ئامادەكردنی : نامیق رەسوڵ 25ی تشرینی دووەمی هەموو ساڵێك لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە وەك رۆژی جیهانی نەهێشتنی توندوتیژی دژی ژنان دیاریكراوە. ساڵانە لەم رۆژەدا لەسەرتاسەری جیهاندا چالاكی جۆراوجۆر ئەنجامدەدرێن، بەڵام ئەمساڵ لە رۆژئاوای كوردستان بە پرۆژەیەكی جیاواز و سەرنجڕاكێش چالاكییەكانی ئەو رۆژە دەستیپێكرد. لە رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندتیژی دژ بە ژنان لە رۆژئاوای كوردستان گوندی " ژنوار" كرایەوە، گوندەكە پەناگەیەكە بۆ ژنان و هیچ پیاوێكی تێدا نیشتەجێ نابێت و لە شارۆچكەی دربێسیەی رۆژئاوای كوردستان بونیادنراوە. مانگی ئازاری 2017 كاركردن بۆ بونیادنانی گوندەكە دەستیپێكردووە و 25ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بە رەسمی كرایەوە، دانیشتوانی گوندەكە ئەو ژنانەن كە بەخێوکەر یان هاوسەریان نییە و پرۆژەكەش بە بودجە و كاركردنی خودی ژنان بونیادنراوە . گوندەكە لە 30 خانووی لە قوڕ دروستكراو پێكهاتووە و خوێندنگەیەو بنكەیەكی تەندروستی و باخچەیەكی بۆ یاری منداڵان تێدایە. ژنانی گوندەی " ژنوار" بۆ دابینكردنی بژێویان پشت بە كشتوكاڵ و بەخێوكردنی مەڕوماڵات دەبەستن و خاوەنی 200 سەر مەڕن. هەروەها نانەواخانەیەكیش لە گوندەكەدا هەیە كە سەرچاوەیەكی تری دابینكردنی داهاتە بۆ ژنەكانی دانیشتوی ئەو گوندە. رێكخراوەكانی ژنانی رۆژئاوای كوردستان بیرۆكەی بونیادنانی ئەم گوندەیان لە گوندەكاتی تایبەت بە ژنان لە دارستانەكانی ئەمازۆن وەرگرتووە. گوندی " ژنوار" تایبەتە بە ژنان و پیاوان دەتوانن سەردانی گوندەكە بكەن، بەڵام ناتوانن تێیدا بمێننەوە و نیشتەجێبن.  

( درەو میدیا): شەوی دووشەممە لەسەر سێشەممە ئاگرێك لە بازاڕی قەیسەری ناوەڕاستی كەركوك كەوتەوە و زیانێكی زۆری مادی لێكەوتەوە و بەوتەی سەرۆكی یەكێتی بازرگانانی خشڵ و زێڕ، بەهۆی ئاگرەكەوە بەبەهای یەک ملیار دۆلار زێڕ و خشڵی گرانبەها تواوەتەوە. حەقی ئیسماعیل، سەرۆكی یەكێتی بازرگانانی خشڵ و زێڕ لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا راشیگەیاند ئێستا لە ژێر داروپەردووی دوكانە سوتاوەكاندا كاركردن بۆ كۆكردنەوەی ئەو ئاڵتونە تواوەوەیە دەستیپێكردووە. حەقی ئیسماعیل ئاماژیبەوەشدا كە بەهۆی سوتانی 67 دوكانی قەیسەرەییەكەوە نزیكەی 5 تۆن ئاڵتون و كانزا و كەلوپەلی گرانبەها تواوەتەوە و بەبەهای نزیكەی 200 هەزار دۆلاریش زیو تواوەتەوە.  ئەو بازرگانەی زێڕ و كانزا بەنرخەكان جەختیشیكردەەوە سەرچاوەی بژێوی سەدان خێزان بەهۆی ئەو ئاگرەوە بووە خۆڵەمێش و داواشی لە لایەنە پەیوەندیدارەكان كرد هۆكارەكانی كەوتنەوەی ئاگرەكە و سوتانی ئەو بازاڕی مێژوییە دێرینە ئاشكرابكەن. توركمان گومانی هەیە قەیس كەركوكلی بەرپرسی راگەیاندنی بەڕێوەبەرێتی ئاگركوێژینەوەی كەركوك رایگەیاند هێشتا هۆكاری كەوتنەوەی ئاگرەكە نەزانراوە و بەرپرسێكی بەرەی توركمانیش گومانی لە رووداوەكە هەیە. حەسەن تۆران جێگری سەرۆكی بەرەی توركمانی لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت:" ئاگرەكەی بازاڕی قەیسەری تیرێكە لەو تیرانەی كە ئامانج لێی سڕینەوەی بوونی نەتەوەیی توركمانە لە كەركوك لە رێگەی بەئامانجگرتنی شارستانیەتی و شوێنەوار و ئابورییەكەی". تۆران جەخیشدەكاتەوە كە ئەم جۆرە كارانە نابێتە هۆی ئەوەی كە دەستبەداری شارەكانیان و بازرگانیی و كەلەپوریان بن". لیژنەی لێكۆڵینەوە لیوا روكن مەعن سەعدی كە لە دوای 16ی ئۆكتۆبەرەوە بەرپرسی دۆسیەی ئەمنیی كەركوكە و بە ناونیشانی " فەرماندەی سەپاندنی یاسا" لە كەركوك دەستبەكاربووە لە بەیاننامەیەكدا دەڵێت:" ئاگرەكە درەنگانێكی شەو كەوتوەتەوە و دوای چوار كاتژمێر تیمەكانی فریاكەوتن كۆنترۆڵیان كردووە و كوژاندویانەتەوە و زیانێكی زۆری مادی لێكەوتەوەو هیچ زیانێكی گیانیش تۆمارنەكراوە" سەعدی جەختیشدەكاتەوە كە بە ئەندامێتی لیژنە ئەمنییە پسپۆرەكان لیژنەیەكی لێكۆڵینەوە بۆ ئاشكراكردنی هۆكارەكانی رووداوەكە پێكهێنراوە. بازاڕی قەیسەری كەركوك، بازارێكی مێژوویی دێرینە و 160 ساڵ لەمەوبەر لەسەر رووبەری دوو هەزار مەتر چوارگۆشە بونیادنراوە و لە هەشتاكاندا نۆژەنكراوەتەوە.  

راپۆرت: رۆبین برانت- بی بی سی وەرگێڕانی: فازل حەمەڕەفعەت شتێكی سەیر نییە دامەزرێنەر‌و سەرۆكی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی كۆمپانیایەك بە بەهای (400) ملیار دۆلار كە سامانەكەی بە (34) ملیار دۆلار بخەمڵێندرێت، بچێتە ناو حزبی شیوعییەوە، كە سەركردەكانى ئەو حزبە دەیانەوێت گەشە بە چین بدەن، گەشە بە سۆسیالیزم‌و ماركسیەت بدەن؟ بەشێوازێكی ساكارتر، بۆچی ملیاردێری بەناوبانگ (جاك ما) چووە ناو حزبی شیوعی چینەوە؟ رۆژنامەی "گەل" كە زمانحاڵی حزبی دەسەڵاتداری چینە، ئەمەی بەفەرمی راگەیاند. نازانین (جاك) كەی چوەتە ناو حزبەوە، بەڵام دەزانین ئێستا ئەو یەكێكە لە نزیكەی (88 ملیۆن) كەس كە گریمانە دەكرێت ئابونەی مانگانەی بدەن‌و، بەشداری كۆبونەوەكان بكەن، هەندێك كاتیش خۆیان دەخەنە بەردەم "رەخنەی خودی" بەمەبەستی باشكردنی فیكرە ئایدۆلۆژییەكەیان. (جاك ما) بە بەرگریكارێكی سەرسەخت دادەنرێت لە شێوازی مامەڵەكردنی سەرۆك (چی جین بینگ) لەگەڵ كۆمپانیا بیانییەكان‌و، سەرۆكەكانی ئەمریكا كە سكاڵایان هەیە لە كۆتوبەندی كاركردن لە چین. بەڕێوەبەر‌و دامەزرێنەری كۆمپانیای "عەلی بابا" ساڵی رابردوو لەم كاتانەدا‌و لە یەكێك لە كۆنگرەكاندا، (جاك) بە (بی بی سی) وت: كۆمپانیاكانی وەكو فەیسبوك ئەگەر هاتن بۆ ئێرە، پێویستە بڵێن بەڵێ، من یاسا‌و حوكمەكانی چین پەیڕەو دەكەم"، رونیكردەوە" من لە حكومەت نیم، ناشتوانم بەناوی حكومەتەوە قسە بكەم"، هەندێك دەڵێن ئەو قسانەی پێشبینی كراو بووە. هەندێكی تر دەڵێن بۆ پێشكەوتن لە چین پێویستە لە ریزی سەركردایەتی‌و كارمەند‌و بەرپرسی شیوعییەكاندا بیت. (بەتایبەت ئەگەر بتەوێت تاڕادەیەك كۆنترۆڵی هێزی هاوچەرخ بكەیت لە ساڵی 1999وە، كە ئەوەش ئینتەرنێتە، بۆ رەخساندنی گەورەترین بازرگانی كاڵا لە جیهان لەڕێگەی ئینتەرنێتەوە لە وڵاتێكدا كە سانسۆر خراوەتە سەر ئینتەرنێت). (جاك ما) توانی كۆمپانیایەكی گەورە بنیادبنێت "عەلی بابا" كە بوو بە هێمایەكی جیاكەرەوە لە بواری داهێنانی ئابوری، بەڵام كۆمپانیاكە رەزامەندی نیشاندا لەسەر بەشداریكردن لە پێدانی زانیاری لەبارەی كڕیارەكانییەوە ئەگەر دەسەڵاتداران داوایان لێكرد، بەوەش پابەند بوو بە (یاسا‌و حوكمەكانی چین)ەوە، كە ساڵی رابردوو (جاك) باسی لێوەكرد. (جاك ما) كە ناوە فەرمییەكەی "ما یۆن"ە، پێدەچێت بەهۆی ئەوە چوبێتە ناو حزبەوە كە باوەڕی بە نمونەی كاری چینی هەیە‌و  وڵاتەكەی رێگەی بەوەداوە بچێتە ناو قوڵایی ئابورییەوە. پێدەچێت درەنگ وەخت بێت بۆ خستنەڕووی ئەم پرسیارە، چونكە (جاك ما) لەسەروبەندی ئەوەدایە ساڵی نوێ دەست لە پۆستەكەی وەكو سەرۆكی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی كۆمپانیای "عەلی بابا" هەڵگرێت. بەڵام راگەیاندنی ئەندامێتی لە حزب فزوڵیەت دەوروژێنێ، چونكە پێشبینی دەكرێت ئەندامانی حزبی شیوعی، نەك هەر پێشبینی بەڵكو پێویستە لەسەریان ئەولەویەت بە حزب بدەن بەر لە هەر شتێكی تر. كۆمپانیای "عەلی بابا" دەڵێ بەڕێوەبەرەكەی هەرگیز بەرژەوەندی حزبی نەخستوەتە پێش بەرژەوەندی كۆمپانیاو خاوەنی پشكەكانی كە لە بازاڕی بۆرسەی نیویۆركدان ئەگەر بابەتەكە پێویستی بە بڕیاری چارەنوسساز بوبێت. ئەم بابەتە ئێستا مشتومڕی دروستكردووە، بەڵام هەندێك كەس تێبینییان كردووە ئەو لە ناسنامەی كۆمپانیاكەدا لە ساڵی 2014دا، ئاماژەی بە پەیوەندی (جاك ما) بە حزبەوە نەكردووە.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود ئەمڕۆ چوار شەممە ڕیش سپی‌و پیاوماقوڵانی شاری (بەسرە) لە (بەغداد)ی پایتەخت، لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عێراق كۆبونەوە، نوسینگەی عەبدولمەهدی تەنها ئاماژەی بەوەكردووە، سەرۆك وەزیران لەگەڵ پەرلەمانتاران‌و پارێزگارو سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگاو فەرماندەی پرۆسەكان‌و پۆلیسی پارێزگای (بەسرە) كۆبوەتەوە. دانوستانی ڕاستەوخۆ دەستیپێكرد ئەمە یەكەم كۆبونەوەیە لە نێوان عەبدلمەهدی‌و نوێنەرانی ئەو شارە لەدوای دەستبەكاربونی لە پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەنجامدەدرێت، كە لەسەردەمی كابینەكەی پێش ئەودا، شارەكە زنجیرەیەك خۆپشیاندانی بەخۆیەوە بینی‌و، توندوتیژی‌و زیانی مادی‌و گیانیشی بەدوای خۆیدا هێنا. داواكارییە سەرەكییەكانی خەڵكی (بەسرە) كە خۆی لە دابینكردنی خزمەتگوزراییە سەرەتاییەكانی وەك ئاوی خواردنەوەو كارەباو ئەنجامدانی پرۆژەی خزمەتگوزراری‌و دابینكردنی هەلی كارو كۆمەڵێك پێداویستی ژیاری تردا دەبینێتەوە، تائێستا زۆرێكی بەچارەسەنەكراوی ماونەتەوە، ئەوەش ئەگەری سەرهەڵدانەوەی خۆپیشاندانەكانی زیاتر كردووە، وەك بەشێك لە هاوڵاتیان‌و چالاكانی شارەكە لە تۆڕە كۆمەڵایتیەكان ئاماژەی پێدەكەن. كێشەكان لەجێی خۆیانن  بەرپرسێكی حكومەتی خۆجێی شاری (بەسرە) ڕایگەیاندووە:" سەرجەم ئەو بەڵێنانەی  حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشوو پێیداون جێبەجێنەكراون، بەسەرە هیچ وەزیفەو دەرماڵەیەكی بۆ تەرخانەكراوەو، هیچ كۆمپانیایەكی خزمەتگوزرای‌و ئاوەدانكردنەوەش دەستی بە كارنەكردووە". بەوتەی ئەو بەرپرسە كە قسەی بۆ ڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)كردووە" وەفدەكەیان داوای خشتیەكی زەمەنی لەبەرامبەر هەر بەلێنێكی سەرۆك وەزیرانی نوێ‌ دەكات، ئەگەر حكومەتی بەغداد جارێكی تر بەڵێنەكانی لەبارەی بەسرە نەباتە سەر ڕوبەڕوی دۆخێكی خراپ دەبێتەوە". وتیشی دیارترین ئەو داواكارییەكانەی وەفدەكە دەیخەنە بەردەم عەبدلمەهدی‌و پێویستە جێبەجێكردن سەرجەمی تایبەتن " بە خزمەتگوزاری ئاو و كارەباو زەوی كشتوكاڵی‌و بەرزبونەوەی ڕێژەی هەژاری‌و بێكاری لە پارێزگاكە". خۆپیشاندەران ئامادەن (ماجد عەلی) چالاكی خۆپیشاندانەكانی (بەسرە) بەهەمان سەرچاوەی وتووە" ناڕەزایەتییە میللییەكان سەر لەنوێ‌ سەریهەڵداوەتەوە، هاوڵاتیانی پارێزگاكە زۆر بێزارن لە جێبەجێەكردن ئەو بەڵێنانەی حكومەت پێیدان".   دەشڵێت"مەرجەكانمان وەك جوڵانەوەی میللی  بەوەفدەكە وتووە كە ئەمڕۆ عادل عەبدولمەهدی دەبینێت‌و، جەختمان لەسەر دیاریكردنی كات كردۆتەوە بۆ جێبەجێكرنی بەڵێنەكان، ئەگینا خۆپیشاندانەكان دەستپێدەكەینەوە، بەتایبەت كە خۆی ڕێكخراوەو پێویستە بە ئاڕاستەكردنی ناكات بۆ جوڵەكردن". بەڵێنەكان مەرەكەبی سەر كاغەزن (موزەفەر ئیسماعیل) پەرلەمانتار لەسەر شاری (بەسرە) لە لێدوانێكی ڕۆژنامەوانیدا دەڵێت:"وەفدەكە لەگەڵ عەبدولمەهدی تاوتوێی پرسی بڕیارەكانی ئەم دواییەی عەبادی دەكات، كە دوابەدوای خۆپیشاندانەكان بڕیاری لەسەردان‌و، خۆی لە تەرخانكردنی (10) هەزار پلەی وەزیفی بۆ پارێزگاكە‌و، پێدانی دەسەڵاتی زیاتر دەبینێتەوە، كە تائێستا هەر مەرەكەبی سەر كاغەزە". ئەوەش لەكاتێكدایە، پەرلەمانی عێراق لە ماوەی ڕابردودا بڕیارێكی پەسەندكرد‌و، بەوپێیەش تەواوی ئەو بڕیارانەی هەڵوەشاندەوە كە عەبادی لەكاتی حكومەتی كاربەڕێكەردا دەریكردبون، كە یەكێك لەو بڕیارانە دابینكردنی خزمەتگوزرایە بۆ شاری (بەسرە).

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت مانگی هەنگوینی نێوان پارتی كرێكارانی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كۆتایی دێت، یەكێتی پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ توركیا رێكدەخاتەوە‌و جموجوڵەكانی پەكەكە لە زۆنی سەوز سنوردار دەكات. بەیانی ئەمڕۆ هێزێكی ئاسایشی سلێمانی بارەگای (تەڤگەری ئازادی كۆمەڵگەی كوردستان)ی لە گەڕەكی (چوارباخ)ی شاری سلێمانی، گەمارۆدا. ئاسایش ماوەی (24) كاتژمێر مۆڵەتی بە تەڤگەری ئازادی داوەی بارەگاكەی دابخات، ئەمەش بە بەهانەی ئەوەی ئەو حزبە مۆڵەتی یاسایی نییە. تەڤگەری ئازادی چییە؟ تەڤگەری ئازادی رۆژی 17ی تشرینی یەكەمی ساڵی 2014 دامەزراوە، ئەم پارتە یەكەمین كۆنگرەی خۆی لە سلێمانی بەست، لەدوای دامەزراندنییەوە داوای مۆڵەتی یاسایی لە لایەنە پەیوەندیدارەكانی سلێمانی‌و وەزارەتی ناوخۆی هەرێم كردووە، بەڵام تائێستا مۆڵەتی كاركردنی پێنەدراوە. تەڤگەری ئازادی كە باڵی سیاسی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)یە لە هەرێمی كوردستان‌و درێژكراوەی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان (پەچەدەكە)یە كە پێشتر خۆی هەڵوەشاندەوە. لە ناوچەكانی ژێردەسەڵاتی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەم پارتە هیچ بنكە‌و بارەگایەكی ئاشكرای نییە. سەرەڕای ئەوەی لە هەرێمی كوردستان مۆڵەتی كاركردنی نەبوو، رۆژی 19ی كانونی دووەمی ئەمساڵ، كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عێراق مۆڵەتی كاركردنی بە تەڤگەری ئازادی بەخشی‌و بەوهۆیەوە تەڤگەر توانی بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بكات كە رۆژی 12ی ئایاری رابردوو بەڕێوەچوو، تەڤگەر لەو هەڵبژاردنەدا بەیەك لیست لەگەڵ (جوڵانەوەی نەوەی نوێ) بەشداریكرد‌و كاندیدێكی بەناوی (یوسرا رەجەب) سەركەوت بۆ پەرلەمانی عێراق. بۆ هەڵبژاردنی 30ی ئەیلولی پەرلەمانی كوردستان، تەڤگەری ئازادی داوایكرد بەشداری بكات، بەڵام لەسەر سكاڵایەكی (سیروان گەردی) كادری پارتی دیموكراتی كوردستان‌و سەرپەرشتیاری تۆڕی هەماهەنگی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، دەستەی دادوەری سەربە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‌و راپرسی هەرێم رێگەی پێنەدا بەشداری هەڵبژاردن بكات. پشتی پەردەكە هەوڵی داخستنی بارەگاكانی تەڤگەری ئازادی لەلایەن یەكێتی نیشتمانییەوە بێ هۆكار نییە‌و پەیوەندی بە هەندێك جموجوڵی سیاسییەوە هەیە كە بەمدواییە لە پشتی پەردەوە بەڕێوەدەچێت. ساڵی رابردوو هێزێكی تایبەتی (پەكەكە) لە سنوری قەزای دوكانی سەربە پارێزگای سلێمانی دوو ئەفسەری سەربە دەزگای هەواڵگری توركیا (میت)یان رفاند، بەپێی قسەی پەكەكە، ئەو كەسانە پلانیان داڕشتووە بۆ تیرۆركردنی جەمیل بایك هاوسەرۆكی كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە). رفاندنی ئەو دوو ئەفسەرە لەلایەن پەكەكەوە لە سنوری دەسەڵاتی یەكێتیدا، لە ناوخۆی توركیا كاردانەوەی زۆری لێكەوتەوە، لە یەكەم كاردانەوەدا توركیا رۆژی 24/8/2018 (بەهرۆز گەڵاڵی) نوێنەری یەكێتی نیشتمانی لە ئەنكەرە دەركرد‌و گەڵاڵی گەڕایەوە بۆ هەرێمی كوردستان‌و دواتر نوێنەرایەتی یەكێتی لە ئەنكەرە كرایەوە. لەدوای ریفراندۆمەكەی هەرێمی كوردستانیش، توركیا گەشتە ئاسمانییەكانی هەردوو فڕۆكەخانەی هەولێرو سلێمانی داخست، پاش شكستهێنانی ریفراندۆم‌و گەڕانەوەی كورد بۆ بەغداد، توركیا ئاسمانی خۆی بەڕووی گەشتەكانی فڕۆكەخانەی هەولێر كردەوە، بەڵام تائێستا رێگە بە گەشتە ئاسمانییەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانی نادات. بەرپرسانی ئەنكەرە یەكێتی نیشتمانی تۆمەتبار دەكەن بەوەی ناوچەی ژێر دەسەڵاتی خۆی كردوەتەوە بۆ پەكەكە. بەمدواییە كەناڵێكی تەلەفزیۆنی توركیا بەناوی (ئەی خەبەر- aHBR) راپۆرتێكی لەبارەی جموجوڵەكانی پەكەكە لە شاری سلێمانی بڵاوكردەوە‌و تێیدا وێنەی سالار مەحمود پەرلەمانتاری خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی یەكێتی نیشان دەدات كە لەگەڵ جەمیل بایك هاوسەرۆكی (كەجەكە) دایە. راپۆرتەكەی ئەو كەناڵەی توركیا دیمەنێكی رێستۆرانتی (سندی) لە شاری سلێمانی نیشان دەدات كە وێنەی ئەو سێ سەركردەیەی پەكەكەی هەڵواسیوە كە بەمدواییە ئەمریكا خەڵاتی دانا بۆ دەستگیركردنیان. رۆژی شەشی تەمموز، مەولود چاوەشئۆغڵۆ وەزیری دەرەوەی توركیا لە دیدارێكدا لەگەڵ سەرنوسەرانی ئاژانسی (ئەنادۆڵ)ی وڵاتەكەی ئاشكرایكرد" لەگەڵ یەكێك لە وەزیرێكی یەكێتی لە حكومەتی هەرێم كۆبوەتەوە‌و پێی راگەیاندووە پەكەكە لەناو یەكێتیدا خاوەنی هەژمون‌و بڕیارە". یەكێتی پەیوەندییەكانی ئاساییدەكاتەوە رۆژی 4ی ئەم مانگە هاكان كاراچای كونسوڵی گشتی توركیا لە هەولێر سەردانی سلێمانی كرد‌و لە دەباشان لەگەڵ بافَل تاڵەبانی كۆبوەوە، بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا) هاوكات لە بەغداد فاتیح یەڵدز باڵیۆز توركیا لەگەڵ بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆمار‌و جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی كۆبوەتەوە. سەركردەكانی یەكێتی ماوەیەكە هەوڵێكیان دەستپێكردووە بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ توركیا‌و كردنەوەی ئاسمانی توركیا بەڕووی گەشتەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانیدا. پێشتر (درەو میدیا) وەكو یەكەمین میدیای هەرێمی كوردستان ئاشكرایكرد، توركیا داوای لە مەكتەبی سیاسی یەكێتی كردووە ئەو كەسانە سزا بدات كە بەناوی یەكێتییەوە بەشدارییان لە كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان (كەنەكە)دا كردووە لە هۆڵەندا، ئەو سێ كەسەش  (ئارێز عەبدوڵا- سالار مەحمود- بڵێسە جەبار فەرمان) بوون. توركیا چەند مەرجێكی هەیە بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی، رەنگە یەكێك لە مەرجەكان كۆتاییهێنان بێت بە جموجوڵەكانی (پەكەكە) لە زۆنی سەوز‌و ئەمە هۆكاری داخستنی تەڤگەری ئازادی بێت. توركیا ئاسمانی خۆی بۆ سلێمانی دەكاتەوە بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، دەسەڵاتدارانی توركیا بڕیاریانداوە رۆژی 5ی مانگی داهاتوو ئاسمانی وڵاتەكەیان بەڕووی گەشتەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانیدا بكەنەوە. رۆژی 11ی مانگی رابردوو بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراق لە بەغداد لەگەڵ مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی توركیا كۆبوەوە، (درەو میدیا) زانیویەتی یەكێك لە تەوەرەكانی ئەو كۆبونەوەیە پرسی هەڵگرتنی گەمارۆی توركیا بووە لەسەر فڕۆكەخانەی سلێمانی. وادەی درێژكردنەوەی گەمارۆی توركیا لەسەر فڕۆكەخانەی سلێمانی تاوەكو رۆژی 5ی مانگی داهاتووە، ئەگەر یەكێتی هەندێك لە مەرجەكانی توركیا جێبەجێ بكات بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان، توركیا جارێكی تر وادەی گەمارۆكە درێژناكاتەوە‌و ئاسمانی خۆی بۆ گەشتەكانی فڕۆكەخانەی سلێمانی دەكاتەوە. رەنگە داخستی بارەگای تەڤگەری ئازادی لەلایەن یەكێتییەوە، بۆ جێبەجێكردنی مەرجی كردنەوەی ئاسمانی توركیا بێت بۆ گەشتەكانی سلێمانی. پەیوەندییەكانی یەكێتی‌و توركیا پەیوەندی نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و توركیا بەدرێژایی سێ دەیەی رابردوو بەردەوام پەیوەندییەكی پڕ لە هەڵبەرزو دابەرز بووە. لە نەوەدەكانی سەدەی رابردوودا لە سەردەمی سەرۆكایەتی تۆرگۆت ئۆزال (1989-1993)، جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەوڵیدا پەیوەندییەكانی حزبەكەی لەگەڵ توركیا توندوتۆڵ بكات‌و ساڵی 1992 تاڵەبانی لەگەڵ ئۆزال كۆبوەوە. هەر لەو ساڵەدا یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان شەڕیان لەدژی پارتی كرێكارانی كوردستان راگەیاند، بە بەهانەی ئەوەی بەهۆی پەكەكەوە هەرێمی كوردستان كەوتوەتەبەر هەڕەشەی هێرش‌و گەمارۆی توركیا. لەدوای نەخۆشكەوتنی جەلال تاڵەبانی‌و دووركەوتنەوەی لە شانۆی سیاسی، سەركردەكانی یەكێتی نیشتمانی سەرباری ئەوەی حزبەكەیان لە ئەنكەرە نوێنەرایەتی هەبوو، بەڵام بەشێوەیەكی ئاشكرا پەیوەندییان لەگەڵ (پەكەكە) توندوتۆڵ كرد، بەتایبەتیش لەسەروەختی شەڕەكانی رۆژئاوای كوردستان‌و ئازادكردنی شاری (كۆبانێ) دا. هەر لەوكاتەوە بەرپرسانی یەكێتی جۆرێك لە كرانەوەیان بۆ جموجوڵی لایەنگرانی (پەكەكە) لە سنوری دەسەڵاتی خۆیان دروستكرد، ئەم هەنگاوە لەكاتی خۆیدا وەكو موزایەدەی سیاسی یەكێتی‌و بۆ پەردەپۆشكردنی كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی لێكدرایەوە، بەم هەنگاوە پەكێتی جارێك پشتیوانی (پەكەكە)ی بەدەستهێنا‌و سەركردەكانی (پەكەكە) لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا لە ساڵی 2014 داوایان لە لایەنگرەكانیان كرد لە هەرێمی كورستان دەنگ بە یەكێتی نیشتمانی بدەن. بە داخستنی بارەگای تەڤگەری ئازادی‌و كۆتوبەندكردنی جموجوڵەكانی پەكەكە لە زۆنی سەوز، پێدەچێت مانگی هەنگوینی نێوان (پەكەكە)‌و یەكێتی كۆتایی بێت.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود  دوای كەمتر لە كاتژمێرێك لە بڵاوبونەوەی بەیاننامەكەی كوتلەی (هاوپەیمانی‌و بونیاتنان)، پەرلەمانی عێراق بڕیاڕی دواخستنی دانیشتنەكەی ئەمڕۆیدا، كە بڕیاربوو تایبەت بێت بەمتمانەدان بە كاندیدی وەزارەتە پڕنەكراوەكانی حكومەتەكەی (عادل عەبدولمەهدی) كە ژمارەیان هەشت وەزارەتە‌و پێكدێن لە:  (ناوخۆ، بەرگری، داد، كۆچ‌وكۆچبەران، پلاندانان، پەروەردە، خوێندنی باڵا، ڕۆشنبیری) بە بەیاننامەكەی كوتلەی (سەدروعەبادی)یدا دیاربوو، هێشتا ناكۆكییەكان چارەسەر نەكراون، تیایدا بەڕوونی ئاماژە بە كۆمەلێك كێشەی یەكلانەكراوە كراوبوو كە دیارترینیان ئەمانەن: •    سەرۆك وەزیران هەڵوێستی دەستەی لێپرسینەوەو دادپەروەری ئاشكرابكات سەبارەت بەو وەزیرانەی متمانەیان پێدراوە. •    تەئكیدكردن لەسەر دەستنیشانكردنی كەسایەتی  تەكنۆكرات‌و سەربەخۆ بەتایبەت بۆ هەردوو وەزارەتی بەرگری‌و ناوخۆ.    •    ڕادەستكردنی (سیڤی كەسیی ) كاندیدی وەزارەتەكان بە سەرجەم پەرلەمانتاران، (48) كاتژمێر پێش پرۆسەی متمانە پێدان لە پەرلەمان. "ڕازینابم بێلایەن نەبێت" موقتەدا سەدر لە تازەترین تویتدا كە ئەمڕۆ بڵاویكردۆتەوە، بە ئاشكرا پەنجە دەخاتە سەر برینەكان‌و، قوڵی ناكۆكییەكان بەتایبەت لە پەیوەست بە هەردوو وەزارەتی (ناوخۆو بەرگری). سەدر لە تویتەكەیدا دەڵێت" من هۆكار نیم لە دواخستنی تەواوكردنی كابینەی حكومەت، بەڵكومن هۆكارم لە دواخستنی پلانەكانیان" سەدر بە ڕاشكاوی ئاماژە بەوەدەكات" ڕازینابم بە وەزیرێكی بەرگری یان ناوخۆ كە بێلایەن نەبێت" بەمەش هەموو ئەو دەنگۆیانەی ڕەتكردەوە كە باسیان لە یەكلابونەوەی ( فالح فەیاز) كاندیدی هاوپەیمانی (فەتح) دەكرد بۆ وەزارەتی ناوخۆ، سەرۆكی ڕەوتی سەدر پێشنیاز بۆ سەرۆك وەزیرانی عێراقیش دەكات، وەزارەتە پڕنەكراوەكانی پێشكەش بە پەرلەمان بكات جگە لە وەزارەتی (ناوخۆ و بەرگری).   لای خۆیەوە، (محەمەد كەربولی) سەركردە لە هاوپەیمانی (میحوەری نیشتمانی) لە تویتێكدا دەڵێت" با ڕوون بێت بۆ گەلی عێراق كە هۆكاری دواكەوتنی یەكلاكردنەوەی وەزارەتی بەرگری، تێوەگلانی هەندێك لەسەركردە دیارەكانی پرۆسەكان‌و سوپایە لە مامەڵەی گەندەڵی بۆ دروستكردنی بەربەست لە بەردەم گەیشتنی توانا سەربازییە عێراقییەكانە كە كاندیدمان كردن بۆ ئەو پۆستە، لەترسی وەستانی ئەو سەرانەیەی كە لە كەرتە سەربازییەكان كۆیدەكەنەوە".     هۆشداریان داوەتە عەبدولمەهدی (مازن زوبەیدی) سەركردە لە هاوپەیمانی (بونیاتان) كە(هادی عامری) سەرۆكایەتی دەكات بەڕۆژنامەی (عەرەبی ئەلجەدید)ی ڕاگەیاندووە" عەبدولمەهدی لەگەڵ سەرۆكی پەرلەمان گەیشتۆتە ڕێككەوتن بۆ ناردنی كاندیدەكانی بۆ پڕكردنەوەی وەزارەتە بەتاڵەكان، بێئەوەی لەگەڵ كوتلە سیاسیەكان ڕێككەوتنی تەواوەتی بكات، ئەوەش پاڵینا بە كوتلەكانەوە كودەتای لێبكەن". تەئكیدیشی كردووە" كوتلەكان بە عەبدولمەهدیان ڕاگەیاندووە، دەنگ نادەن بە كاندیدەكانی‌و تانەی یاسایی لێدەدەن بە تایبەت كە سیڤی كەسیی پێشكەشنەكردوون، ئەوەش سەرۆكی پەرلەمانی ناچاركردووە دانیشتنەكە هەڵبوەشێنێتەوە".  ئەوە لەكاتێكدایە درەنگانێكی شەوی ڕابردوو، فەرمانگەی ڕاگەیاندنی پەرلەمانی عێراق لە بەیاننامەیەكدا هۆكاری دواخستنی دانیشتنەكەی پەرلەمانی  گێڕایەوە بۆ "نەگەیشتنی سیڤی كەسیی كاندیدەكان بۆ تەواوكردنی كابینەی حكومەت" ڕونیشكردۆتەوە" سەرۆكی حكومەت تەئكیدی كردەوە ڕێوشوێنەكانی وردبینیكردنی لێپرسینەوەو ئەستۆ پاكی (5) كاندیی تەواوكردووە‌و، تائێستا كاندیدی (3) وەزارەت ماوە كە لە ژێر لێكۆڵینەوەو وردبینیكردنی لایەنە پەیوەندیدارەكاندان.   پارتی یەكێتی بێبەش دەكات زانیارییەكان سەبارەت بە پشكی كورد لە بەغداد بەتایبەت لەو وەزارەتانەی ماوە بەردەوام لە گۆڕانكاریدان، لەچەند ڕۆژی ڕابردودا سەرچاوەیەكی سیاسی ئاگادار لە بەغداد بە "درەومیدیا"ی ڕاگەیاند، عادل عەبدولمەهدی بە پێدانی هەردوو وەزارەتی (دادو كۆچ‌و كۆچبەران) بەكورد، (داد) بۆ یەكێتی‌و (كۆچ‌و كۆچبەران) بۆ پارتی، ململانێكانی ئەو حزبە‌و فشارەكانی پارتی لەسەر حكومەتەكەی چارەسەركردووە، لە تازەترین پێشهاتیشدا هەندێك سەرچاوەی ئاگادار ئاماژە بە گۆڕانكاری دەكەن لەو دابەشكارییە بە تایبەت دوای سەردانەكەی بارزانی بۆ بەغداد كە باس لە دوو ئەگەر ئەكرێت: •    یەكەمیان ئەگەر دو وەزارەت بدرێت بەكورد وەزارەتێكی بۆ پارتی دەبێت‌و، وەزارەتەكەی تر پارتی دەیدات بە یەكێك لەسێ‌ لایەنەكە ( بزوتنەوەی گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی، یەكگرتووی ئیسلامی)‌و ئەگەری بەهێزیش لەم حاڵەتدا بۆ بزوتنەوەی گۆڕانە‌و، پارتی سورە لەسەر بێبەشكردنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە پۆستی وەزارەتەكانی بەغداد. •    دووەمیان ئەگەر یەك وەزارەت بدرێت بەكورد، ئەوا بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان دەبێت. ئەوە لەكاتێكدایە، هەندێك سەرچاوەی تر ئاماژە بەوەدەكەن، تائێستا هیچكام  لەو دوو وەزارتە (دادو كۆچ‌و كۆچبەران) بۆ هیچ  هێزێكی كوردی یەكلانەكراوەتەوە.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت ئایا مەسعود بارزانی بەڵێنەكەی پێش ریفراندۆم جێبەجێدەكات كاتێك وتی" ئەگەر ریفراندۆم سەرینەگرت، بڵێن ئەم كابرایە شێت بووە، سواری سەری خۆی بووە، هەمووی خەتای ئەو بووە، ئەو وەختە من حازرم بۆ ئەم مەسەلەیە سەرم لەسەری دابنێم". بارزانی دوای ریفراندۆم سەری جەستەی رزگاركرد، بەڵام دیار نییە سەرە سیاسییەكەی چی بەسەردێت، ئایا خانەنشین دەبێت، یان بەردەوام دەبێت‌و جارێكی ترو بەشێوازێكی تر دەگەڕێتەوە بۆسەر گۆڕەپانە سیاسییەكە. رێبوار كەریم وەلی، كە نوسەرو رۆژنامەنوسێكی نزیكە لە نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی ئەمڕۆ لە وتارێكدا لە ماڵپەڕی "رووداو" چەند زانیارییەكی نوێی لەبارەی بنەماڵەی بارزانییەوە ئاشكراكردووە. بەپێی قسەی ئەو نوسەرە، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی چیتر هیچ پۆستێك وەرناگرێت‌و دەكێشتەوە‌و وەكو مەرجەعێكی پارتی دەمێنێتەوە. ئەگەر ئەم زانیارییە راست بێت، رەنگە ئەمە لەلایەك جێبەجێكردنی بەڵێنەكەی پێش ریفراندۆم بێت‌و لەلایەكی تر بارزانی بیەوێت بەپێچەوانەی سەركردەی حزبەكانی ترەوە بەر لە مردنی، چاودێری گواستنەوەی دەسەڵات بكات لەناو ئەندامانی بنەماڵەكەی بەبێ دروستبوونی كێشە‌و لێكترازان، بەتایبەتیش لەكاتێكدا نزیكەی 30 ساڵە لەدوای كۆچی دوایی ئیدریس بارزانییەوە، ئەو كێشەیە بەردەوام هەڕەشە بووە لەسەر لێكهەڵوەشانی بنەماڵەی بارزانی‌و دواجاریش پارتی دیموكراتی كوردستان. هەفتەی رابردوو مەسعود بارزانی سەردانی بەغدادی كرد‌و دواتریش بەرەو وڵاتانی كەنداوی عەرەبی گەشتیكرد، لەدوای ریفراندۆمەوە ئەمە یەكەمجاربوو بارزانی گەشت بكات، مەسرور بارزانی كوڕی لەم گەشتەدا هاوڕێیەتی دەكات، وەكو رێبوار كەریم وەلی دەڵێت ئامانج لە بردنی مەسرو بارزانی بۆ بەغداد‌و وڵاتانی كەنداو " ناساندنی ئایندەی حوكمڕان‌و خاوەن بڕیارەكانی هەرێمی كوردستان بە حزب‌و لایەنە سیاسییەكانی بەغداو نەجەف" بووە، واتە بارزانی باوك رێخۆشكەری دەكات بۆ گواستنەوەی دەسەڵات بۆ بارزانی كوڕ. كاری داهاتووی بارزانی باوك مەسعود بارزانی بە رادەستكردنی دەسەڵات بە كوڕەكەی، دەرگای گەڕانەوەی بۆ پۆستی سەرۆكی هەرێم لەسەر خۆی دادەخات، ئەمە رەنگە بەشێك لە نیگەرانی نەیارە سیاسییەكانی پارتی كاڵبكاتەوە، بەتایبەتی بزوتنەوەی گۆڕان كە لە چوار ساڵی رابردوودا باجی كورسییەكەی بارزانی دا، بەڵام بەواتای نەهێشتنی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم نییە، چونكە ئەو دامەزراوەیە پارسەنگ دەبێت بۆ راگرتنی ململانێی نێوان دوو ئامۆزاكە (مەسرور بارزانی‌و نێچیرڤان بارزانی) لە داهاتوودا. نەوشیروان مستەفا لە یاداشتەكانی خۆیدا لەبارەی پرۆسەی پێكهێنانی سەرۆكایەتی هەرێمەوە باس لە ململانێی ناو بنەماڵەی بارزانی دەكات‌و دەڵێ: "ئێمە داوامان كردبو ئەگەر بارزانی بۆ ماوەی 4 ساڵ ببێتە سەرۆكی هەرێم، جێگری هەبێ‌و، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی كوردستان بدرێ بە یەكێتی. بارزانی وتویەتی ئەوە كێشە ئەخاتە ناو خێزانەكەمانەوە من ئامادە نیم لەسەر لاشەی نێچیروان ببمە سەرۆكی هەرێم"، واتە بارزانی هەر لە سەرەتاوە داوای پۆستی سەرۆك وەزیرانی كردووە بۆ نێچیرڤان بارزانی لە پاڵ پۆستی سەرۆكی هەرێم بۆ خۆی، بۆ داهاتووش لە حاڵی كشانەوەیدا بۆ مەسرور بارزانی كوڕی، پێویستییەكی زیاتری بە هەردوو پۆستەكە دەبێت بۆ راگرتنی یەكگرتوویی بنەماڵەكەی‌و رێگریكردن لە دروستبوونی ناكۆكی لەنێوان كوڕ‌و برازاكەیدا. نەوشیروان مستەفا لە یاداشتەكەیدا باسلەوەدەكات، جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردووی یەكێتی نیشتمانی لەبەرامبەر وەرگرتنی پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و سەرۆك وەزیرانی رادەستی پارتی كردووە، ئایا بزوتنەوەی گۆڕان كە دواین پرۆژەی سیاسی نەوشیروان مستەفایە هەروەها یەكێتی نیشتمانی كە تائێستا بەفەرمی جەلال تاڵەبانی سكرتێریەتی بۆ ئەم قۆناغە نوێیە لەبەرامبەر چیدا ئەو دوو پۆستە گرنگە بۆ پارتی بەجێدەهێڵن؟ مانگی تەموزی ئەمساڵ پەرلەمانی كوردستان پرۆژەیاسایەكی بزوتنەوەی گۆڕانی پەسەندكرد، بەپێی ئەو یاسایە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم هەڵپەسێردرا، چارەسەری كێشەی سەرۆكایەتی هەرێمیشی سپارد بە خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان. بەپێی نوسینەكەی رێبوار كەریم وەلی، پارتی ئێستا دەیەوێت جارێكی تر دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم زیندوو بكاتەوە، ئەمەش لەڕێگەی پەرلەمانی كوردستانەوە كە پارتی تێیدا زۆرینەیە، بۆ ئەمەش نوسەر ئاماژەی بە ماوەیەكی زەمەنی دیاریكراو كردووە كە (شەش مانگ بۆ ساڵێك)ە. ئەگەر بارزانی لە پۆستی سەرۆكی هەرێمی بكشێتەوە، بۆ قۆناغی داهاتوو تەنیا وەكو سەرۆكی پارتی دەمێنێتەوە‌و كاری سەرەكی دەبێت بە راگرتنی باڵانسی دەسەڵات لەنێوان كوڕ‌و برازاكەی، تا ئەوكاتەی بەتەواوەتی لە گۆڕەپانی سیاسی دەكشێتەوە‌و دەسەڵاتی حزب رادەستی نەوەی دووەمی مستەفا بارزانی دەكات. چوار بژاردە رێبوار كەریم وەلی لە نوسینەكەیدا باسی لە چوار بژاردە كردووە كە بەوتەی ئەو پارتی لە چەند رۆژی داهاتوودا بڕیار لەسەر یەكێكیان دەدات: بژاردەی یەكەم: نێچیرڤان بارزانی تا چوار ساڵی دیكە سەرۆكایەتیی حكومەت بكات‌و لەو چوار ساڵەدا پۆستی سەرۆكی هەرێم بێ دیاریكردنی سەقفی زەمەنی كارا بكرێتەوە. بژاردەی دووەم: تا كاراكردنەوەی پۆستی سەرۆكی هەرێم لە دەرەوەی نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی (كە بەربژێری پارتی دەبێت بۆ پێكهێنانی حكومەت)، كەسێكی دیكە سەرۆكایەتیی حكومەت بكات و، دوای كاراكردنەوەكەش مەسرور بارزانی ببێتە سەرۆكی حكومەت‌و نێچیرڤان بارزانیش ببێتە سەرۆكی هەرێمی كوردستان. بژاردەی سێیەم: نێچیرڤان بارزانی كابینەی حكومەت پێكبێنێت، هەركاتێك پۆستەكە كارا كرایەوە، ئەوكاتە ئەو دەست لەكاربكێشێتەوەو مەسرور بارزانی بێتە جێگەی ئەو. ئەو بژارەیە لەبەر ئەوەی كە حكومەتەكە وەك حكومەتێكی كاتی سەیرنەكرێت‌و مەسرور بارزانیش ئازاد بێت لە پێكهێنانی كابینەی نۆیەم، كەمێك لاوازە. بژاردەی چوارەم: كە پێدەچێ لە هەموویان بەهێزتر بێت، ئەوەیە مەسرور بارزانی رابسپێردرێت بۆ پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان‌و نێچیرڤان بارزانیش سەرۆكایەتی شاندی دانوستانكاری پارتی بكات‌و چوارچێوەی دانوستاندنەكان بۆ كاراكردنەوەی سەرۆكایەتیی هەرێم فراوان بكات. بەپێی ئەم زانیارییانە بێت، رەنگە مەسرور بارزانی سەرۆكایەتی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم بكات، پێشتریش چەند بەرپرسێكی پارتی باسیان لە هاتنەپێشەوەی مەسرور بارزانی كردووە، ئەگەر ئەم نەخشەیە بچێتە بواری جێبەجێكردن، كۆتایی بە 17 ساڵ لە حوكمڕانی نێچیرڤان بارزانی دێت لە پۆستی سەرۆكی حكومەتی هەرێم. رەنگە ئەمە هۆكارە سەرەكییەكە بێت كە ماوەیەكە بەرپرسانی پارتی باس لە پەسەندكردنی دەستورو گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی هەرێم بۆ سیستمی سەرۆكایەتی دەكەن، چونكە لە حاڵی دەستبەكاربوونی مەسرور بارزانیدا لە پۆستی سەرۆك وەزیران، دەبێت نێچیرڤان بارزانی پۆستی سەرۆكی هەرێم وەربگرێت.    

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود سێ‌ ڕۆژ پێش كوژرانی (جەمال خاشقچی) نوسەرو ڕۆژنامەنوسی سعودی، نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی (برنت)، بەرزترین ئاستی لەماوەی (4) ساڵی ڕابردوودا تۆماركرد‌و، (83) دۆلاری تێپەڕاند،  هۆكاری بەرزبونەوەكە ترسی "بازاڕی وزە" بوو لە كاریگەری سزا نوێكانی ئەمریكا بەسەر ئێراندا، كە ئەو كات وادەی جێەجێكردنەكەی مانگێگ‌و چەند ڕۆژێكی مابوو، بەڵام لە ساوەختی جێبەجێكردنی سزاكاندا، نەوت لە بازاڕەكانی جیهان نزیكەی یەك لەسەرسێی بەهاكەی لەدەستدا!. توڕە بوو، داوای سەرانەشی ئەكرد (دۆناڵد ترەمپ) توڕەو بێزابوو لە بەرزبونەوەی نرخی نەوت، ڕۆژێك دوای تۆماركردنی ئەو نرخەو، بە دیاریكراوی لە (29) ئەیلولدا، پەیوەندی بە (سەلمان بن عەبدولعزیز) پادشای سعودییەوە كردو، بەلێنی زیادكردنی بڕی بەرهەمی لێوەرگرت، دواتر لە هەڵمەتی بانگەشەی حزبەكەیدا (كۆمارییەكان) وتی، بە شا (سەلمان)م، وتووە "پێویستە پارەی زیاتر بدەن چونكە ئێمە دەیان پارێزین"، پێش ئەوەش ترەمپ چەند جارێك داوای لەسعودییە كردبوو لە بەرامبەر پارێزگاریكردنی ئەمریكا لە وڵاتەكەیان، پێویستە پارە بدەن بە (واشنتۆن). (ترەمپ) لە ڕێكخراوی (ئۆپێك)یش توڕە بوو، لە چەند مانگی ڕابردودا زیاد لە جارێك هێرشی كردبووە سەر، لە وتارەكەی ڕۆژی (25)ی ئەیلولدا، كە لە كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان پێشكەشیكرد، وتی" وەك هەمیشە ڕێكخراوی ئۆپێك‌و وڵاتەكانی، وڵاتانی تری جیهان تاڵان دەكەن، من ئەوەم بەلاوە پەسەندنییە" داواشیلێكردن بەرزكردنەوەی نرخی نەوت ڕاگرن‌و نرخەكەی دابەزێنن.     زیادكردنی بڕی بەرهەمهێنانی نەوت‌و  دابەزاندنی نرخی نەوت بە بڕیاری (بن سەلمان) بووە، لەچوارچێوەی ڕێككەوتنی لەگەڵ ئیدارەی (ترەمپ) بۆ دەربازكردنی  لە تۆمەتەكان   نەوت‌و چارەنوسی دەسەڵاتداران یەكێك لە كاریگەرییە ڕاستەوخۆكانی بەرزبونەوەی نرخی نەوت لە وڵاتە بەكاربەرەكان، بەرزبونەوەی نرخی بەنزینە، كە ناڕەزاییەكی زۆری لای  هاوڵاتیانی ئەمریكی دروستكردبوو، ئەوەش فشارێكی گەورە بوو لەسەر (ترەمپ)، بەتایبەت كە چەند هەفتەیەك دوای ئەوە  هەڵبژاردنی "نیوەیی" لە ئەمریكا بەڕێوەدەچوو و بۆ (ترەمپ)هەڵبژاردنێكی چارەنوسساز بوو، دابەزینی نرخی بەنزینیش یەكێك بوو لەو ڕێگا سەرەكییانەی (ترەمپ) بتوانێت لە ڕێیەوە خۆی خۆشەویست بكات لای هاوڵاتیانی ئەمریكی‌و ئاستی جەماوەری بەرزبكاتەوە، بەوپێیەی هەر بەكاربەرێكی بەنزین دەنگێك بوو لە هەڵبژاردنەكان.  كوژرانی خاشقچی دیاری بوو بۆ ترەمپ كوژرانی (جەمال خاشقچی) لە ڕۆژی 2ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ لە كۆنسوڵخانەی سعودییە لە (ئەستەنبوڵ) بۆ (ترەمپ) دەرفەتێكی زێڕین بوو بۆ بە دیهێنانی تەواوی خواستەكانی، هەر لە پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییەی سزاكانی سەر ئێران لەبازاڕی وزەی جیهان دروستیدەكات، تا دەگاتە دابەزینی نرخی نەوت، ئەوەش لەڕێی كۆنتڕۆڵكردنی بازاڕی نەوتی سعودییە، كە گەورەترین بەرهەمهێنەری ڕێكخراوی (ئۆپێك)ە. درێژكردنی دەستی تۆمەت بۆ (محمەد بن سەلمان) جێشنیشی پادشای سعودییە لە تاوانی كوشتنی (خاشقچی) بەتایبەت لەلایەن (توركیاو قەتەر) و هەندێك لە ڕۆژنامەكانی ئەمریكاو، ئەو هەڵمەتە میدیاییە توندو گەورەیەی دەستاندایە، فشارەكانی لەسەر "خانەوادەی دەسەڵاتدار"ی سعودییە توندكرد، لەبەرامبەردا ئەركەكەی (ترەمەپ)ی  ئاسانتركردو، ئامانجەكەی باشتر پێكا  بۆ سەپاندنی مەرجەكانی بەسەر دەسەڵاتدارنی سعودییەدا. تۆمەتبارەكەی بە سوپاسەوە ڕزگاركرد (محەمەد بن سەلەمان)شازادەی جێشنینی پادشاری سعودییە كە پەنجەی تۆمەتباری سەرەكی لە تاوانی كوشتنی (خاشقچی) بۆ درێژدەكرێت، بڕیاردەری یەكەمی وڵاتەكەیەتی‌و هیچ كارێك ناكرێت بە ڕەزامەندی ئەو نەبێت، بەوتەی شارەزایانی كاروباری سعودییە،  زیادكردنی بڕی بەرهەمهێنانی نەوت‌و زۆركردنی بڕی خستنەڕوو و دابەزاندنی نرخی نەوت بە بڕیاری (بن سەلمان) بووە، لەچوارچێوەی ڕێككەوتنی لەگەڵ ئیدارەی (ترەمپ) بۆ دەربازكردنی  لە تۆمەتەكان.  ئەمەش بەو مانایەی "ڕزگاركردنی جێشنینی پادشای سعودییە‌و بێبەریكردنی لەتاوانی كوشتنی خاشقچی، لەبەرامبەر زیادكردنی بەرهەمێنانی نەوت‌و، دابەزاندنی نرخەكەی" ڕەنگە ئەمە پێناسەیەكی وردو دروستبێت بۆ ئەو دابەزینە خێراو چاوەڕواننەكراوەی نرخی نەوت كە لە بازاڕە جیهانییەكاندا تۆماریكرد. دوناڵد ترەمپ چەند ڕۆژێك لەمەوبەر لە توێتكدا وتی" نرخی نەوت دادەبەزێت، نایابە! وەك دابەزینێكی گەورە وایە لە باجدان بۆ ئەمریكاو جیهان. چێژی لێوەربگرن! 54 دۆلارە، بە 82 بوو، سوپاس بۆ سعودییە، بەڵام با نرخەكان زیاتر دابەزێنین!". ئابوری بەهایەكی بێڕكابەرە  (ترەمپ) كە هەندێ بە بزنسمانێكی چاوچنۆك وەسفی دەكەن، بە ڕوونی گوزراشت لە سروشتی سەرمایەداری دەكات كە "بەرژوەندی ئابوری" خستوەتە سەرو هەموو بەهاكانی ترەوە، ئەو هەر لەسەرەتای ڕوداوەكەدا (كوژرانی خاشقچی)  بە هەموو جیهانی وت ، پەیوەندییە ئابورییەكانیان لەگەڵ سعودییە پەیوەندییەكی ستراتیژییە‌و تێكی نادەن، وتیشی: گرێبەستی فرۆشتنی چەك كە بەهاكەی زیاتر لە (100) ملیار دۆلار، (400-450) هەزار هەلی کار لە ئەمریكا دەڕەخسێنێت بۆیە دەستبەرداری نابن.  بۆ سود وەرگرتنی زیاتریش لە دۆسیەی كوژرانی (خاشقچی)و، بەدەستهێنانی سازشی زیاتر لە سعودییەكان‌و، هەڵلوشینی ڕق‌و توڕەیی ڕای گشتیش، جارە جارە ئاماژەی بەسزادانی سعودییە‌و تێوەگلانی شازادەی جێشنین لەو تاوانەدا دەكرد، بەڵام دوای ئەوەی خواساتەكانی بەدەستهێنا، (ترەمپ) لە پەیامێكی نوسراودا بە جیهانی وت: نە كوژراوەكە هاوڵاتی ئەمریكیەو، نە ئەو خاكەشی تاوانەكەی تیادا ئەنجامدراوە خاكی ئەمریكایەو، هیچ شتێكیش نیە وا لە حكومەتەكەی بكات لەكارێكی وادا دەستوەردان بكات، هاوكات گومانی گەورەشی خستەسەر زانیارییەكانی ئاژانسی هەواڵگری وڵاتەكەی (سی ئای ئەی) و (محەمەد بن سەلمانی) لەو تاوانە بێبەریكرد، كە بە بەرچاوی هەموو جیهانەوە "تیمێكی مەرگی" بەدوو فرۆكەی تایبەت ڕەوانەی توركیا كردو، لەماوەی چەند كاتژمێرێكدا ڕۆژنامەنوسێكی "ناڕازیی" وڵاتەكەیان پارچە پارچە كردو، تائێستاش تەرمەكەی نەدۆزراوەتەوە. لەماوەی مانگێكدا، نرخی بەر میلێك نەوت نزیكەی  (30) دۆلار دابەزییوە، بەوەش وڵاتێكی وەكو سعودییە  بۆ پەردەپۆشكردنی تاوانێك ڕۆژانە (300) ملیۆن دۆلار زیان دەكات، مانگانەش دەكاتە (9) ملیارد دۆلار،    مانەوەی جێنشینی سعودییە چەند كەوتووە بەپێی دەرخستەكانی ئاژانسی ئابوری (بلۆمبێرگ)، دابەزینی نرخی نەوت دوای ئەوە هاتووە كە سعودییە وەك گەورەترین بەرهەمهێنەری (ئۆپێك) ئاماژەی بەوەداوە، ئاستی بەرهەمهێنانی ڕەنگە گەیشتبێتە ژمارەی پێوانەیی. ئاژانسەكە ئاماژەی بەوەشداوە، نرخی بەرمیلێك نەوتی خاوی ئەمریكی لە سەرەتای ئەم مانگەدا (82) دۆلار بووە، ئەو مێژووەی ڕۆژنامەنوسی (خاشقچی) تیادا كوژرا، بەڵام دوای مانگێك نرخەكەی بۆ (54) دۆلار دابەزی. لەماوەی مانگێكدا، نرخی بەر میلێك نەوت نزیكەی  (30) دۆلار دابەزییوە، بەوەش وڵاتێكی وەكو سعودییە ئەگەر لە ڕۆژێكدا (10)ملیۆن بەرمیل نەوتیش هەناردەی بازاڕەكانی دەرەوە بكات، بۆ پەردەپۆشكردنی تاوانێك ڕۆژانە (300) ملیۆن دۆلار زیان دەكات، كە لەمانگێكدا دەكاتە (9) ملیارد دۆلار، وڵاتێكی وەكو عێراقیش كە زیاتر لە 90% داهاتەكەی لە فرۆشی نەوتەوە دەستدەكەوێت، ئەگەر لە ڕۆژێكدا (3) ملیۆن نەوت هەناردە بكات، ڕۆژانە (90) ملیۆن دۆلار و مانگانە (2،700،000،000) دوو ملیارد و حەوسەد هەزار دۆلار باجی تاوانێك دەدات، كە هیچ گوناحێكی نییە تیایدا، ئەمە وێڕایی ئەو زیانە زەبەلاحەی كە بەر تەواوی وڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت دەكەوێت.   

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود ئەمڕۆ یەکشەممە، (27) سەركردەی وڵاتانی ئەندام لە یەكێتی ئەوروپا، ڕێككەوتنی (برێكزت)ى پەسەندكرد، هەروەها لەسەر ئەو ڕاگەیاندنەی پەیوەندییەكان لەگەڵ شانشینی یەكگرتوو دەستنیشاندەكات، لە قۆناغی دوای دەرچوونی لە یەكێتیەكە.  وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا لە بەیاننامەی كۆتایی لوتكەی (برۆكسل)دا ڕایانگەیاند: "ئەنجومەنی ئەوروپی ڕەزامەندی لەسەر ڕێككەوتنی كشانەوەی شانشینی یەكگرتوو و ئیرلەندای باكور لە یەكێتی ئەوروپا‌و، دەستەی ئەوروپی بۆ وزەی ئەتۆم"، تەئكیدیشی لەسەر كاركردن بۆ داڕشتنی "نزیكترین پەیوەندی" كرد لەگەڵ (لەندەن) دوای چونە دەرەوە لە (برێكزت). لای خۆیەوە، (دوناڵد تۆسك) سەۆكی ئەنجومەنی پەوروپا ڕایگەیاند: سەركردەكانی یەكێتی ئەوروپا دانیاننا بە ڕێككەوتنی چوونە دەرەوەی (بەریتانیا). وتیشی: دوای كەمتر لە كاتژمێرێك لە دەستپێكردنی لوتكەكە، سەركردەكانی یەكێتی ئەوروپا بڕیاریاندا بە پەسەندكردنی ڕێككەوتنی كشانەوە‌و، ڕاگەیاندنی سیاسی سەبارەت بە پەیوەندییەكانی یەكێتی ئەوروپا‌و، شانشینی یەكگرتوو لە داهاتوودا. ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاویكردەوە، (دالیا جریباو سكایتی) سەرۆكی (لیتوانیا) دوای دانیشتنەكە ڕایگەیاندووە: ڕێككەوتنی چوونە دەرەوەی بەریتانیا پەسەندكراوە بەڵام پرۆسەی چوونە دەرەوەكە هێشتا درێژە". (جان كلۆد یونكر) سەرۆكی كۆمیسیۆنی ئەوروپا چوونە دەرەوەی بەریتانیای لە یەكێتی ئەوروپا بە "نەهامەتی"وەسفكردوە. (یونكر) ڕاشیگەیاند:" ئەمە ڕۆژێكی خەمناكە، چوونە دەرەوەی بەریتانیا یان هەر دەوڵەتێكی ترلە یەكێتی ئەوروپا نەمایەی خۆشییەو نە ئاهەنگگێڕان، ئەمە ساتێكی خەمناكە....ئەمە نەهامەتییە". پێشتر (ئیمانوێل ماكرۆن) سەرۆكی فەرەنسا لەكاتی گەیشتنی بۆ (برۆكسل) بۆ بەشداریكردن لە لوتكەكە" برێكزت بەڵگەیەكە بۆ ئەوەی یەكێتی ئەوروپا پێویستی بە دووبارە بنیاتنانەوەیە". بەگوێرەی ئاژانسی "فرانس پریس" (ماكرۆن)، ڕاشیگەیاندوە: ئەمە ساتێكی نائاساییە بۆ یەكێتی ئەوروپا كە پێویستی بە دووبارە بنیاتنانەوەیە. وتوشیەتی:" ئەمە دەریدەخات یەكێتی ئەوروپا بەدەست لاوازبونەوە دەناڵێنێت"و ڕێككەوتنەكەش لەگەڵ (لەندەن) بە "باش" وەسفدەكات. (ماكرۆن) باسی لەوەشكردووە، پەیوەندییەكانی داهاتوو لەگەڵ (لەندەن) هێشتا پێویستی بە دەستنیشانكردن هەیەو، ئاشكراشە كە شانشینی یەكگرتوو بەردەوام دەبێت لە ڕوانین بۆ گێڕانی ڕۆڵێكی گرنگ، كە ئەكرێت پەرەی پێبدرێت. سەرۆكی فەرەنسا سەرلەنوێ‌ تازەكردنەوەی یەكێتی ئەورپای كردبووە یەكێك لە بابەتەكانی بانگەشەی هەڵبژاردنی بۆ پۆستی سەرۆكایەتی، بەڵام ئاستنەگی زۆر دێتە ڕێی، بە بڕواهێنان بە هاوبەشە ئەوروپییەكانی‌و، لەم چوارچێوەیەشدا داوادەكات، بودجەیەكی سەربەخۆ بۆ ناوچەی (یۆرۆ) تەرخانبكرێت وەك پشتیوانی بۆ وەبەرهێنان‌و، دامەزراندنی سوپایەكی ئەوروپی لەسەر ئاستی بەرگری هاوبەش. پێش بەڕێوەچوونی لوتكەی (برۆكسل)، (تریزا مەی) سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا پەیامێكی ڕاستەوخۆی ئاڕاستەی بەریتانییەكان كرد بۆ پشتیوانیكردنی ڕێككەوتنی چوونە دەرەوە لەیەكێتی ئەوروپا. (تریزا مەی) لە نامەیەكی كراوەدا بۆ بەریتانییەكان ڕایگەیاند، هەموو هەوڵەكانی دەخاتەگەڕ بۆ پەسەندكردنی ڕێككەوتنەكە لە پەرلەمانی وڵاتەكەی ، ئەوەش ئەگەرێكی لاوازە، بەهۆی دژایەتیكردنی توندی لەلایەن هەندێك لە پەرلەمانتارانی حزبی "پارێزگاران" كە خۆی سەرۆكایەتی دەكات، لەگەڵ هاوپەیمانەكانی لە "پارتی دیموكراتی یەكگرتووخواز  لە (ئیرلەندای باكور). (تریزا مەی) لە پەیامەكەیدا، بەریتانییەكانی هاندا بۆ دەستپێكردنی قۆناغێكی نوێ‌ لە یەكگرتوویی سیاسی دوای چوونە دەرەوە لە یەكێتی ئەوروپا لە 29ی ئاداری ساڵی 2019 و دواشی لێكردن ناكۆكییە ئازاربەخشەكانی ڕابردوو وەلابنێن، كە ئەوچوونە دەرەوەیە خولقاندویەتی.  سەرچاوە: ئاژانسەكان

راپۆرت: ئارام محمود – محەمەد رەئوف بارزانی، كە لەلایەن زۆرێك لە هێزە عێراقییەكان‌و تەنانەت شەقامی عەرەبی عێراقیشەوە، بە پیاوێكی "نەتەوەپەرست‌و جوداخواز" وەسفدەكرا، پەرۆش بوو بۆ ئەوەی لەگەڵ چونیدا بۆ بەغداد ئەو تۆمەتانە لەسەر خۆی لابەرێت یان هیچ نەبێت كاڵیان بكاتەوە، جارێك بە ڕوخسارو جارێكیش بەگوفتار. لە ڕووخساردا، بارزانی هەنگاوەكانی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ بەرپرسانی بەغدادو هێزو لایەنە عێراقییەكان بەوردی دەستنیشانكردبوو، ئەو هێندە پەرۆش بوو بۆ كۆتایهێنان بە كێشەكان‌و تێپەڕاندنی قۆناغی ڕابردوو، تەنانەت حسابی بۆ ئەوەش كردبوو كە هیچ جۆرە هەستیارەییەكی نەتەوەیی لای هێزو لایەنەكان تەنانەت شەقامی عێراقیش دروستنەكات، بۆ ئەوەش جلە كوردییەكانی فڕێداو، بەجلێكەوە دەركەوت كە زۆر بەكەمی دەیپۆشێت. لە گوفتار‌و ڕوئیاشیدا بۆ ئەم قۆناغە نوێیە، بەوردی دەستەواوژەكانی هەڵبژاردبوو، بەتایبەت كاتێك بەڕوون‌و ڕاشكاوی وتی" ئامانجی سەردانەكەی بۆ بەغداد ئەوەیە، دەیەوێت پەیامێك بۆ ناوخۆ و دەرەوەی بنێرێت بەوەی ئامادەن پشتیوانی ئەو دەرەفەتە نوێیە بكەن كە لە عێراق بۆیان ڕەخسێنراوە"، هاوكات ئاماژەی بەوەشدا "دەمانەوێت هەڵەكانی ڕابردوو ڕاستبكەینەوە" كە مەبەستی ڕاستكردنەوەی ئەو هەڵە دوو جەمسەرانەیە لەلایەن بەغداو هەولێرەوە كراون، بەوەش ناڕاستەوخۆ دانینا بەوەی خۆشی بەشێك بووە لە هەڵەكان، گەرچی دەستنیشانی ئەوەی نەكرد هەڵەكان چین‌و لەكوێدابوون.    بارزانی بۆ دەگەڕێتەوە بەغداد؟ پێدەچێت بارزانی لەم قۆناغەدا سیاسەتی "سفركردنەوەی كێشەكان" لەگەڵ هێزو لایەنە عێراقییەكان پەیڕەوبكات، وەك سیاسییەك مامەڵە لەگەڵ ئەو واقیعە سەپاوە  بكات كە هەیە، هەرچەندە هەوڵەكەی بارزانی بۆ دروستكردنی "دەوڵەت" كارەسات‌و پرسەیەكی نیشتمانی گەورەی بەدوای خۆیدا هێناو، كورد نیوەی خاكەكەی لە كوردستانی عێراق لەدەستدا، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەوانەی بڕوایان بەو هەنگاوەی بارزانی_یە، پاساوی ئەوەیان بەدەستەوەیە بڵێن"بارزانی هەوڵی خۆیدا ئەو واقیعە بگۆرێت، بەڵام هەوڵەكانی بەر كۆمەڵێك بەربەست كەوت، كە زۆرینەی دەركی بوون‌و بەشێكی ناوخۆیی بوون". ڕەنگە دیوێكی تری ئەم تەسلیمبونەی بارزانی بەو واقیعە سەپاوەی كە هەیە، بێئومێد بونی بێت لە بەرەی ناوخۆیی، بەتایبەت شەریكە دێرینەكەی (یەكێتی نیشتمانی كوردستان) كە لەچەندین بۆنەی جیاوازو بەیاننامەو چاوپێكەوتنی تەلەفیزیۆنیدا بەشێك لە سەركردەكانی بە "خیانەت"كردن‌و ڕادەستكردنی كەركوك تۆمەتبار كردووە، وێڕای ئەوەی لە ساتەوەختی دابەشكردنی پۆستەكانیش لە عێراق بەتایبەت پۆستی سەرۆك كۆمار، بارزانی بۆی ڕونبووەوە كە پێگەی خۆی‌و پارتەكەی بە بەراورد بە ڕابردوو، بەشێوەیەكی گەورە لاوازبووەو ئەو هێزو مەكانەتەی جارانی نەماوە. وەبەرهێنان لە سەركەوتنەكان دەكات دوای شكستی ڕیفراندۆم‌و لەدەستدانی نیوەی خاكی كوردستان، حزبەكەی بارزانی دوو سەركەوتنی گەورەی لە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق لە (12)ئایارو هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە (30) ئەیلولی ئەمساڵ تۆماركرد، بۆ ئەوەی هەردوو سەركەوتنەكە جێی خۆی بگرێت‌و، جارێكی پارتی وەك حزب‌و بارزانیش وەكو شەخس بكاتەوە بەسەنتەری بڕیاردان لە هەرێمی كوردستان و بەغداد، پێویستییەكی گرنگی بە ئاساییكردنەوەی دۆخەكە‌و هەڵدانەوەی لاپەڕەیەكی نوێ لەپەیوەندی سیاسی هەیە لەگەڵ تەواوی هێزو لایەنە عێراقییەكان، كە ئەوەش وێڕایی ئەوەی دەرفەتی گەڕانەوەو پێگەیەكی بەهێز لە بەغداد بۆ مسۆگەر دەكات، دەرفەتی ڕەخساندنی پەیوەندییەكی پتەویش لەنێوان حكومەتی هەرێم‌و بەغداد دەخولقێنێت كە پارتەكەی بارزانی بۆ چوارساڵی داهاتوو بڕیاردەری یەكەمە تێیدا، بەتایبەت كە چەندین دۆسیەی هەڵپەسێردراو لەنێوانیاندا بەچارەسەرنەكراوی مانەتەوە، لەسەرو هەموشیانەوە مەسەلەی نەوت‌و بودجە كە ڕۆڵی گەورەی دەبێت لە ڕەوینەوەی زۆرێك لە كێشەكانی هەرێمی كوردستان‌و تۆماركردنی وەك سەركەوتنێكی گەورە بۆ بارزانی‌و حزبەكەی.   بارزانی پەیوەندییەكانی دەرەوە پاكدەكاتەوە  یان ناوخۆ ؟ زۆرێك لەوانەی ڕەخنە لە سەردانەكەی بارزانی دەگرن بۆ بەغداد دەڵێن، بەرژەوەندی حزبی‌و پێگەی شەخسی خۆی بارزانی كێشكردووە بۆ بەغداد، پێشیانوایە، دەبوو بارزانی بەهەمان ئەو ڕۆحییەت‌و پەرۆشییەی هەوڵی بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان هەیەتی لەگەڵ هێزو لایەنە عێراقییەكان‌و، لەدەرگای هەموان دەدات بەبێ‌ جیاوازی تەنانەت بەسەركردەكانی حەشدی شەعبیشەوە، بەهەمان ڕۆحییەتەوە هەوڵی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان‌و كۆتاییهێنان بەكێشەكانی بدایە لەگەڵ هێزە كوردستانییەكان‌و ڕێكخستنەوەی ناوماڵی كورد كە لەخراپترین دۆخیدایە،  بەوپێیەی ئەگەر خۆی‌و حزبەكەی  هۆكاری سەرەكی نەبن لە تێكدانیدا، ئەوا لایەنێكی سەرەكی كێشەكانن، وێڕایی ئەوەی پتەوكردنی بەرەی ناوخۆیی كوردستان كاریگەری گەورەی دەبێت لەسەر سەنگ‌و پێگەی كورد لە بەغداد. لەگەڵ ئەوەشدا سەردانەكەی بارزانی بەدەر نییە لەخاڵی ئیجابی، بەتایبەت ئەگەر ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغدادو چاسەرەكردنی بەشێك لە كێشە‌و ناكۆكییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغدادی بەدوادابێت، چونكە بەئەزمون سەلماوە هەر كاتێك ناكۆكییەكانی نێوان بەرپرسانی هەرێم‌و بەرپرسانی بەغداد توندبوبێتەوە، خەڵكی كوردستان باجەكەی داوە.   

راپۆرتی: درەو میدیا ڕەنگە دوای ئەنجامدانی دوو هەڵبژاردنی یەك لەدوای یەك لە هەرێمی كوردستان‌و عێراق، یەكێك لە ڕووداوە گرنگەكانی ساڵی 2018 بەر لەئاوابونی، سەردانەكەی (مەسعود بارزانی) سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان بێت بۆ (بەغداد)، كە ساڵێک پێش ئێستا پێیوابوو "تروسكایەك نەماوە بۆ تەوافوق‌و پێكەوە ژیان"‌و كاتی ئەوە هاتوو وەك دوو "جیران" بژین.  گەڕانەوەی ناچاری  میدیاكانی پارتی سەردانەكەی بارزانیان بەجۆرێك ڕووماڵكرد كە (بەغداد) لە پێگەو قورسایی بارزانی تێدەگات وەك یاریزانی یەكەمی سەر گۆڕەپانی سیاسی كوردستان، پێگەیەك كە ناكرێت بەهەند وەرنەگیرێت‌و، قابیلی پەراوێخستن بێت. ئەگەر ئەمە ئاستێكی زۆر ڕاستیشی تیادابێت، تەنها قسەكردنە لەسەر دیوێكی، دیوەكەی تری پەیوەستە بەخواستی بەهێزی بارزانی بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی لەگەڵ (بەغداد)و، ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ هێزە عێراقییەكان بەتایبەت هێزە (شیعەكان)، چونكە لە كۆتایی ڕێگەكەدا بارزانی گەیشتە ئەو بڕوایەی  كە بردنەوەی هەڵبژاردن‌و، بەدەستهێنانی (25) كورسی لە پەرلەمانی عێراق بەس نیە بۆ گەڕانەوەی ئەو پێگەیەی پێشتر لە پرۆسەی سیاسی عێراق هەیبوو. بارزانی ئەو پێگەیەی جارانی لەدەستدا  لە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری عێراقدا، كاتێك كاندیدە "شەخسیەكەی" بارزانی بەرامبەر بەكاندیدەكەی یەكێتی دۆڕاندی، وێڕایی دروستبونی مەترسی لەسەر پۆستی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كە پشكی پارتی بوو، دوو هۆشداری گرنگ بوون بۆ ئەو زیانە گەورەیەی بەر پێگەی بارزانی وەكو شەخس‌و، پارتی وەكو حزبێكی دیار كەوتووە لەعێراق‌و، ئەو پەیامەی پێگەیاندن خەریكە گۆڕانكارییە گەورەكان لەدەرەوەی ئیرادەو خواستی ئەوان ئەنجامدەدرێت. دەستپێكردنی دانوستانەكانی (پارتی ‌و یەكێتی) بەشێوەی تاكلایەنە لەگەڵ (عادل عەبدولمەهدی)‌و هێزە عێراقییەكان، گورزێكی تر بوو لەپێگەی بارزانی درا، وێڕای ئەوەی ئەو وێنەی بەتەواوی تەڵختركرد كە لەڕابردوودا بۆ بارزانی دەكێشرا بەوەی  بڕیاردەری یەكەمی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و (بەغداد)ە، هیچ ڕۆڵێکیشی نەبوو لە دیاریكردنی سەرۆك وەزیرانی عێراق بەپێچەوانەی خولەكانی ڕابردوو.  بەرهەم ساڵح مەترسی جدییە  بەهێزبوونی پێگەی (بەرهەم ساڵح) لە ناوخۆی عێراق‌و لە ئاستی هەرێمایەتیش دیوێكی تری گەڕانەوەی بارزانییە بۆ بەغدا، مەقبولیەتی (بەرهەم ساڵح) لەلایەن هێزە عێراقییەكانەوە، بارزانی بەتەواوی نیگەرانكرد، بەتایبەتی دوای ئەوەی بەهەموو هێزو تواناو ئەو پەیوەندییە دەیان ساڵانەی هەیبوو، نەیتوانی بەهەرم ساڵح دووربخاتەوە، ئەوەش گەیاندییە ئەو ڕاستیەی چۆڵكردنی (بەغداد) تاسەر ، نەك هەر زیان بەحزبەكەی دەگەیەنێت، بەڵكو بەدیلیش بۆ خۆی دروستدەكات.      ململانێ ناوخۆییەكانی پارتی سەرچاوەیەكی ئاگادار لە (بەغداد) بە (درەومیدیا)وت، بەپێچەوانەی خولەكانی ڕابردوو، پارتی ئەمجارە خاوەنی تیمێكی لاوازو بێ ئەزموونە لە پەرلەمانی عێراق، سەرەتای ئەو لاوازییەشی لە شكستهێنانی  دانوستانی هەڵبژاردنی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراقدا دەركەوت، كە لە خولی یەكەمدا نەیتوانی دەنگی (50+1) بهێنێت‌و ڕكابەرەكانی تێپەڕێنێت، دواتر بەدەستوەردانی ڕاستەوخۆی بارزانی‌و هەوڵەكانی (هادی عامری) پارتی توانی ئەو پۆستە وەربگرێت لە (بەغداد). خالێكی تر، بەهۆی توندبونەوەی ململانێی باڵی نێچیرڤان بارزانی‌و مەسرور بارزانی لەلایەك‌و ململانێی بادینی‌و سۆرانی لەلایەكی تر، فراكسیۆنی پارتی لە (بەغداد) توشی ناكۆكی قوڵبووە، "ئەمە وەك سەرچاوەكە ئاماژەی پێدا". وتیشی:"لە كاتی دانانی جێگری سەرۆكی دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراقدا باڵی بادینییەكان خۆیان بەشیاوی ئەو پۆستە زانیوە‌و، ئامادەنەبوون لۆبی بۆ (بەشیر حەداد)، هاوكات لە دانانی ئەندامانی لیژنەكانیشدا، باڵی بادینییەكان دەستیانگرتووە بەسەر لیژنە گرنگەكان دا‌و، سۆرانییەكان پەراوێزخراون".  هەر بەهۆی ململانێكانەوە، تا ئێستا پارتی بە فەرمی سەرۆكی فراكسیۆنی دیارینەكردووە، باڵی نێچیرڤان بارزانی، (هەدار بارزانی) وەك كەسی متمانە پێكراوی خۆیان دیاریكردووە، باڵی (مەسرور بارزانی)یش، (ڤیان سەبری) وەك سەرۆكی فراكسیۆن دەناسێنن.   فشاری ئەمریكا لەسەر هەولێر بەغداد لەدوای پێكهێنانی حكومەتی عێراق، بە فشاری ئەمریكا ڕێككەوتنی كاتی لەنێوان هەرێم‌و بەغداد واژوكرا بۆ هەناردەكردنی نەوتی كەركوك، وەك ئامادەكارییەك بۆ پڕكردنەوەی بۆشایی نەوتی ئێران، كە ڕێككەوتنەكە سەردەكێشێت بۆ كۆنتڕڵكردنی تەواوی دۆسییەی نەوتی هەرێم‌و كەركوك لەلایەن عێراقەوە. خاڵێکی تر، پرسی كۆنتڕۆڵكردنی خاڵی سنوریی (ئیبراهیم خەلیل)‌و ڕادەستكردنی گومرگەكەیەتی بە حكومەتی فیدراڵ، ئەوەش هێندەی تر فشارەكانی لەسەر بارزانی چڕتر كردوەتەوە. فەرشی سور بۆ پیاوێكی بریندار لەگەڵ ئەوەی "فەرشی سور" لە میدیاكانی پارتی باڵی كێشا بەسەر ناوەرۆكی كۆبونەوەكانی بارزانی لە(بەغداد)‌و دەرەنجامەكانی، بەڵام بەدرێژایی (10) ساڵی ڕابردوو كە بارزانی سەرۆكی هەرێم بووە، هێندەی ئەمجارە بەگەرمی پێشوازی لێنەكراوە، ڕەنگە لایەنە عێراقییەكان بەم پێشوازییە ویستبێتیان ئەو پەیامە بە بارزانی بگەیەنن، كە دەستبەردابونی لە گوتاری جیابونەوە دەتوانێ‌ ئەو بكاتە یاریزانێكی كاریگەر‌و ئەم پێشوازییەش بۆ سارێژكردنی برینی ڕیفراندۆم‌و كەوتنی كەركوكە، بارزانی خۆشی بەڕوونی گوزراشتی لەمە كرد كاتێك وتی"دەمانەوێت هەڵەكانی ڕابردوو ڕاستبكەینەوە". سەدر چی بارزانی وت... شیعەكان چی دەڵێن؟ هەر لە چوارچێوەی ئەو زانیارییانەی سەرچاوەكەی "درەومیدیا" ئاشكرایكردوون، لە كۆبونەوەكەی نێوان (موقتەدا سەدرو مەسعود بارزانی)دا، سەدر بە بارزانی وتووە، چیتر گەلەكەت مەخەرە مەترسییەوەو مەبە بە بەشێك لە ململانێی نێودەوڵەتی، ئەوكات خۆی ئامادەیە بەرگری لە گەلی كورد بكات. سەرچاوەكە لە زاری بەرپرسانی هاوپەیمانی (سائیرون)و (فەتح)ەوە، ئەوەشی وت، هیچ ڕێككەتنێكیان لەگەڵ بارزانی سەبارەت بە كێشەی كەركوك‌و پشكی هەرێم نەكردووە تەنیا ئەوە نەبێت ویستویانە"پەیامێك بە بارزانی بدەن كە بەغداد ڕێزی پێگەی ئەو دەگرێت، بەمەرجێ‌ دەستبەرداری پرسی جیابونەوەبێت". 

راپۆرت: نامیق رەسوڵ بەدەستهێنانی (25) كورسی پەرلەمانی عێراق‌و (45) كورسی پەرلەمانی كوردستان، پارتی دیموكراتی كوردستانی والێكردەوە خۆی بە حاكمی رەهای هەرێمی كوردستان بزانێت‌و بێ گوێدانە سەنگ‌و قورسایی‌و تێڕوانینی لایەنەكانی تر، كار دەكات  بۆئەوەی هەموو بەرنامەو ستراتیژو تێڕوانینەكانی خۆی بۆ چۆنیەتی بەڕێوەبردنی هەرێم‌و سیستمە حكومڕانییەكەی جێبەجێبكات. پارتی لە یەكەمین هەنگاویدا دوای پەسەندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن، ئەگەرچی (50+1)ی كورسییەكانی پەرلەمانی بەدەستنەهێناوە، بەڵام وەك گەورەترین فراكسیۆنی ناو پەرلەمانی كوردستان، دانوستانی لەگەڵ لایەنەكاندا دەستپێكردووە بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت‌و لای خۆشیەوە چەندین مەرجی بۆ ئەو لایەنانە داناوە كە دەیەوێت بەشداریان پێبكات لە حكومەتدا، ئەگەرچی ئەو لایەنانە بەوتەی خۆیان نایانەوێت "بەشدار"ی حكومەت بن، بەڵكو دەیانەوێت "هاوبەش" بن لە حكومەت‌و بڕیاری سیاسی‌و بەڕێوەبردنی هەرێمدا. لە چەند رۆژی رابردوودا، بەرپرسانی پارتی چەندین مەرجیان لەسەر بەشداریپێكردنی حزبەكانی تر لە حكومەتدا راگەیاندووە، كە دواهەمینیان قسەكەی ئاراس حەسۆ میرخان، ئەندامی سەركردایەتی پارتییە كە دەڵێ" پارتی زۆر بەلایەوە گرنگ نییە كۆمەڵی ئیسلامی بەشداری حكومەت بكات". پارتی سیستمی سەرۆكایەتی دەچەسپێنێت نوێترین لێدوانی بەرپرسانی پارتی لێدوانێكی عەلی عەونی ئەندامی سەركردایەتی پارتییە سەبارەت بە پۆستی سەرۆكی هەرێم‌و دەستورو سیستمی بەڕێوەبردنی هەرێم، كە رەنگە ئەمەیان مەترسیدارترین لێدوان بێت‌و نیازی تەواوەتی پارتی بۆ داهاتووی هەرێم‌و سیستمە سیاسییەكەی ئاشكرادەكات. عەونی لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی (ئاژانس) وتویەتی:" پێویست ناكات پۆستی سەرۆكی هەرێم لەگەڵ لایەنەكاندا باس بكەینەوە، بەڵكو ئێمە لەم خولەدا پڕۆژەی دەستورو یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم دەبەینەوە پەرلەمان‌و ئەكتیڤی دەكەینەوە". عەونی زۆر بێ باكانە لە هەڵوێستی حزبەكانی تر دەربارەی ئەو پرسە قسەدەكات‌و دەڵێ:" پرۆژەی دەستورو هەرچیی یاسایە، كە لە خولەكانی تردا ڕێگریی لێ دەكرا، لەم خولەدا كە پارتی تێیدا زۆرینەیە دەتوانێت بە‌ئاسانی تێپەڕێنرێت". ئەگەرچی لە رابردوودا پارتی دیموكراتی كوردستان لە وەڵامدانەوەی لایەنەكانی تری هەرێمدا جەختی لەسەر ئەوە دەكردەوە كە سیستمی سیاسی هەرێمی كوردستان پەرلەمانییە، بەڵام ئەو ئەندامەی سەركردایەتی پارتی زۆر راشكاوانە ئەمجارە ویستی پارتی بۆ چەسپاندنی  سیستمی سەرۆكایەتی دەردەبڕێت‌و دەڵێ:" ئێمە وەكو پارتی لەگەڵ ئەوەداین سیستمی حكومڕانی لە هەرێم سەرۆكایەتی بێت‌و سەرۆكی هەرێم دەسەڵاتی زیاتری پێ بدرێت، پاشان دوای ئەوەی یاساكەمان ئەكتیڤ كردەوەو هەرێمی كوردستان بوو بە خاوەن دەستوری خۆی، ئینجا هەڵبژاردن لەناو خەڵكدا دەكەین". كێشەی سەرۆكی هەرێم ساڵی 2005 كاتێك جەلال تاڵەبانی سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، بە سەرۆك كۆماری عێراق هەڵبژێردرا، حكومەتی هەرێمی كوردستانی دوای قۆناغی دوو ئیدارەیی یەكی گرتەوە‌و لەچوارچێوەی  رێككەوتنێكدا لەنێوان یەكێتی‌و پارتی كە دواتر بە "رێككەوتنی ستراتیژی" ناسرا، لەبەرامبەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراقدا، پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە پارتی دیموكراتی كوردستان دراو مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی لە پەرلەمانی كوردستانەوە وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان هەڵبژێردرا. دوای تەواوبوونی ویلایەتی سەرۆكی هەرێم لە 2009دا یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان هەمواركرایەوەو ئەمجارەیان مەسعود بارزانی بە دەنگدانی راستەوخۆ لەلایەن دەنگدەرانی هەرێمی كوردستانەوە بۆ چوار ساڵی تر بە سەرۆكی هەرێم هەڵبژێردرا. لەگەڵ تەواوبوونی خولی دووەمی سەرۆكایەتی بارزانی، كێشەی پۆستی سەرۆكی هەرێم تەقیەوەو پارتی‌و یەكێتی لە پەرلەمانەوە سەرەڕای ناڕەزایەتی ئۆپۆزسیۆن، ماوەی سەرۆكایەتی بارزانیان بۆ دوو ساڵ درێژكردەوە، ئەگەرچی لە یاسای درێژكردنەوەی ماوەی سەرۆكی هەرێمدا جەختلەسەر ئەوە كراوەتەوە كە ئەم ماوەیە " یارای درێژكردنەوە نییە"، بەڵام دواترو بەبڕیاری دەسەڵاتی دادوەری دوو ساڵی تر ماوەی سەرۆكایەتی بۆ مەسعود بارزانی درێژكرایەوە، بە پاساوی ئەوەی بەهۆی شەڕی "داعش"ەوە دۆخی هەرێم بە جۆرێكە ناتوانرێت هەڵبژاردن بكرێت. داخستنی پەرلەمان‌و دەركردنی وەزیرەكان لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستاندا، كە سەرۆكایەتی بەدەست بزوتنەوەی گۆڕانەوە بوو، گۆڕان بەشدار بوو لە كابینەی حكومەت، پەیوەندییەكی باشی لەگەڵ پارتی هەبوو، لەم كاتەدا ماوەی دوو ساڵی خولی درێژكراوەی سەرۆكی هەرێم كۆتایی هات، بزوتنەوەی گۆڕان، یەكێتی، یەكگرتووی ئیسلامی‌و كۆمەڵی ئیسلامیی پرۆژەیاسایان بۆ هەمواركردنەوەی یاسای سەرۆكایەتی هەرێم پێشكەشكرد، و سەرەڕای هەوڵ‌و گوشاری زۆری پارتی بۆ رێگریكردن لە تێپەڕینی ئەو پرۆژە یاسایانە، حزبەكان سوربوون لەسەر هەمواركردنەوەی‌و خوێندنەوەی یەكەم بۆ پرۆژەیاساكە كراو، كاتێك هاتە سەرئەوەی خوێندنەوەی دووەم بۆ یاساكە بكرێت، سەرەرٍای گوشاری زۆری پارتی‌و دانوستانی زۆری لایەنەكان، یوسف محەمەد سەرۆكی پەرلەمان لە بزوتنەوەی گۆڕان كۆبوونەوەی پەرلەمانی بۆ پەسەندكردنی پرۆژە یاساكە دەستپێكرد، بەڵام بەهۆی تەواونەبوونی نیسابی یاساییەوە، كۆبوونەوەكە بێ‌ ئاكام بوو. پارتی لە كاردانەوەیدا بەرامبەر ئەو هەنگاوە، دەرگای پەرلەمانی كوردستانی داخست‌و جامی توڕەیی خۆی بەسەر گۆڕاندا رشت‌و وەزیرەكانی گۆڕانی لە حكومەت دەركردو رێگەی بە سەرۆكی پەرلەمان نەدا بگەڕێتەوە بۆ هەولێر. گۆڕان‌و یاسای سەرۆكایەتی هەرێم لە دوای ئەنجامدانی ریفراندۆمەكەی 25ی ئەیلولی 2017‌و هێرشی هێزەكانی حكومەتی ناوەندی بۆسەر كەركوك‌و ناوچە كێشەلەسەرەكان، مەسعود بارزانی دەستبەرداری پۆستی سەرۆكی هەرێم بوو، پەرلەمانی كوردستان كە بۆ ریفراندۆم كارا كرابووەوە، تەمموزی ئەمساڵ بە پرۆژەیاسایەكی بزوتنەوەی گۆڕان‌و پارتی، دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی هەڵپەساردو دەسەڵاتەكانی سەرۆكی هەرێمی دابەشكرد بەسەر (سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران- سەرۆكایەتی پەرلەمان- دەسەڵاتی دادوەری)، گۆڕان بەو هەنگاوە رووبەڕووی رەخنەی لایەنگرانی خۆی‌و حزبەكانی تر بووەوە، بەڵام ئەوانەی كە لە پشت نوسینەوەی ئەو پرۆژەیاسایەو تێپەڕاندنییەوە بوون، بەدیاریكراویش عەلی حەمەساڵح پەرلەمانتاری فراكسیۆنی گۆڕان جەختیاندەكردەوە كە كێشەی سەرۆكایەتی هەرێمیان چارەسەركردووەو لە خولی نوێی پەرلەماندا بەتەواوەتی ئەو پرسە چارەسەردەكەن، بەڵام ئێستا كە بزوتنەوەی گۆڕان (12) كورسی لە پەرلەماندا هەیەو پارتی خاوەنی (45) كورسییە، یان وەك عەلی عەونی راگەیاندووە "زۆرینەی پەرلەمانن"، پارتی بەویستی خۆی دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمی ئەكتیڤ دەكاتەوە. دەستوری هەرێم لە ساڵی 1992ەوە دوای یەكەمین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان چەندین هەوڵ هەبووە بۆئەوەی دەستورێك بۆ هەرێمی كوردستان بنوسرێتەوە، ئەمەش بەمەبەستی جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكانی لە یەكتری‌و دیاریكردنی سیستمی سیاسی هەرێم، بەڵام بەهۆی ناكۆكی لایەنەكان لەسەر سیستمی سیاسی هەرێم لەنێوان سیستمی (سەرۆكایەتی یان پەرلەمانی یان تێكەڵ)، نەتوانراوە دەستور پەسەند بكرێت. ساڵی 2009 لە كۆتایی ئەو خولەی پەرلەماندا، پارتی‌و یەكێتی پرۆژە دەستورێكیان بۆ هەرێم نوسیەوەو لە كۆتاییەكانی ئەو خولەدا لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەندكرا. پرۆژەكە لە (122) ماددە پێكهاتبوو، لە 24ی ئابی 2009 لەلایەن خولی سێیەمی پەرلەمانەوە لەكۆی (97) ئەندامی ئامادەبوو (96) دەنگی هێناوە پەسەندكرا، هەر ئەو كات بڕیاردرا بخرێتە راپرسییەوە، ئەم بڕیارەی پەرلەمان لەكاتێكدا بوو ماوەی یاسایی خولی سێیەم كۆتایی هاتبوو، بەوپێیەی لە تەمموزی 2009 هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بەڕێوەچوو بوو، بەڵام هێشتا پەرلەمانتارە نوێیەكان دەستبەكار نەبووبوون. كاتێك ئەو ساڵە بەرەیەكی بەهێزی ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمانی كوردستان پێكهات (35 كورسی لە كۆی 111 كورسی) دەنگی ناڕەزایی دژی دەستورەكە بەرز بووەوەو رێگەیان نەدا بخرێتە راپرسی جەماوەرییەوە. 17ی ئازاری 2011‌و یەك مانگ دوای زنجیرە خۆپیشاندانە ناڕەزاییەكانی هەرێمی كوردستان كە بە خۆپپشاندانەكانی 17 شوبات‌و رۆژانی دوایی ناسراوە، پەرلەمانی كوردستان بڕیاری‌ ژمارە (2)ی‌ ئەو ساڵەی پەسەندكرد، كە لە (10) ماددەو (35) خاڵ پێكهاتووە، یەكێك لە بڕیارەكانی بریتی بوو لە "گەڕاندنەوەی دەستور بوو بۆ پەرلەمان بەمەبەستی هەمواركردنەوەو دروستكردنی كۆدەنگی سیاسی‌‌و سازانی نیشتمانی لەسەری"، بەڵام دواجار دەستور نەگەڕێندرایەوە پەرلەمان. دەستورێكی نوێ لە خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا كە بزوتنەوەی گۆڕان سەرۆكایەتی دەكرد، لیژنەیەكی نوێ بۆ نوسینەوەی دەستورێكی نوێ بۆ هەرێمی كوردستان پێكهێنرا . لیژنەی نوسینەوەی دەستور بەپێی یاسای ژمارە (4)ی ساڵی 2015 پێكهێنراو ماوەی (3) مانگی هەبوو بۆ كاركردن، لەو ماوەیەدا لیژنەكە توانی سێ‌ دەروازەو (74) ماددە بنوسێتەوە، بەڵام دواجار لە پرسی دەسەڵاتەكان‌و لە 20ی ئابی ساڵی ڕابردوودا بەهۆی ململانێ سیاسییەكانەوە پرۆژەی دەستور پەكیكەوت‌و دوای پەكخستنی پەرلەمانیش كاری ئەو لیژنەیە راگیراو نەتوانرا نوسینەوەی دەستورەكە تەواو بكرێت. پارتی چۆن دەستورێكی دەوێت؟ بەردەوام لە پرسی نوسینەوەی دەستورێكدا بۆ هەرێم، ناكۆكی لەنێوان پارتی دیموكراتی كوردستان لەلایەك‌و حزبەكاتی تر لەلایەكی تر هەبووە، پارتی هەمیشە مەیلی بەلای ئەوەدابووە سیستمی حوكمڕانی هەرێم "سەرۆكایەتی" بێت‌و "سەرۆك لەلایەن خەڵكەوە هەڵبژێردرێت"‌و "دەسەڵاتێكی زۆری هەبێت"، بەڵام بەپێچەوانەوە حزبەكانی تر بە گشتی بەدیاریكراویش (بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتمانی) لەگەڵ چەسپاندنی سیستمی "پەرلەمانی"دا بوون بۆ هەرێم، هاوشێوەی سیستمی حوكمڕانی عێراق. رۆژی 24ی ئەیلولی 2012 نەوشیروان مستەفاو مام جەلال وەك رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان‌و سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كۆبونەوە كە دواتر ناوی لێنرا كۆبونەوەكەی "دەباشان"، لە بەشێكی راگەیەندراوی ئەو كۆبونەوەیەدا هاتبوو" لە كۆبوونەوەكەدا چەندین بابەتی پەیوەست بە هەرێمی كوردستان بیروڕایان لەبارەوە ئاڵوگۆڕكرا، بەتایبەت مەسەلەی دەستوری كوردستان‌و گەڕاندنەوەی بۆ پەرلەمان‌و هەمواركردنی، كە هەردوولا لەسەر گەڕاندنەوەو هەمواركردنی هاوڕابوون، بەشێوەیەك كە تەوافوقی هەموو لایەنەكانی لەسەربێت‌و سیستمی سیاسی كوردستان لەگەڵ بنەمای سیستمی سیاسی عێراق، كە لە دەستوری عێراقدا پەسەندكراوە، بگونجێنرێن‌و بكرێن بە سیستمی پەرلەمانی". ئێستا كە پارتی جەخت لەسەر نوسینەوەی دەستورو چەسپاندنی سیستمی "سەرۆكایەتی" دەكات، خاوەنی (45) كورسی پەرلەمانەو سەرباری ئەوەش دەنگی نوێنەری پێكهاتەكان‌و چەند حزبێكی تریشی مسۆگەر كردووە، لەبەرامبەردا بزوتنەوەی گۆڕان‌و یەكێتی نیشتمانی كە بەنیازن لە كابینەی نوێی حكومەتدا لەگەڵ پارتی بەشداربن، هیچ كاردانەوەیەكیان بەرامبەر ئەم هەڵوێستەی پارتی نەبووە، تەنها ئەوە نەبێت سەعدی ئەحمەد پیری وتەبێژی یەكێتی لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی "ئاژانس" وتویەتی:" نابێت دەستوری هەرێم پێچەوانەی دەستوری عێراق بێت". رەنگە بێدەنگی‌و وەڵامنەدانەوەی ئەم هەڵوێستەی پارتی بەرامبەر بەدەستورو سیستمی سەرۆكایەتی لەلایەن گۆڕان‌و حزبەكانی ترەوە، پەیوەندی بە دانوستانەكانی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتەوە هەبێت‌و ئەو لایەنانە نەیانەوێت بەهۆی دژە لێدوانەوە پەیوەندییەكانیان لەگەڵ پارتی ئاڵۆز بكەن، بەڵام ئەو پرسیارە دەمێنێتەوە بۆ كاتی پەسەندكردنی دەستور‌و ئەوكات یەكلا دەبێتەوە ئەوانەی دوێنێ شەڕیان لەسەر سیستمی پەرلەمانی دەكرد، سبەینێ لەبەردەم سیستمی سەرۆكایەتی پارتیدا چۆك دادەدەن یاخود نا.  

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت- محەمەد رەئوف رۆژی 25ی ئەیلولی ساڵی رابردوو كاتێك خەڵكی هەرێمی كوردستان بەشدارییان لە پرۆسەی ریفراندۆم دەكرد، وێنەیەكی مەسعود بارزانی سەرۆكی ئەوكاتی هەرێم بڵاوبووەوە كە سێوێك لەتدەكات، ئەمە وەكو ئاماژەیەك بۆ لەتبوونی عێراق‌و جیابونەوەی هەرێمی كوردستان لێكدرایەوە، دوای نزیكەی ساڵێك‌و دوو مانگ لە "لەتكردنی سێوەكە"، بارزانی دەگەڕێتەوە بۆ بەغداد. بڕیارە بەمزوانە مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان سەردانی بەغداد بكات، لەدوای ریفراندۆمەكەی 25ی ئەیلولی 2017وە ئەمە یەكەمجارە بارزانی سەردانی بەغداد بكات. سەردانی بارزانی بۆ بەغداد لە ناوەڕۆكدا چەندین پەیام‌و خوێندنەوەی جیاوازی هەڵگرتووە، لە پلەی یەكەمدا شكستی تەواوەتی پرۆسەی ریفراندۆم‌و هەوڵی جیابونەوەیە لە عێراق، كە بارزانی رۆژگارێك سەرۆكایەتی ئەو هەوڵەی دەكرد. تا ساتی نوسینی ئەم راپۆرتە پارتی دیموكراتی كوردستان‌و نوسینگەی سەرۆكی ئەو حزبە بەفەرمی هیچ زانیارییەكیان لەبارەی هۆكاری سەردانەكەی بارزانی بۆ بەغداد ئاشكرانەكردووە، بەڵام بەپێی قسەی سەرچاوە ئاگادارەكان، دوای سەردانەكەی بۆ بەغداد، بارزانی بە گەشتێك بەرەو وڵاتانی كەنداو بەرێدەكەوێت، رەنگە بارزانی لەم گەشتەیدا هەوڵی راستكردنەوەی پەیوەندییە عەرەبییەكانی بدات، كە لەدوای ریفراندۆمەوە كێشەی تێكەوت. بارزانی بۆچی دەچێت بۆ بەغداد؟ سەردانی بارزانی بۆ بەغداد لەكاتێكدایە ئێستا حزبەكەی وەكو براوەی یەكەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان سەرقاڵی دانوستانە بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم، هەروەها لە بەغدادش هێشتا ژمارەیەك پۆستی وزاری كابینەكەی عادل عەبدولمەهدی پڕنەكراونەتەوە، یەكێك لەو پۆستانە پشكی كوردە‌و یەكێتی دەیەوێت ئەو پۆستە ببات‌و پارتیش بە پشكی خۆی دەزانێت. هەندێك لە میدیاكانی عێراق هەواڵی سەردانی چاوەڕوانكراوی بارزانیان بۆ بەغداد بڵاوكردوەتەوە، سایتی "سۆمەریە نیوز" لەزاری سەرچاوەیەكی سیاسی بەرپرسەوە ئاشكرایكردووە" لە سەردانەكەیدا بۆ بەغداد، بارزانی دۆخی سیاسی‌و پێكهێنانی كابینەی حكومەت تاوتوێدەكات ‌و سەردانەكەی بەئامانجی راگەیاندنی پشتیوانییە بۆ حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی". بەپێی زانیارییەك كە لە سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە دەست (درەو میدیا) كەوتووە، پرسی كەركوك یەكێك دەبێت لە تەوەرە سەرەكییەكانی گفتوگۆكانی بارزانی لە بەغدادو بارزانی داوای ئاساییكردنەوەی دۆخی كەركوك دەكات. دواین پەیامی بارزانی بەرلە گەشتەكەی ؟ دواین دەركەوتنی مەسعود بارزانی بەر لە گەشتە چاوەڕوانكراوەكەی بۆ بەغداد، كۆبونەوەیەكی بوو لەگەڵ فراكسیۆنی حزبەكەی لە پەرلەمانی كوردستان. بەپێی هەواڵێك كە سایتی فەرمی پارتی بڵاویكردوەتەوە، لەو كۆبونەوەیەدا بارزانی لەبارەی پەیوەندییەكانی هەرێم‌و بەغداد وتویەتی " هیوادارم نیازپاكیی تەواو هەبێت لە پرۆسەی سیاسیی عێراق لەمەڕ پابەندبوون بە هەرسێ پرەنسیپی شەراكەت لە حوكمڕانی‌و تەوافوق لە یاسادانان‌و تەوازون لە دامودەزگای حكومی". لەبارەی كەركوك‌و ناوچە كێشەلەسەرەكانیشەوە بارزانی ئاماژەی بەوەكردووە" ئەو بارودۆخەو سەپاندنی ئەو واقیعە سەربازییەی ئێستا لەو ناوچانە هەیە، پێویستە كۆتایی بێت‌و بەردەوامبوونی قابیلی قبوڵ نییە". بارزانی لە بەغداد كێ دەبینێت ؟ بەپێی قسەی سەرچاوەكان، لە سەردانەكەیدا بۆ بەغداد، بارزانی لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق‌و محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان‌و سەرۆكی ژمارەیەك لە كوتلە سیاسییەكانی عێراق دەكەوێت. بەپێی قسەی سەرچاوەكەی سایتی "سۆمەریە نیوز"، بارزانی لە بەغداد لەگەڵ بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقیش كۆدەبێتەوە، بەڵام بەلەبەرچاوگرتنی ئەو ئاڵۆزییەی كە لەنێوان پارتی‌و یەكێتی بەتایبەتیش لەنێوان بەرهەم ساڵح‌و بارزانی لەبارەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دروستبووە، چاوەڕوان ناكرێت كۆشكی سەلام یەكێك بێت لە وێستگەكانی گەشتەكەی بارزانی بۆ بەغداد. زانیاری هەیە كە لەدوای هەڵبژاردنی بەرهەم ساڵحەوە وەكو سەرۆك كۆمار، بەرپرسانی پارتی لە چەندین كۆبوونەوەی داخراودا باسیان لەوە كردووە، رێگەنادەن بەرهەم ساڵح سەردانی هەولێر بكات، هەندێك لە میدیاكانی نزیك لە پارتی بەرهەم ساڵح بە نوێنەری یەكێتی لە پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق ناودەبەن، نەك نوێنەری خەڵكی هەرێمی كوردستان. بەپێی زانیارییەكانی (درەو میدیا)، بەرهەم ساڵح ئێوارەی ئەمڕۆ بە گەشتێك بەرەو ئیتالیا بەرێدەكەوێت، رەنگە چونەدەرەوەی بەرهەم ساڵح هاوكات لەگەڵ سەردانی بارزانی بۆ بەغداد بەمەبەستی پەردەپۆشكردنی ئەو ناكۆكییانە بێت, كە لەنێوان هەردوولا لەبەردەم میدیاكانی عێراقدا، بەتایبەتی ئەگەر بارزانی ئامادەنەبوو سەردانی بەرهەم ساڵح بكات. بارزانی‌و بەغداد ؟ مێژووی مەسعود بارزانی‌و بەغداد نوێ نییە، بارزانی سەرباری ئەوەی كە بانگەشەی جیابونەوەی لە عێراق دەكرد‌و ئەو بانگەشەیەی لە پرۆسەی ریفراندۆمدا خستەبواری جێبەجێكردن، هیچ كاتێك بەتەواوەتی دەستبەرداری بەغداد نەبووە وەكو پایتەختی عێراق. ئەو تەنانەت لە رۆژانی ریفراندۆمیشدا بارەگا سەرەكییەكەی خۆی لە ناوچەی سەوز لە بەغداد دانەخست. لەدوای روخانی رژێمی پێشووی عێراقەوە، بارزانی یەكێك لەو سەركردە سیاسییانەی كورد بوو كە بۆ بەشداریكردن لە بونیادنانەوەی عێراقی نوێ چووە‌و بەغداد‌و بەشداری لە ئەنجومەنی حوكمدا كرد‌و جارێكیش سەرۆكایەتی ئەو ئەنجومەنەی كرد. دواین سەردانی بارزانی بۆ بەغداد لە رۆژی 29-9-2016دا بوو، واتە بە دیاریكراوی ساڵێك پێش بەڕێوەچوونی ریفراندۆم، سەردانی ئەوكاتی بارزانی بە پلەی یەكەم بۆ تاوتوێكردنی پرسی دەستپێكردنی پرۆسەی ئازادكردنی موسڵ بوو لە دەستی چەكدارانی رێكخراوی "داعش"، دوای سێ ساڵ ئەوە یەكەمجار بوو بارزانی سەردانی بەغدادی كرد. كێشەكانی نێوان بەغداد‌و هەولێر لەنێوان هەولێرو بەغداد ژمارەیەك كێشەی هەڵپەسێردراو هەن كە تائێستا چارەسەرنەكراون، لەوانە پرسی دەرهێنان‌و فرۆشتنی نەوت، موچەی فەرمانبەران‌و پێشمەرگە، ناوچە كێشەلەسەرەكان، شەراكەت‌و هاوسەنگی لە بەڕێوەبردندا. لە كابینەی نوری مالیكیدا، ئاڵۆزی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم‌و بەغداد گەیشتە لوتكە‌و بەغداد موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی راگرت، ئەم كێشەیە لە كابینەی حەیدەر عەبادیدا بە چارەسەرنەكراوی مایەوە‌و چەندین گرفتی تریشی هاتەسەر بەتایبەتی دوای ریفراندۆم‌و رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر. مەسعود بارزانی چاوی لەوەیە لەگەڵ عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی نوێی عێراق بەشێك لەو كێشانە چارەسەربكات، بەتایبەتیش لەكاتێكدا عەبدولمەهدی بە یەكێك لە دۆستەكانی كورد لە عێراق تەماشادەكرێت. جگە لە دۆستایەتی‌و نزیكیی عەبدولمەهدی، حكومەتی هەرێم‌و بەغداد لەژێر گوشاری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدان بۆ چارەسەركردنی كێشەكانیان.

ڕاپۆرتی: ئارام مەحمود پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستان، پەراوەی حوكمڕانیان لە باشوری كوردستان بە "بیدعەی" پەنجا پەنجا دەستپێكرد، لەو كاتەدا وتیان ئەمە " لەپێناو پاراستنی ڕیزەكانی جەماوەری كوردستان‌و بۆ پاراستنی سومعەی میللەتەكەمان‌و لەپێناو بەرەو پێشبردنی خەباتی گەلی كوردستان"ە، بەڵام لە پشتی ئەم "منەتە" گەورەیەی بەسەر خەڵكی كوردستاندا كردیان،  ڕاستییەكی حاشا هەڵنەگر خۆی شاردبۆوە كە ئەویش "كەسیان ئامادەنەبون سازش بۆ ئەوەی تریان بكەن"‌و، بەردی بناغەی دەسەڵاتێكی دیموكراسی دابڕێژن‌و، زۆرینە ببێت بە حوكمڕان، كەمینەش ئۆپۆزسیۆن بوون هەڵبژێرێت. پەنجا بە پەنجا لێرەوە دەستیپیكرد   بەپێی ئەو  ڕێككەوتنە سیاسیەی لە ساڵی (1992) لە نێوان پارتی‌و یەكێتی كرا "ئەنجومەنی نیشتمانی" (پەرلەمان)‌و، "ئەنجومەنی بەڕێوەربردن" (حكومەت)یان، بەیەكسانی لەنێوان خۆیاندا دابەشكرد، سەرۆكی (ئەنجومەنی نیشتمانی) درا بە پارتی‌و جێگرەكەی بۆ یەكێتی، سەرۆكی (ئەنجومەنی بەڕێوەبەردن)یش بۆ یەكێتی‌و، جێگرەكەی بۆ پارتی. وێڕایی ئەو ڕێككەوتنە سیاسیە، ئاكامی "یەكتر قبوڵنەكردن" ساڵانێكی دوورو درێژی شەڕو نەهامەتی و قاتوقڕی و ماڵوێرانی بەدوای خۆیدا هێنا، لەدوای ڕوخانی ڕژێمی بەعس‌و دروستبونی بەرژوەندی تازەو زەمینێكی نوێی سیاسەتكردن، یەكێتی‌و پارتی گەڕێكی تریان لە ئیدارەدانی هاوبەش پێكەوە دەستپێكرد. بەرژوەندی گەورەتر یەكیخستنەوە دروستبونی بەرژوەندی گەورەتر لەوەی لە هەرێمی كوردستان، هاندیدان بۆ یەك خستنەوەی هەردوو ئیدارەی سلێمانی‌و هەولێر، گەرچی بەشێوەیەكی ڕوكەشیش بوو، چونكە هەر لەبەغداوە بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان بە دوو فرۆكەی جیاواز دەهات بۆ هەولێر‌و سلێمانی، پێكهێنانی كابینەی "یەكگرتوو"ی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش لەساڵی 2005دا بەرهەمی ئەم زەمینە تازەیە بوو كە لە عێراق هاتەگۆڕێ‌.  دیسان بەهۆی غیابی متمانە لە نێوانیاندا، پارتی‌و یەكێتی لەساڵی(2007)دا، ڕێككەوتنی "ستراتیژی"یان ئیمزاكرد، كە بەڕێككەوتنی دابەشكردنی پۆست‌و ئیمتیازاتەكان لە هەرێمی كوردستان‌و بەغداد ناسرا، لەسەر ئەو بنەمایەش دابەشكارییەكی نوێ‌ كرا بۆ پۆست‌و ئیمتیازاتەكان، سەرۆك كۆماری عێراق بۆ یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و، سەرۆكی هەرێمیش بوو بە پشكی پارتی دیموكراتی كوردستان.   پارتی‌و یەكێتی بەردەوام  پێكەوبونیان بە زەرورەت‌و هۆكاری سەرەكی دەستكەوتەكان زانیوە، بەردەوام ئەوەشیان داوە بەگوێی خەڵكدا كە حوكمڕانی تەنها بەوان دەكرێت. پاساوەكانی پارتی‌و یەكێتی بۆ دابەشكردنی دەسەڵات:  •    زامنی یەكڕیزی خەڵك‌و پاراستنی ئەزمونی هەرێمی كوردستان. •     زامنی پاراستنی دەستكەوتەكانی كورد لەبەغداد. •    زامنی پاراستنی یەكگرتووی خاك‌و حكومەتی یەكگرتووی  هەرێمی كوردستان. •    سەرهەڵنەدانەوەی شەڕی ناوخۆ . ئەوە لەكاتێكدایە، زۆرێك لەم بنەمایانە لەسەر زەمین زیاتر لە چوارچێوەی دروشم‌و بانگەشەدا ماوەنەتەوەو، ئەوەی بە واقیع چەسپاوە، پێكهاتن بووە لەسەر دابەشكردنی پۆست‌و ئیمتیازاتەكان، چی لەسەر ئاستی عێراق بێت یان ناوخۆی هەرێمی كوردستان.   بەدرێژایی 27 ساڵی ڕابردوو (5) هەڵبژاردنی پەرلەمان لەهەرێمی كوردستان بەڕێوەچوو: •    ساڵی 1992 یەكێتی‌و پارتی بە دوولیستی جیا بەشداری هەلبژاردنیان كرد. •    ساڵی 2005  یەكێتی‌و پارتی بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردنیان كردووە. •    ساڵ 2009  یەكێتی‌و پارتی بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردنیان كردووە. •    ساڵی 2013 یەكێتی‌و پارتی بەدوو لیستی بەشداری هەڵبژاردنیان كردووە. •    ساڵی 2018 یەكێتی‌و پارتی بەدوو لیستی بەشداری هەڵبژاردنیان كردووە. یەكێتی نیشتمانی كوردستان تەنها لەخولی یەكەمی هەڵبژاردنەكان لەساڵی (1992) سەرۆكی حكومەت، (سەرۆكی ئەنجومەنی بەڕێوەبردن)ی لابووە، لەگەڵ دوو ساڵی كابینەی حەوتەم، لەوە بترازێت، پارتی دیموكراتی كوردستان بەردەوام سەرۆكی حكومەتی هەرێمی لەدەستدابووەو دەسەڵاتداری فیعلی كوردستان بووە، بەڵام یەكێتی_ش، هاوبەشێكی بەردەوامی بووەو لەتەواوی ئەو حكومەتانەی پێكەوەبون یان شەریكیان هەبووبێت، یەكێتی شەریكی سەرەكی‌و پارسەنگی تەواوكردنی هەنگاوەكانی پارتی بووە، گەرچی هەندێك جار نیگەرانی لەپشكی خۆی دەبڕیوە لە حكومەت، بەڵام وەك هەندێك لە بەرپرسەكانیانی ئەم دوو حزبە دەڵێن،  پێكەوە بوونی پارتی‌و یەكێتی هاوشێوەی "زەواجی كاسلۆلیكیە" و جیابونەوەی  تیادانیە، لەوەش زیاتر پێكەوە بونیان بەزامنی مانەوەی خاكی هەرێمی كوردستان بە یەكگرتووی دەزانن. قۆناغی لاسەنگی‌و داڕشتنەوەی پەیوەندییەكان  لەدوای نەخۆشكەوتنی یەكێتی‌و "سیاسەتكردن" لەسنوری پارێزگای سلێمانی‌و دروستبونی هێزی نوێ‌، تایەكی تەرازوەكە بەتەواوی كەوت بەلای  پارتیدا، بەتایبەت لە دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە ئەو حزبە دووهێندەی یەكێتی زیاتر كورسی پەرلەمانی بەدەستهێنا، بەوەش ئەم پێكەوە بوونەی (پارتی‌و یەكێتی) پێناسەیەكی تازەی بۆ دەكرێت. وێڕایی جیاوازی كورسیەكانیشیان، دروستبونی زیاد لە كێشەیەكی سیاسی لە نێوانیاندا بەتایبەت لەبەغداد، جیاوازی‌و ناكۆكییەكانی تۆختركردونەتەوە، بەرپرسانی پارتی لەزیاد لە بۆنەیەكدا ئاماژەی بە كۆتایهاتنی قۆناغی ڕابردوو ‌و،  دەستپێكردنی قۆناغێكی نوێ لەحوكمڕانی دەكەن، كە هەر لایەنەو بەپێی "سەنگ‌و قورسایی" خۆی بەشداری دەكات لەحكومەتدا. پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا گۆڕانكاری هاوكێشەی هێز، جیابونەوەی ئەم "زەواجە كاسۆلیكییە" بەدوای خۆیدا دەهێنێت؟ یان "یەكگرتویی" خاكی باشوری كوردستان دەخاتە مەترسیەوە؟ یان شەراكەت‌و بەرژوەندی‌و پێكەوبونی چەند ساڵەی پارتی‌و یەكێتی بەكورسی ناخەمڵێنرێت، وێڕایی كاریگەری هێزە ئیقلیمی و نێودەوڵەتیەكان كە مەترسی و بایەخی ژمارە یەكیان پاراستنی سەقامیگرییە لەهەرێمی كوردستان.   

راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ چوار ساڵی داهاتوو تەنیا نەخشەی حكومەت دانانێت، بەڵكو دەیەوێت خۆشی ئەندازیاری ئۆپۆزسیۆن بێت، ئاماژەكان بۆ ئەوەدەچن پارتی بە دورخستنەوەی كۆمەڵی ئیسلامی دەیەوێت چوار ساڵی داهاتوو ئۆپۆزسیۆنی هەرێمی كوردستان ئیسلامییەكان زاڵ بن بەسەریدا، بۆ ئەوەی بەئاسانی لەرێگەی یاسای تیرۆرەوە جموجوڵە سیاسییەكانیان لە شەقام كۆنترۆڵبكات. سەرەتای ئەم هەفتەیە پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو براوەی یەكەمی هەڵبژاردن یەكەم هەنگاوی بە ئاڕاستەی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت هەڵگرت. وەفدێكی پارتی لە هەولێرەوە گەیشتە سلێمانی‌و لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و بزوتنەوەی گۆڕان كۆبوەوە، وەفدەكە جگە لە یەكێتی‌و گۆڕان لەگەڵ هیچ حزبێكی تر كۆبونەوەی نەكرد، ئەوە لەكاتێكدایە كۆمەڵی ئیسلامی چاوی لە بەشداریكردنە لە كابینە نوێیەكەدا‌و پێشتر لەوبارەیەوە لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان گفتوگۆی كردووە. پارتی نایەوێت كۆمەڵ بەشداربێت ئاراس حەسۆ میرخان ئەندامی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان لە لێدوانێكدا بۆ سایتی (باسنیوز)ی سەربە پارتی رایگەیاند" لە ئەولەویەتی ئێمەدا نییە كۆمەڵی ئیسلامی بەشداری لە حكومەتی داهاتووی هەرێمی كوردستاندا بكات، تەنیا ئەو دوو لایەنە لە ئەولەویەتی پارتین كە ڕۆژی یەكەم سەردانمان كردن“. لەماوەی تەنیا چوار رۆژی رابردوودا ئەمە دووەم پەیامە كە پارتی بە كۆمەڵی ئیسلامی دەدات‌و ئاگاداری دەكات لەوەی بەشێك نابێت لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەڵام كۆمەڵی ئیسلامی تائێستا هەر چاوەڕوانی كێكەكەی حكومەت دەكات‌و بە فەرمی هەڵوێستی خۆی رانەگەیاندووە. بۆچی نایەوێت كۆمەڵ بەشداری بكات ؟ زیاد لە هۆكارێك هەیە كە وای لە پارتی دیموكراتی كوردستان وەكو براوەی یەكەمی هەڵبژاردن كردووە هەوڵی دورخستنەوەی كۆمەڵی ئیسلامی بدات لە كابینەی نوێی حكومەت، لەوانە: •    هێشتنەوەی كۆمەڵی ئیسلامی لە دەرەوەی حكومەت بۆ پارتی بایەخێكی ستراتیژی دەبێت، چونكە پارتی دەیەوێت ئۆپۆزسیۆنێك دروستبكات كە رەوتە ئیسلامییەكان زاڵ بن بەسەریدا، ئەم جۆرە ئۆپۆزسیۆنە بۆ پارتی لەبارترە‌و دەتوانێت هەم لەسەر ئاستی ناوخۆ بەتایبەتی دوای پەسەندكردنی یاسای تیرۆر بەمدواییە، هەم لەسەر ئاستی عێراق‌و وڵاتانی دەرەوە كاری لەسەر بكات‌و لە بەرنامە‌و جموجوڵە سیاسییەكانی بدات، واتە ئەمجارە پارتی نەك خۆی حكومەت پێكدەهێنێت، دەیەوێت هەر خۆشی ئۆپۆزسیۆن دیاری بكات‌و نەخشەی روبەڕوبونەوەشی بۆ داهاتوو ئامادەكردووە. •    یەكلابونەوەی كۆمەڵی ئیسلامی بۆ پشتیوانیكردن لە سیاسەتەكانی بزوتنەوەی گۆڕان لەماوەی چوار ساڵی رابردوودا یەكێكە لەو هۆكارانەی كە وایكردووە پارتی لەكابینەی نوێدا كۆمەڵ دوربخاتەوە، پارتی بە راكێشانی گۆڕان بۆ ناو حكومەت‌و هێشتنەوەی كۆمەڵ لە ئۆپۆزسیۆن دەیەوێت كۆتایی بە زەواجی كاسۆلیكی نێوان گۆڕان‌و كۆمەڵ بهێنێت. •    پارتی نایەوێت كابینەی نوێ حكومەتی بنكە فراوان بێت، هاوكات ناشیەوێت حكومەتی "جوتحزبی" بێت‌و پۆستەكان بەشێوەی 50+50 لەگەڵ یەكێتی دابەشبكات، بۆیە لە باشترین حاڵدا پارتی دەیەوێت حكومەتێكی "ترۆیكا" دروستبكات، واتە تەنیا سێ لایەن تێیدا بەشداربن (پارتی- یەكێتی- گۆڕان)، ئەمەش هۆكارێكی ترە بۆ دورخستنەوەی كۆمەڵی ئیسلامی لە حكومەت. •    كشانەوەی وەزیرەكانی كۆمەڵی ئیسلامی لە كابینەی هەشتی حكومەت لە دواساتەكانی تەمەنی كابینەكەدا، ئەو هەنگاوەی پارتی توڕەكرد، پارتی نایەوێت لەكابینەی نوێدا دوچاری هەمان كێشە ببێتەوە، هاوكات لەڕێگەی دورخستنەوەی كۆمەڵیشەوە پەیامێك بەسەركردەكانی ئەو حزبە دەدات كە تۆڵەی كشانەوەكەیان لێدەكاتەوە. ئۆپۆزسیۆنی نوێ چۆن دەبێت؟ بەرەی ئۆپۆزسیۆنی نوێی هەرێمی كوردستان پێكدێت لە سێ حزب (جوڵانەوەی نەوەی نوێ- یەكگرتووی ئیسلامی- حزبی شیوعی)، ئەم سێ لایەنە بەرلەوەی پارتی دەست بە دانوستان بكات بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ، خۆیان كشانەوە‌و بەرەی ئۆپۆزسیۆنبوونیان بۆ چوار ساڵی داهاتوو هەڵبژارد، كۆمەڵی ئیسلامیش ئەگەر لە دواین ساتەكاندا پەیوەندی بەم بەرەیەوە بكات، بەناچارییە، چونكە تائێستا چاوی لەوەیە پارتی بەشداری حكومەتی پێبكات. ئەگەر كۆمەڵی ئیسلامیش بێتە ریزەكەوە، بەرەی ئۆپۆزسیۆن بەهەمویانەوە لە پەرلەمانی كوردستان (21) كورسییان دەبێت، ئەم رێژەیەش كاریگەرییەكی ئەوتۆی نابێت‌و ناتوانێت رێگری لە تێپەڕبوونی ئەو یاسایانە بكات كە دڵخوازی پارتی دیموكراتی كوردستانن، بەتایبەتی لە پرسێكی گرنگی وەكو دەستوری هەرێم كە گرنگترین ئاڵنگاری بەردەم لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانە لە چوار ساڵی داهاتوودا. یەكێك لە ئاستەنگەكانی بەردەم ئۆپۆزسیۆنی نوێی هەرێمی كوردستان هەماهەنگی‌و كاری هاوبەشە، چونكە پێناچێت كۆمەڵی ئیسلامی ئەو هەماهەنگییە لەگەڵ نەوەی نوێدا بكات كە پێشتر لەگەڵ بزوتنەوەی گۆڕان كردویەتی، بەتایبەتی لەكاتێكدا هاوپەیمانی نێوان كۆمەڵ‌و گۆڕان بناغەكەی لەلایەن ئەمیرو رێكخەری هەردوو حزبەكەوە دانرابوو، كە تێكشاندنی ئاسان نەبوو. سەرباری ئەمە، لەدواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان‌و بەشداربونیان بەجیا لە پرۆسەكەدا، جۆرێك لە هەستیاری لەنێوان یەكگرتووی ئیسلامی‌و كۆمەڵی ئیسلامی دروستكردووە، كە رەنگە كاركردنیان پێكەوە دوچاری گرێوگۆڵ ببێت.