە، زمانی بەربەستی گەورەیە لەبەردەم ئەواندا، ئەمەش بوەتە هۆی ئەوەی ئەو خەڵكانە لە تاقیكردنەوەكانی وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێریدا دەرنەچن. كۆمەڵەی راهێنەرانی بواری فێركاری شۆفێری لە ئەڵمانیا دەڵێت: ژمارەی ئەو كەسانەی كە لە تاقیكردنەوەی وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێریدا دەرناچن لەزیادبوندایە. لە لێدوانێكدا بۆ سایتی (بێڵد)، گیرهارد فۆن بریسندۆرڤ سەرۆكی كۆمەڵەی راهێنەران ئاشكرایكرد، زۆرێك لەوانەی كە خۆیان تۆماردەكەن بۆ وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری، زمانی ئەڵمانی نازانن، زۆربەی ئەو كەسانە خەڵكانی بیانین و لە تاقیكردنەوەی تیۆریدا رووبەڕووی ئاستەنگ دەبنەوە و پێویستیان بە سێ بۆ پێنج هەوڵ هەیە بۆ دەرچوون لە تاقیكردنەوەكە. ئەمە لەكاتێكدایە لە ساڵی 2016 وە لە ئەڵمانیا رێگە بەوە دراوە بە زمانی عەرەبی تاقیكردنەوەی تیۆری وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری بكرێت. بە بەراورد بە ساڵی 2016، ژمارەی ئەو كەسانەی ساڵی 2017 لە تاقیكردنەوەكانی تیۆری وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێریدا دەرنەچوون بەرێژەی 7% زیادیكردووە، هەمان ساڵ رێژەی ئەوانەی لە تاقیكردنەوەی پراكتیكیدا دەرنەچوون بەرێژەی 3% زیادیكردووە. بەڵام لەسەر ئاستی ویلایەتەكانی ئەڵمانیا، ویلایەتی سەكسۆنیا بەرزترین ئاستی تۆماركردووە، بەجۆرێك رێژەی ئەوانەی كە لە تاقیكردنەوەی تیۆری دەرنەچوون گەیشتوەتە رێژەی 45%، ویلایەتی هامبۆرگیش لە پلەی یەكەمی ویلایەتەكانی ئەڵمانیادایە لەڕووی ژمارەی ئەو كەسانەی كە لە تاقیكردنەوەی پراكتیكی شۆفێریدا دەرنەچوون و لە ساڵی 2017دا رێژەی دەرنەچووەكان گەیشتوەتە نزیكەی 42%. سەرنجڕاكێشترین یاساكانی هاتوچۆ لە جیهاندا •    ئوسترالیا رێگە بە گواستنەوەی گژوگیا نادرێت بە ئۆتۆمبیلی كرێ نەبێت، هەروەها  لەم وڵاتە هەر كەسێك لەجیاتی ئۆتۆمبیل بە ئەسپ كەلوپەل بگوازێتەوە مافی ئەوەی هەیە لە هەموو باڕێك بوەستێت و لەسەر كرێكارانی باڕەكە پێویستە بایەخی تەواو بە ئەسپەكان بدەن، كاتێك خاوەنەكانیان پشوودەدەن لەوێ‌. •    ئەڵمانیا هەر شۆفێرێك لەكاتی لێخوڕیندا مۆبایل بەكاربهێنێت غەرامەدەكرێت و خاڵێكی لە تۆماری هاتوچۆدا لەسەر تۆماردەكرێت، بەڵام لێخوڕینی ئۆتۆمبیل بە رووتی و بەبێ‌ پۆشینی جلوبەرگ رێگەپێدراوە بەو مەرجەی لە شەقامەكاندا رەفتاری نەشیاو بەرامبەر خەڵك نەكەیت و گێچەڵ بە خەڵك نەكەیت، چونكە ناو ئۆتۆمبیل بە شوێنێكی تایبەت بۆ خاوەنەكەی دادەنرێت و دەتوانێت كاری تێدابكات و خۆی بگۆڕێت، بەوپێیەی پێچەوانەی یاساكانی هاتوچۆ نییە. •    بەریتانیا شۆفێر بەڕوتی و بێ لەبەركردنی پۆشاك دەتوانێت ئۆتۆمبیل و پاسكیل لێبخوڕیت، هەروەها شۆفێر دەتوانێت لەحاڵەتی ناچاریدا  لەلای ئۆتۆمبیلەكەیەوە میزبكات بە مەرجێك میز بە تایەی دواوەی ئۆتۆمبیلەكەیدا بكات و دەستی راستی بە ئۆتۆمبیلەكەیەوە بێت، هەروەها چاودێری رێگاوبان لە بەریتانیا مافی ئەوەی نیە غەرامەی كەسێك بكات ئەگەر كڵاوی فەرمیی لەسەردا نەبێت. •    ئەمریكا لە چەند ویلایەتێكی ئەمریكا چەندین یاسای نامۆ هەن، بۆ نمونە لە ولایەتی تێنیسی رێگە بە شۆفێر نادرێت لەكاتی شۆفێریدا چەكەكەی رووبكاتە ئاژەڵان، بەڵام رێگەی پێدەدرێت لەو كاتەدا نەهەنگ بكوژێت، ئەوەی زۆر نامۆیە ئەوەیە ویلایەتی تێنسی ناكەوێتە سەر دەریا، بەڵام لە ویلایەتی كنتاكی رێگە بە ژنان دەدرێت ئۆتۆمبیل لێبخوڕن بە جلی مەلەكردنەوە (بەكینی) ئەگەر پۆلیسیان لەگەڵدا بێت یان كوتەكێكیان پێبێت بۆ پارێزگاریكردن لە خۆیان. •    دانیمارك یاساكانی هاتوچۆ شۆفێران ناچار دەكەن ئۆتۆمبیلەكەی بە باشی بپشكنێت و هەموو پێداویستییەكی سەلامەتی و ئاو سوتەمەنی پێبێت، هەروەها پێویستیشە لەسەری تەماشای ئۆتۆمبیلەكەی بكات بۆئەوەی دڵنیا بێت لەوە هیچ كەسێك لە ژێر ئۆتۆمبیلەكەیدا نەخەوتووە. •    فەرەنسا یاسا سزای توند بەسەر ئەو كەسانەدا دەسەپێنێت كە تازە بوونەتە شۆفێر، و بۆ ماوەی دوو ساڵ دوای وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری رێگەیان پێنادرێت لەسەر شەقامی خێرا لە 110 كلم/ كاتژمێر و لەسەر رێگاكانی دەرەوە 80 كلم/ كاتژمێر بڕۆن. •    بۆسنە لە بۆسنە ئەو كەسانەی تازە بوونەتە شۆفێر و تەمەنیان لە ژێر 23 ساڵیەوەیە، بۆ ماوەی یەك ساڵ دوای وەرگرتنی مۆڵەتی شۆفێری رێگەیان پێنادرێت بە شەودا ئۆتۆمبیل لێبخوڕن. •    نەمسا لە نەمسا پۆلیس مافی ئەوەی هەیە بە گوێرەی بینینی خۆی خێرایی ئۆتۆمبیل بخەمڵێنێت هەتا 30 كلم/ كاتژمێر لەسەروو خێرایی رێگە پێدراوەوە، دەشتوانن بەوە غەرامەكردنی دارایی بسەپێنن بەسەر شۆفێراندا، بەبێ‌ داواكاری پشكنینی تەكنینكی و بێ‌ ئەوەشی تانەی لێبدرێت لە دادگان. سەرچاوە: DW      

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەرەفعەت  رۆژی 24ی حوزەیران هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی لە توركیا بەڕێوەدەچێت، لەدوای ئەم هەڵبژاردنە سیستمی سەرۆكایەتی لە توركیا دەچێتە بواری جێبەجێكردن كە ساڵی 2017 لە راپرسییەكی گشتیدا دەنگی لەسەردرا، بەمەش كۆتایی بە رۆڵی بەرفراوانی پەرلەمانی ئەو وڵاتە دێت. پارتی ئۆپۆزسیۆنەكانی توركیا چوار كەسیان كاندید كردووە بۆ ركابەرێتیكردن لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، ئەمەش بە مەبەستی كەمكردنەوەی دەنگەكانی ئەردۆغان و رێگرتن لە دەرچوونی لە خولی یەكەمی هەڵبژاردنەكاندا، پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان بەنیازن ئەگەر هەڵبژاردن بكەوێتە خولی دووەم، هەموویان پشتیوانی یەك كاندید بكەن لەبەرامبەر ئەردۆغاندا. ئەمڕۆ  دواهەمین رۆژ بوو بۆئەوەی كاندیدەكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ناوی خۆیان پێشكەش بە لیژنەی ناوەندیی هەڵبژاردنەكان بكەن. دیارترین ركابەرەكانی ئەردۆغان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا: •    موحەڕەم ئینجیە- پارتی گەلی كۆماری " جەهەپە" پارتی گەلی كۆماری كە پارتی ئۆپۆزسیۆنی سەرەكییە لە توركیا، موحەڕەم ئینجیەی كاندید كردووە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، ئینجییە تەمەنی (53 ساڵ)ەو پێشتر مامۆستای فیزیا بووە. ئینجییە وا ناسراوە یەكێكە لەو پەرلەمانتارانەی ئۆپۆزسیۆن كە زۆر بە حەماسەتەوە قسە دەكات، ئەو لە دواین هەڵبژاردنی ناوخۆیی پارتەكەی (2014-2016) تاكە ركابەری كەمال كلیچدار ئۆغلۆ بوو بۆ سەركایەتیكردنی پارتەكە. بەهۆی ئەو لێدوانە توندە بەردەوامەكانییەوە پێشبینی دەكرێت كاندیدێكی گونجاو بێت بۆ ركابەرێتیكردن لەگەڵ ئەردۆغان، هەروەها لەلایەن بنكەی دەنگدارانی پارتەكەی و لەناو رەوتی پارێزگار و چەپڕەوەكانی توركیاشدا لایەنگری هەیە. لە وتارێكدا لەبەردەم لایەنگرانی پارتەكەی لە ئەنكەرەی پایتەخت، ئینجییە وتی" دەبم بە سەرۆكی هەموان، سەرۆكێكی بێلایەن. رۆژی 24ی حوزەیران بێئومێدی كۆتایی دێت". •    میراڵ ئەكشینار- پارتی خێر میراڵ ئەكشینار یەكێكە لە سیاسەتمەدارە نەتەوەپەرەستەكانی توركیا، ئەم ژنە سەرۆكایەتی پارتی خێر دەكات و خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی داهاتووی توركیا كاندید كردووە، هەندێك لە چاودێران بوونی ئەم ژنە لە پرۆسەكەدا وەكو ئاڵنگاری لەبەردەم ئەردۆغان وێنا دەكەن، بەوپێیەی پێگەی جەماوەرییەكەی دەكەوێتە ناو بنكەی جەماوەری پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدارەوە كە ئەردۆغان سەرۆكایەتی دەكات، كە بریتین لە خەڵكانی پارێزگار و لایەنگرانی كەرتی كار و خەڵكانی ئیماندار و نەتەوەپەرەست. بەهۆی نەیاریكردنی سیستمی سەرۆكایەتییەوە، میراڵ ئاستی جەماوەری بەرزبووەوە، بەتایبەتیش لەكاتێكدا تەنانەت لەناو پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدار رەوتێك هەن حەزیان بەو سیستمە نییە كە دەسەڵاتێكی نیمچە رەها بە سەرۆك دەدات و وڵات بەرەو ستەمكاری دەبات. •    میراڵ ئەكشینار ساڵی 1996 وەزیری ناوخۆی توركیا بووە، یەكێك بووە لەوانەی بەشداری كردووە لە دامەزراندنی پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدار، بەڵام دواتر پارتەكەی بەجێهێشت و رایگەیاند، دادو گەشەپێدان تەنیا درێژكراوەی پارتی رەفاهی ئیسلامییە كە نەجمەدین ئەربەكان سەرۆكایەتی دەكرد. ئەكشینار پاش جیابونەوەی لە پارتی دادو گەشەپێدان چووە ناو پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرەستەوە، بەڵام بەهۆی نەیاربوونی لەگەڵ شێوازی كاركردنی سەرۆكی پارتەكە بەتایبەتی لە پشتگیریكردنی لە ئەردۆغان، ساڵی 2016 لە پارتەكە دەركرا، لەوكاتەوە نازناوی "ژنە پۆڵاینەكە"ی پێدرا. •    سەلاحەدین دەمیرتاش- پارتی دیموكراتی گەلان- هەدەپە لەپشت دیواری زیندانەوە، سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی پێشووی پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە) وەكو تاكە كوردێك خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی داهاتووی توركیا كاندید كرد. كاندیدبوونی سەلاحەدین دەمیرتاش لەناو زیندانەوە هیچ گرفتێكی یاسایی دروستناكات، بەتایبەتیش لەكاتێكدا تائێستا دادگاكانی توركیا هیچ تۆمەتێكیان لەسەر ساغ نەكردوەتەوە. دەمیرتاش بەتۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) دەستگیركراوە كە بەپێی یاسا كاركردنی سیاسی پەكەكە لەناو توركیا یاساغ كراوە، ئەگەر كۆی ئەو تۆمەتانەی كە ئاڕاستەی كراوە لەسەری ساغ بكرێنەوە، دەمیرتاش بە (142 ساڵ) زیندانی حوكم دەدرێت كە تەمەنی بەشی تەواوكردنی ئەو حوكمە ناكات. كاندیدبونی دەمیرتاش بۆ سەرۆكایەتی توركیا لەكاتێكدایە ئەندام و لایەنگرانی پارتەكەی (هەدەپە) لەدوای كودەتا شكستخواردوەكەی توركیاوە روبەڕوی هەڵمەتی سەركوتكردن و دەستگیركردن دەبنەوە. ئاستی جەماوەری هەدەپە لەنێوان 10% بۆ 12% ە لە توركیا، بەڵام پێشبینی دەكرێت بە كاندیدبوونی دەمیرتاش لەبەرامبەر ئەردۆغان ئاستی دەنگەكانی ئەو پارتە كوردییە بەرزتر ببێتەوە. دەمیرتاش یەكێكە لە دیارترین سیاسەتمەدارانی توركیا كە لە هەڵبژاردنی ساڵی 2015ی توركیادا توانی لە دەرەوەی بازنەی دەنگدەرانی خۆی كە زۆرینەیان كوردن، دەنگ لە ناوچە جیاجیاكانی توركیا بەدەستبهێنێت، بەوەش توانی پارتەكەی بكات بە دووەم گەورە پارتی ئۆپۆزسیۆن لەناو پەرلەمانی توركیادا.  تیمیل كەرەموڵا ئۆغلۆ- پارتی سەعادەتی ئیسلامی پارتی سەعادەت ساڵی 2001 دامەزراوە، لە هەڵبژاردنی پێشووی توركیادا نەیتوانی رێژەی پێویستی دەنگ بەدەستبهێنێت بۆئەوەی بچێتە ناو پەرلەمانەوە، تیمیل كەرەموڵا كە سەرۆكایەتی پارتەكە دەكات خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كاندیدكردووە، بەڵام بۆ وەرگرتنی رەزامەندی لیژنەی ناوەندی هەڵبژاردنەكانی توركیا بەمەبەستی پەسەندكردنی كاندیدبونەكەی، دەبێت تاوەكو رۆژی 9ی ئەم مانگە (100 هەزار) ئیمزا كۆبكاتەوە. پارتی سەعادەت بانگەوازەكانی پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتداری رەتكردەوە بۆ چونەناو ئەو هاوپەیمانێتییەی كە پارتی دەسەڵاتدار لەگەڵ پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرەست كردویەتی، بۆیە ئێستا ئەم پارتە بووەتە هاوپەیمانێكی پێشبینی نەكراوی ئۆپۆزسیۆنی عەلمانی توركیا لە هەڵبژاردنی داهاتوودا. پارتی سەعادەت هاوشێوەی پارتی دادو گەشەپێدانی دەسەڵاتدار ریشەیەكی ئیسلامی هەیە، بۆیە چاودێران پێشبینی دەكەن بەشداریكردنی لە كێبركێكانی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا یارمەتیدەر دەبێت بۆ ئۆپۆزسیۆن لە راكێشانی دەنگ لەناو بنكەی جەماوەری پارتی دادو گەشەپێدان و ئەمەش هۆكار دەبێت بۆ ئەوەی ئەردۆغان لە خولی یەمەمدا هەڵبژاردنەكە نەباتەوە. رۆژی سێ شەممەی رابردوو لە وتارێكدا كەرەموڵا ئۆغلۆ وتی: ئەردۆغان سەركوتكاری دەكات لەبەرامبەر هەموو توێژەكانی كۆمەڵگەدا". •    دوو كاندید لە پەراوێزدا جگە لەو كەسانەی كە پارتەكانیان فراكسیۆنی لەناو پەرلەماندا هەیە و خۆیان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی توركیا كاندید كردووە، دوو كاندیدی تر هەن كە پارتەكانیان ئامادەگی لەناو پەرلەماندا نییە، ئەو دوو كاندیدەش بریتین لە هەریەكە لە (دۆغۆ بیرینچیك) سەرۆكی پارتی نیشتمانی چەپڕەو، هەروەها (وەجدەت ئووز) كە پارتێكی بچوكی هەیە.  

درەو میدیا "شاڕێی گۆڕانكاری سندوقەكانی دەنگدانە" ئەمە دیارترین وتەی نەوشیروان مستەفایە لەبارەی هەڵبژاردنەوە، ئەگەرچی لە كۆتاییەكانی تەمەنیدا دوای روداوەكانی رێگری لە سەرۆكی پەرلەمان و بارودۆخی هەرێمی كوردستان لە ئۆكتۆبەری 2016، لە لەندەن پرسیارێكی جدی روبەرووی خەڵكی كوردستان كردەوە، ئایا لە كوردستاندا خەباتی پەرلەمان گرنگی ماوە، هەڵبژاردن گرنگی ماوە، بەڵام ئەمە هیچ لەو راستییە كەمناكاتەوە كە نەوشیروان مستەفا خاوەن بیرۆكەو جێبەجێكاری پرۆسەی هەڵبژاردن بووە لە كوردستانی عێراقدا، لە شاخ خاوەنی بیرۆكەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی گوندەكان بوو، لەدوای راپەرینی 1991 و گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوشارەكان، بیرۆكەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی هێنایە ئاراوەو خۆشی ئەنجامەكەی راگەیاند، لە ساڵی 2009 یەكەم هەنگاوی بزوتنەوەی گۆڕانی بە بەشداریكردن لە هەڵبژاردن دەستپێكرد، بە واتایەكی تر هەڵبژاردن بەشێكی گرنگی بیری سیاسی نەوشیروان متسەفای داگیركردبوو.  ئێستا دوای نزیكەی یەك ساڵ لە كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا، هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەرێوەدەچێت لە ناو بارودۆخێكی ئاڵۆز و لێكترازاوی هەرێمی كوردستاندا، كە رەنگە ئەگەر نەوشیروان مسستەفا بمایە، دۆخێكی تر لە هەرێمی كوردستان بگوزەرایە، بەو پێیەی لەدوای ریفراندۆم و رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە كە هەرێمی كوردستان لە یاریكەری سەرەكی رووداوەكانەوە بووە لایەنێكی پەراوێزخراو، نەوشیروان مستەفا سەركردایەتی بەرەیەكی فراوانی لە هەرێمی كوردستان بگرتایەتە دەست، كە زۆرێك لە هێز و لایەنەكانی كوردستانی لەخۆ بگرتایە كە كۆتایی بە دەسەڵاتی قۆرخكاری دوو حزبی دەسەڵاتدار بهێنایە، یاخود بەدیلێكی باشی دەسەڵاتی شكستخواردووی هەرێم دەبوو، چونكە نەوشیروان مستەفا دەیزانی چۆن جوڵەی سیاسی بكات و جوڵەكانیشی روداوی گەورەو كاریگەری تەواوی لەسەر كۆكردنەوەی هێزە ناڕەزاییەكانی كوردستان دروست دەكرد و ئەو كات كاریگەری لەسەر گۆڕانی پێگەی هێزەكان دەبوو لە هەرێمی كوردستان، چونكە زۆرێك لە هێزەكان بە یەكێتیشەوە هەوڵیان ئەدا بچنە ژێر باڵی نەوشیروان مستەفاوە، نەك تەنها لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی عێراقیش كاریگەری لەسەر بارودۆخی سیاسی دەبوو، ئەویش بەهۆی باگراوندە شۆڕگێری و ئاشنایەتی سیاسی لەگەڵ سەركردە سیاسییەكانی ئێستای عێراق چی لەسەردەمی شاخ و چی لەسەردەمی ئەنجومەنی حوكم و نوسینەوەی دەستور، چونكە نەوشیروان مستەفا خاوەنی سەنگ و قورسایی خۆیی بووە لە ناوەندە عێراقییەكان و كەمتر دەتوانرا فێڵی سیاسی لێبكرێت، بەو پێیەش كە لەدوای نەخۆشكەوتنی مام جەلال و سوتانی كارتەكانی دەستی مەسعود بارزانی كە دواین كارتی ژیانی سیاسی ریفراندۆم بوو ئەویشی بە ئاسانی سوتاند و پێگەی هەرێم و پێگەی خۆشی پێوە سوتاند چی لەناو خۆی هەرێم و چی لە عێراق و چی لەسەر ئاستی جیهانیش، كە خۆری سیاسی بارزانی لە دوای ریفراندۆمەوە بەرەو ئاوابوون دەچێت، نەوشیروان مستەفا بە ئاسانی دەیتوانی ئەو فەراغە سیاسییەی كە بەهۆی هەڵەی چەند ساڵەی بەرپرسانی كوردەوە دروست بووە پڕبكاتەوەو بە دیدێكی نوێ و سیاسەتێكی نوێوە مامەڵە لەگەڵ بەغدادو ناوچەكەش بكات.  قۆناغی دوای نەوشیروان مستەفا  لەدوای كۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا نەك هەر گۆڕان بەڵكو هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستانیش تا ئێستا لەناو دۆخی نەوشیروان مستەفادا دەژین و قۆناغی سەردەمی نەوشیروان مستەفایان تێنەپەڕاندووە، چونكە فەراغی دوای نەوشیروان مستەفا شتێك نیە پێویست بە لێكۆڵینەوەو ووردبونەوە بێت بەڵكو لەسەر ئەرزی واقیع بە ئاسانی دركی پێدەكرێت و هەست بە لێكەوتەكانی دەكرێت، تا ئێستاش گۆڕان و بەشێكی زۆری هێزەكانی كوردستان لەسەر میراتی نەوشیروان مستەفا دەژین و كارتی نەوشیروان مستەفا تا ئێستاش كارتێكی كاریگەر و بەهێزە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ بارودۆخی ئەمرۆی كوردستان و هەڵبژاردنەكان، بەو پێیەی تا ئێستاش كارتی سۆزداری نەوشیروان مستەفا كارتێكی بەهێزو كاریگەرە لای هاوڵاتیان و خەڵكی كوردستان رەواجی زۆری هەیە، بەڵام رەنگە ئەم كارتە تا ماوەیەكی دیكەش گرنگی و كاریكەری خۆی هەبێت، دواجار بۆ داهاتوو ئەو كارتە بەرەو كاڵبوونەوە دەچێت بۆ گۆڕان بەو پێیەی ئیدی پرسیاری گەورەی هاوڵاتیان لەسەر گۆڕان درووست دەبێت كە بە كۆتایی هاتنی قۆناغی نەوشیروان مستەفا ئەی قۆناغی پۆست نەوشیروان مستەفا چی لەهەگەبەدایەو تا كوێ روحی نەوشیروان مستەفا دادی گۆڕان دەدات، بەو پێیەی بەهێزترین كارتی ئێستای گۆڕان و بەشێك لە هێزەكان روئیا و بیر و رێبازی نەوشیروان مستەفایە، گۆڕان تا ئێستاش شتێكی نوێی پێنییە كە قۆناغی نەوشیروان مستەفای تێپەڕاندبێ، كەی و لە كوێدا شۆكی نەوشیروان مستەفا گۆڕان و بەشێكی زۆری هاوڵاتیانی كوردستان بەردەدات، راستە چەندێك مردنەكەی زیان بە گۆڕان دەگەیەنێت ئەگەر روئیا و بیر و هەنگاوەكانی نەوشیروان مستەفا تەوزیف بكرێت بە سەركەوتنی گۆڕان دەشكێتەوە نەك زیان.  گۆڕانی دوای نەوشیروان مستەفا بەرلەوەی ئیشكالیەت بێت بۆ دەرەوە ئیشكالیەتە بۆناو گۆڕان خۆی، چونكە گۆڕان لەدوای نەوشیروان مستەفاوە كێشەی  فیكر و روئیای سیاسی و بەرنامەی دەبێت، بەوپێیەی نەوشیروان مستەفا هەموو كێشەو گرفت و بۆشاییەكانی گۆڕانی پڕكردبووەوە لە ئێستادا بەهۆی فەراغی روئیای سیاسی لەدوای نەوشیروان مستەفاوە نەك هەر گۆڕان بەڵكو  هێزەكانی دەرەوەش پەنای بۆ دەبەن.  ئێستا گۆڕانی دوای نەوشیروان مستەفا لەبەردەم كۆمەڵێك ئاڵنگاری گەورەدایە چی لەناوخۆی چی لەدەرەوە، بەو پێیەی بارودۆخی ئێستای هەرێمی كوردستان بارودۆخێكی تەواو لەبارە بۆ یاری سیاسی و ململانێی سیاسی كە لە تەمەنی نەوشیروان مستەفادا هەرگیز هەلی وا رێنەكەوتووە كە ئەگەر هەبوایە بە ئاسانی تەوزیفی دەكردن، چونكە هیچ كات هێندەی ئێستا هەرێم بێ خاوەن نەبووەو هێزەكان بێ پلان و روئیا و بەرنامە نەبوون و هیچ كات هێندەی ئێستا هەرێم لە فەراغی سەركردەكانی نەبوو كە بتوانێت بەتەواوی بارودۆخەكە بخوێنێتەوەو لەسەر ئەو خوێندنەوانە پلان بۆ داهاتوو دابنێت، بۆیە ئێستا لە هەموو كات زیاتر گۆڕان و هێزە هاوهەڵوێستەكانی پێویستیان بە پاڵپشتی و تۆكمەیی و دروستكردنی یەك بەرەیی هەیە نەك پەرتەوازەو پارچەپارچەبوون و لێكترازان، چونكە ئەگەر بەم بەجیا جیا بچنە ناو یاریەكەوە دەبنە هێزی پەرتەوازەو گورگان خواردو بەدەست فێڵی سیاسی هێزە دەسەڵاتدارەكانی كوردستانەوە كە لە دۆخی ئێستادا هاوڵاتیان و خەڵكی كوردستان بەدوای بەدیلی كاریگەردا دەگەڕێت بۆ گۆڕانكاری لەبەر ئەوەی ئێستا عێراق و ناوچەكەو هەرێمی كوردستانیش لەبەردەم ژانی لەدایكبوونی قۆناغێكی نوێدایە.   

ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ خەڵاتی نۆبڵ خەڵاتێكی جیهانییە، ساڵانە لەلایەن ئەكادیمیای شاهانەی سویدەوە بەو كەسانە دەدرێت كە لە بواری پزیشكی و كیمیا و فیزیا و ئابوری و ئەدەبدا داهێنیان كردووە و هەروەها خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بەو كەسانە دەدرێت كە لەو ساڵەدا كاریان كردووە بۆ بەدیهێنانی ئاشتی لە جیهاندا، ئەم خەڵاتە لەلایەن زانای سویدی ئەلفرێد نۆبڵەوە داهێنراوە. گێچەڵی سێكسی نۆبڵی بواری ئەدەبی هەڵوەشاندەوە ئەكادیمیای شاهانەی سوید بۆ خەڵاتی نۆبڵ، بەخشینی خەڵاتەكەی لەمساڵدا بۆ بواری ئەدەب راگرت، و رایگەیاند رووبەڕووی قەیران بوەتەوە. ماوەیەكە ئەكادیمیاكە رووبەڕووی رەخنەی زۆر بوەتەوە بەهۆی شێوازی رەفتاری وێنەگری فەرەنسی جان كلود ئەرنو هاوسەری ئەندامێكی پێشووی ئەو ئەكادیمیاییە، كە مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدان ساڵ. لە تشرینی دووەمی رابردوودا 18 ژن هەڵمەتێكیان لە دژی ئەرنو بەناوی " Me too" راگەیاند و بانگەشەی ئەوەیان كرد كە ئەرنۆ گێچەڵی سێكسی پێكردوون. بەهۆی ئەم هەڵمەتەوە ئەو ئەندامەی ئەكادیمیای شاهانەی سوید بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی بواری ئەدەب لەگەڵ چوار ئەندامی تر دەستیان لەكاركێشایەوە، ئەكادیمیاكەش رایگەیاند، خەڵاتی 2018ی ئەدەب دوادەخات و ساڵی داهاتوو لەگەڵ براوەی 2019 رایدەگەیەنێت، ئەوەش گەورەترین سكانداڵە كە لە ساڵی 1901 رووبەڕووی دەبێتەوە. چەند ئەندامێكی ئەكادیمیاكە داوایان كرد بەخشینی خەڵاتەكە بەردەوام بێت، بەڵام ئەوانی تر دەڵێن دامەزراوەكە بەم دۆخەی ئێستایەوە ناتوانێت خەڵاتەكە ببەخشێت. خەڵاتی نۆبڵ بۆ بواری ئەدەب لە ساڵی 1901ەوە دەبەخشرێت و تا ئێستاش یەك ساڵ نەبەخشراوە، ئەوەش ساڵی 1935 بوو كە ئەكادیمیاكە ئەو كاتە رایگەیاند كاندیدێكی نەدۆزیوەتەوە شایانەی بردنەوەی خەڵاتەكە بێت. چیرۆكی خەڵاتی نۆبڵ؟ ئەلفرێد نۆبڵ زانای بواری كیمیا بوو هەروەها ئەندازیار و داهێنەر و كەسێكی ئاشتیخوازبوو، داهێنەری ماددەی " دینامیتە" بە گوێرەی یەكێك لەوانەی كە ژیاننامەكەیان نوسیوەتەوە، نۆبڵ ساڵی 1888 هەواڵی مردنی خۆی لە رۆژنامەیەكی فەرەنسیدا خوێندووەتەوە. رۆژنامەكە ئەو كاتە سەری لێتێكچووە لە جیاتی براكەی، بە هەڵە هەواڵی مردنی نۆبڵی بڵاوكردەوە و نۆبڵی بەوە ئیدانەكرد كە دینامیتی داهێناوە و  نازناوی " بازرگانی مەرگ"ی لێنا، بەڵام نۆبڵ خۆی بە كەسێكی ئاشتیخواز دادەنا و ویسی شتێك لە پاش خۆی بەجێبهێڵێت كە یادبكرێتەوە، لەبەرئەوە بڕیاریدا بەشێكی زۆر لە سامانەی بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵ تەرخانبكرێت و خەڵاتەش دەدرێت بەو كەسانەی لە بوارەكانی ئەدەب، ئاشتی، ئابووریی، پزیشكی و زانستی كیمیا و فیزیادا داهێنەر و لێهاتوون. كێ‌ یەكەم كەس خەڵاتی نۆبڵی وەرگرت؟ یەكەمین خەڵاتی نۆبڵ دوای دامەزراندنی لە ساڵی 1901 بەخشرایە هێنری دوناننت، كە بەشداریكرد لە دامەزراندنی رێكخراوی " خاچی سوور". و هەتا ئێستا لیژنەی نێودەوڵەتی خاچی سور سێ‌ جار نۆبڵی ئاشتی وەرگرتووە و هەریەك لە دایكە تیرێز و نیلسۆن ماندێلا و نەجیب مەحفوز و ئەنوەر سادات و ئەحمەد زۆیل لە ریزی ئەو كەسانەدان كە نۆبڵیان پێ بەخشراوە. تەمەن و رەگەز لیستەكانی براوەكانی خەڵاتی نۆبڵ ئاماژە بەوەدەدەن كە تێكڕای تەمەنی براوەكانی نۆبڵ 72 ساڵە، ئەوەش لە كاتێكدایە لە نیوەی یەكەمی سەدەی بیستەم تێكڕای تەمەنی براوەكانی نۆبڵ 56 ساڵ بوو. و ئاڕاستەیەكی روون و ئاشكرا هەیە كە خەڵاتی بواری زانستییەكان ببەخشرێتە ئەوانەی تەمەنیان هەڵكشاوە و ئەمەش لە پەنجاكانەوە دەستیپێكردووە هەتا ئەمڕۆ. هەروەها رێژەی بەخشینی خەڵاتەكە بە ژنان بەراورد بە رێژەی پیاوان ناهاوسەنگە و ئەوەش دیدی جیهان بەرجەستدەكات بۆ چەندین ساڵە و هێشتا لە بواری زانستدا رێژەی پیاوان لە ژنان زۆر زیاترە، بەڵام بەهۆی باشتربوونی دۆخەكە و زۆری دووبارەبوونەوەی براوەكان، پێدەچێت رێژەی بەخیشنی خەڵاتەكە بە ژنان و پیاوان لە كۆتاییدا یەكسان ببێتەوە. مۆزەخانەی نۆبڵ جەختیكردەوە كە لە تۆمارەكانیدا هیچ شتێك نییە كە ئاماژە بدات بە پشتگوێخستنی بەئەنقەستی كاری ژنان، بەڵام یەك چیرۆك هەیە و پێویستە ئاماژەی پێبدەین. نەخشەیەك ئەو وڵاتانە رووندەكاتەوە كە هاوڵاتیانی زۆرترین خەڵاتی نۆبڵیان بەدەستهێناوە ژنان لە كوێی بردنەوەی خەڵاتی نۆبڵی بواری زانستدان؟ لە ساڵی 1903 هاوسەری ماری كۆری و هاوبەشەكەی لە توێژینەوەكانیان لە بواری مادە تیشكدەرەوەكان رەتیانكردەوە خەڵاتەكە وەربگرن، ئەوەش وەك ناڕەزایەتییەك لەدژی كاندیدنەكردنی ژنەكەی بۆ خەڵاتەكە، ئەنجومەنی خەڵاتەكەش لە درەنگ وەختدا بڕیاری كاندیدبوونی داو بەوەش ماری كۆری بووە یەكەمین ژن كە خەڵاتی نۆبڵ بباتەوە. سەرچاوە: بی بی سی  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی داوا لە دەسەڵاتدارانی ئێران دەكات سزای لە سێدارەدانی رامین حوسێن پەناهی رابگرن. رامین حوسێن پەناهی گەنجێكی كوردی خەڵكی شاری سنەی رۆژهەڵاتی كوردستانە، (10) مانگ لەمەوبەر لە هەرێمی كوردستانەوە گەڕایەوە بۆ رۆژهەڵاتی كوردستان و لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی ئێرانەوە دەستگیركرا. لە لێدوانێكدا بۆ (بی بی سی فارسی)، ئەمجەد حوسێن پەناهی برای رامین ئاشكرایكرد" بڕیارە بەرەبەیانی رۆژی پێنج شەممە سزای لەسێدارەدان بەسەر رامینی برایدا جێبەجێ بكرێت". رامین لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە تۆمەتباركراوە بەوەی دژی رژێم چەكی هەڵگرتووە و هەوڵ بۆ رووخاندنی كۆماری ئیسلامی دەدات. بەگوێرەی بەیاننامەیەك كە رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی بڵاویكردەوە، پرۆسەی دادگاییكردنی رامین حوسێن پەناهی كەمتر لە كاتژمێرێكی خایاندووە، ئاسەواری ئەشكەنجەدان كە بەجەستەیەوە دیاربووە، لە پرۆسەی دادگاییكردنەكەدا نادیدە گیراوە. ئەمە لە كاتێكدایە ئەو گەنجە كوردە لەبەردەم دادگادا دادوەری ئاگاداركردوەتەوە لەوەی كە لە زیندان رووبەڕووی ئەشكەنجە و بەدرەفتاری زۆر بوەتەوە. بەپێی قسەی بەرپرسانی ئێران رامین حوسێن پەناهی مانگی حوزەیرانی رابردوو لە شەڕێكدا لەگەڵ هێزە ئەمنییەكانی ئێران دەستگیركراوە و سێ كەسی تر هاوڕێی بوون كە بەهۆی تەقەی هێزە ئەمنییەكانەوە كوژراون، بەڵام براكەی رامین و پارێزەرەكەشی ئەم تۆمەتەی كۆماری ئیسلامی رەتدەكەنەوە. رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی ئاماژە بەەوەدەكات، لە دانیشتنی دادگاییكردنی رامین حوسێن پەناهیدا هیچ شاییەتحاڵێك كە شایەتی بدات لەسەر بەشداریكردنی رامین لەو روبەڕوبونەوە چەكدارییەدا، ئامادەنەبووە و مەرجی كوشتنی بەئەنقەست لەسەر رامین جێبەجێ نەبووە كە بەپێی یاسای نێودەوڵەتی مەرجی بنەڕەتییە بۆ دەركردنی سزای لەسێدارەدان بۆ هەر كەسێك. فیلیپ لۆتەر بەڕێوەبەری لێكۆڵینەوەی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی بۆ كاروباری خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەڵێت" ئەو گەنجە كوردە بە ماوەی كەمتر لە یەك كاتژمێر حوكمی لەسێدارەدانی بۆ دەرچووە، لەو ماوەیەی كە لێكۆلێنەوەی لەگەڵدا كراوە، رێگە بە پارێزەر و كەسوكارەكەی نەدراوە سەردانی بكەن، بۆیە ئاگاداری هیچ وردەكارییەكی تایبەت بە دۆسییەكەی نەبووە. فلیپ لۆتەر باسی لەوەشكرد، بەرپرسانی دەزگای ئیتڵاعاتی ئێران داوایان لە رامین كردووە لەسەر تەلەفزیۆن دان بەو تۆمەتەدا بنێت كە ئاڕاستەی كراوە، لەبەرامبەردا سزای لەسێدارەدانی هەڵدەوەشێننەوە، بەڵام رامین ئەو داوایەی قبوڵ نەكردووە و لە زیندانی تاكەكەسیدا بەرگەی ئازاری زۆری گرتووە. بەپێی راپۆرتی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی ساڵی رابردوو ئێران لانی كەم (507) كەسی لەسێدارەداوە، ئەمەش خراپترین تۆماری لەسێدارەدانە لەسەر ئاستی جیهان. پێشتر بەهۆی دەربڕینی ناڕەزایەتی لەدژی دەستگیركردن و فەرمانی سێدارەی كوڕەكەیان، دەسەڵاتدارانی ئێران دایك و باوكی رامینيان دەستگیركرد، بەڵام پاش ماوەیەك ئازادكران. باوك و دایكی رامین چەند كاتژمێرێك دوای ئازادكردنیان رامين حوسێن پەناهی كێیە ؟ راهمین حوسێن پەناهی تەمەنی (24 ساڵ)ە و ماوەی (10) مانگە دەستبەسەرە، رامین پێشتر ئەندامی یانەی بەرگریكارانی مافی مرۆڤ بووە لە رۆژهەڵاتی كوردستان، بەڵام بەهۆی فشاری دەزگا ئەمنییەكانی ئێرانەوە بەر لە دوو ساڵ رۆژهەڵاتی كوردستانی بەجێهێشتووە و هاتوەتە باشووری كوردستان و پەیوەندی بە ریزەكانی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستانى ئێرانەوە كردووە كە عەبدوڵای موهتەدی رێبەرایەتی دەكات. بەپێی قسەی ئەمجەدی برای، رامین مانگی حوزەیرانی رابردوو بەهۆی نەخۆشكەوتنی دایكییەوە گەڕاوەتەوە بۆ شاری سنە و لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی ئێرانەوە دەستگیركراوە. نیشتمان بەر لە سێدارەی رامین خۆی كوشت دوێنێ (نیشتمان پەناهی) خوشكەزای رامین پەناهی خۆی كوشت، بەپێی هەوڵێك كە سایتی كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان بڵاویكردوەتەوە، نیشتمان پەناهی كە تەمەنی (25) ساڵە، لە چەند رۆژی رابردودا چەندجارێك لە لایەن دەزگای ئیئتلاعاتی شاری سنەوە بانگهێشت كراوە و ئەشكەنجەی دەرونی دراوە تاوەكو ناچار بكرێت بەوەی زانیاری لەبارەی خانەوادەكەیەوە بدات، بەڵام ئەو رەتیكردوەتەوە، دواتر هاوسەرەكەیان بانگهێشت كردووە‌و لەژێر فشاردا داوایان لێكردووە لە نیشتمان جیاببێتەوە، بۆیە نیشتمان پەناهی لەژێر فشاری ئیتیڵاعاتدا خۆی كوشتووە و لەدوای خۆشی نوسراوێكی جێهێشتووە و تێیدا ئاماژە بەوەدەكات لەژێر فشاری ئیتیڵاعاتدا خۆی كوشتووە. نیشتیمان خوشكەزای رامین پەناهی حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان چی دەڵێن ؟ ئەمڕۆ ناوەندی هاوكاری حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بەیاننامەیەكی لەبارەی لەسێدارەدانی رامین حوسێن پەناهی بڵاوكردەوە كە پێكهاتووە لەم حزبانە (كۆمەڵەی شۆڕشگێری زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران- كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان- سازمانی خەباتی كوردستانی ئێران- حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران- حیزبی دیموكراتی كوردستان). لە بەیاننامەكەدا ئەو حزبە كوردستانیانە ئاماژەیان بەوەكردووە، لە دوێنێوە رامین حوسێن پەناهی گواستراوەتەوە بۆ زیندانی قەرەنتینە و ئەمە نیشانەی ئەوەیە دەسەڵاتدارانی ئێران دەیانەوێت سزای لەسێدارەدانی بەسەردا جێبەجێ بكەن. لە بەشێكی بەیاننامەی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستاندا هاتووە"  لەم دوا ساتانەی ژیانی ئەو لاوە كوردە دا، تەنیا شتێك كە دەتوانێ ئەم ڕێژیمە لە بڕیاڕی ئیعدامی ئەو پاشگەز بكاتەوە، بەرزبوونەوەی دەنگی نارەزایەتیی هاوزمانان و هاونیشتمانانی رامین و هەموو مرۆڤە بە ویژدان و بە هەڵوێستەكان لە نێوخۆ و دەرەوەی وڵاتە. بەم بۆنەیەوە بانگەوازی كۆمەڵێك كەمپەین و چالاكی لە نێوخۆی رۆژهەڵات و لە وڵاتانی ئوروپایی بڵاوبوونەتەوە. ئێمە وێڕای پشتیوانی لە كۆبوونەوە و ڕێپێوان و هەر حەرەكەتێكی دیكە بۆ بەرگری لە گیانی رامین حوسێن پەناهی و مەحكومكردنی بڕیار و نیەتی ئێعدامی ئەو بەندییە سیاسییە، لە هاونیشتمانان لە نێوخۆ و دەرەوەی وڵات داواكارین دوایین دەرفەتەكان بۆ دەنگ هەڵبڕین دژی ئەم تاوانە، لە دەست نەدەن".

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت كوردە ئێزدییەكان وەكو كەمینەیەكی پێكهێنەری گەلی عێراق لەناو ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كورسییەكیان وەكو (كۆتا) بۆ تەرخانكراوە. بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری ئێزدییەكان لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، ژمارەی ئێزدییەكان لە عێراق دەگاتە (550 هەزار) كەس، بەڵام زیاتر لە (100) هەزار كەسیان كۆچیان كردووە بۆ دەرەوەی وڵات. لە بڕگەی (یەكەم)ی ماددەی (49)ی دەستوری هەمیشەیی عێراق، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق" ئەنجومەنی نوێنەران لە ژمارەیەك ئەندام پێكدێت بەرێژەی هەر كورسییەك بۆ 100 هەزار كەس..". لەسەر بنەمای ئەم ماددەیەی دەستور و بە لەبەرچاوگرتنی ژمارەیان لە عێراق كە دەوترێت (550 هەزار) كەسن، ئێزدییەكان داوادەكەن ژمارەی كورسییە كۆتاكانیان لە ئەنجومەنی نوێنەران زیادبكرێت، بەڵام ئەم داواكارییەیان لەكاتی هەمواری یاسای هەڵبژاردنەكاندا لە پەرلەمانی عێراق جێبەجێ نەكرا. رۆژی 10ی كانونی یەكەمی ئەمساڵ لەسەر بنەمای سكاڵایەكی یاسایی كە لەبارەی زیادكردنی ژمارەی كورسی ئێزدییەكان لە ئەنجومەنی نوێنەران ئاڕاستەی كرابوو، حوكمێكی دەركرد، كۆمسیۆن لەسەر  بنەمای ماددەی 49ی دەستور پشتیوانی خۆی بۆ زیادكردنی ژمارەی كورسی ئێزدییەكان راگەیاند، بەڵام كاتێك پرسەكە خرایە بەردەم ئەنجومەنی نوێنەران، پشتگوێ خراو نەخرایە دەنگدانەوە. كورتەیەك لەبارەی كوردە ئێزدییەكانەوە ئێزدیی یەكێكە لە ئاینە كۆنەكانی كورد و ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، زۆرینەی ئێزدییەكان لە پارێزگاكانی نەینەوا و دهۆك نیشتەجێن. زانیاری ئەوتۆ سەبارەت بەم ئاینە لەبەردەستدا نییە، بەهۆی ئەوەی باوەڕدارانی ئەم ئاینە باسی ئاین و بیروباوەڕەكانیان بۆ كەسانی تر ناكەن، ئێزدییەكان لە مێژوودا رووبەڕووی چەندین هەڵمەتی پاكتاوكردن بوونەتەوە، كە دواهەمینیان هێرشی چەكدارەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی " داعش" بوو بۆسەر شەنگال و ناوچە ئێزدیی نیشنەكانی پارێزگای نەینەوا كە بەهۆیەوە هەزاران  كەسیان لێكوژرا و هەزاران ژن و كچ و منداڵیشان كرانە كۆیلە و كەنیزەك لەلایەن داعشەوە. ئێزدییەكان خۆیان بە تایەفەیەك دادەنێن كە لە ئەزەلەوە هەن و بە تەنها لە وەچەی ئادەمن و بڕوایان وایە كە ئادەم تۆوی خۆی لە دەفرێكدا داناوە و پاشان وەچەی ئێزدیی لێوە پەیدابووە و پاشان خودا حەوای خەڵقكردووە و هاوسەرگیری لەگەڵ ئادەمدا كردووە و مرۆڤەكانی تری جگە لە ئێزدیی لێكەوتوەتەوە و بەوەش خۆیان بە وەچەیەكی زۆر تایبەتمەند دادەنێن. ئێزدییەكان خاوەنی چەندین شوێن و مەزاری پیرۆزن، یەكێك لەوانە مەزاری " شەرفەدینە" لە چیای شەنگال، هەروەها پەرستگای " لالش" لە قەزای شێخانی باكوری خۆرئاوای موسڵ و ئێزدییەكان لە حەجدا دەچنە ئەم پەرستگایە و زۆربەی مەراسیم و سروتە ئاینییەكانیانی تێدا ئەنجامدەدەن. ئێزدییەكان بە زاراوەی كرمانجی ژووری زمانی كوردی قسەدەكەن و زمانی فەرمی مەراسیم و سروتە ئاینییەكانیشانە، خاوەنی سیستمێكی ئاینیی و ئیداریی دێرینن كە لە كۆنەوە بۆیان ماوەتەوە و هەروەها چەند نەریت و كەلەپوری هاوبەشیان لەگەڵ ئاینیەكانی تردا هەیە. بەشێك لە ئێزدییەكان دەڵێن كتێبێكی پیرۆزیان هەیە بەناوی " مەسحەفا رەش" بەڵام زۆرینەیان جەختدەكەنەوە كە ئەم كتێبەیان نەبینوە هەرچەندە جەخت لە بوونی دەكەنەوە. كۆتای ئێزدییەكان بەپێی كۆتای كەمینەكان، كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق كورسییەكی بۆ پێكهاتەی ئێزدیی لە پارێزگای نەینەوا تەرخانكردووە، بۆ بردنەوەی ئەو كورسییە ئێزدییەكان چەند لیستێكیان دروستكردووە، سەرباری ئەوەش هەندێك لە لایەنە عێراقی و كوردییەكان خەڵكانی ئێزدییان لە لیستەكانیان كاندیدكردووە تاوەكو دەنگی ئێزدییەكان بۆخۆیان كێش بكەن. بۆ هەڵبژاردنی 12ی ئایاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، سێ لیست بە (6) كاندید ركابەرێتی لەسەر بردنەوەی كورسییە كۆتاكەی ئێزدییەكان دەكەن، لیستێكی تری ئێزدیش بە (16) كاندید چوەتە ناو كێبركێی بردنەوەی كورسییە گشتییەكانی پارێزگای نەینەواوە. لیستی پارتە ئێزیدییەكان لە نەینەوا • تەڤگەری ئێزدیی بۆ چاكسازی و پێشكەوتن: حاجی كەندور سمۆ سەرۆكایەتی دەكات، ئەم بزوتنەوەیە بە 2 كاندید چوەتە ناو ركابەرێتییەكانەوە بۆ بردنەوەی كورسییە تاقانەكەی پێكهاتەی ئێزدیی لە نەینەوا، لە هەڵبژاردنی ساڵی 2014دا ئەم حزبە كورسی كۆتای ئێزدیی لە نەینەوا بردەوە و بەوهۆیەوە حاجی كەندور سمۆ گەیشتە سەر كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، حاجی كەندور ئەمجارەش خۆی كاندیكردوەتەوە و سەرۆكی لیستی حزبەكەیەتی. • پارتی پێشكەوتنخوازی ئێزدیی: ئەمەش یەكێكی ترە لە پارتەكانی پێكهاتەی ئێزدیی، بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران بە (2) كاندید چوەتە ناو ركابەرێتییەكان لەسەر كورسییە كۆتاكەی ئێزدیی لە نەینەوا. • پارتی ئێزدیی دیموكراتی: ئەمە یەكێكە لە پارتە سیاسییە نوێیەكان لەناو پێكهاتەی ئێزدیدا، حەیدەر شەشۆ سەرۆكایەتی دەكات، كە بەمدواییانە لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان جیابوەوە و هێزێكی سەربازی دروستكرد بەناوی "هێزی پاراستنی ئێزدخان"، حەیدەر شەشۆ خۆی كاندید نەكردووە، حزبەكەشی كاندیدی بۆ كورسی كۆتای ئێزدییەكان نییە و بە (16) كاندید ركابەرێتی دەكات لەسەر بردنەوەی كورسییە گشتییەكانی پارێزگای نەینەوا، ژنێك بە ناوی (سۆنیا سالم حەسەن) سەرۆكایەتی لیستەكە دەكات. • پارتی ئازادی و دیموكراتی ئێزدیی: ئەمەش حزبێكی نوێی پێكهاتەی ئێزدییەكانە، سەرەتاكانی ساڵی 2017 پێكهێنراوە و مۆڵەتی كاركردنی لە حكومەتی عێراق وەرگرتووە، (قەحتان عەلی) سەرۆكایەتی حزبەكە دەكات، دەوترێت باڵی سیاسی یەكینەكانی پاراستنی گەل (YBS) یە، ئەم حزبە یەكەمجارە بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەكات و بە (2) كاندید كێبركێ لەسەر بردنەوەی كورسی كۆتای ئێزدییەكان دەكات لە نەینەوا. لە هەڵبژاردنی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دوو كەسی ئێزدیی گەیشتنە ئەنجومەنی نوێنەران، یەكێكیان (ڤیان دەخیل) بوو كە لەسەر لیستی هاوپەیمانی كوردستانی لە نەینەوا كاندید بوو، ئەوی تر (حاجی كەندور سمۆ) بوو كە لەسەر لیستی بزوتنەوەی ئێزدیی بۆ چاكسازی و پێشكەوتن بۆ كورسی كۆتای ئێزدییەكان خۆی كاندید كردبوو. هەندێك لە كەسایەتییە سیاسییەكانی پێكهاتەی ئێزدیی دەڵێن ئەگەر ئەو دابەشبونە سیاسییە لەنێوان ئێزدییەكان نەبوایە، ئەو پێكهاتەیە دەتوانێت (8) كورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بباتەوە، بەمدواییانە و بەر لە نزیكبونەوەی وادەی پێشكەشكردنی ناوی كاندیدەكان بە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن، هەندێك هەوڵ هەبوون بۆ دروستكردنی لیستێكی یەكگرتووی ئێزدییەكان، بەڵام دواجار ناكۆكی و پەرتبون زاڵ بوو بەسەر یەكێتی و یەكبون.  

راپۆرتی شیكاری: محەمەد رەئوف ئەگەرچی هێزە ئەمنی و سەربازیەكانی هەرێمی كوردستان بەسەر یەكێتی و پارتیدا دابەشبوون و زۆرینەی هێزەكان سەربەو دوو حزبەن، بەڵام لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا لایەنەكانی دیكەش لە هێزە ئەمنیيەكاندا دەنگیان هێناوە.لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاری 2018 لەدەنگدانی تایبەتدا كە پێش دەنگدانی گشتی بەڕێوە دەچێت، 210 هەزار كەس مافی دەنگدانیان هەیە كە بەشی نزیكەی 5 كورسی پەرلەمانی عێراق دەكات، ئێستا ئەو لایەنەنانەی كە هێزی چەكداریان هەیە بانگەشەكانیان گواستۆتە ناو هێزە ئەمنیيەكان لە كاتێكدا بەپێی یاسا بانگەشە لەناو هێزە ئەمنیيەكان و شوێنە گشتیيەكان پێشێلكاریيە.  هێزەكانی یەكێتی و پارتی بریتین لە:  * یەكەی 80 ی پێشمەرگەی پارتی: 58 هەزار پێشمەرگەیە * یەكەی 70ی پێشمەرگەی یەكێتی: 56 هەزار پێشمەرگەیە *هێزەكانی زێرەڤانی پارتی كە سەر بە وەزارەتی ناوخۆیە: 44 هەزار چەكدارە * هێزی بەرگریی فریاكەوتنی یەكێتی: 22 هەزار چەكدارە چەندین جۆری دیكەی هێزی چەكدار لە ئاسایش و پاسەوان و دژە تیرۆر و پاراستن و زانیاری هەیەو كاریگەری راستەوخۆیان لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەبێت و دەنگی حازری ئەو حزبانەن و چاوی سەرەكیان لەسەریەتی لەبەر ئەوەی بەشی چەند كورسیيەك دەنگ لە هێزی ئەمنی هەیە. بەپێی پرۆژە یاسای بودجەی 2013 وەزارەتی پێشمەرگە ( 118 هەزارو 642 ) پێشمەرگەیە، بەڵام لەراستیدا بەهۆی كەمئەندامانی سەنگەرو پێشمەرگەی دێرین و خانەنشینانەوە زیاتر لە ( 400 هەزار ) كەس لە وەزارەتی پێشمەرگە موچە وەردەگرێت، سەبارەت بە وەزارەتی ناوخۆش كە بەپێی پرۆژە یاسای بودجەی 2013 وەزارەتی ناوخۆ ( 121 هەزار و 841 ) كەسە و  دەزگای ئاساییش ( 31 هەزارو 421 ) كەسەو ئەنجومەنی ئاساییش ( 6 هەزارو 476 ) كەسە، بەڵام لە دەنگدانی تایبەتدا بەوتەی سەرۆكی دەستەی هەڵبژاردنەكانی هەرێم 210 هەزار كەس مافی دەنگدانیان هەیەو پێش هەڵبژاردنی گشتی بەڕێوە دەچێت.  ئەگەر دەنگی لایەنەكان لە هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان وەربگیرێت لەناو هێزە ئەمنیيەكاندا دەردەكەوێت كە لایەنەكانی تریش پشكیان هەبووە لەناو هێزە ئەمنیەكاندا.  ژمارەی دەنگدەرانی تایبەت كە زۆرینەی زۆری هێزی ئەمنی و سەربازیە لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لەكۆی(154 هەزارو 50 ) كەس لە دەنگدانی تایبەت   ( 144 هەزار و 434 ) كەس دەنگیان دا بە رێژەی  (93.8% ) بەپێی ئەنجامی كۆتایی دەنگدانی تایبەت لەسەر ئاستی سێ پارێزگاكەی هەرێم بەم شێوەیە بووە: یەكەم: پارێزگای سلێمانی لە 21/9/2013 لە دوای جیاكردنەوەی دەنگدانی تایبەت لە پارێزگای سلێمانی لە كۆی( 56هەزار و 656 )كەس كە مافی دەنگدانی هەبووە رێژەی بەشداری دەنگدان (95.6% ) زیاتر لە ( 54 هەزارو 164 ) دەنگی داوە بە جۆرێك :  1-    یەكێتی نیشتیمانی كوردستان 27هەزار و 335 دەنگ  2-    بزوتنەوەی گۆڕان 18هەزار و 614دەنگ  3-    یەكگرتووی ئیسلامی 2011 4-    كۆمەڵی ئیسلامی 1980 دەنگ  5-    پارتی دیموكراتی كوردستان 1665 دەنگ. 6-    لایەنەكانی تر   2 هەزار و 726  دووەم/ پارێزگای هەولێر لە 21/9/2013 ئەنجامی دەنگدانی تایبەت لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 لە پارێزگای هەولێر كە (62 هەزار و 900 ) كەس مافی دەنگدانی هەبووە  زیاتر ئاستی دەنگدان (93.7% ) لە ( 58 هەزارو 938 ) كەس دەنگیاندا، بەجۆرێك : 1-    پارتی: 38 هەزار و 487 دەنگ 2-    یەكێتی: حەوت هەزار و 148 دەنگ 3-    گۆڕان: پێنج هەزار و 390 دەنگ 4-    پارتی پیشكەوتنخوازی توركمانی: سێ هەزار و 978 دەنگ 5-    كۆمەڵی ئیسلامی: هەزار و 460 دەنگ 6-    یەكگرتووی ئیسلامی: هەزار و 211 دەنگ سێیەم / پارێزگای دهۆك لە 21/9/2013 لە هەڵبژاردنی 21/9/2013 دا لە سنوری پارێزگای دهۆك، لە كۆی (28 هەزار و 997 ) كەس كە مافی دەنگدانیان هەبووە، بەرێژەی (91.5% ) دەنگیانداوە   (26 هەزار و 532) كەس دەنگیانداوە، ژمارەی دەنگی لایەنەكانیش بەم شێوەیەیە:  1-    پارتی دیموكراتی كوردستان بە (19 هەزار و 642) دەنگ،   2-    لیستی‌ كلدان و ئاشوری‌ بە (2 هەزار و 377) دەنگ. 3-    یەكێتی‌ نیشتیمانی‌ كوردستانیش (1 هەزار و 866) دەنگی هێناوە . 4-    یەكگرتوی‌ ئیسلامی بە (1 هەزار و 452) دەنگ. 5-    بزوتنەوەی‌ گۆڕانیش بە (799) دەنگی هێناوە . 6-    كۆمەڵی‌ ئیسلامیش تەنها (126) دەنگی هێناوە . هەربۆیە چاوەڕوان دەكرێت دەنگی لایەنەكانی تر لەناو هێزە ئەمنیيەكاندا هەڵبكشێت، بەو پێیەی لەماوەی چوار ساڵی رابردوودا دەنگی بێزاری و نارەزایی زۆر بوو لەناو هێزە ئەمنیيەكان بەتایبەت لەسەر موچەكانیان، بۆیە چاوەڕوان دەكرێت دەنگی یەكێتی و پارتی خاوەن ماڵ لەناو هێزە ئەمنیيەكان كەمبكات و دەنگی لایەنەكانی تر زیاد بكەن.   

ئامادەكردنی درەو میدیا تەلئەبیب بێدەنگی هەڵبژاردووە لەبارەی ئەو زانیارییانە كەناڵی دووی ئیسرائیلی بڵاویكردوە، كە باس لە ئەگەری ڕاگەیاندنی (گرێبەستی سەدە)دەكات لەلایەن ئیدارەی ئەمریكاوە دوای گواستنەوەی باڵیۆزخانەكەی بۆ شاری قودس. شرۆڤەكاران و لێكۆڵەرەوە سیاسییەكانی ئیسرائیل پێیانوایە هاوكات لەگەڵ بڵاوكردنەوەی وردەكاری جوڵەكانی ئەمریكا سەبارەت بەپلانە نوێكەی بۆ ئاشتی، كە قەرەبووكردنەوەی دارایی فەلەستنیەكان لەخۆدەگرێت، لەگەڵ ئەو گەشتەی مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامیداوە دەچێتە چوارچێوەی ئەو فشارانەی كە خراونەتە سەر دەسەڵاـدارێتی فەلەستینی لەپێناو گەڕاندنەوەی بۆ سەر مێزی گفتوگۆ.   بە پێچەوانەی بڵاوكراوەكانی پێشوی میدیاكانی ئیسرائیل كە لەبارەی ناوەرۆكی (گرێبەستی سەدە) بڵاویاندەكردوە، كەناڵی دووی ئیسرائیلی ڕۆشنایی خستوەتەسەر زانیارییەكانی سەرچاوەیەكی باڵای ئیسرائیلی و لەزاری ئەوەوە ئاشكرایكردوە كە پلانی نوێی ئاشتی قەرەبووكردنەوەی دارایی فەلەستینییەكان لەخۆدەگرێت وەك هەوڵێك بۆ گەڕاندنەوەیان بۆ دانوستان و بەشدارییان لە دیمەنە سیاسییەكە.  دانا فایس شرۆڤەكاری سیاسی كەناڵی دووی ئیسرائیل كە زانیاریەكەی بڵاوكردوەتەوە، سەردانی وەزیری دەرەوەی ئەمریكای بۆ تەلئەبیب و كۆبونەوەی لەگەڵ (بنیامین نەتانیاهۆ)ی سەرۆك وەزریرانی ئیسرائیل گرێداوە بە ئامادەكارییەكان بۆ ڕاگەیاندنی پلانی ئاشتی كە ئەمریكا سەرپەرشتی دەكات، ئاماژەی بەوەشكردوە پلانەكە وڵاتانی هەرێمیش لەخۆدەگرێت، فەلەستینییەكانیش لایەنێكن تیایدا بەڵام خاوەنی قسەی یەكلاكەرەوەنین.   پێشتر میدیاكانی ئیسرائیل دیارترین خاڵەكانی (گرێبەستی سەدە)یان، لەزاری (جایسۆن گرینبلات) نێردەی ئەمریكا بۆ ئاشتی لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست بڵاوكردوە كە پێشنیازی چارەسەری دوو دەوڵەت و دامەزراندنی دەوڵەتێكی فەلەستینی كە پایتەختەكەی خۆرهەڵاتی قودس و بەپێی سنوری 4حوزەیرانی ساڵی 1967 بنەمایەك نابێت بۆ پلانە نوێكەی ئاشتی، ئەوەش پرسێكە كە وڵاتانی عەرەبی و فەلەستینییەكان ڕەتیدەكەنەوە. لە كاتێكدا حكومەتی ناتانیاهۆ و ئیدارەی ترەمپ هاوڕان سەبارەت بەدامەزراندنی دەوڵەتێكی فەلەستینی سەروەری نەبێت و لەچەك داماڵڕاوبێت، لەگەڵ جێگیركردنی سوپای ئیسرائیل بەدرێژایی دەریاچەی ئوردن و سەرپەرشتیكردنی ئاسایش لەلایەن ئیسرائیل بە بەشداری ئوردن و میسر و ئەمریكا، بەڵام لەبارەی پرۆژەی ئۆردوگاكانی نیشتەجێكردنی ئیسرائیلیەكان ناكۆكییان هەیە، واشنتن ڕەزامەندی لەسەر لكاندنی  10% ی خاكی كەرتی خۆرئاوا و ئۆردوگاكان بە ئیسرائیلەوە دەربڕیوە، حكومەتی ئیسرائیلیش داوای لكاندنی  15% خاكی ئەو ناوچەیە دەكات.  گرێبەست و چارەسەر (یواف شتێران) میدیاكاری ئیسرائیلی تایبەتمەند لە كاروباری عەرەبی و فەلەستینی دەڵێت، سەردانەكەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ سعودیە و ئوردن و ئیسرائیل، ئەگەر لەجەوهەریشدا تایبەت بوبێت بەتاوتوێكردنی پرسی پلانی سەرۆكی ئەمریكا سەبارەت بە ڕێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران و كێشە هەرێمییەكان و بەتایبەتیش دۆسیەی سوریا، تاتوێكردنی پرسی چارەسەری ملانێی عەرەب-ئیسرائیل و چارەسەری كێشەكان لەگەڵ فەلەستین تەوەرێكی گرنگی باسەكانی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بووە بەتایبەتی لە تەلئەبیب.  لەبارەی هەوڵەكانیشی بۆ كۆتاییهێنان بەو ڕەتكردنەوە عەرەبی و فەلەستینیەی سەبارەت بە گواستنەوەی باڵیۆزخانەی ئەمریكا بۆ قودس هەیە ، (شتێران) بەكەناڵی جەزیرەی وتوە، ئیدارەی ترەمپ پێشنیازی پایتەختێكی دروستكراو دەكات بۆ فەلستینیەكان لەدەوروبەری شاری قودس لەدەرەوەی چوارچێوەی 6 كیلۆمەتر چوارگۆشە لە سنوری ساڵی 1967 و هێشتنەوەی دۆخی قودسی كۆن وەكو خۆی لەگەڵ بونی چاودێرییەكی نێودەوڵەتی، لەبەرامبەردا ئیسرائیل زامنی ئازادی پەرستن بكات بۆ سەرجەم ئاینەكان لەناوچە پیرۆزەكان، كە بەوتەی ئەو شرۆڤەكارە سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل تێبینی هەیە لەسەر ئەم پێشنیازەی ئەمریكا.  گرێبەستی سەدە كشانەوەی هەنگاوبەهەنگاوی سوپای ئیسرائیلیش لەخۆدەگرێت لەو ناوچانەی بە(أ، ب ، ج) پۆلێنكراون و وەك ئەوەی لەڕێككەوتنی دووەمی (ئۆسڵۆ)دا، هاتوە كە مانگی ئەیلولی ساڵی 1995دا ئیمزاكراوە، كە مۆڵەتی كۆتایی كشانەوەی دیارینەكراوە و مەرجدارە بەمامەڵەی دەسەڵاتدارێتی فەلەستین و دوای ئەوە دەوڵەتی فەلەستینی لەو سنورەدا ڕادەگەیەنرێت بەپێی ئەو ناوچانەی پۆلێنكراون، بەوپێەش پێویستە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی ئیسرائیل وەك نیشتمانێكی نەتەوەیی گەلی جولەكە و دەوڵەتی فەلەستنیش وەك نیشتمانی گەلی فەلەستین بناسێنێت. ڕازیبون و ڕەتكردنەوە  (نەمرود جۆرن) بەڕێوەری پەیمانگای (میتفیم)كە تایبەتمەندە بە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئیسرائیل، دەڵێت، لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2017وە، كۆمەڵگای نێودەوڵەتی چاوەڕوانی دۆناڵد ترمپە گرێبەستی سەدە ئاشكرابكات، پێشیوایە ئەو ناوەڕۆك و پێشنیازانەی دزەیان كردوە واقیعی نین و لەسەر ئەرزی واقیع جێبەجێناكرێن، بەهۆی ڕەتكردنەوەی لەلایەن فەلەستین و وڵاتە عەرەبییەكان.  جۆرن ئاماژە بەوەشدەكات، كرۆكی سەردانەكەی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ ناوچەكە ڕێككەوتنی ئەتۆمی ئێران و ڕۆڵی ئێران بوە لە سوریا و یەمەن و ململانێكانی ئیسرائیل و فەلەستینیش ئامادەییان هەبوە، لەو بڕوایەشدایە كە ئیدارەی ئەمریكا ئەو ڕاستیەی بۆ ڕونبوەتەوە كە بەبێ چارەسەركردنی كێشەی فەلەستین ناتوانێت هاوپەیمانییەكی ئەمریكی ئیسرائیلی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی فراوانخوازییەكانی ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست پێكبهێنێت.  گومانی خۆشی پیشاندەدات لەوەی ئەمریكا بتوانێت هیچ چارەسەرێك بەسەر فەلەستنیەكاندا بسەپێنێت ئەگەر چارەسەری دوو دەوڵەت و  دروستكردنی دەوڵەتێكی فەلەستینی كە پایتەختەكەی خۆرهەڵاتی قودس نەبێت، پێشیوایە، واشنتن ناتوانێت هیچ چارەسەرێك لەسەر ئەرزی واقیع جێبەجێبكات ناوەرۆك و بڕگەكانی هەرچۆنێك بن، ئەگەر لایەنی فەلەستینی قبوڵیان نەبێت و ڕازامەندنەبن لەسەری.   سەرچاوە: ئاژانسەكان

راپۆرتی: نامیق رەسوڵ  ئەمڕۆ 30ی نیسانی 2014 ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان كۆتایی دێت و تا ئێستاش حكومەتی هەرێمی كوردستان و لایەنە پەیوەندیدارەكان وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی بۆ نوێكردنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان دیارینەكردووە. هەڵبژاردنی ئەندامانی ئێستای ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم نیسانی 2014 لە هەرسێ‌ پارێزگای هەولێر و سلێمانی و دهۆك هاوكات لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا بەڕێوەچوو، پارێزگای هەڵەبجەش لەوكاتەدا بڕیاری بە پارێزگابوونی لەلایەن حكومەتەوە نەكەوتبووە بواری جێبەجێكردن بەوهۆیەشەوە هەڵبژاردنی پارێزگاكانی لێئەنجامنەدرا و  تا ئێستاش ئەنجومەنی پارێزگای نییە. ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی 2014 یەكەم: پارێزگای هەولێر پارتی دیموكراتی كوردستان: 12 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان : 6 كورسی بزوتنەوەی گۆڕان: 4 كورسی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان: 2 كورسی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان: 1 كورسی پێكهاتەكان: 5 كورسی لە پارێزگای هەولێر پارتی دیموكراتی كوردستان دەنگی یەكەمی كورسییەكانی ئەنجومەنی پارێزگای بەدەستهێنا و توانی بە پشتیوانی كورسی پێكهاتەكان حكومەتی خۆجێی پارێزگاكە پێكبهێنێت و " نەوزاد هادی" بكاتە پارێزگار و سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگاش هەر لەدەست حزبەكەیدا بێت و دواتر بۆ بەشداریكردن لە حكومەتی خۆجێیەتی چەند پۆستێكی بەخشییە یەكێتی و گۆڕان و یەكگرتووی ئیسلامیی. دووەم: پارێزگای سلێمانی: بزوتنەوەی گۆڕان: 12 كورسی  پارتی دیموكراتی كوردستان: 3 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: 11 كورسی كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان: 2 كورسی یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان: 2 كورسی  حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان: 1 كورسی مەسیحیی: 1 كورسی لە پارێزگای سلێمانی هەرچەندە بزوتنەوەی گۆڕان دەنگی یەكەمی پارێزگاكەی  بەدەستهێنا، بەڵام نەیتوانی ( 50+1)ی كورسییەكانی ئەنجومەنی پارێزگا بەدەستبهێنێت تا بتوانێت حكومەتی خۆجێیەتی پارێزگاكە بە تەنها پێكبهێنێت، بۆیە دوای چەندین دانیشتن و گفتوگۆ لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا ساڵی 2014 رێككەوتنێكیان بۆ پێكهێنانی حكومەتی خۆجێی پارێزگای سلێمانی و هەولێر ئیمزاكرد. قەیرانی پارێزگار لە سلێمانی بە گوێرەی رێككەوتنەكە هەریەك لە یەكێتی و گۆڕان بۆ ماوەی دوو ساڵ پۆستی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە بەڕێوەدەبەن، و سەرەتا یەكێتی بۆ ماوەی دوو ساڵ " ئاسۆ فەرەیدون"ی كردە پارێزگاری سلێمانی و دوای تەواوبوونی ماوەكەی كێشە بۆ كاندیدی گۆڕان " هەڤاڵ ئەبوبەكر" دروست بوو بەهۆی كێشەی یاسایی و نایاسایی بوونی سەرۆكی هەرێمەوە قەیران دروست بوو دوای چارەسەركردنی قەیرانەكە هەڤاڵ ئەبوبەكر وەك پارێزگاری سلێمانی دەستبەكاربوو و بەردەوامە لە پۆستەكەی. ئەمڕۆ 30 نیسان وادەی وەرگرتنی پۆستی پارێزگاری سلێمانی لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕانەوە كۆتایی دێت،  یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە رێگەی چەند بەرپرسێكییەوە داوای پۆستەكە دەكات، بەڵام تا ئێستا گۆڕان و یەكێتی كە رێككەوتنی سیاسی نێوانیان هەڵپەسێدراوە، لەسەر ئەو پرسە كۆنەبوونەتەوە و پێدەچێت دوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەو پرسە یەكلایی دەبێتەوە. سێیەم: پارێزگای دهۆك پارتی دیموكراتی كوردستان: 19 كورسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان: 2 كورسی بزوتنەوەی گۆڕان: 1كورسی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان: 3 كورسی پێكهاتەكان: 3 كورسی لە پارێزگای دهۆك پارتی دیموكراتی كوردستان توانی زۆرینەی كورسییەكانی ئەنجومەنی پارێزگا بباتەوە و حكومەتی خۆجێیەتی پێكبهێنێنن بەبێ‌ ئەوەی پێویستی بە هاوپەیمانی بێت لەگەڵ لایەنەكانی تردا، بەڵام دواتر لەگەڵ یەكگرتووی ئیسلامی كوردستاندا رێككەوتنێكی كردو ئێستا یەكگرتوو لەو پارێزگایە لە حكومەتی خۆجێیەتی دهۆكدا بەشدارە. پارێزگای هەڵەبجە: هەڵەبجە بە بڕیارێكی حكومەتی هەرێم كرا بە پارێزگا، سەرەتا بڕیاردرا، ئەنجومەنێكی 25 ئەندامی بۆ ئەو پارێزگایە پێكبهێنرێت بەبێ‌ ئەنجامدانی هەڵبژاردن، حزبەكان لەسەر دابەشكردنی كورسییەكانی ئەو ئەنجومەنە رێككەوتن و كورسییەكی كۆتاش بۆ كاكەییەكانی ئەو پارێزگایە تەرخانكرا، هەرچەندە زۆربەی حزبەكان ناوی كاندیدەكانیان بۆ وەزارەتی ناوخۆ و حكومەتی هەرێم بەرزكردووەتەوە بۆئەوەی فەرمانی دەستبەكاربوونیان بۆ دەربكرێت، بەڵام تا ئێستاش ئەو ئەنجومەنە پێكنەهاتووە و بەشێك لە حزبەكان پێكنەهێنانی دەخنە ئەستۆی پارتی دیموكراتی كوردستان و بڕوایان وایە كە پارتی بە پشكی خۆی لەو ئەنجومەنە قایل نییە و ناخوازێت ئەنجومەنەكە پێكبهێنرێت. ماوەی یاسایی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان كۆتایی دێت، بەڵام تا ئێستا هاوشێوەی پەرلەمانی كوردستان و سەرۆكایەتی هەرێم وادەی ئەنجامدانەوەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دیارینەكراوە و تا ئێستا هیچكام لە هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان لە وادەی یاسایی خۆیدا بەڕێوەنەچوون و بەردەوام پەرلەمان و ئەنجومەنی پارێزگاكان وادەی یاساییان بۆ درێژكراوەتەوە و پاشان هەڵبژاردن كراوە.  

راپۆرتی شیكاری: ئارام مەحمود  ڕۆژی (9)ی نیسانی ئەمساڵ دوو فرۆكەی جەنگی ئیسرائیل لەئاسمانی لوبنانەوە بنكەی سەربازی (تی فۆر)یان لەسوریا موشەكباران كرد، وەزارەتی بەرگری ڕوسیا لەوكاتەدا ڕایگەیاند، لەكۆی 8 موشەك، دژە ئاسمانیەكانی سوریا 5 موشەكیان تێكشكاندوەو 3 موشەكەكەی تریان لەبەشی خۆرئاوای سەربازگەكە كەوتۆتەوە. وردەكاری هێرشەكە لەسەرەتادا تەمومژاوی بو، بەهۆی بێدەنگی ئیسرائیل، گوماندەكرا  هاوپەیماننان بەسەرۆكایەتی ئەمریكا ئەنجامیان دابێت، بەڵام دوای بڵاوبونەوەی هەواڵی كوژرانی 7 ڕاوێژكاری سەربازی ئێرانی لەو هێرشەدا و هەڕەشەكانی چەند ڕۆژی ڕابردوی عەلی شەمخانی ئەمینداری باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، دیمەنە سیاسیەكە بەتەواوی ڕونبۆوە و ئەوەی بەرجەستەكرد كەململانێكانی ئێران و ئیسرائیل پێنایە قۆناغێكی نوێیوە. شەمخانی لەكاردانەوەی هێرشەكەدا وتی، وەڵاممان بۆ ئیسرائیل سزایەكی حەتمی و ئازاردەر دەبێت و، حكومەتی ئێران سروشتی وەڵامەكەو چۆنیەتی و كات و شوێنەكەی دیاریدەكات، جەختی لەوەشكرد "هەرگیز لەم ستراتیجیە پاشگەزنابنەوە چونكە ئەم پرسە پەیوەیستە بەهیبەت و شكۆی دەوڵەتی ئێران".   هەڕەشەكردنی ئیسرائیل و ئێران لەیەكتر شتێكی تازەنیە، بەڵام ئەوەی تازەبو لەهەڕەشەكانی شەمخانیدا ئەو زمانە توند و ڕاستەوخۆیە لەئیسرائیل كە (ئەفیگدۆر لیبرمان)وەزیری بەرگری ئیسرائیلی هێنایە قسەو لەوەش زیاتر لە ڕۆژنامەیەكی سعودیەوە وەڵامی هەڕەشەكانی شەمخانی دایەوە كە زیاتر لەپەیامێك بۆ ئێران لەخۆدەگرێت. جەنگ بەلای ئیسرائیل و خۆرئاواوە پڕۆژەیەكی ئابورییە، كارگەكانی چەك و تەقەمەنیە كە بەدرێژایی شەو ڕۆژ كاردەكەن، ئەوانەی دەكوژرێن خەڵكی عێراق و سوریا و یەمەن و ناوچەكەن، پارەی جەنگیش وڵاتانی عەرەبی دابینیدەكەن. لەدیارترین ئەو قسانەی لیبرمان لەچاوپێكەوتنەكەی ڕۆژنامەی(ئیلاف)ی، سعودیدا كردونی كە بەیەكەم چاوپێكەوتنی لەوشێوە دادەنرێت، دەڵێت، ئیسرائیل بەهەر نرخێك بێت ڕێگەنادات بەسەكۆی موشەكیی ئێرانی لەسوریا و ڕژێمی ئێرانی دوا ڕۆژەكانی تەمەنی بەسەردەبات، لیبرمان وتوشیەتی، ئەگەر ئێران هێرشبكاتە سەر تەلئەبیب، تاران دەكەنە ئامانج و سەرجەم پێگە سەربازییەكانی لەسوریا خاپوردەكەن، لەوچاوپێكەوتنەدا وێڕایی ئەم پەیامە هەڕەشە ئامێزانە، وەزیری بەرگری ئیسرائیل كۆمەلێك نهێنی ئاشكرادەكات كەئاماژە بە سەرهەڵدانی دۆخێكی نوێ دەكات لەناوچەكە و وروژاندنیشی لەم كاتەدا پەیامی سیاسین بۆ ئێران. لیبرمان دەڵێت، گفتوگۆیەكی قوڵ و ئارام لەگەڵ ژمارەیەك لەوڵاتانی عەرەبی لەئارادایە و دانوستانەكانیان بەشێوەیەكی دروست بەڕێوەدەچن و لەسەر لە 75% پرسەكان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی گەیشتونەتە لێكگەیشتن، ئەوەش ئاشكرادەكات كە هەماهەنگیان هەیە لەبواری ئاسایشداو داواش لەوڵاتانی عەرەبی دەكات پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئیسرائیل ئاشكرا بكەن و هاوشێوەی ئەنوەر سادات سەردانی وڵاتەكەیان بكەن.   خوێندنەوەی دۆخەكە لەچاوی شارەزایانەوە (مائیر جاڤیدانڤار)، شارەزای ئیسرائیلی لەبواری خۆهەڵاتی ناوەڕاست و مامۆستای وانەبێژە لەبارەی سیاسەتەكانی ئێران، دەلێت، ئامانجی سەرەكی لەم لێدوانەی وەزیری بەرگری ئیسرائیل ڕێگری و وەستاندنی ئێرانە لەسنوری خۆی ، ئیسرائیل بونی سوپای ئێران و چەكدارە هاوپەیمانەكانی لەسوریا بەمەترسیەكی گەورە دەزانێت بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی. ئاماژە بەوەشدەكات، كەسێك نیە لەئیسرائیل چاوەڕوانی ئەوەبكات سوپای ئێران سوریا بەجێبهێلێت، تەنانەت ئەگەر سبەینێ‌ ئاشتی لەسوریا ڕابگەیەنرێت چونكە بەشار ئەسەد هێزی پێویستی نیە بۆ پاراستنی وڵاتەكەی، كێشەی گەورەی ئیسرائیل ئەو هێزەیە كە لەسوریا دەمێنێتەوە لەگەڵ جۆری ئەو چەكانەی كە پیاندەبێت بۆ نمونە ئەگەر موشەكی كورت مەوداشیان هەبێت دەتوانن هەڕەشە لەسەر ئیسرائیل دروستبكەن، خاڵێكی تر بونی فرۆكەیە، دوای ئەویش نزیكی سوپای ئێران و چەكدارە هاوپەیمانەكانێتی لەسنورەكانی ئیسرائیلەوە، جەختیشدەكات، ڕاستڕەو چەپڕەوەكانی ئیسرائیل لەهەمو شتێكدا ناكۆكبن لەبەرامبەر هەڕەشەكان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی یەكدەستن و پێكەوە ڕوبەڕوی دەبنەوە. (نەشئەت ئەلئەقتەش) مامۆستای ڕاگەیاندن لەزانكۆی (بیرزێت)ی، فەلەستین، دەڵێت، هەڕەشەكردن مانای هێزو توانا ناگەیەنێت، ئێران هەڕەشەی زۆری كردوە،  هەڕەشەكانی وەزیری بەرگری ئیسرائیلیش جۆرێكە لەترس و دڵەڕاوكێ‌، ئەگەر ئیسرائیل بیتوانیایە بۆردومانی تاران بكات دەمێك بو ئەنجامیدابو، لەڕابردودا ئیسرائیل هەژمونێكی گەورەی هەبو، بەرنامە ئەتۆمییەكەی عێراقی خاپوركرد، جەزائیری بۆردمانكرد، هەر شوێنێكی بویستایە و بەهەڕەشەی بزانایانە بەبێ‌ هەڕەشەكردن دەیكردە ئامانج، دەشلێت بەدرێژایی 100 ساڵی ڕابردو عەرەب بكەر نەبوە لەهیچ جەنگێكدا، ئەوان تەنها كەرەستەی پشتیوانی داراین، لەجەنگی ئێران-عێراقدا وڵاتانی كەنداو سەرچاوەی دابینكردنی داهات بون، دوای ئەویش جەنگی ئازادكردنی كوەیت و جەنگی ڕوخاندنی ڕژێمی سەدام و جەنگی سوریا و یەمەنیش، رژێمە عەرەبیەكان خاوەنی بڕیارنین بەڵكو (دواكەوتەن)، هیچ جەنگیشیان بەبڕیار و ئیرادەی خۆیان ئەنجامنەداوە. پێشیوایە، جەنگ بەلای ئیسرائیل و خۆرئاواوە پڕۆژەیەكی ئابورییە، كارگەكانی چەك و تەقەمەنیە كە بەدرێژایی شەو ڕۆژ كاردەكەن، ئەوانەی دەكوژرێن خەڵكی عێراق و سوریا و یەمەن و ناوچەكەن، پارەی جەنگیش وڵاتانی عەرەبی دابینیدەكەن. دەشلێت ئێمە لەبەردەم دوو دژ بەیەكداین كە قورسە تێگەیشتنی، لەكاتێكدا باڵكێشانی ئێران لەیەمەن و سوریا و ناوچەكە بەكێشەو مەترسی دەزانین، بەڵام بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئێران ڕێكەوتن لەگەڵ ئیسرائیل مەترسیدارترە، ئەمە قورسە چۆن لەوە تێبگەین لەم دۆخەدا ئێران بكەینە دوژمنی ژمارە یەك و ئیسرائیل بكەین دۆست و هاوپەیمان بۆ ڕێگریكردن لەفراوانخوازییەكانی ئێران. بەدرێژایی 100 ساڵی ڕابردو عەرەب بكەر نەبوە لەهیچ جەنگێكدا، ئەوان تەنها كەرەستەی پشتیوانی داراین، رژێمە عەرەبیەكان خاوەنی بڕیارنین بەڵكو (دواكەوتەن)، هیچ جەنگیشیان بەبڕیار و ئیرادەی خۆیان ئەنجامنەداوە  (حسێن ریوواران) وانەبێژ لەزانكۆی خوێندنە جیهانیەكان لەتاران دەڵێت، لەدوای سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی لەئێران هاوكێشەی نێوان ئیسرائیل و ئێران دوو ئاستە، هاوكێشەیەكی سیاسی نەگۆڕو هاوكێشەی سەربازی گۆڕاو ، ئێران پێیوایە ئیسرائیل قەوارەیەكی داگیركەرەو دەبێت كۆتایی پێبهێنرێت، لێرەوە ململانێیەكی سیاسی و ئایدۆلۆجی درێژەی هەیە و ناگۆڕێ‌ و چارەسەرناكرێت بەسڕینەوەی ئیسرائیل نەبێت، بەڵام هاوكێشە سەربازییەكە گۆڕانی بەسەرداهاتوە، لەسەرەتای شۆڕشدا هاوكێشەكە بەشێوەیەكی بەرچاوی بەقازانجی ئیسرائیل شكابۆوە، بەڵام لەدوو دەیەی ڕابردودا ئێران توانای پیشەسازییە سەربازییەكانی برەوپێبدات و گۆڕانكاری لەم هاوكێشەیەدا بێنێتەگۆڕێ‌.

راپۆرتی شیكاری: فازل حەمەڕەفعەت بۆ یەكەمجار ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كورسییەكی كۆتای بۆ كوردانی فەیلی لە پارێزگای واست جێگیركرد، (12) كوردی فەیلی كە بەشێوەی حزب و كەسایەتی سەربەخۆ خۆیان كاندید كردووە، كێبركێ لەسەر ئەو كورسییە تاقانەیە دەكەن. كورتەیەكی مێژویی لەبارەی پارێزگای واستەوە پارێزگای واست دەكەوێتە ناوەڕاستی عێراق، شاری كوت مەڵبەندی پارێزگاكەیە، روبەڕی ئەم پارێزگایە (17153) كیلۆمەتر چوارگۆشەیە، واست رێژەی (4%)ی كۆی گشتی روبەڕی عێراق پێكدەهێنێت. پارێزگای واست بەناوبانگە بە بەرهەمهێنانی بەروبومەكانی (گەنم و جۆ و كونجی و خورما)، بەهۆی ئەوەی پارێزگاكە لە شێوەی دروگەیەكدایە و ئاو دەوری داوە، راوەماسی بوەتە سەرچاوەیەكی گرنگ بۆ ئابوری خەڵكی ناوچەكە. لەروی ئیدارییەوە پارێزگای واست پێكدێت لە (6) قەزا و (11) ناحیە، بەپێی دواین داتاكان ژمارەی دانیشتوانی پارێزگاكە دەگاتە (ملیۆنێك و 275 هەزار) كەس. بەپێی ئامارێك كە بەر لە دروستبونی دەوڵەتی عێراق لە 1920 كراوە كە ئەوكات پارێزگای واست ناوی (لیوای كوت) بووە، دابەشبوونی دانیشتوانی ناوچەكە بەمشێوەیە بووە: •    شیعە: 91,5% •    كورد: 8% •    جولەكە: 4,0% •    مەسیحی: 1,0% ئاماری ئێستای كورد لە پارێزگاكە بەتەواوەتی روون نییە، بەڵام لە سنوری ئەم پارێزگایە دوو شارۆچكەی كوردنشین هەن كە بریتین لە قەزای (بەدرە) و ناحیەی (جەسان)، خەڵكی ئەم دوو شارۆچكەیە كوردانی فەیلین. بەدرەو جەسان دوو ناوچەی جێناكۆكن لەنێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندی عێراق، كە بەپێی ماددەی 140 دەبێت چارەنوسیان یەكلابكرێتەوە. كورسییەكانی پارێزگای واست لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  •    (11) كورسی •    1 كورسی كۆتا بۆ كوردانی فەیلی •    كۆتای ژنان كە لە چوارچێوەی (11) كورسییەكەدایە، (3) كورسییە ژمارەی دەنگدەرانی پارێزگای واست بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە بڕیارە رۆژی 12ی ئایار بەڕێوەبچێت، (717 هەزارو 66) كەس مافی دەنگدانیان هەیە. لەبارەی كوردانی فەیلییەوە كوردە فەیلییەكان لەڕووی مەزهەبییەوە شیعەی جەعفەرین، بەشێوەیەكی گشتی لە ناوچە سنورییەكانی نێوان عێراق و ئێران بڵاوبونەتەوە، لە جەلەولا و خانەقین و مەندەلی لە باكورەوە تاوەكو ناوچەی عەلی غەربی لە باشورو تادەگاتە بەدرەو جەسان و كوت و نعمانیە و عەزیزیە لە پارێزگای واست كوردانی فەیلی نیشتەجێ بوون. لەسەردەمی دەسەڵاتی بەعسدا بەتایبەتی سەددام حسێن، كوردانی فەیلی بە هۆی تۆمەتباركردنیان بە لایەنگریكردن لە ئێران و شیعەبونیان، روبەڕوی سەركوتكاری زۆربونەتەوە، بەوهۆیەوە رژێمی بەعس لەساڵانی هەشتاكاندا زیاتر لە 10 هەزار كورسی فەیلی بەزۆر رەوانەی ئێرانكرد و  ژمارەیەكی زۆریشیان كۆچیان كردووە بۆ ناوچەكانی تری عێراق بەتایبەتی بەغدادی پایتەخت.  كورسی كۆتای كوردانی فەیلی لەخولی ئێستا ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كە خولی سێیەمە، ئەنجومەنی نوێنەران بۆ جاری یەكەم بڕیاریدا هاوشێوەی پێكهاتەكانی (مەسیحی و سابیئە و ئێزیدی و شەبەك)، كورسییەكی كۆتای هەڵبژاردن ببەخشرێت بە كوردانی فەیلی لە پارێزگای واست، بەمشێوەیە ژمارەی كورسی كۆتای كەمینەكان لە عێراق لە (8) كورسییەوە بۆ (9) كورسی زیادكرا. دانانی كورسییە كۆتاكەی كوردانی فەیلی لە پارێزگای واست لەكاتی خۆیدا هەندێك ناڕەزایەتی لێكەوتەوە، هەندێك لە چالاكوان و كەسایەتییەكانی كوردانی فەیلی دەڵێن، دانانی كورسی كۆتای فەیلی لە پارێزگای واست ستەمێكی ترە كە لە فایلییەكان كراوە، چونكە بەوتەی ئەوان چڕی دانیشتوانی كوردانی فەیلی لە بەغدادی پایتەختە نەك لە پارێزگای واست.  بەپێی هەندێك ئاماری نافەرمی زیاتر لە (500 هەزار) دەنگدەری كورد لە بەغداد هەن كە زۆربەیان كوردانی فەیلین. (12) كاندید شەڕی بردنەوەی كۆتای فەیلییەكان دەكەن ژمارەیەك حزبی فەیلی بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە پارێزگای واست لیستی كاندیدیان پێشكەشكردووە، سەرباری حزبەكان، ژمارەیەك كەسایەتی سەربەخۆی كوردانی فەیلی خۆیان كاندید كردووە، بە هەمویانەوە (12) كاندید كێبەركێ لەسەر بردنەوەی كورسییە تاقانەكەی فەیلی دەكەن لە واست. •    بەرەی فەیلی: یەكەم حزبی سیاسیی كوردانی فەیلییە، كۆتاییەكانی ساڵی رابردوو دامەزراوە، ئەم حزبە (2) كاندیدی هەیە بر بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە واست. •    گردبونەوەی یەكێتی فەیلی: ئەم گردبونەوەیەش (2) كاندیدی هەیە بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە پارێزگای واست. •    ئیئتیلافی فەیلی عێراقی: ئەم ئیئتیلافە پێكدێت لە هەردوو حزبی (حزبی دیالۆگی فەیلی) و حزبی (كۆنگرەی نیشتیمانی گشتی كوردە فەیلییەكان)، ئیئتیلافەكە (2) كاندیدی هەیە بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان لە واست. سەرباری حزبەكان، (6) كەسایەتی فەیلی لە پارێزگای واست خۆیان بۆ بردنەوەی كورسی كۆتای فەیلییەكان كاندید كردووە: •    فوئاد عەلی ئەكبەر فەیلی •    مازن عەبدولمونعیم (ئەبو حیدەر) •    دكتۆر فازل عەباس •    دكتۆرە ئەسما شاكر حەمودی •    نەسیر مەحمود (ئەبو سلام الحداد) •    جەعفەر عەبدولجەبار محەمەد بەمەبەستی بردنەوەی دەنگی فەیلییەكان كە دابەشبوون بەسەر بەغداد و واست و دیالە و ناوچەكانی تردا، زۆرێك لە حزب و هاوپەیمانێتییە كوردی و عێراقییەكان لە ناوچە جیاوازەكان خەڵكانی فەیلییان لەناو لیستەكانیان داناوە.  

راپۆرتی: نیاز عەبدوڵا ..... له‌ ماوه‌ی هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردنی رابردوو له‌ چوار خولی په‌رله‌مانی كوردستان و سێ خولی هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌مانی عێراق و ئێستا بۆ خولی چواره‌م، پارتی دیموكراتی كوردستان وه‌ك  ئه‌وه‌ی فه‌رمانڕه‌وایی ره‌های ناوچه‌یه‌كی سیاسی تاپۆكراو بكات به‌ره‌نگاری لایه‌نه‌ سیاسییه‌ نه‌یاره‌كانی بۆته‌وه‌ له‌ ده‌ڤه‌ری بادینان و پارێزگای هه‌ولێر. رۆژی 23ی نیسان سه‌رۆكی لیستی هاوپه‌یمانی سه‌ركه‌وتن له‌ پارێزگای دهۆك ناسڕ به‌گ به‌ (دره‌و میدیا)ی راگه‌یاند "هێزێكی ئاسایشی پارتی سێ‌ كاندیدی لیستەكەیان بەناوه‌كانی ئەنوەر مەعسوم مائی، فادیە حوسێن، عومەر عەلی رفاندووه‌" و داوا له‌و سێ كاندیدە كراوه‌ "لەسەر تەلەفزیۆن كشانەوە و بێبەریبوونی خۆیان لە لیستەكەی عەبادی رابگەیەنن و جوێن بە عەبادی بڵێن، ئەو كاتەش هەر داواكارییەكیان هەبێت بۆیان جێبەجێ دەكرێت" به‌ڵام رۆژێك له‌ دوای رفاندنیان و پێڕاگه‌یاندنی په‌یامه‌كه‌ ئازادكران. ته‌نیا دوای 6رۆژ له‌ رفاندنی كاندیده‌كانی هاوپه‌یمانی سه‌ركه‌وتن، له‌ كاتی بانگه‌شه‌كردنی هه‌ڵبژاردن له‌ناو بازاڕی زاخۆ سه‌ره‌ڕای بوونی هێزه‌ ئه‌منییه‌كانی ئاسایشی زاخۆ و پۆلیس سه‌رۆكی لیستی نه‌وه‌ی نوێ له‌ دهۆك دكتۆر كامه‌ران به‌رواری به‌ دار و به‌رد هێرشیكرایه‌سه‌ر و برینداركرا. دكتۆر كامه‌ران به‌ ئاژانسی هه‌واڵی فوراتی وت "40 بۆ 50 كه‌س به‌ دار و به‌رد هیرشیان كرده‌ سه‌رم، ئه‌و كه‌سانه‌ به‌ به‌رچاوی پۆلیس و ئاسایشی زاخۆ هێرشه‌كه‌یان كرد به‌ڵام ئه‌و هێزانه‌ هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كیان نه‌بوو بۆیه‌ هێزه‌ ئه‌منییه‌كان به‌ به‌رپرسیار ده‌زانم له‌م ده‌ستدریژییه‌".  له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی یاسای هه‌مواركراوی ژماره‌ 45ی ساڵی 2013ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق و یاسای هه‌مواركراوی ژماره‌ 1ی ساڵی 1992ی ئه‌نجوومه‌نی نیشتیمانی كوردستانی عێراق، له‌گه‌ڵ هه‌ردوو یاسای ژماره‌ 17ی ساڵی 1993ی حیزبه‌كانی هه‌رێمی كوردستان و یاسای ژماره‌ 36ی 2015ی حیزبه‌كانی عێراق ده‌سته‌به‌ری ئازادی ركابه‌ری سیاسیان به‌شێوه‌یه‌كی مه‌ده‌نی كردووه و‌ هێزه‌ سیاسییه‌كان ئازادن كار له‌ سه‌رتاسه‌ری عێراق و هه‌رێمی كوردستان بكه‌ن،‌ به‌ڵام هێشتا له‌ ناوچه‌ی بادینان و هه‌ولێر و مه‌ڵبه‌ندی خێزان و ژیانی سیاسی بنه‌ماڵه‌ی بارزانی له‌ سه‌ری ره‌ش و مه‌سیف سه‌ڵاحه‌ددین هێزه‌ سیاسییه‌كان ناتوانن ژیانی سیاسییان ئاسایی به‌ڕێبكه‌ن و بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ئه‌نجامبده‌ن. له‌ ساڵی 2005 كاتێك یه‌كگرتووی ئیسلامی له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق بڕیاریدا له‌ ده‌ره‌وه‌ی لیستی هاوپه‌یمانی كوردستانی به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق بكات هێراشكرایه‌ سه‌ر مه‌ڵبه‌ندی 3ی ئه‌و حیزبه‌ له‌ دهۆك، جگه‌ له‌ سووتاندنی باره‌گاكه‌ی چه‌ند كادیرێكی ئه‌و حیزبه‌ كوژران. هه‌ر له‌ ساڵی 2011 له‌و كاته‌ی یه‌كگرتووی ئیسلامی له‌به‌ره‌یه‌كی ئۆپۆزسیۆنی به‌هیزبوون له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان و كۆمه‌ڵی ئیسلامی، جارێكی تر هێرشكرایه‌ سه‌ر داموده‌زگا حیزبی و رۆژنامه‌وانییه‌كانی له‌ دهۆك و زاخۆ و سیمێل. له‌ هه‌ردوو رووداوه‌كه‌شدا "هێزه‌ ئه‌منییه‌ ده‌مامكداره‌ حیزبییه‌كانی پارتی دیموكرات" له‌و هێرشانه‌ تۆمه‌تباركران، بۆیه‌ دواتر پارتی یه‌ك لایه‌نه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كگرتوو بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یان دانووستانی كرد. سه‌ره‌ڕای بوونی بڕیاری په‌یڕه‌وی بانگه‌شه‌كانی هه‌ڵبژاردنی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق، كه‌ "بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن ئازاده‌ بۆ ته‌واوی لیست و قه‌واره‌ سیاسییه‌كان و هاوپه‌یمانی و كاندیه‌كان" به‌ڵام قایمقامی قه‌زای شه‌نگال مه‌حما خه‌لیل له‌ لێدوانیكی بۆ رادیۆ نه‌وا وتوویه‌تی "لەناو خەڵك و كەمپی ئاواره‌كانی قه‌زای شه‌نگال‌ بانگەشەی هەڵبژاردن كێشەی نییە، بەڵام حەشدی شەعبی رێگری دەكات لەوەی كاندیدەكانی پارتی دیموكرات وێنە بڵاوبكەنەوە و بانگەشەی خۆیان بكەن له‌ناو شه‌نگالییه‌كان".  وه‌یس نایف كاندیدی پارتی دیموكرات له‌ پێكهاته‌ی ئێزیدییه‌كانی شه‌نگال رێگرییه‌كانی حه‌شدی شه‌عبی له‌ كاندیده‌كانی پارتی دووپاتكردووه‌ته‌وه‌ و به‌‌ ماڵپه‌ڕی فه‌رمی حیزبه‌كه‌ی وتووه‌ "دوای رووداوه‌كانی 16ی ئۆكتۆبه‌ر ده‌زگا شه‌رعییه‌كانی ئێمه‌ ناتوانن بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ شه‌نگال، ئێستاش كاندیدانی پارتی ناتوانن بچنه‌ شه‌نگال، هه‌روه‌ها 85%ی خه‌ڵكی ئێمه‌ ئاواره‌ن و ئه‌وانه‌ی له‌وێش ماون له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی حه‌شد و سوپای عێراقن، ئه‌وانیش وه‌ك دوژمنێك سه‌یری پارتی ده‌كه‌ن''. پارتی دیموكرات له‌ رێگای قایمقام و كاندیده‌كانی لیسته‌كه‌ی له‌ شه‌نگال حه‌شدی شه‌عبی تۆمه‌تبار ده‌كات به‌ رێگریكردن له‌ بانگه‌شه‌كانیان بۆ‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق. به‌ڵام له‌ رۆژی 27ی نیسان وه‌ك مام فارس یه‌كێك له‌ به‌شدارانی بانگه‌شه‌كانی گۆڕان به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "له‌ قه‌زای شه‌قڵاوه‌ له‌ لایه‌ن ژماره‌یه‌ك كه‌سی جل مه‌ده‌نی و كه‌سێك به‌ جلی سه‌ربازییه‌وه‌ به‌ به‌رد و جوێن هێرشمانكرایه‌ سه‌ر".  مام فارس كه‌ له‌ رێگای به‌ردبارانی هێرشكاره‌كانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ 4كه‌سی تر برینداركراوه‌،‌ وتی "ئاسایش و خه‌ڵكی سه‌ر به‌ پارتی ئێمه‌یان به‌ردباران كرد، ئه‌وان غه‌دریان له‌ خۆیان كرد وقیمه‌تی ئێمه‌یان به‌رزتركرده‌وه‌ و توڕه‌یی خه‌ڵكی شه‌قڵاوه‌یان زیاتر كرد له‌ به‌رامبه‌ر خۆیان". هه‌مان رۆژ له‌ دوای هێرشه‌كه‌ی شه‌قڵاوه،‌ لاپه‌ڕه‌ی "ئاژانسی پارتی نیوز" له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبووك له‌گه‌ڵ دانانی گرته‌ڤیدیۆیه‌كی هێرشه‌كان كه‌ تیایدا لایه‌نگرانی پارتی هوتافی "پێشڕه‌وی كورد پارتییه‌، سه‌رۆكمان بارزانییه‌" ده‌ڵێنه‌وه‌، نووسیویه‌تی "ئه‌مڕۆ شه‌قڵاوه‌ سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان وه‌ چه‌ند كاندیدێك له‌لایه‌ن گه‌له‌وه‌ درانه‌ به‌ر شه‌ق". كاوه‌ محه‌مه‌د سه‌رۆكی لیستی گۆڕان له‌ شاری هه‌ولێر به‌ (دره‌و میدیا)ی وت "ئه‌م جۆره‌ هێرشانه‌ له‌ دژی ئێمه‌ ده‌ره‌نجامی عه‌قڵییه‌تی نادیموكراتیانه‌ی پارتییه‌ و ئه‌وان ده‌یانه‌وێت هه‌ر خۆیان حاكم بن و ئێستاش ده‌زانن له‌ رووی جه‌ماوه‌رییه‌وه‌ رۆژ به‌ رۆژ دۆخیان خراپتر ده‌بێت، بۆیه‌ ئه‌م رێگایانه‌ ده‌گرنه‌به‌ر كه‌ گوزارشته‌ له‌ سیاسه‌تیان".   شه‌وی 22ی نیسان له‌ ناحییه‌ی حاجی ئۆمه‌ران-ی سه‌ر به‌قه‌زای چۆمان په‌لاماری خێمه‌ی بانگه‌شه‌ی گۆران بۆ هه‌ڵبژاردن درا و سووتێندرا، بۆیه‌ بۆ دووه‌م جار له‌ رۆژی 28ی نیسان بنكه‌ی بانگه‌شه‌یان كرده‌وه‌. رۆژی 23ی نیسان-یش له‌ بازاڕی (ته‌یراوه‌)ی شاری هه‌ولێر له‌ لایه‌ن ژماره‌یه‌ك كه‌سی جل مه‌ده‌نی هێرشكرایه‌ سه‌ر بانگه‌شه‌كاران و كاندیده‌كانی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان.  كاوه‌ محه‌مه‌د له‌ باره‌ی بوونی ده‌ستی پارتی دیموكراتی كوردستان له‌و هێرشانه‌ وتی "وه‌ك چۆن له‌ ماوه‌ی رابردوو ده‌سه‌ڵات هێزه‌ ئه‌منییه‌كانی خۆی به‌ به‌رگی مه‌ده‌نی له‌ دژی خۆپیشانده‌ران به‌كارده‌هێنا ئێستاش هه‌مان كارده‌كات، بۆنموونه‌ ئه‌وانه‌ی له‌ بازاڕی ته‌یراوه‌ هێرشیانكرده‌ سه‌رمان ئێمه‌ هه‌ندێكیان ده‌ناسین كه‌ له‌بنه‌ماوه‌ كه‌سی سه‌ربازین و جلی مه‌ده‌نییان پۆشیوه‌، ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌ی ته‌واون بۆ تێوه‌گلانی پارتی له‌و هێرشانه‌". به‌پێی زانیارییه‌كانی سه‌رۆك لیستی گۆڕان له‌ هه‌ولێر، كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق له‌ دژی ئه‌و هێرشه‌ی شه‌قڵاوه‌ په‌یوه‌ندیكردووه‌‌ به‌ قایمقامی قه‌زای شه‌قڵاوه‌ به‌ڵام ئه‌و به‌ كۆمسیۆنی راگه‌یاندووه‌ "ده‌بوو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌ر له هاتنیان بۆ بانگه‌شه‌كردن له‌ شه‌قڵاوه‌ ئاگادارمان بكه‌نه‌وه‌".   

بەپێی بڕگەی دووەمی مادەی دووەمی پەیڕوی بانگەشەی  هەڵبژاردن كەلەلایەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانەوە دانراوە، تیایدا هاتووە:  ( بانگەشەی هەڵبژاردن  ئازادە بۆ تەواوی لیست و قەوارە سیاسی و هاوپەیمانێتیەكان و كاندیدەكان  ) . بەڵام زۆرێك لە لیست و قەوارە سیاسی و كاندیداكانی هەڵبژاردن روبەرووی رێگریكردن  و سوكایەتی پێكردن دەبنەوە لە كاتی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكاندا، بەتایبەتیش لە هەولێرو دهۆك و سنوری ژێر دەسەڵاتی پارتی دیموكراتی كوردستان، رێگری لەبەردەم لیستە نەیارەكانی درووست دەكرێت و بانگەشەی هەڵبژاردنیان لێبەرتەسك دەبنەوە، لە كاتێكدا بەرپرسیارێتی حكومەت و دەزگا ئەمنیەكانە ئەركی رەخساندنی ژینگەیەكی لەبار برەخسێنن تا لیستەكان بە ئاسایی بتوانن بەرنامەی خۆیان بگەیننە هاوڵاتیان. پشێوی تەنها لە كوردستان لە ئێستادا لیستە كوردیەكان لە شاری كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكان بانگەشەی خۆیان دەكەن، لە كاتێكدا بەشێك لە حزبەكان ئەو ناوچانە بە داگیركراو لەقەڵەم دەدەن و بەشداری هەڵبژاردنیان لەو ناوچانە نەكردووە، بەڵام  ئەگەرچی تا ئێستا بارودۆخی روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر لەسەر ئەو ناوچانە  ماوەو بەتەواوی ئاسایی نەبۆتەوە، بەڵام بەبەراورد بە خراپی بارودۆخەكە ئاستی بانگەشەی لیستەكان ئاساییە. بەڵام ئێستا ململانێ و رێگریەكان لە هەرێمی كوردستان لە چاو تەواوی پارێزگاكانی تری عێراق جیاوازە، زۆرێك لە لیستەكان نیگەرانیەكانیان ئاراستەی پارتی دیموكراتی كوردستان و دەسەڵاتە ئەمنیەكانی ژێر كۆنترۆڵی ئەو حزبەیە، لە سەرەتای بانگەشەی هەڵبژاردنەكانەوە رێگریەكانی ئەو هێزە بۆ لیستەكانی دیكە دەركەوتوون،  لەیەكەم  شەوی بانگەشەی هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستان بەرپرسانی نەوەی نوێ رایان گەیاند: "لەلایەن چەكدارانی پارتیەوە" لە سۆران هێرشكراوەتە سەر بارەگاكەیان و  هونەر جاسم، ئەندامی ئەنجومەنی نەوەی نوێ لە سۆران رایگەیاندووە، بە مەبەستی رێگری لە بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ لیستی نەوەی نوێ،  "ژمارەیەك چەكداری پارتی هەڵیان كوتاوەتە سەر بنكەیەكی نەوەی نوێ لە سۆران و دەستیان بەسەر كەل و پەل و بنكەكەدا گرتووە". بەرپرسانی نەوەی نوێ دەڵێن پێش دەستپێكردنی بانگەشەی هەڵبژاردن پێشێلكارییەكان بەرامبەر لیستی نەوەی نوێ دەستیانپێكرد، پێش كاتژمێر١٢ی شەوی ١٤ مانگ، بۆ رێگریكردنی لە بانگەشەكردن بۆ لیستی نەوەی نوێ، ژمارەیەك چەكدار لە سۆران دەستیان بەسەر بارەگاكە و كەلوپەلەكانی ناویدا گرت.  هاوكات  بەرپرسانی نەوەی نوێ دەڵێن، یەكێتیش لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی بەشێك لە پۆستەرەكانی نەوەی نوێی لێكردووەتەوە. لە سلێمانی، كادیرانی پارتی بەشێك لە پۆستەرەكانی لیستی نەوەی نوێیان لێكردەوە و دڕاندیان كە لە نزیك بارەگای لقی چوار پارتیەوە هەڵواسرابوون. هاكات  بەرپرسانی بزووتنەوەی گۆڕان رایانگەیاند كە لەحاجی ئۆمەران ئۆفیسی (بزوتنەوەی گۆڕان) كە بۆ بانگەشەی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێڕاقی كرابووەوە بەدەستی چەند كەسێكی تاریك بیری نەناسراوەوە سوتێنرا، كە ڕاسپێردراوی دەستەڵات بوون.  بەڵام لە دوو رۆژی رابردوودا لە قەزای شەقڵاوە گرژی درووست دەبێت لە نێوان لایەنگرانی گۆڕان و پارتی ، كاوە محەمەد سەرۆكی لیستی بزتنەوەی گۆڕان لە هەولێر لە نوسێنێكدا سەبارەت بەو روداوە دەنوسێت، لەگەڵ ژمارەیەك لەكاندیدانی لیستەكە و هەڵسوڕاوان، دوای كردنەوەی بنكەی بانگەشە لەشەقڵاوە، سەردانی ناو بازاڕی شارۆچكەكەمان كرد، ئێمە بە هێمنیەوە دەستمانكرد بە بانگەشە بۆ بەرنامەی لیستەكەمان، بەڵام دواتر هەروەك پیشەی هەمیشەییان، چەند شەڵاتییەكی دەسەڵاتدارانی شكستخواردوو، بە قسەی ناشیرین و نابەجێ و هەندێ كاری منداڵبازاڕیانەی دیكە پشێویان خستە ناو بازاڕی شەقڵاوەوە و جارێكی دیكە بۆ هەموو لایەكیان سەلماند كە لە چ مەدرەسەیەك پەروەردە كراون و خاوەن چ ئاكار و رەفتارێكی (دیموكراتیانە)ن ! جگە لەوە، ئەوەی ئەمڕۆ لەشەقڵاوە روویدا و ئەوەی پێشتریش لەحاجی ئۆمەران و گەڕەكی (تەیراوە)ی هەولێر روویاندا، دەرخەری ئەو راستیەشن كە ئەو دەسەڵاتە ترسنۆك و خۆفرۆش و خاكفرۆشە بە تەواوی ئیفلاسی سیاسی و ئەخلاقی كردووە و لەكاتێكدا لەهەولێر فەرشی سوور بۆ عەبادی رادەخات، هاوكات بێ رێزی بەرامبەر مامۆستایان و مووچەخۆران و هێزی كوردستانیی ئۆپۆزسیۆن و رەخنەگری خاوەن ئیرادەی وەك گۆڕان دەكات، چونكە عەبادی بە رزگاركەری خۆی دەزانێت و گۆڕان و گۆڕانخوازان و خەڵكی تووڕە و ناڕازی هەرێمیش بە هەڕەشەی گەورەی سەر وجودی خۆی دەزانێت..    ئەم روداوو رێگری و پشێویانە چاوەڕوان دەكرێت لە رۆژەكانی كۆتایی هەڵمەتی هەڵبژاردن چڕترببنەوەو ململانێی توند لە نێوان لایەنەكان درووست بێت و رێگری و پێشێلكاریەكانیش زیاتر بن، بەو پێیەی چاوەروان دەكرێت لە هەڵبژاردنی 12ی ئایاردا گۆڕانكاری لە رێژەی دەنگ و كورسیەكان رووبدات، بەو پێیەی لە چوار ساڵی رابردوو كۆمەڵێك گۆڕانكاری گەورە رویانداوەو كاریگەریان لەسەر ئەنجامی دەنگەكان دەبێت و لیستی نوێش درووست بووە، كە هەموو ئەوانە كاریگەری لەسەر هەڵبژاردنەكان دەبێت و هاوكات سەنگی هێزەكان دەخاتە روو. 

وەرگێڕان و ئامادەكردنی: نامیق رەسوڵ رۆژنامەی " دی ڤێڵت"ی ئەڵمانیی چیرۆكی ئەو دوو ژنە ئەڵمانییەی ریزەكانی داعش دەگێڕێتەوە كە لە گرتوخانەیەكی هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستاندا بوون و رۆژی پێنجشەممە بە فڕۆكەیەكی هێڵی ئاسمانیی عێراق گەیەنرانەوە فڕۆكەخانەی فرانكفۆرت و حكومەتی ئەڵمانیا رێگەی پێداون سێ‌ منداڵەكەشیان لەگەڵ خۆیاندا ببەن، ئەوەش دوای سەلماندنی دایكایەتییان لەڕێگەی پشكنینی (DNA) وە. رۆژنامەكە لە راپۆرتێكیدا ئاشكرایكردووە، ئەو دوو ژنە داعشە بە یاوەری پۆلیسی تاوانەكانی فیدراڵی ئەڵمانیا گەیەنراونەتەوە فرانكفۆرت و خۆیان و منداڵەكانیان رەوانەی لیژنەیە ئامۆژگاری تایبەت دەكرێن كە فەرمانگەی گەنجان بە یاوەری دەسەڵاتی دادوەری پێكیانهێناوە. رۆژنامەی دی ڤێڵت: رۆژی پێنج شەممە دوو ژنە داعشە ئەڵمانیی و سێ‌ منداڵیان لە هەولێرەوە بە فڕۆكەیەكی هێڵی ئاسمانی عێراق گەیەنرانە فرانكفۆرتی ئەڵمانیا گەڕانەوەی ئەم ژنە داعشانە بۆ ئەڵمانیا لە كاتێكدایە ساڵی رابردوو پیتەر فرانك داواكاری گشتی ئەڵمانیا جەختیكردەوە كەمتەرخەم نابێت بەرامبەر ئەو ژنە ئەڵمانیانەی خۆبەخشانە پەیوەندییان كردووە بە ریزی رێكخراوە تیرۆریستییەكان و دواتر لە سوریا و عێراقەوە گەڕاونەتەوە بۆ وڵات، بەڵام دادگای فیدراڵی داواكارییەكی بۆ دەستگیركردنیان رەتكردەوە بەهۆی نەبوونی بەڵگەی پێویست لەسەریان. دادگای ئەڵمانیا جیاكاری دەكات لەنێوان ئەو پیاوانەی كە پەیوەندییان بە داعشەوە كردووە و لە ریزەكانیدا جەنگاون، لەگەڵ ئەو ژنانەی كە زۆربەیان لەناو داعشدا كاری ناوماڵیان كردووە و سەرقاڵی بەخێوكردنی منداڵەكانیان بوون و بڕوای وایە لەسەر ئەم بنەمایە یاساكانی سزادانی ئەڵمانیا لەسەر ئەم جۆرە لە هاوكاری جێبەجێ ناكرێت. پیتەر فرانك كانوونی دووەمی رابردوو تانەی لەم بڕیارەی دادگا دا، بەڵام دادوەرانی دادگای فیداڵی ئەڵمانیا تا ئێستا و دوای گەڕاندنەوەی ئەو دوو ژنەش ئەو كارەیان بە هەند وەرنەگرتووە، هەروەك چۆن خودی نەتەوە یەكگرتووەكانیش  لە بڕیارێكی پێشوودا داوایكرد مامەڵەی توند لەگەڵ ئەو ژنە داعشانەدا بكرێت كە هاوكارییان پێشكەشی رێكخراوی تیرۆریستییەكان كردووە. " دی ڤێڵت":  زیاتر لە 80 ژنی ئەڵمانی كە لە ریزەكانی داعشدا بوون، ئێستا لە گرتوخانەكانی رۆژئاوای كوردستان و هەرێمی كوردستان و عێراقن و ئەم ژنانەش منداڵیان هەیە و هەندێك لە منداڵەكانیان لە سوریا و عێراق لە دایكبوون بە گوێرەی راپۆرتەكەی " دی ڤێڵت" زیاتر لە 80 ژنی ئەڵمانی كە لە ریزەكانی داعشدا بوون، ئێستا لە گرتوخانەكانی رۆژئاوای كوردستان و هەرێمی كوردستان و عێراقن و ئەم ژنانەش منداڵیان هەیە و هەندێك لە منداڵەكانیان لە سوریا و عێراق لە دایكبوون و تا ئێستا 10 منداڵ دوای ئەنجامدانی پشكنینی (DNA) بۆ چەساندنی بنەچەیان بۆ ژنە ئەڵمانیا دەستگیركراوەكان گەڕێنراونەتەوە بۆ ئەڵمانیا. ئەو دوو ژنە داعشەی كە رۆژی پێنجشەممە گەیەنرانەوە فڕۆكەخانەی فرانكفۆرت بریتین لە، (سیبیل . ه)  بە رەگەز تورك كە خەڵكی شاری ئۆفنباخی ویلایەتی هیسنە، ئەوتریشیان (زابینە .س) لە ویلایەتی بادن ڤۆرتمبێرگە كە لەم چەند ساڵەی دواییدا موسوڵمان بووە. بە گوێرەی چەند سەرچاوەیەك لە داواكاری گشتی ئەڵمانیا، (سیبیل . ه) دوای باوەڕهێنان بە ئایدیۆلۆژی داعش ساڵی 2013 لەگەڵ هاوسەری یەكەمیدا (عەلی .س) لە ئۆفنباخ پەیوەندیی بە رێكخراوی داعشەوە كردووە و ساڵی 2014 دوای كوژرانی هاوسەری یەكەمی لە شەڕەكانی عێراق و سوریا گەڕاوەتەوە ئەڵمانیا و پاشان ساڵی 2016 لەگەڵ ئەندامێكی تری داعش لە فرانكفۆرت بەناوی (دینیس. ب)  هاوسەرگیری كردووە و جارێكی تر لەگەڵ ئەو هاوسەرەیدا گەڕاوەتەوە بۆ سوریا و عێراق و لەكاتی شەڕ لەگەڵ داعشدا لە عێراق دەستگیركراون و براون بۆ گرتووخانەیەكی هەولێر. (سیبیل) لەگەڵ منداڵە یەك ساڵانەكەیدا لە گرتوخانەی تەلەعفەری باكوری عێراق بوون و لە كانوونی دوومی رابردوودا لەو گرتوخانەیەدا منداڵی دووەمیشی بووە. شوباتی رابردووش وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا سەركەوتوو بوو لە گەڕاندنەوەی منداڵێكی 14 مانگ كە بە یاوەری باپیری ( باوكی باوكی) لە عێراقەوە گەیشتەوە ئەڵمانیا و دەركەوت ئەو منداڵە، منداڵی (سیبیل .ه) 30 ساڵە و هاوسەری دووەمی (دینیس ب) كە وەك فریاگوزارێك لە داعشدا كاریكردووە لەكاتی گەمارۆی سەر موسڵ خۆی رادەستی هێزەكانی پێشمەرگە كردووە. داواكاری گشتی ئەڵمانیا لەماوەی رابردووودا سەركەوتوو لە دادگاییكردنی سێ‌ ژنی ئەڵمانیی بە تۆمەتی هاوكاریكردنی رێكخراوێكی تیرۆریستی، بەڵام دووان لەوانە بە تۆمەتی رفاندنی منداڵەكانیان بۆ عێراق و سوریا چونە بەردەم دادوەر و سێیەمیش ژنێكی ئەڵمانی بە رەگەز پۆڵەندی بوو كە داواكاری گشتی توانی تۆمەتی هاوكاریكردنی داعش بسەلمێنێت. ئەو ژنە ئەڵمانیایە بە رەگەز پۆڵەندییە ناوی (كارۆلینا ب) ە، هاوسەرگیری لەگەڵ داعشێك كردووە بەوتەی " فرێد. س) " دادگا ئەوەی بۆ دەركەوت كە پارەی كۆمەك و كامێرای گەیاندوەتە رێكخراوی داعش لە سوریا و عێراق و بەو هۆیەوە دادگا سزای سێ‌ ساڵ و نۆ مانگ زیندانیكردنی بەسەردا سەپاند و ئێستا دوای تەواوبوونی حكومەكەی ئازادكراوە. وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لیژنەیەی تایبەتی پێكهێناوە كە ژمارەیەك پسپۆری ئاسایش و هەواڵگری تێیدا بەشدارن و ئەركیان دانوستان و گفتوگۆكردنە لەگەڵ دەسەڵاتدارانی عێراق دەربارەی ئەو ژنە ئەڵمانیە داعشانەی لەگەڵ منداڵەكانیان لە زیندانەكانی عێراقدان و لە ماوەی رابردوودا دادگاكانی عێراق سزای توندیان بەسەر دوو ژنی ئەڵمانیدا سەپاند بە تۆمەتی ئەندامێتی داعش. ئەو دوو ژنە ئەڵمانیا بریتی بوون لە (لیندا. ف) لە ویلایەتی سەكسۆنیا  و ( لەمیا. ك ) ئەڵمانیی بە رەگەز مەغریبی لە مانهایم و باڵیۆزخانەی ئەڵمانیا لە بەغداد نامەیەكی ناڕەزایی ئاڕاستەی وەزارەتی دەرەوەی عێراق كرد بەهۆی سەپاندنی بڕیاری لەسێدارەدان بەسەر (لەمیا. ك) دا رۆژی 22ی كانوونی دووەمی 2018. (لەمیا. ك)ی ( 50 ساڵ ) لە ریباتی پایتەختی مەغریب لەدایكبووە لە شاری مانهایمی ئەڵمانیا گەورەبووە و ساڵی 2014 لە رێگەی توركیاوە لەگەڵ دوو كچەكەیدا چووتە سوریا و لەوێ‌ شویان بە تیرۆریستانی داعش كردووە و چەند راپۆرتێكیش باس لە كوژرانی یەكێك لە كچەكانی دەكەن لە شەڕی دژ بە تیرۆر لە سوریا و عێراق.