هەرێم هادی- خوێندكاری دكتۆرا لە ئارگۆمێنتسازی، زانكۆی وێندزەر، كەنەدا

پۆپۆلیزم لەئێستادا یەكێكە لە دیاردە سیاسییە زۆرترین قسە لەسەركراوەكان.. لە نوێترین كتێبیاندا لەسەر پۆپۆلیزم كریستیان كۆك‌و لیزا ڤیڵادیسن بەمشێوەیە پێناسەی پۆپۆلیزم دەكەن "قسەكردن بەناوی جەماوەر وەك یەك یەكە." مەبەست لە جەماوەر وەك یەك یەكە، واتە پۆپۆلیزم بانگەشەی نوێنەرایەتی هەموو جەماوەر/كۆمەڵگا دەكات. تایبەتمەندییەكی تری جەوهەری پۆپۆلیزم كە لەو پێناسەیەدا نییە بریتییە لە نیشاندانی كۆمەڵگا وەك دابەشبوو بەسەر دوو بەشدا: نوخبەی بەدەسەڵات كە گەندەڵ‌و خراپەكارن، لەگەڵ جەماوەر/گەل كە بەشمەینەت‌و زوڵملێكراون. هەر لێرەوە سیاسی پۆپۆلیست ئەو كەسەیە كە، یەك: بەناوی گشت خەڵكەوە قسە دەكات؛ دوو: لەگەڵ ئەوەی پۆپۆلیست زۆرجار بەشێكە لە نوخبەی دەسەڵات، بەڵام بانگەشەی ئەوە دەكات كە ئەوە دەسەڵاتدارانی ترن كە گەندەڵن، ئەم پاك‌و بێخەوش‌و بێگوناهە؛ سێ؛ پشتگیریكردنی ئەم (سیاسی پۆپۆلیست)، واتە پشتگیریكردنی داوا رەواكانی گەل دژ بە نوخبەی دەسەڵاتداری گەندەڵ.
سیاسی پۆپۆلیست بەم بیركردنەوە سادەیە كە دابەشكردنی جیهانە بەسەر چاكەو خراپەداو پیشاندانی خۆیەتی وەك نوێنەری چاكە، هاوڵاتییان لە قەلەقی‌و دڕۆدۆنگی هەڵبژاردن رزگار دەكات‌و پێیان دەڵێت ئەوە منم كە دەبێت هەڵیبژێرن. زۆر هۆكار بەشدارن لە كاریگەری‌و سەركەوتنی ئەم بیركردنەوە سادەیە. بە پلەی یەك گەندەڵی‌و خراپی حكومڕانییە بەشێوەیەك كە خەرەندی گەورە بخاتە نێوان حوكمڕان‌و هاوڵاتییانەوە. سیاسی پۆلیست بەخۆیی‌و زمانێكەوە كە جیهان سادە دەكات‌و ختوكەی هەست‌و سۆزی خەڵك دەدات، خۆی وەك بەردەستەو بەدیلێكی كاریگەری بۆ پڕكردنەوەی ئەو خەرەندە بەیان دەكات. لەگەڵ ئەوەی ئەم بیركردنەوەیە زۆر سادەیە، بەڵام ئەوەندە بەهێزە كە لە دەیەی پێشوودا لەسەر ئاستی جیهان ملیۆنان مرۆڤی قانعپێكردووە كە دەنگ بدەن بە سیاسییە پۆپۆلیستەكان‌و هەڵبژرادنەكان ببنەوە. (رەوایە كەسێك بپرسێت ئەگەر دیمۆكراسی دەربارەی دەنگی زۆرینە بێت‌و سیاسی پۆپۆلیست زۆرترین دەنگ بباتەوە لە هەڵبژاردندا، كەواتە چی هەڵەیەك لە پۆپۆلیزمدا هەیە؟ ئەمە پرسیارێكی گرنگە بەڵام ئەم وتارە كورتە شوێنی وەڵامدانەوەی نییە).
لە هەرێمی كوردستاندا هەرسێ مەرجەكەی پۆپۆلیزم لە ئارادایە: یەك: گەندەڵییەكی ترسناك بوونی هەیە كە سیاسەتی، وەك هونەری حكومڕانی بەخاتری چاكەی گشتی، لەناوبردووە؛ دوو: نەمانی متمانە لەنێوان حوكمڕان‌و هاوڵاتیاندا، ئەوەتا لە كۆتا هەڵبژاردندا نیوەی كۆمەڵگا بایكۆتی هەڵبژاردنی كرد؛ سێ: شاسوار عەبدولواحید سەرقاڵی وەبەرهێنانە لەو گەندەڵییە سەرەپاگیرو نەمانی متمانەیە بەوەكە كە خۆی وەكو سیاسییەكی پاك‌و بێگەرد پیشان دەدات، كە سیاستە تەنها لەپێناو خەڵكدا دەكات.
ئەستێرە پۆپۆلیستەكەی كوردستان: شاسوار عەبدولواحید 
سەرەتا با لەوە دەست پێبكەین كە لە ئەدەبیاتی ئارگۆمێنتسازیدا شتێك هەیە بەناو ئارگۆمێنت سكیم، كە دەكرێت بە كڵێشەی ئارگۆمێنت بیكوردێنین. ئامانجی كڵێشەی ئارگۆمێنت ئەوەیە خاڵە هاوبەشەكانی بیكردنەوەی كایەكی دیاریكراو لەبەرچاوبگرێت تا لەوێوە كڵێشەیەكی ئارگۆمێنت هەڵبهێنجێنێ كە گوزارشتێكی سەراپاگیر لە ئاڵۆزییەكانی ئەو كایەیە بكات. پاشان دارشتنی پرسیارە رەخنییەكان بۆ هەڵسەنگاندنی ئارگۆمێنتەكە. من لێرەوە، هەوڵدەدەم كڵێشەیەكی ئارگۆمێنتسازی بۆ پۆپۆلیزم پێشنیار بكەم (ئەوەندەی ئاگادار بم، لە زمانی ئینگلیزیدا، تا ئێستا كەس ئەمەی نەكردووە).
كڵێشەی ئارگۆمێنتی پۆپۆلیزم: 
پێشەمەرجی/ هۆی یەكەم: سیاسییەكانی ئێستا هەموو گەندەڵ‌و دژی بە بەرژەوەندەی خەڵكن.
پێشەمەرجی/هۆی دووەم: من پاكم‌و نوێنەرایەتی بەرژەوەندی خەڵك دەكەم.
دەرئەنجام: كەواتە دەنگدان بە من/ پشتگیریكرنی من، پشتگیریكردنی بەرژوەندی خەڵكە دژ بە نوخبەی دەسەڵاتی گەندەڵ.
لە كۆتا چاوپێكەوتنیدا لە بەرنامەی تاوتوێ لە ئین ئاڕ تی، كاك شاسوار ئاماژەی بەهەندێك شت دا، كە مەرجەكانی ئەو ئارگۆمێنتەی سەرەوەی تێدایە. ئەوەندە بەسە ئاماژە بەوە بدەم كە خۆی لە وەڵامی پرسیارێكدا كە ئایە ئێوە پۆپۆلیستن‌و هەست و سۆزی خەڵك دەجوڵێنن؟ بە ئاشكراو بە پێكەنینەوە وتی "دەستمان خۆش بێت ئیمە پۆپۆلیستین." هەروەها لە وەڵامی پرسیاری ئەوەدا كە ئایە هەست‌و سۆزی خەڵك "ئیستیغلال" ناكەن؟ سەرۆكی جوڵانەوەی نوێ بە ئاشكرا گوتی، "خەڵك چی بەلاوە گرنگ بێت ئێمە باسی ئەوە دەكەی‌و با هەر پێمان بڵێن پۆپۆلیست، هێزەكانی تر با پۆپۆلیست نەبن‌و بچن داوای وەزارەت بكەن." بەهەرحاڵ، ئێستا ئەگەر بەرمەبنای كڵێشەی ئارگۆمێنتی پۆپۆلیزم، بیركردنەوەی شاسوار دابڕێژین، شتێكی وەكو ئەمەی خوارەوەمان دەست دەكەوێت:
هۆی یەكەم: سیاسییەكانی ئێستای هەرێمی كوردستان هەموو گەندەڵ‌و دژ بە بەرژەوەندی خەڵكن.
هۆی دووەم: من (شاسوار) پاكم‌و نوێنەرایەتی بەرژەوەندەی خەڵك دەكەم.
دەرئەنجام: كەواتە دەنگدان بە من/ پشتگیریكرنی من، پشتگیریكردنی بەرژوەندەی خەڵكی هەرێمی كوردستانە دژ بە نوخبەی دەسەڵاتی گەندەڵی حیزبەكانی تر.
شیكردنەوەی هۆی یەكەم: ئایە سیاسییەكانی ئێستای هەرێمی كوردستان هەموو گەندەڵ‌و دژ بە بەرژەوەندەی خەڵكن؟ 
سەرەتا دەبێت ئەوە بڵێم كە شاسوار چەند جارێك لەبەرنامەكەدا ئاماژەی بەوەدا كە بە بۆچونی ئەو لەناو هەموو حیزبەكانی تردا كەسانی "بەڕێز" هەن‌و ئەم بەهەموویان ناڵێت گەندەڵ. بەڵام زوو زوو پێداگری لەسەر ئەوە دەكرد یەكێتی‌و پارتی گەندەڵن‌و دژی بەرژوەندەییەكانی خەڵكن. حیزبە ئۆپۆزیسۆنەكانیش لەگەڵ ئەوەی لەهەندێك شوێندا هەڵوێستی باشیان هەبووە، بەڵام بەگشتی بەرامبەر یەكێتی‌و پارتی بێ هەڵوێستن. لە رەخنەكردنی حكومەتدا تا شوێنێك دەڕوات كە بە تەرزەوە بڵێت "هەر بە هەوەس باج نادەم‌و ئەمە كەی حكومەتە تا من باج بدەم"و شتی تریش. ئێستا روون نییە كە چۆن دەكرێت لەناو هەموو حیزبەكاندا كەسانی بەڕێزو ناگەندەڵ هەبن بەڵام لە هەمانكاتدا دژی بەرژەوەندەی خەڵك بن‌و گەندەڵ بن (بە تایبەتی لەناو یەكێتی‌و پارتیدا)؟
لە ئەدەبیاتی ئارگۆمێنسازیدا پرەنسیپێك هەیە كە لێرەدا هاوكارمان دەكات، ئەویش بریتییە لە پرەنسیپی "بەخشندەیی لە خوێندنەوەدا." واتە كاتێك ئارگۆمێنتێك ناڕوونەو نازانین پەیامی ئارگۆمێنتسازەكە چییە، ئەوا بەشێوەیەك دای دەڕێژینەوە كە لە خزمەتی ئارگۆمێنتسازەكەدا بێت. بۆ نمونە بۆ وەڵامدانەوە ئەو پرسیارەی سەرەوە، پرەنسیپی بەخشندەیی لە خوێندنەوەدا داوامان لێدەكات بڵێن مەبەستی شاسوار ئەوە بووە كە كادرانی خوارەوە دڵسۆزو پاكن (كە دەسەڵاتییان نییە بۆیە گەندەڵی بەردەوامە)، بەڵام ئەوە كادرە باڵادەست‌و بڕیار بەدەستەكانن كە گەندەڵ‌و دژەخەڵكن (كە دەسەڵاتییان هەیە بەڵام نایانەوێت گەندەڵی نەمێنێت، بۆیە گەندەڵی بەردەوامە). ئەگەر ئاوا بەخشندە نەبین لەگەڵ سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێدا، هەر لە شیكردنەوەی یەكەم هۆی ئارگۆمێنتەكەوە توشی دژیبەیەكی دەبین‌و ئارگۆمێنتەكە دەكەوێت.
بەڵام ئایە راستە هەموو سیاسییەكان، یان زۆرینەی سیاسییە بڕیاربەدەستەكان گەندەڵن؟ بەڕاست بەمەستمان چییە لە چەمكی "گەندەڵ"؟ ئێوە سەرنجبدەن، ئەم وشەیە زۆر دەبیستین‌و خۆشمان زۆر بەكاری دەهێنین، بەڵام بەڕاستی "گەندەڵی" واتای چی‌و كەسی "گەندەڵ" كێیە؟ ئەم پرسیارانە پەنجەرەیەك دەكەنەوە تا لە رێگەیەوە دوو چەمكی گرنگی ئارگۆمێنتسازی بناسێنم:
  ( ambiguity   ) ناڕوون، ( vagueness )    نادیار     
ناڕوون واتە كاتێك چەمكی سەرەكی لە ئارگۆمێنتێكدا زیاد لە مانایەكی روونی هەیە، بەڵام روون نییە كە ئارگۆمێنتسازەكە كام مانایەی مەبەستە. نادیار واتە كاتێك لە ئارگۆمێنتێكدا چەمكی سەرەكی هیچ مانایەكی دیاری نییەو بۆ خوێنەر نادیارە ماناكەی. لە پەیوەندیدا بە هۆی یەكەمی ئەم ئارگۆمێنتەوە یەكێك چەمكی بنەڕەتییەكان چەمكی گەندەڵییە. مانای گەندەڵی ناڕوونە زیاتر لەوەی نادیار بێت، چونكە گەندەڵی بە پێناسە باوەكەی زیاد لە مانایەكی روونی هەیە: بەكارهێنانی پۆستی گشتی بۆ بەرژوەندی تایبەت. ئەم پێناسەیە زیاد لە لێكدانەوەیەك هەڵدەگرێت: ناشەفاف لە خەرجكردنی داهاتی گشتیدا؛ پارەوەرگرتن لەبەرامبەر رایكردنی مامەڵە ئیدارییەكان؛ پێدانی پۆست‌و پلە بە ئەندامانی خێزان‌و كەسانی نزیك. ئێستا روون نییە كە شاسوار بە دەسەڵاتی كوردی دەڵێت گەندەڵ، مەبەستی لە كێ‌و لە كام لەو سیفەتانەیە؟ بەهۆی پڕەنسیپی بەخشندەیی لە خوێندنەوەدا، كەمێك روون بووەوە كە باسی گەندەڵی پارتی‌و یەكێتی دەكات مەبەستی لە كەسانی سەرەوەی یەكێتی‌و پارتین كە گەندەڵن (ئەمەش هێشتا روون نییە: كاربەدەستانی سەرەوە كێن: ئەندام پەرلەمان؟ ئەندامانی مەكتەبی سیاسی؟ سەرۆكی حیزبەكان؟ سەرۆكی حكومەت؟ سەرۆكی هەرێم؟ وە تا دواتر). بەهەرحاڵ، ئەگەر كەسی گەندەڵ لەهۆی یەكەمی ئارگۆمێنتە پۆپۆلیستییەكەی سەرۆكی نەوەی نوێدا روون بێت، هێشتا روون نییە مەبەست لە گەندەڵی ئەو كاربەدەستانە چییە؟ ئایە پۆستی گشتی بۆ خزمەتی بنەماڵەو كەسی نزیكەكان بەكاردەهێنن؟ ئایە لە بڕیاردان‌و پارە سەرفكرندا ناشەفافن؟ ئایە لەبەرامبەر پێدانی عەقدی بازرگانی گەورەدا داوای شەریكایەتی‌و پارە لە هاوڵاتییان دەكەن؟ ئایە هەموو ئەو سیفەتانە پێكەوە؟ یان هیچیان؟ یان شتی تر. 
بەهەرحاڵ، ئەگەر گەندەڵی هاوواتا بكەین بە بەكارهێنانی پۆستی گشتی بۆ بەرژەوەندی تایبەت‌و لەسەر حیسابی بەرژەوەندەی گشتی، هەروەها سەرچاوە مرۆیی‌و سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان لەبەرچاو بگرین‌و دواتر لە دۆخی دارایی خەڵك بڕوانین، بە ئاسانی دەگەینە ئەو دەرئەنجامەی بەڵێ زۆربەی  كاربەدەستانی حیزب‌و حكومییە پلە بەرزەكان دژی بەرژەوەندی خەڵكن. لەراستیدا شتێكی تازەمان نەگوتووە، چونكە هەرسێ سەرۆكایەتییەكەی هەرێم‌و حكومەت‌و پەرلەمان، هەروەها سەرۆك‌و سەركردەكانی هەموو حیزبەكان،  دەیانجار دووبارەیان كردوەتەوە كە بەڵێ گەندەڵی هەیە. بەڵام دۆخەكە لەوە ترسناكترە تەنها بڵێن گەندەڵی هەیە. هەرێمی كورستان لە دۆخێكدایە كە هیچ هەواڵێك توانای نییە ئابڕوچونی سیاسی لە كۆمەڵگادا دروست بكات: خاك فرۆشتن؛ تیرۆی  رۆژنامەنوس‌و خۆپیشاندەر؛ تاڵانكردنی سامانی گشتی؛ دەركردنی سەرۆكی پەرلەمان؛ گۆڕینی ئەنجامی هەڵبژاردن؛ هێنانی خواردن‌و دەرمانی ئێكسپایەر، وە تادواتر. لە كۆمەڵگایەكدا ئابڕوچونی سیاسی نەمابێت، نەك گەندەڵی بوونی هەیە، بەڵكو گەندەڵی دایڕزاندووە. لە كۆمەڵگایەدا كە ئابڕوچونی سیاسی تێدا نەمابێت، ئیتر بەرپرسیارێتی سیاسی بەرامبەر هاوڵاتی كەوتووە، كە ئەو بەرپرسیارێتییەش بكەوێت، سیاسەت دەكەوێت (سیاسەت بە سادەی واتە متمانە بەخشینی هاوڵاتییان بە گروپێك لە خۆیان تاببنە سیاسی، واتە تا نوێنەرایەتی بەرژەوەندی گشتی بكەن، كە نەیانكرد، شتیك نامێنێتەوە بەناوی سیاسەتەوە).
 سیاسەت ناسكە. كۆمەڵێك پرەنسیپە كە پێشێلتكرد، تۆ سیاسی نیت‌و ئەوەی دەیكەیت سیاسەت نییە. زمانی كوردی زۆر جوان ئەم رەهەندەی سیاسەت پیشان دەدات: بەرپرس. كە بە سیاسییەكان دەگوترێت بەرپرسەكان (مەسئولەكان)، واتە بۆیە سیاسین چونكە بەرپرسن بەرامبەر بەرژەوەندی كۆمەڵگا. بەڵام ئایە بەرپرسەكان بەراستی بەرپرسن؟ ئەگەر واز لە هەموو میدیاو نوسەرو چاودێرەكان بهێنین، تەنها تەماشای راپۆرت‌و سەرنجەكانی پەرلەمانتاری سەربەخۆ، عەلی حەمە ساڵح بكەین، ئەگەر چی ئەمیش لەهەندێك شوێندا جێی رەخنەو رەتكردنەوەیە بەوەی پێشنیاری بۆ چارەسەركردنی كێشەكان سادەو ناواقیعین، بەڵام تەنانەت ئەگەر تەنها چارەكێكی رەخنەكانی راست بن، ئەمە بەسە بۆ ئەوەی شەرعییەتی سەراپاگیری حكومەتی هەرێمی كوردستان بكەوێت ژێر پرسیارەوە. ئەو بانگەشە قورسەم لەبەرئەوە نییە كە لە  كۆمەڵگادا نابێت كێشە هەبێت‌و سیاسی ناكرێت هەڵە بكات، نا، بەڵام كە كێشەكان باسكران‌و تۆمەتی گەندەڵی بەرزكرایەوە، نابێت بەبێ هیچ كاریگەرییەك بڕوات، وەكو ئەوەی بەگوێ كەڕدا درابێت. كە ئەمە روویدا، كەواتە گەندەڵی بە ئەندازەیەك ئەو كۆمەڵگایەی داڕزاندوە كە توانای ناسینەوەو رووبەرووبونەوەی ئابڕوچونی سیاسی لە كۆمەڵگا سەندوەتەوە، ئەمەش واتە مەرگی سیاسەت.
كەواتە بە كورتی‌و بە پوخی (بە كەمێك دەستكاری‌و رونكردنەوەوە) بەڵێ هۆی یەكەمی ئارگۆمێنتە پۆلیستییەكەی كاك شاسوار دروستە.
هۆی دووەم: من (شاسوار) پاكم‌و نوێنەرایەتی بەرژەوەندی خەڵك دەكەم.
كۆمەڵێك بەڵگە هەن بۆ پشتگیری‌و كۆمەڵێك بەڵگەش هەن دژی ئەم پێشمەرجە. بەڵام با سەرەتا بپرسین مەبەستی پۆپۆلیست لە خەڵك كێیە؟  پۆپۆلیست خەڵك وەك یەكەیەكی یەك رەنگ دەبینی، بۆئەوەی رەوایەتی بدات بەوەی كە ئەم نوێنەرایەتی هەموویان دەكات. یەكڕەنگكردنی كۆمەڵگا دیاردەیەكە هەموو سیاسییەك دەیكات. هەموو گوێمان لەم دەستەواژانە بووە: كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان، جەماوەری بەشەرەف، هاوڵاتییانی كوردستان وە تا دوایی. بەڵام لەراستیدا تەنها لەبەرئەوەی فرە حیزبی بوونی هەیە، شتێك نییە بەناوی تاكڕەنگی خەڵك. لە دۆخێكی وەكو هەرێمی كوردستاندا كە نزیكەی نیوەی هاوڵاتییان بایكۆتی هەڵبژاردنیان كرد، نەك نەوەی نوێ نوێنەرایەتی هەموو خەڵك ناكات، بگرە پارتی كە ئێستا هێزی یەكەمە، دەبووە كەمینە ئەگەر هێزێك هەبایە نوێنەرایەتی بەرەی بایكۆتی بكردبایە.
ئێستا با بزانین نەوەی نوێ بۆ بەرژەوەندەی "خەڵك" چیی كردووە. ئەوەی كە بەرچاوە بریتییە لە دابەشكردنی ئاو و نەوت و بەنزین (دامەزراندنی ئین ئاڕتی، بەهەموو كەمو كوڕییەكانییەوە، كارێكە جێی دەستخۆشی‌و پێزانینە، بەڵام دامەزراندنی ئین ئاڕتی زۆر پێش جوڵانەوەی نەوەی نوێیە). لە بەهای ئەم كارانە كەم ناكەمەوە، بەڵام لە چەند كارێكی خێرخوازی  بەولاوە تا ئێستا ئەم جوڵانەوە كارێكی نەكردووە بۆمانی بسەلمێنی سیاسەت بە خاتری چاكەی گشتی دەكات. ئەگەر ئەمەش نەكات هیچی نەكردووەو ئەوەی دەیكات ماسك پۆشینە تا گەیشتنە دەسەڵات ( لەخوارەوە ئاماژە بە هەندێك لە بەڵگەكان دەدەم).
ئێستا با برسین بەراستی كاك شاسوار پاكەو جێی متمانەیە؟
لێرەدا دوو نمونە باس دەكەم، كە دەبێت وریامان بكاتەوە بەرامبەر ئەم پرسیارە. یەكەم، بۆچی لە خولی پێشووی پەرلەمانی عێراقدا ژمارەیەك پەرلەمانتاری نەوەی نوێ وازیان لە جوڵانەوەكە هێنا؟ بە گوێرەی قسەكانی ئەو پەرلەمانتارانە بێت، هۆكارە سەرەكییەكە بریتیی بوو لە مەیلی دەسەڵاتخوازی، تاكڕەوی‌و هەوڵدان بۆ موڵكایەتی بزووتنەوەكە لە لایەن شاسوارەوە. ئەمە تاچەند راستە، قابیلی گفتوگۆو بۆچونی جیاوازە. دووەم، كاتێك مرۆڤ پەیڕەوی ناوخۆی بزوتنەوەكە دەخوێنێتەوە ناكرێت گومان نەكات كە قسەكانی ئەو پەرلەمانتارانە برێك لە راستیان تێدا نییە. لەبەر دوو هۆ.
 یەكەم، دوای زیاتر لە چوار ساڵ لە دامەزراندنی نەوەی نوێ، مادەی (١٧) خاڵی (١)ی پەیڕەوەی ناوخۆی بزوتنەوەكە پێشێلكراوە كە دەڵێت سەركۆی جوڵانەوەكە جێگیر بۆ خۆی دادەنێت. ئەمە بە دوو شێوە كێشەدارە: یەك، كوا جێگرەكەی سەرۆك دوای چوار ساڵ؟ دوو، ئەگەر سەرۆك جێگیرەكەی دەسنیشان بكات، بە ئەگەری زۆرەوە پۆستێكی كارتۆنییەوە، دواجار هەر سەرۆك خۆی قسەی كۆتای دەكات. هەروەها بە پێی مادەی (١٣) سەرۆكی بزوتنەوەكە سەرۆكی ئەنجومەنی باڵاشە كە سەرەكیرترین ئۆرگانی جوڵانەوەكەیە. جگە لەمانەش، لەگەڵ ئەوەی دەسەڵاتێكی زۆر دراوە بە سەرۆكی جوڵانەوەكە (كە تا ئیستا بێ جێگیرە)، بەڵام هیچ میكانیزمێك دانەنراوە بۆ لێبپرسینەوەو متمانە سەندنەوە لە سەرۆكی جوڵانەوەكە لە كاتی خراپ بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانی. بەپێی مادەی (١٧) خاڵی(١٠) لە پەیڕەوەی ناوخۆ" سەرۆكی جوڵانەوە مافی كردنەوەی حسابی بانكی‌و جوڵەپێكردنیان‌و بەڕێوەبردنی تەواوی كاروبارو مامەڵە داراییەكانی (جوڵانەوەكەی) هەیە لە تەواوی بانكە حكومی‌و ئەهلیەكانی ناوەوەو دەرەوەی عێراق." پرسیارەكە ئەوە، بۆ ئەم هەموو دەسەڵاتە دارییە بۆ لای سەرۆك بێت كە لە هەمان كاتدا سەرۆكی ئەنجومەنی باڵایەو تا ئێستاش بێ جێگیرە؟ ئەی كوا میكانیزمەكانی لێپرسینەوە لە حاڵەتی تێوەگلانی سەرۆك بە گەندەڵی؟  گوتە بەناوبانگەكەی لۆرد ئاكتۆن-تان بەیاد دەهێنمەوە كە دەڵێت "دەسەڵات بە سروشت مەیلی گەندەڵی هەیە، دەسەڵاتی رەهاش بە رەهای گەندەڵ دەبێت." چی دڵنەواییەك هەیە سەرۆكی جوڵانەوەكە بەم هەموو دەسەڵاتەوە گەندەڵی ناكات یان نەی كردووە؟ كەسێك (جا هەركەس بێت)، ئەگەر راستگۆیانە بییەوێت سیاسەت بە خاتری چاكەی گشتی بكات، ئەگەر فریشتە بێت‌و بەیانییان بە دوو شاباڵەوە بفرێت بۆ شوێنی كارەكەی، نابێت دەسەڵاتی رەهای هەبێت‌و نوقتە. ئەم دیبەیتە لە مێژە كۆتای هاتووە.
لەبەر ئەو هۆیانەی باسكران، پێشەمەرجی دووەمی ئارگۆمێنتەكە كە دەڵێت " من پاكم‌و نوێنەرایەتی بەژوەندی خەڵك دەكەم،" لە پەیوەندیدا بە سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێوە كێشەدارە. بەڵگەكان پێمان دەڵێن كە سەرۆكی جوڵانەوەكە دەسەڵاتەكانی زۆر و بێ لێپرسینەوەن. هەروەها پەلەمانتارانی پێشووی جوڵانەوەكە گەواهی ئەوە دەدەن كە سەرۆك دەسەڵاتگەر، ناشەفاف لە بەڕێوەبردنی سیاسەتی دارای بزوتنەوەكە، هەروەها  لە بڕیارداندا ناگەڕاوەتەوە بۆ ئەنجومەنی باڵای جوڵانەوەكە.
كەواتە ئێستا ئێمە دەبێت دەرئەنجامی ئارگۆمێنتەكە قبوڵ بكەین یان رەتی بكەینەوە كە بریتییە لە:
دەرئەنجام: كەواتە دەنگدان/پشتگیریكرنی من (شاسوار)، پشتگیریكردنی بەرژوەندەی خەڵكە دژی نوخبەی دەسەڵاتی گەندەڵ.
ئێوە ئازادن ئەم دەرئەنجامە قبوڵدەكەن یان نا، بەڵام بەراستی بۆ من هەتا دەسەڵاتەكانی سەرۆك ئاوا رەهابێت‌و پەێڕەوی ناوخۆ پێشێلبكرێت‌و جێگیری نەبێت‌و میكانیزمەكانی لێپرسینەوە لە خراپ بەكارهێنانی دەسەڵاتی سەرۆكی جوڵانەوەكە دیارینەكرێت زۆر بەگومانم (سەرەڕای گومانەكانیشم، هێشتا لەو باوەڕدام، هەبوونی جوڵانەوەی نوێ لانی كەم بۆ ئێستا، وەك فشارێك لەسەر یەكێتی و پارتی، بوونی لە نەبوونی باشترە).
بە یادتان دەهێنمەوە، لە دوای كۆچی دوای كاك نەشیروان مستەفاوە، بزوتنەوەی گۆڕان بەرەوە سەرەو لێژبونەوەیەكی ترسناك رۆیشت، تا كار گەیشتە ئەوەیە متمانەی یەك كورسیشی لەلایەن هاوڵاتییانەوە پێنەدرا لە كۆتا هەڵبژاردندا. ئەمە بۆ روویدا؟ بە بۆچونی من، هۆكاری سەرەكی ئەو دەسەڵاتە دارییە رەهایەبوو كە درا بە كوڕەكانی كاك نەوشیروان لە دەرئەنجامی تاپۆكردنی سەرچاوە دارییەكانی گۆڕان لە سەریان. دواتر ئەم دوو ئەم دوو گەنجە ملیۆنەرە، پێشنیار‌و سیاسەتی هەركەسێكیان بەدڵ نەبوایە، پشگیری ماددیان نەدەكردو دەكەوتنە دژی. دەرئەنجامیش بزوتنەوەكە بڕیارەكانی دژی بەرژەوەندی خەڵك بوون، بەمەش بزوتنەوەكە هەم ژمارەیەك سەركردەو كادر،  هەموو بە نزیكەی هەموو جەماوەرەكەی لە دەستدا. ئێستا كە سەرۆكی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، هەر لەسەرەتاوە ئەندام پەرلەمانەكانی خۆی كەوتنە رەخنەكردنی بەوەی مەیلی پاوەنخوازی دەسەڵات، تاكڕەوی، بنەماڵەچێتی‌و ناشەفافی لە بەڕێوەبردنی داراییدا هەیە (هەمان دەردە كوشندەكانی پارتی‌و یەكێتی‌و گۆڕان) (جگە لە كێشە قوڵەكانی پەیڕەوی ناوخۆی جوڵانەوەكەش كە باسم كردن)، چی زەمانێك هەیە، دوای وەرگرتنی دەسەڵات، جوڵانەوەكە غەمی خەڵك بە دەردی بزوتنەوەی گۆڕان نابات؟ ترسی من ئەوەیە، كومەڵگای كوردی بەرەوە گێمی دووەمی دڵشكان‌و سوكایەتكردنی بە ئازارەكانی بڕوات‌و بەخۆشی نەزانێت، دوای ئەوەی گێمی یەكەم لەسەر دەستی بزوتنەوەی گۆڕان‌و كوڕەكانی كاك نەوشیروان گەمەی سیاسەت لە دژی چاكەی گشتی كۆتای هات.