شیكاری: درەو

🔻 هەرێمی کوردستان نزیکەی 18 ساڵە دەستی بە وەبەرهێنان کردووە لە کەرتی گازی سروشتیدا، بەڵام تا ئێستا نەیتوانیەوە پێداویستی ناوخۆ پڕ بکاتەوە، بەتایبەت لە دابینکردنی وزەی کارەبادا، بۆیە حکومەتی هەرێم دەیەوێت لەم بوارەدا بتوانێت؛
🔹 پلانی ئەوەی هەبێت لەماوەیەکی کورتدا پێداویستی ناخۆ پڕ بکاتەوەو ڕێژەی بەرهەمهێنانی کارەبا بەرز بکاتەوە.
🔹 پلان هەیە بۆ پڕکردنەوەی پێداویستی عێراق لە گاز و کارەبا، چونکە عێراق خۆی کڕیارێکی گەورەی وزەی کارەبایە لە ئێران، ئێران ئێستا لە ژێر سزاکانی ئەمریکادا لە کێشەی گەورەدایە، ئەمەش وەک دەرچەیەک بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ گرفتە دارایی و ئابورییەکانی نێوانیان دەرفەتێکی گەورەیە.
🔹 ڕەنگە هەرێم بۆ وەبازاڕخستنی گازی سروشتی هەوڵەکانی چڕ بکاتەوە.

سەرەتا
لە دوای پرۆسەی ئازادی عێراقەوە پرسی وزەو نەوت و گاز، پانتاییەکی گەورەی لە سیاسەتی ئابوری و بازرگانی سیاسی و دیبلۆماسی هەرێمی کوردستان داگیرکردووە، بەتایبەتیش لە دوای پەسەندکردنی دەستوری هەمیشەیی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٥ کە دەرفەتی گەورەی بۆ هەرێمی کوردستان ڕەخساند پەرە بە کەرتی وزە بدات و لە ساڵی ٢٠٠٦ وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی دامەزراند و لە ساڵی ٢٠٠٧ یاسای نەوت و گازی لە پەرلەمانی کوردستان دەرچواند.
بەڵام کەرتی وزە بەردەوام بەشێک بووە لە سەرچاوەی ناکۆکی و ململانێی یاسایی و دەستوری و سیاسی و ئابوری نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵ. چونکە نەوت و گاز وەک سەرچاوەیەکی ستراتیجی و گرنگ پەیوەست بە ئاسایشی نەتەوەیی بایەخی گەورەی هەیە بۆ دەوڵەتان بە گشتی و عێراق و هەرێمی کوردستان بەتایبەتی، چونکە عێراق و هەرێمی کوردستان خاوەن ئابورییەکی کرێخۆرن (اقتصاد الریعي) و زیاتر (90%) ئابورییەکەیان پشت بە فرۆشتنی نەوت دەبەستێت.
هەرێمی کوردستان سەرەڕای تێبینی و پرسیارە بەردەوامەکان لەسەر پرۆسەی فرۆشتنی نەوتەکەی، بەڵام توانیویەتی لە ماوەکی کەمدا قۆناغێکی گەورە ببرێت لە کەرتی وزەدا و بەتایبەتیش لە بواری نەوتدا، کە توانی لە ڕووی یاساییەوە پێش ناوەند بکەوێت و لە ساڵی 2007 لە پەرلەمەنی کوردستان یاسای نەوت گاز تێپەڕێنێت و بە دوایشیدا کۆمەڵێک گرێبەستی گەورە ئەنجام بدات لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییەکانی دنیا کە دیارترینیان (شیفرۆن، ئکسۆن مۆبێل، تۆتاڵ، ڕۆس نەفت و گەنەڵ ئینێرجی ...)
ئەم هەنگاوانەی هەرێمی کوردستان کوردستان جێ دڵخۆشی نەبوو بۆ حکومەتی ناوەندی، چونکە حکومەتی ناوەند وەک سەپاندنی ئیرادەی هەرێم بەسەر خۆیدا دەیبینی وهەرێمی تۆمەتبار دەکرد بە سەرپێچی دەستوری و یاسایی و چەندین هەنگاوی توندیشی بەرامبەر هەرێم گرتەبەر لەڕووی یاساییەوە تا گەیشت بە بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان، لە دواین هەوڵی حکومەتی عێراقیشدا، دادگای ناوبژیوانی ژووری بازرگانی نێودەوڵەتی لە پاریس رۆژی 23/3/2023 لە بەرژەوەندی حكومەتی عێراق و دژی بەرژەوەندییەكانی هەرێم تایبەت بە دۆسیەی فرۆشتنی نەوت سکاڵایەکی حکومەتی عێراقی یەکلاکردەوە. كە عێراق لە دژی توركیا تۆماریكردبوو، بەهۆی پێشێلكردنی بڕگەكانی ڕێككەوتنی بۆری عێراق و توركیا كە لە ساڵی (1973) واژۆكراوە، كە تێیدا هاتووە، حكومەتی توركیا دەبێت پابەندی ڕێنماییەكانی عێراقی بێت سەبارەت بە گواستنەوەی نەوتی خاو كە لە عێراقەوە هەناردە دەكرێت بۆ سەرجەم ناوەندەكانی هەڵگرتن و گواستنەوەی و وێستگەی كۆتایی.
هەر ئەم بڕیارەش بووە هۆی ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم بۆ بەندەری جەیهانی تورکی، تا ئێستاش لەبارەی چۆنییەتی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، نەگەیشتوون بە ڕێککەوتنێکی بنج بڕ بۆ دەسکردن بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان.
بەڵام هەر چۆنێک بێت، ئەوە ڕوون بووەتەوە کە جارێکی دیکە دۆخەکە ناگەڕێتەوە پێش بڕیارەکەی دادگای پاریس و حکومەتی هەرێمی کوردتان ناتوانێت بە شێوەی سەربەخۆ نەوتی هەرێم هەناردەبکاتەوە.
سەرباری ئەوەی مشتومڕەکانی دۆسیەی نەوتی هەرێم تا ئێستا یەکلا نەبووەتەوە، رۆژی (19/5/2025) میدیاکان ئەوەیان ئاشکرا کرد، کە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە واشنتۆنەو سەرقاڵی واژۆكردنی دوو رێككەوتننامەیە لەگەڵ كۆمپانیا ئەمریكییەكان تایبەت بە نەوت و گاز لە سنوری سلێمانی و گەرمیان.
سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە نوسینێكدا لە تۆڕای کۆمەڵایەتی " ئێكس" رایگەیاند، قۆناغێکی نوێی پەیوەندییەکانی کوردستان و ئەمریکا دەستپێدەکات کە دوو گرێبەستی چەند ملیار دۆلاری لەگەڵ کۆمپانیای HKN Energy و Western Zagros Resources  واژۆ دەکەین، ئەم گرێبەستانە دەبێتە هۆی دابینكردنی وزە ملیۆنان کەس و هەلی کار دەڕەخسێنێت و بناغەی ئابوری کوردستان بەهێزتر دەکەن.
رێككەوتنەکە لەسەر هەردوو كێڵگەی نەوتی (كوردە میرو تۆپخانە)ی گەرمیان و (میران) بازیانە، هەردوو کۆمپانیای نەوتی ئەمەریکی (ئێچ کەی ئێن ئینێرجی) و (وێستێرن زاگرۆس)، بە جیا دوو ڕێککەوتننامەیان لە بواری پەرەپێدانی کەرتی نەوتی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان واژۆ دەکەن بەجۆرێك:

بە گوێرەی دەقی راگەیێندراوەکە
 وەبەرهێنەری ئەمریکی HKN ئینێرجی و گرووپی ئۆنێکس، (میران ئینێرجی) بۆ پەرەپێدانی کێڵگەیەکی گازی گەورە لە کوردستان دادەمەزرێنن.
کۆمپانیای HKN ئینێرجی و گرووپی ئۆنێکس شانازی دەکەن بە راگەیاندنی واژۆکردنی رێککەوتننامەیەکی مەرجی پابەندکەر لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ پەرەپێدانی کێڵگەی گازی میران لە رێگەی پڕۆژە هاوبەشە تازە پێکهێنراوەکەیان کە میران ئینێرجییە.
کێڵگەی گازی میران دەتوانێت یەدەگێکی خەمڵێندراوی (8 تریلیۆن) پێ سێجای ستانداردی گازی سرووشتیی شیاوی دەرهێنانی هەبێت. ئەم رێککەوتنامەیە رێگە خۆش دەکات بۆ پەرەپێدانی قۆناغ بە قۆناغی کێڵگەکە، لەگەڵ ئەگەری بەدەستهێنانی زیاتر لە (40 ملیار) دۆلار بەهای درێژخایەن.
 رەسل فریمەن، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری HKN ئینێرجی دەڵێت: "ئەم رێککەوتنامەیە وەرچەرخانێکی گرنگە نەوەک تەنیا بۆ کۆمپانیاکانمان، بەڵکو بۆ داهاتووی وزەی هەرێمی کوردستانیش. ئێمە لە رێگەی میران ئینێرجییەوە هێزی HKN و ئۆنێکس بۆ پەرەپێدانی بەرپرسانەی یەکێک لە ستراتیژیترین سەرچاوەکانی گازی هەرێمی کوردستان تێکەڵ دەکەین."
پەرەپێدانەکە بە قۆناغ جێبەجێ دەکرێت، بەرهەمهێنانی گازیش پلانی بۆ دانراوە بۆ دابینکردنی نێوخۆیی، پشتیوانیکردنی پێداویستییەکانی وزەی هەرێمی و گەشەی ئابووری درێژخایەن و داواکاریی ئەگەریی ناوچە فراوانەکە. یەدەگە گەورەکانی میران کلیلی بەشداریکردن دەبن لە ئاسایشی وزەی درێژخایەنی هەرێمەکە. ئەم دەستپێشخەرییە جەخت لەسەر هاوکاریی بەهێزی نێوان وەبەرهێنەرانی ئەمریکی و حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ کردنەوەی توانای وزەی هەرێمی کوردستان دەکاتەوە.

دەقی ڕاگەیەندراوەکە

لە کاردانەوەی ئەوەدا، وەزارەتی نەوتی عێراق رونكردنەوەیەكی لەبارەی ئەو گرێبەستانە بڵاوكردەوە كە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە سەردانەكەیدا بۆ ئەمریكا لە بواری وزەدا ئیمزای كردو گریبەستەكان بە "پوچەڵ" ناودەبات.
لە دەقی ڕونکردنەوەکەدا هاتووە؛
هەندێک لە ماڵپەڕەکان هەواڵێکیان بڵاوکردەوە کە لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە دەرچووەو (رێککەوتنی نوێی وزە بە بەهای دەیان ملیار دۆلار) لەخۆدەگرێت.
وەزارەتی نەوتی فیدراڵی دەیەوێت ڕوونکردنەوەی خۆی لەبارەی ڕێکارەکانی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان لە حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ گرێبەستکردن بۆ وەبەرهێنانی کێڵگەی (میران)و کێڵگەی (تۆپخانە-کوردمیر) لە پارێزگای سلێمانی ڕوون بکاتەوە، بەو پێیەی ئەم ڕێکارانە پێشێلکردنی ئەو بڕیارانەیە کە لەلایەن دادگای پێداچوونەوەی فیدراڵییەوە دەرچوون، کە ئاماژەی بە نایاساییبوونی ئەو گرێبەستانە کردووە لەدوای دەرچوونی بڕیاری دادگای فیدراڵی ژمارە (59/ فیدراڵی 2012و یەكخراوەكەی 110/ فیدراڵی 2019) ئیمزا كراون.
وەزارەت ئاماژە بەوە دەکات، سەرەڕای پێویستیی عێراق بۆ زۆركردنی وەبەرهێنانی گازو دابینکردنی خواستی ناوخۆیی بۆ وێستگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا، ئەو رێوشوێنانەی حکومەتی هەرێم گرتوویەتیەبەر، پێشێلکارییەکی ئاشکرای یاسای عێراقەو سامانی نەوت هی هەموو عێراقییەکانەو هەر وەبەرهێنانێک لەم سامانەدا دەبێت لە ڕێگەی حکومەتی فیدراڵیەوە ئەنجام بدرێت.
بەم پێیە وەزارەت بە پشتبەستن بە دەستوری عێراق و بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی پووچەڵبوونەوەی ئەو گرێبەستانە دووپاتدەکاتەوە.

بایەخی گازی سروشتی لە جیهاندا
گازی سروشتی بایەخێکی تایبەتی هەیە بۆ وڵاتان بەگشتی و وڵاتە خاوەن پیشەسازییەکان بە تایبەتی، چونکە گازی سروشتی خاوەنی کۆمەڵێک تایبەتمەندی گرنگەو بووە بە پێداویستی ڕۆژانەی مرۆڤ.
جگە لەوەی لە پیشەسازییە گەورە پترۆ کیمیاییەکاندا ڕۆڵی گەورە دەبینێت، بەپێچەوانەی نەوت و غەڵوز، هیچ پاشەڕۆیەکی لێ بەجێ نامێنێت و ژینگەو سروشت بە پاکی دەهێڵیتەوە، سەرچاوەیەکی گرنگی بەدەستهێنانی وزەی کارەباشە، وڵاتانی خاوەن پیشەسازی ئۆمبێلیش لە هەوڵدان لە داهاتوودا جێگەی بەنزینی پێ بگرنەوە (جا ڕاستەوخۆبێت یان ناڕاستەوخۆ لە ڕێگەی ئۆتۆمیبێلی کارەباییەوە)، سەرەڕای ئەوانەش گاز بووە بە پێداویستییەکی سەرەکی ماڵان بۆ گەرمکردنەوە و چێشت لێنان و پڕکردنەوەی زۆر پێداویستی تر.

بەڵام لەبەر ئەوەی لە جیهاندا بەشێوەیەکی یەکسان و دادپەرەوەرانە دابەش نەبووە (بڕوانە چارتی ژمارە (١) کە بە پێی ماڵپەڕی گلۆباڵ فایەر پاوەر ڕێزبەندی (10) وڵاتی خاوەن گەورەترین یەدەگی گازی سروشتی سەلمێندراو لە جیهاندا بۆ ساڵی (2025)/  بە مەتر سێجا نیشان دەدات) لە ڕوی جوگرافییەوە، بەشێک لەو وڵاتانەشی خۆیان خاوەنی گازی سروشتین پێداویستییە ناوخۆییەکانی خۆیان پڕ ناکاتەوەو ناچارن لە دەرەوە هاوردەی بکەن، بۆیە دەبینین خواستێکی گەورە لە سەر ئاستی جیهان لەسەر گازی سروشتییە ڕۆژ لەدوای ڕۆژ ئەو خواستە لە زیادبووندایە. (بڕوانە چارتی ژمارە (٢) کە بە پێی ماڵپەڕی گلۆباڵ فایەر پاوەر ڕێزبەندی (10) وڵاتی خاوەن گەورەترین بەکاربەری غازی لە جیهاندا بۆ ساڵی (2025)/  بە مەتر سێجا نیشان دەدات).
چارتی ژمارە (١)

چارتی ژمارە (٢)

یەدەگی  گازی سروشتی لە هەرێمی کوردستان
حکومەتی هەرێمی کوردستان بەخێراییەکی زۆر توانی گەشە بە کەرتی نەوتی هەرێم بدات و وەبەرهێنانی گەورەى تێدا بکات و قۆناغە یاساییەکە ببڕێت و سەرنجی کومپانیایەکی زۆری بیانی ڕابکێشێت بۆ کاری گەڕان و پشکنین و هەڵکەندن و دەرهێنان و وەبازاڕخستن و فرۆشتنی.
 بەڵام سەرباری ئەوەی گرنگی گازی هەرێمی کوردستان هیچی کەمتر نییە لە نەوت کەچی وەک پێویست نەیتوانیوە یاخو نەیویستووە پەرە بەو بوارە بدات، لە کاتێکدا بەشێک لە سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەدەن هەرێمی کوردستان خاوەنی (3%)ی یەدەگی گازی جیهانە، یەدەگی گازەکەی بە 100-200 ترلیۆن پێ سێجا مەزەندە دەکرێت کە دەکاتە نزیکەی (2.8-5.7) ترلیۆن مەتر سێجا، کە بەشی زۆری لە ناوەڕاست و باشوری هەرێمی کوردستان چڕ بووەتەوە، گەورەترین و دیارترینیان کێڵگەکانی گازی (خورمەڵە و کۆرمۆر)ە.
 ئاماری جیاواز بەردەستن کە ئەو ڕاستییە دەسەلمێنن هەرێمی کوردستان خاوەنی ئەو گازە زۆرەیە، بۆ نمونە بەپێی لێکۆڵینەوەیەکی پەیمانگای ئۆکسفۆرد بۆ لێکۆڵینەوەی وزە، لە ژێر ناوی (Under the Mountains :Kurdish Oil and Regional Politics) کە (Robin Mills) نوسیویەتی و لە مانگی 1ی ساڵی 2016 بڵاوی کردووەتەوە، ئاماژەی بە قەبارەو بەشێک کێڵگەکانی گازی سروشتی لە هەرێمی کوردستان داوە (بڕوانە چارتی ژمارە (٣))  

چارتی ژمارە (3)

هاوکات بەپێی لێکۆڵینەوەیەکی دەستەی ڕوپێوی جیۆلۆجی ئەمریکی (United States Geological Survey) هەرێمی کوردستان خاوەنی زیاتر لە (60) ترلیۆن پێ سێجا گازی سروشتییە. هەروەها (تۆنی هیوارد) سەرۆکی کۆمپانیای (Genel energy) تورکی لە ساڵی ٢٠١٥ ڕایگەیاند مەزەندە دەکرێت هەرێمی کوردستان خاوەنی (5) ترلیۆن مەتر سێجا گازی سروشتی بێت کە نزیکەی (١٧٧) ترلیۆن پێ سێجایە.
ئەم ڕێژەیە لە یەدەگی گازی سروشتی هەرێمی کوردستان زیاترە لەو ڕێژەیەی بەشێک لە وڵاتانی گەورە وەبەرهێن کە گازی یەکێتی ئەوروپا دابین دەکەن زیاتر بێت، بۆ نمونە (نەرویج ٦١، لیبیا ٥١، ئازەربایجان ٤٧، هۆڵندا ٢٣) ترلیۆن پێ سێجا یەدەگی گازیان هەیە بەپێی داتاکانی ساڵی ٢٠١٧.
بەپێی زانیارییەکانی کۆمپانیای دانا گازی ئیماراتی لە ساڵی ٢٠١٥، یەدەگی گازی سروشتی تەنها لە کێڵگەکانی (کۆرمۆر و چەمچەماڵ) بە (٧٥) ترلیۆن پێ سێجا دەخەمڵێنرێت.
بە گوێرەی (ڕاپۆرتەکانی وزەی ئەمەریکی) و (Gaffney Cline Associates) یەدەکی سەلمێنراوی گازی هەرێمی کوردستانی عێراق ۲٥ تریلیۆن پێ سێجایە، هەروەها یەدەکی گازی نەسەلمێنراو دەخەمڵێنن بە ۲۰۰ تریلیۆن پێ سێجا.
هەروەها بە گوێرەی پێشبینییەکانی ڕێکخراوی وزەی جیهانی (IEA)، هەرێمی کوردستان لە توانایدایە تا ساڵی ٢٠٣٥ بە قەبارەی (٢٩)ملیار مەتر سێجا ساڵانە وەبەرهێنانی خۆی لە کەرتی گاز پەرە پێبدات، توانای خۆی ١٤% بەرزبکاتەوە لە دەکاتە (٤)ملیار مەتر سێجای ساڵانە.
هەموو ئەم ئامارانە ئەو ڕاستییە دەسەلمێنن، کەهەرێمی کوردستان قەبارەیەکی گەورەی گازی سروشتی هەیەو شایەنی ئەوەیە پشتی پێ ببەسترێت.
کەواتە پشت بەست بەوەی هەرێمی کوردستان خاوەن سەرچاوەیەکی بێشومارە لە گازی سروشتی لە تەک نەوتدا، ئەو یەدەگەی لە نەوت هەیەتی بە 45 ملیار بەرمیل نەوت دەخەملێنرێت، هاوکات خاوەن 5.7 ترلیۆن مەتر سێجا یەدەگە لە گازی سروشتی کە سەرچاوەیەکی گرنگ و سەرنج ڕاکێشە بۆ بازرگانی و وەبەرهێنان و ڕاکێشانی کۆمپانیا بیانییەکان.

بایەخی گازی سروشتی لە هەرێمی کوردستان
درک کردن بەم سەرمایە سروشتییە گەورەیە، هاندەر بوو بۆ دامەزراندنی (پرۆژەی گازی کوردستان) لە ساڵی ۲۰۰۷، کاتێک حوکمەتی هەرێمی کوردستان گرێبەستێکی لەگەڵ کۆمپانیاکانی (دانا گاز و کریسنت پتڕۆڵییەم) بەیەکەوە کرد، بۆ  پێدانی مافی  نرخ لەسەر دانان، گەشەپێدان، بەرهەم هێنان، بە بازاڕ کردن و فرۆشتنی هایدرۆکاربۆن لە کێڵگەکانی (کۆرمۆر و چەمچەماڵ) ئەمانیش لە چوارچێوەی کۆمپانیای (پێڕڵ پتڕۆڵییەم) کە پێکهاتووە لەو دوو کۆمپانیای سەرەوە و کۆمپانیاکانی (OMVی نەمسایی، MOL  هەنگاری و RWE ئەڵمانی) کە هەریەکەیان خاوەنی ۱۰ لەسەدی پشکەکانی هەردوو کێڵگەکەن. دواتر ئەو خاوەندارییەیان پێ بەخشرا.
بەپێی ڕاپۆرتەکان یەدەک لە هەردوو کێڵگەکەدا بەم شێوەیە: ٤.٤ تریلیۆن گازی سروشتی، ۱۳٦ ملیۆن بەرمیل کۆنسێندەیت، ۱۳.۳ ملیۆن تەن گازی شل(گازی ماڵان) و ۱٨ ملیۆن بەرمیل نەوتە. هەروەها دانا گاز و کریسنت پتڕۆڵییەم ۱٨۰ کیلۆمەتر بۆڕییان بنیادنا لە کۆرمۆرەوە بۆ هەولێر. بەرهەمی گازی ئەو کێڵگانەیان دەفرۆشتەوە بە حوکمەتی هەرێمی کوردستان، حوکمەتی هەرێمیش بۆ بەرهەم هێنانی کارەبا بەکاری هێناوەتەوە و ئێستاش بەو شێوەیە بەردەوامە. واتە بەرهەمهێنانی ئەم گازە تەنها بۆ ناوخۆ بووە.
لە ئێستادا هێڵێكی بۆری 176 كیلۆمەتری، گاز لە كێڵگەی کۆرمۆرەوە دەبات بۆ وێستگەكانی كارەبا لە هەولێر و سلێمانی و بۆ خورمەڵە.
هێڵێكی بۆری 50 كیلۆمەتری گازیش لە كێڵگەی سيمێڵەوە بۆ وێستگەی كارەبای دهۆك لە ٢٠١٣ ەوە تەواو بووە و لە سەرەتای 2014 ەوە گاز دەگوازێتەوە بۆ وێستگەی كارەبای دهۆك كە پێشتر بە گازوایل كاری دەكرد.
دواتر حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕیار بوو ساڵی ٢٠٢٠ لە ڕێگەی بۆری گازی سروشتی هەرێمی کوردستانەوە دەست بە هەناردەکردنی گاز بکات بۆ تورکیا بە قەبارەی (١٠) ملیار مەتر سێجا ساڵانە، بەڵام پرۆسەکە تا ئێستا دەستی پێنەکردووە.
ئەو زانیارییانەی سەرەوە پشتڕاستی ئەوە دەکەنەوە کە هەرێمی کوردستان نزیکەی ١٥ ساڵە دەستی بە وەبەرهینان کردووە لە کەرتی گازی سروشتیدا، بەڵام تا ئێستا نەیتوانیەوە پێداویستی ناوخۆ پڕ بکاتەوە بەتایبەت لە دابینکردنی وزەی کارەبادا، بۆیە حکومەتی هەرێم دەیەوێت لەم بوارەدا بتوانێت؛
1.    پلانی ئەوەی هەبێت لەماوەیەکی کورتدا پێداویستی ناخۆ پڕ بکاتەوەو ڕێژەی بەرهەمهێنانی کارەبا بەرز بکاتەوە.
2.    پلان هەیە بۆ پڕکردنەوەی پێداویستی عێراق لە گاز و کارەبا، چونکە عێراق خۆی کڕیارێکی گەورەی وزەی کارەبایە لە ئێران، ئێران ئێستا لە ژێر سزاکانی ئەمریکادا لە کێشەی گەورەدایە، ئەمەش وەک دەرچەیەک بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ گرفتە دارایی و ئابورییەکانی نێوانیان دەرفەتێکی گەورەیە.
3.    ڕەنگە بۆ وەبازاڕخستنی گازی سروشتی هەوڵەکانی چڕ بکاتەوە چونکە؛
داهاتووی بازاڕی جیهان ڕووی لە پیشەسازی گازەو حکومەتی هەرێمی کوردستان خاوەن ئەزمونێکی نزیک لە ١٠ وەبەرهێنانە لە کەرتی نەوتدا، ئەوەش یارمەتدەرێکی گەورەیە بۆ ئەوەی بتوانێت سەرکەوتوانەتر ئیدارەی گازی سروشتی بدات و هەناردەی بازاڕەکانی جیهانی بکات.
ئەگەر هەرێمی کوردستان  بتوانێت ئەم ستراتیجە بەجێ بگەیەنێت، هەرێم لانی کەم دەتوانێت ڕۆژانە ٣٠ ملیۆن مەتری سێجا گاز ڕەوانەی توركیا و ئەوروپا بكات.
ماوەتەوە بڵێین هەم هەنگاوانەی کە پێویستە لەبواری کەرتی وزەدا هەبگیرێن لە لایەن هەرێمی کوردستانەوە بێ گرفت و ئاڵنگاری نابن، بەڵکو لەبەردەم چەندین هەڕەشەی ناوخۆی و هەرێمی و نێودەوڵەتدایە.
 

سەرچاوەکان
1.    درەو میدیا؛ مەسرور بارزانی لە واشنتۆن رێككەوتن لەسەر كێڵگەی تۆپخانەو كوردەمیر دەكات، 19/5/2025؛
https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=16858
2.    درەو میدیا؛ هەرێمی كوردستان دوو رێككەوتننامە لەگەڵ واشنتۆن دەكات، 19/5/2025؛
https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=16860

3.    درەو میدیا؛ وەزارەتی نەوت گرێبەستەكانی مەسرور بارزانی رەتدەكاتەوە، 20/5/2025؛
https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=16866

4.    دانا نەقی، گازی سروشتی هەلێکی تر بۆ هەرێمی کوردستانی باشور، ماڵپەڕی درەو میدیا؛
https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=6895
5.    هونەر عەلی، گازی سروشتی كوردستان؛
https://www.kurdiu.org/ku/b/12791
6.    کاوە ڕیشێنى، هەرێمی كوردستان لە سایەی گازی سروشتیدا؛
http://chawykurd.com/detailsWtar.aspx?NusarID=49&Jmare=1035
7.    د. وحید انعام الکاکائي، جيوسياسية النفط والغاز في اقليم كوردستان العراق والفواعل الاقليمية والدولية؛
https://portal.arid.my/Publications/6e75af02-7f62-4c6d-8778-3c215ea66565.pdf
8.    Robin Mills, Under the Mountains :Kurdish Oil and Regional Politics
https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/01/Kurdish-Oil-and-Regional-Politics-WPM-63.pdf
9.    Global Fire power, Natural Gas Consumption by Country (2025);
https://www.globalfirepower.com/natural-gas-consumption-by-country.php
10.    Global Fire power, Proven Natural Gas Reserves by Country (2025);
https://www.globalfirepower.com/proven-natural-gas-reserves-by-country.php