یاسای نوێی خانەنشینی لە فەڕەنسا چۆنە ؟

Draw Media

2023-03-24 10:21:06



راپۆرت: درەو
سەرۆكی فەڕەنسا ماددەی (49.3)ی دەستوری بەكارهێناو بەبێ دەنگدانی پەرلەمان، یاسای چاكسازی سیستەمی خانەنشینی تێپەڕاند، ئەمە روبەڕووی گەورەترین خۆپیشاندانی كردەوە كە (800 هەزار) كەس بەشداری تێدا كرد، ژنێكی فەڕەنسی دەڵێ" ماكرۆن بیری چووە، خەڵك دەنگیان بە بەرنامەكەی نەداوە، هەڵیانبژارد بۆ نەهێڵێن مارین لۆپان ببێت بە سەرۆك"، مامۆستایەكیش پێشبینی بەردەوامبوونی خۆپیشاندانەكان دەكات‌و دەڵێ" هیوادارم سەرنەكێشێت بۆ شەڕی ناوخۆیی". سەرۆكی فەڕەنسا دەڵێ" لەنێوان دابەزینی ئاستی جەماوەریم‌و بەرژەوەندی گشتی وڵاتدا، دووەمیانم هەڵبژارد"، دۆخی فەڕەنسا دوای تێپەڕاندنی یاسای نوێی خانەنشینی لەم راپۆرتەدا. 

ماكرۆن لەبەردەم ناڕەزایەتییەكی گەورەدا
سەدان هەزار كەس لە خەڵكی فەڕەنسا (800 هەزار كەس بەگوێرەی قسەی كۆنفیدراڵیەتی گشتی كرێكاران) بەشدارییان لە نۆیەمین خۆپیشاندانی میللیدا كرد لە شاری پاریسی پایتەخت.
خۆپیشاندانەكە لە گۆڕەپانی (باستیل) دەستیپێكرد، خۆپیشاندەران داوایان لە حكومەت‌و سەرۆك (ئیمانوێل ماكرۆن) كرد یاسای نوێی خانەنشینی بكێشێتەوە، كە بەگوێرەی ماددەی (49.3)ی دەستور تێپەڕێندرا.
خۆپیشاندەران دروشمیان دژی سەرۆكی فەڕەنسا وتەوە، تۆمەتباریان كرد بەوەی "گوێ بۆ خەڵك ناگرێت"‌و لە بورجی عاجیدا دەژی.
ئەم خۆپیشاندانە توندوتیژی لێكەوتەوە، بەپێی قسەی وەزارەتی ناوخۆی فەڕەنسا، 441 كەس لە هێزە ئەمنییەكان برینداربوون‌و زیاتر لە 457 كەس لە خۆپیشاندەران دەستگیركراون. 
"ئێمە باڵندەی زریانین كە لەئاسۆدا دەردەكەوین" ژمارەیەك لە قوتابیانی ناوەندی "ئیلین بوشیە" لە بازنەی 20ی پاریس ئەم نوسراوەیان لەسەر لافیتەیەك هەڵواسی بە دەرگای خوێندنگەكەیاندا، رێگرییان لە هاوڕێكانیان كرد بچنە ناو خوێندنگەكەوە. 
ئەمە لەكاتێكدا بوو كە هێزە ئەمنییەكان دەیانویست رێگای بۆ ئەو خوێندكارانە بكەنەوە كە دەیانەوێت بچنە ژورەوە‌و دەوام بكەن، خوێندكارە مانگرتووەكان هاواریان لێ بەرزبووەوە، داوایانكرد هەموان پەیوەندی بە خۆپیشاندەرانەوە بكەن لە گۆڕەپانی (باستیل).
دەیان هەزار كەس لە خەڵكی فەڕەنسا لەبەرەبەیانەوە بەرەو گۆڕەپانەكە بەرێكەوتن، لە 19ی كانونی دووەمی رابردووەوە پرۆژەی چاكسازی سیستەمی خانەنشینی لە پەرلەمان خرایەڕوو، ئەمە نۆیەمین خۆپیشاندان بوو كە دژی ئەو یاسایە لە فەڕەنسا بەڕێوەچوو. 
خۆپیشاندانی ئەمجارە دوای ئەوە هات، یاسای چاكسازی سیستەمی خانەنشینی لەرێگەی بەكارهێنانی ماددەی (49.3)ی دەستورەوە تێپەڕێندرا، ماددەیەك كە رێگا بە حكومەت دەدات بەبێ دەنگدانی پەرلەمان هەندێك لە یاساكان تێپەڕێنێت. 
هەروەك ناڕەزایەتییە گەورەكە دوای رۆژێك هات لە وتارەكەی سەرۆك ماكرۆن كە تێیدا رەتیكردەوە پاشەكشێ لە پرۆژەكەی بكات بەبەهانەی ئەوەی "چاكسازی سیستەمی خانەنشینی كارێكی پێویستە". 

خۆپیشانده‌ران له‌به‌رده‌م بینای (ئۆپیرا باستیل)دا

ئەو بڵێسەی كە ئاگری توڕەیی هەڵكرد !
ئەوەی خۆپیشاندانەكەی دوێنێی فەڕەنسای لە خۆپیشاندانەكانی پێشتری جیاكردەوە، بەشدارییەكی بەرفراوانی قوتابیان‌و لاوان بوو، لە نمونەی خوێندكارانی زانكۆی "سێرجی بونتواز" كە لافیتەیەكیان هەڵكرد بوو، لەسەری نوسرا بوو "ماكرۆن تۆ ماددەی 49.3 بەكارهێنا، ئێمە ماددەی 68 بەكاردەهێنین"، ئەمە وەكو ئاماژەیەك بۆ ئەو خۆپیشاندانە مێژووییەی كە لە ئایاری 1968دا لە پاریس رویداو ژەنەراڵ (شارل دیگۆل)ی ناچار كرد كۆمەڵەی نیشتمانی فەڕەنسا هەڵوەشێنێتەوە‌و لە 23و 30 تەموزی ئەو ساڵەدا هەڵبژاردنێكی نوێی پەرلەمانی رێكبخات. 
خاتوو (ئاگات) كە تەمەنی (58 ساڵ)و دەترسێت هەمان سیناریۆ دووبارە ببێتەوە، ئەو قسەی بۆ (فرانس 24) كردووەو وتویەتی" لەڕاستیدا فەڕەنسا لە دۆخێكی زۆر خراپدایە، پرۆژەی چاكسازی سیستەمی خانەنشینی ئەو بڵێسەیە بوو كە ئاگری توڕەیی هەڵكرد.. موچەی هاوڵاتیانی فەڕەنسا زۆر كەمە.. ئاسایش نییە.. فەڕەنسا ئیتر ئەو فەڕەنسایە نییە كە لەمنداڵییەوە دەمانناسی. پێویستە بەردەوام بین لە كۆكردنەوەی خەڵك‌و ژمارەیەكی زیاتر لە خەڵك بڕژێنە سەر شەقامەكان".

"كۆمپانیاكان گرێبەستەكانمان هەڵوەشێننەوە چی بكەین؟"
ئەو ژنە دەڵێ" بۆ جاری یەكەمە خۆپیشاندان دەكەم، بەڵام پێموایە ئەمە دواجار نابێت. رێژەی 90%ی فەرمانبەران‌و كرێكاران لە فەڕەنسا دژی پرۆژەكەی ماكرۆنن. بۆیە دەبێت ئەوانیش بڕژێنە سەر شەقامەكان بەڵكو حكومەت گوێی لە دەنگیان بێت‌و پاشەكشێ بكات لە بڕیارەكەی". 
خاتوو (ئاگات) كە ژمێریارە رەخنەی لە وتارەكەی رۆژی چوارشەممەی سەرۆكی فەڕەنسا گرت‌و ماكرۆنی بە "خۆبەزڵزان‌و خراپ" ناوبرد. 
وتی:" ماكرۆن گوێ لە كەس ناگرێت‌و كەس نابینێت. تەنیا ئەو ستراتیژیەتە پەیڕەو دەكات كە خۆی بەتەنیا دایڕشتووە. بیری چووە خەڵك بۆیە هەڵیانبژارد بۆ ئەوەی رێ لە كەسێكی تر بگرن (مەبەستی مارین لۆپان)ە، نەك بەهۆی بەرنامەكەیەوە". 
"پرۆژەی چاكسازی سیستەمی خانەنشینی پرۆژەیەكی دادپەروەرانە نییە، بەتایبەتیش بۆ ئێمەی بەساڵاچوان. چی بكەین ئەگەر ئەو كۆمپانیایانەی كاریان تێدا دەكەین گرێبەستەكانمان هەڵوەشێننەوە. ئایا دەكرێت كارەكەم بگۆڕم یان كارێكی نوێ بدۆزمەوە لەكاتێكدا تەمەنم 58 ساڵ تێپەڕی كردووە. ئەمە لۆژیكی نییە" خاتوو ئاگات بەمشێوەیە كۆتایی بە قسەكانی هێنا.

 

دوو مامۆستا كه‌ به‌شداری خۆپیشاندانه‌كه‌یان كردووه‌

"گوڵ لەبری غازی فرمێسكڕێژ" 
بەپێچەوانەی ئەوانەی پێشترەوە، ژمارەیەكی پێوانەیی لە خۆپیشاندەر بەشدارییان لە رێپێوانەكەی گۆڕەپانی (باستیل)دا كرد‌و لە زۆرێك  لە شەقامەكاندا سوڕانەوە لەوانە شەقامی (بومارشی)، ئەمە لەكاتێكدا كە هێزە ئەمنییەكان بەشێوەیەكی چڕ بڵاوبوونەوە (نزیكەی 5000 هەزار پۆلیس تەنیا لە شاری پاریسی پایتەختدا)، سەرجەم رێبەرانی سەندیكاكانی كرێكاران و پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان بەشدارییان لە خۆپیشاندانەكەدا كرد لەوانە پارتی "سەوزەكان" بە  سەرۆكایەتی (یانیك جادو)، كە لەگەڵ ژمارەیەك لە هاوڕێكانیدا بەرەو ڕووی ژمارەیەك لە هێزە ئەمنییەكان رۆیشت‌و گۆڵی پێدان‌و دروشمی "گوڵ لەبری غازی فرمێسكڕێژ"ی بەرزكردەوە. 
خاتوو (باربارا) سەرباری ئەوەی خانەنشینە بەڵام لە دەوروبەری پاریسەوە هاتووە بۆ بەشداریكردن لە خۆپیشاندانەكەدا، رەخنەی هەیە لەو رێگایەی كە ماكرۆن گرتویەتیە بەر بۆ تێپەڕاندنی یاسای چاكسازی خانەنشینی‌و بە (فرانس 24)ی وتووە:" تێناگەم بۆچی بەردەوام قسە لەسەر یاسا‌و شەرعیەت دەكەین لە فەڕەنسا. جارێك پەسەندی دەكەن (مەبەستی پەرلەمانتاران) جارێكی تر دەیگۆڕن یان دەیكێشنەوە، لەو سیستەمە دیموكراتیە تێناگەم كە تێیدا دەژین. گەل هەستدەكات تاكە كەسێك دەستدرێژی كردوەتە سەر كۆمارەكە".

"ماكرۆن گەلی خۆشبویستایە وەڵامی دەدایەوە" 
خاتوو باربارا وتارەكەی رۆژی چوارشەممەی ماكرۆنی بە وتاری كەسێك ناوبرد كە یاری رۆلێتی روسی دەكات، ئەو دەڵێ" هەموو ئەگەرەكان كراون، چونكە ئایندە تاریكە". 
لە وەڵامی پرسیاری ئەوەی بۆچی هاتووە بۆ خۆپیشاندان لەكاتێكدا یاسای نوێی خانەنشینی پەسەندكراوەو تێپەریوە، (فریدریك) كە لە ناوەندییەكی دەوروبەری پاریس مامۆستایە دەڵێ" پێموایە گەل لەسەر حەقە نەك حكومەت، دیموكراتیەت ئیرادەی گەلە نەك ئیرادەی تاكە كەسێك. هەستدەكەم ماكرۆن لە خزمەتی گەلدا نییە بەڵكو لە خزمەتی بازنەكانی تردایە، چونكە ئەگەر گەلی خۆشبویستایە‌و هەستی بە ئازارەكانی بكردایە، گوێی بۆ تاكە داواكارییەكەی گەل دەگرت، كە ئەوەش كشاندنەوەی یاسای خانەنشینییە". 

"لە فەڕەنسا نمونەیەكی كۆمەڵایەتیمان هەیە، دەبێت بیپارێزین"
ئەو مامۆستایە دەڵێ" نازانم لایەنی دەرەكی لە پشت سەپاندنی ئەم یاسایەوەیە بەسەر ماكرۆندا، بەڵام دەزانم گەلی فەڕەنسا هەستاوەتەوە بۆ ئەوەی بڵێ بەسە ئەم هەڵسوكەوتانە.. روبەڕووبوونەوەیەكی سەخت هەیە لەنێوان سەرۆك‌و گەلی فەڕەنسادا، هیوادارم لەمەدا گەل بە سەركەوتووی دەربچێت". 
"خۆپیشاندانەكان بەشێوەیەك لە شێوەكان بەردەوام دەبن، هیوادارم سەرنەكێشێت بۆ شەڕی ناوخۆ، چونكە حكومەت پەنای بۆ بازووە بەهێزەكەی بردووە كە پۆلیس‌و هێزە ئەمنییەكانن بۆ ترساندنی خەڵكی ئاسایی، كە بەشێوەیەكی ئاشتیانە خۆپیشاندان دەكەن. لە فەڕەنسا نمونەیەكی كۆمەڵایەتیمان هەیە كە پێویستە پارێزگاری لێبكەین"مامۆستاكە وای وت‌و بەمە كۆتایی بە قسەكانی هێنا" چۆن دەكرێت قوتابیەكانمان فێری بنەماكانی دیموكراتیەت‌و ئازادی‌و سودەكانی هەڵبژاردن‌و دەنگدان بكەین، بەڵام لە هەمان كاتدا  حكومەتی فەڕەنسا‌و ماكرۆن رێز لەو بنەمایانە نەگرن. لەڕاستیدا من وەكو مامۆستایەك گومانم لە كاریگەریی ئەم بنەمایانە هەیە، ئیتر چۆن دەبێت خوێندكارەكانم فێری ئەمانە بكەم؟".

"كۆمپانیا گەورەكان لەسەر شانی كرێكاران قازانج دەكەن".
هەردوو خوێندكار (ئیمان)ی تەمەن (21 ساڵ)‌و (ناستا)ی تەمەن (22 ساڵ) بۆ جاری یەكەمە بەشداری لە خۆپیشاندانێكی ناڕەزایەتیدا دەكەن، جەخت لەسەر بەردەوامبوونیان دەكەن لە ناڕەزایەتییەكان تا ئەوكاتەی "ماكرۆن یاساكەی دەكێشێتەوە". 
ئیمان وتی:" هیچ دەنگێك لە دەنگی گەل بەرزتر نییە. كاتێك سەرۆكی فەڕەنسا دەبینێت ژمارەی خۆپیشاندەران رۆژ لەدوای رۆژ زیاتر دەبێت، ئیتر ئەوكاتە ناچار دەبێت یاساكە بكێشێتەوە، ئەگەر نا لە چوار ساڵی داهاتوودا مسداقیەت‌و ئاستی جەماوەری خۆی لەدەستدەدات". 
ناستا كۆتایی بە قسەكان هێناو وتی:" گەیشتومەتە تەمەنی 22 ساڵ، بیر لەوە ناكەمەوە تا تەمەنی 64 ساڵ كاربكەم، دەمەوێت خوشی لە ژیان ببینم‌و گەشت بكەم‌و دنیا ببینم، دوای ئەوەی بەدەست پەتای كۆرۆنا‌و بەرزبونەوەی نرخی ماددە خۆراكییەكانەوە ناڵاندمان. داواكارم پارە لە دەوڵەمەندو كۆمپانیا جیهانییەكان وەربگیرێت كە بەسەر شانی كرێكاری ئاسایی فەڕەنساوە قازانجی گەورە دەكەن".

هه‌ردوو خوێندكار (ئیمان)و (ناستا)

"له‌نێوان خۆم و به‌رژه‌وه‌ندی گشتیدا" 
دوای چەند هەفتەیەك لە ناڕەزایەتی‌و ئاڵۆزی، ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەڕەنسا لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا هیوای خواست لە كۆتایی ئەمساڵدا یاسای نوێی خانەنشینی بكەوێتە بواری جێبەجێكردن، بەڵام دانی بەوەدا نا یاساكە پاڵپشتی خەڵكی لەگەڵدا نییە.  
لەبارەی دەركردنی ئەم یاسایەوە، ماكرۆن چەند قسەیەكی بەناوبانگی هەیە  كە دەڵێ: 
•    ئەم چاكسازییە پێویستە، بەمە دڵخۆش نیم‌و هیواداربووم ئەم كارە نەكەم، بەڵام پابەندبووم پێیەوە. 
•    من هەوڵی ئەوە نادەم جارێكی تر بە سەرۆكی وڵات هەڵبژێردرێمەوە، بەڵام لەنێوان راپرسییەكاندا سەبارەت  بە كەمبونەوەی ئاستی جەماوەریم‌و بەرژەوەندی گشتی وڵاتدا، بەرژەوەندی گشتی وڵات هەڵدەبژێرم. 
•    ئەگەر بڕیارە بەرگەی كەمبونەوەی ئاستی جەماوەریم بگرم، بەرگەی دەگرم. 
•    هیچ چارەسەرێك نییە جگە لە كاركردنی زیاتر. 

یاساكە چی تێدایە ؟
بەگوێرەی ئەو چاكسازییەی لە یاسای خانەنشینی فەڕەنسادا كراوە: 
•    تەمەنی خانەنشینی لە 62 ساڵەوە بەرزكراوەتەوە بۆ 64 ساڵ. 
•    ئامانج لە چاكسازییە، پارێزگاریكردنە لە بودجەی خانەنیشانی فەڕەنسا. 
 

بابه‌تی په‌یوه‌ندیدار
مافی به‌رهه‌مه‌كان پارێزراوه‌ بۆ دره‌و
Developed by Smarthand