شیكاری: درەو 
ئۆپەراسیۆنەكانی توركیا لە هەرێمی كوردستان لەپێناو شوێن پێقایمكردنی خۆی و دواجار مانەوەی بۆ تا هەتایە، لەگەڵ مانەوەیدا دەیەوێت شەڕی پەكەكە بە كورد بكات لەسەرەتای دروستبونی حكومەتی هەرێمەوە لە 1992 دا توركیا سەركردایەتی كوردی ناچاركرد بە پێشمەرگە شەڕی  پەكەكە بكاتن ئەمڕۆ لەگەڵ بونی دەیان بنكەو بارەگای سەربازیدا دەیەوێت هاوشێوەی 29 ساڵ پێش ئێستا پێشمەرگە شەڕی پەكەككە بكات.

توركیا لەشەڕی كورد - كوردا
بەردەوام لە هەرێمی کوردستان بنکە و بارەگا سەربازیەکانی تورکیا لەزیادبوون و پەرەسەندان، گەورەترین بارەگای نهێنی میتی تورکی لەعێراق، لە هەرێمی کوردستانە، حکومەت و پارت و دەسەڵاتدارانی هەرێم نەک داخستنی ئەو بنکە سەربازیانە نە بووە بە بابەت لایان، بەڵکو تورکیا بووە بە خاوەن ماڵ‌و بەئاشکرا هەژموونی تورکیا بەسەر سیاسەتی حیزبی‌و حکومی هەرێمی کوردستانەوە دیارە.
تورکیا لە سەرەتای دروستبوونی قەوارەی هەرێمی کوردستاندا چەندین جار دەستی هەبووە لە شەری كورد – كورددا  تەنانەت بەشداری کردن لە شەڕی ناوخۆ جا لە نێوان پارتی و یەکێتی بێت یان ئەوان لەگەڵ پەکەکە، ئێستاش سیاسەتی تورکیان بەرامبەر کورد بە گشتی و هەمان سیاسەتی جارانە و (هەوڵەکانی داخستن و گرتنی کادرانی پارتەکانی باکور لە تورکیا، هەوڵدان بۆ شکستهێنان بە ئەزمونی ڕۆژئاوا، هەڵوێستە توندەکانی بەرامبەر ئەنجامدانی ڕیفراندۆمەکەی باشوری کوردستان) دەرخەری ئەو ڕاستییەن، کە تورکیا بە هەمان سیاسەتی ڕابردووی خۆی بەرامبەر کورد بەردەوامە.

ڕۆژی ٦/٦/٢٠٢١ لە هێرشێکی تەم و مژاویدا لە چیای مەتینا لە ناوچەی ئامێدی سەر بە پارێزگای دهۆک بۆ سەر هێزی پێشمەرگە چەند پێشمەرگەیەک شەهید و برینداربوون، ئەم کردەوەیە چەندین کاردانەوەی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی لێکەوتەوە و بەشی زۆری پەنجەی تۆمەت ڕووی لە پارتی کرێکارانی کوردستان بوو ( حكومەت و وەزارەتی پێشمەرگە پەكەكە تۆمەتبار دەكەن). ئەوانیش لای خۆیانەوە لە بەیاننامەیەکدا ڕەتیان کردەوە کە زریپۆشی پێشمەرگەیان بە ئامانج گرتبێت، لە ناوخۆشدا بەشێک لە شارەزایانی سەربازی گومانیان لەسەر شێوازی بەئامانج گرتنەکە دروستکرد، بەوەی کە بە فڕۆکەی تورکیا پێکراوە.
بابەتەکە هەر ئەوە نییە چەند پێشمەرگەک شەهید بوون پارتی کرێکاران شەهیدی کردوون یان فرۆکەکانی تورکیا، ئەمە یەکەم جار نییە حاڵەتی لەو جۆرە ڕوبدات، چاوەڕوان دەکرێت چەندبارەش ببێتەوە.
هەرچۆنێک بێت ئەگەر هێزی تورکیاو پەکەکە لە ناوچەیە نەبن ئەوە ڕوونادات، بەڵام لە ئێستادا زۆربەی فۆکەسەکان لەسەر پەکەکەیە، پارتی دیموکراتی کوردستان و چەندین بەرپرسی سیاسی و سەربازی و ئەمنیان جەختیان لەوە کردەوە کە پێویستە پەکەکە ئەو ناوچانە چۆڵ بکات، بەڵام وجودی تورکیا بەبێ ڕەزامەندی حکومەتی ناوەندی و لە دەرەوەی یاساو ڕێسا نێودەوڵەتییەکان نەبووە بە بابەت، لە کاتێکدا تورکیا خاوەن دەیان بنکە و بارەگا و دەزگای هەوڵگرییە لە هەرێمی کوردستان، بەڵام خواستی ئەوەیە شەڕی پەکەکە بە کورد بکات.

بنکە سەربازیەکانی تورکیا لە عێراق و هەرێمی کوردستان
بەر لە ساڵیك سەرۆکایەتیی کۆماری تورکیا نەخشەی هێزەکانی لە هەرێمی کوردستان لە پێگەکی فەرمی خۆی لە تویتەر بڵاو کردبوویەوە بەڵام لە رۆژی ٦/٧/٢٠٢٠ نەخشەکەی سڕییەو بڕوانە نەخشەی ژمارە (١)، بە پێی نەخشەکە خاڵە سەربازییەکانی تورکیا لە سنووری سۆرانەوە لە باکووری رۆژهەڵاتی هەرێمی کوردستانەوە تاوەکو سنووری زاخۆ لە باکووری رۆژئاوای هەرێمی کوردستان لەخۆدەگرێت، هاوکات سێ خاڵی سەربازیشی لە نزیک هەولێر و باشیک و دهۆک دەستنیشان کردووە. ئەمە لە کاتێکدایە کردنەوەی ئەو بنکە سەربازییانە لەدەرەوەی ڕەزامەندی حکومەتی عێراقدایە و بەشێک لەو بنکانە مێژووی بونیادنیان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی شەڕی ناوخۆی نێوان یەکێتی و پارتی لە ساڵی (١٩٩7) بەدواوە بۆ بەلاداخستنی شەڕی ناوخۆ هاتنە سنورەکەو هەرگیز نەگەڕانەوە.
لەشكركێشی سوپای توركیا بۆ ناو خاكی هەرێم بە پێشیلكردنی سەروەری خاكی عێراق دادەنرێت، بەڵام تا ئێستا عێراق جگە لە هەندێك وردە ناڕەزایەتی، بێدەنگە‌و هەنگاوی كردەیی لەوبارەیەوە هەڵنەگرتووە، چونكە عێراق‌و توركیا لە ساڵی 1982دا رێككەوتنێكیان واژووكردووە، بەپێی ئەو رێككەوتنە تائێستاش هەریەكەیان دەتوانن بەقوڵایی (20 كلم) سنوری خاكی یەكدی ببەزێنن بەبیانوی پاراستنی سنورەكانەوە، ئەوكات ئامانجی سەرەكی رێككەوتنەكە لای توركیا لێدانی (پەكەكە)‌و لای حكومەتی عێراقیش لێدانی شۆڕشی كورد بوو لە باشوری كوردستان.
ساڵی 1995 رێككەوتنێكی تر لەنێوان عێراق‌و توركیا واژووكرا، ساڵی 2007  لەو سەردەمەی كە (هۆشیار زێباری) وەزیری دەرەوەی عێراق نوێكرایەوە، لەبری كۆتایهێنان بە بەزاندنی سنور، مەودای بەزاندنی سنور لە (20 كیلۆمەترەوە) زیادكرا بۆ (25 كیلۆمەتر)، ئەم رێكەوتنانە هەموویان لەسەر داوای توركیا بووەو فشار بووە لەسەر عێراق بۆ وەردەرنانی گەریلاكانی (پەكەكە) لەسەر خاكی عێراق.
لەدوای شەڕی ناوخۆوە بەرەزامەندی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و لەچوارچێوەی هێزی "ئاشتیپارێز" هێزێكی گەورەی توركیا لە 1997 لە بامەڕنێی سەربە قەزای ئامێدی جێگیر بووە، كە لە فڕۆكەخانەیەكی سەربازی‌و (38 دەبابە)و (738 سەرباز) پێكهاتووە.
هەر لە ساڵی 1997دا توركیا سێ بنكەی دیكەی سەربازی لە ناحیەی دێرەلوكی سەربە قەزای ئامێدی كە 40 كم دەكەوێتە باكوری ئەو قەزایەوە كردەوە، هەمان ساڵ بنكەیەكی دیكەی سەربازی لە ناحیەی كانی ماسی سەربە قەزای ئامێدی‌و لە گوندی سێرسی كە 30كم باكوری شاری زاخۆیە، بنكەیەكی دیكەی سەربازی جێگیركرد.

بەپێی زانیارییەکان دەوڵەتی تورکیا زیاتر (٣٠) بنکە و بارەگای سەربازی و هەوڵگری لە عێراقدا هەیە بۆ بەڕیوەبردن و ئەنجامدانی بەشێکی زۆر لە هێرش و دەستدرێژییە سەربازییەکانی لە خاکی هەرێمی کوردستاندا، زۆرینەی بنکە و بارەگاکانی تورکیا بەقوڵایی زیاتر لە ٣٥ کیلۆمەتر بۆ ناو خاکی هەرێمی کوردستان جێگیرکراون. بەشێکیان نزیکتریش لە ناوەندی ئاوایی و شارەکانی وەک دهۆک و زاخۆ و سۆراندا جێگیرکراون. ١٤ لەو بنکە سەربازییانە دەکەونە سنوری پارێزگای دهۆکەوە. بەتەنیا لە سنوری ناحیەی باتیفا و قەزای زاخۆ٣ بنکەی سەربازی دەوڵەتی تورکیا هەیە هەندێک زانیاری رۆژنامەوانی باسی ژمارەیەکی زیاتر لەوەش دەکەن، بەتایبەت لەدوای ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا بۆسەر ڕۆژئاوای کوردستان شاری عەفرین چەند بنکەیەکی سەربازی دیکەی بونیادنا، سەرجەم ئەو بنکە سەربازییانەی تورکیاش دەکەونە هەرێمی کوردستانەوە، لە هەرێمی کوردستانیش لە سنوری ناوچەی زەرددان، ئەو بنەکە سەربازییانەش کە تا ئێستا ئاشکران بریتین لە؛
تەواوی بنكە سەربازییەكانی سوپای توركیا لە خاكی هەرێمی كوردستان، لە نزیكی سنوری نێوان ناوچەی جێنفوزی (پەكەكە)و (پارتی)دان.
بەپێی راپۆرتێكی تۆڕی ناڕەزایەتییەكانی باشوور كە لە مانگی كانونی یەكەمی 2015 بڵاوبوەتەوە، ژمارەی هێزەكانی توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستاندا (3 هەزارو 235) ئەفسەرو سەربازو جەندرمەی سوپای توركیایە لەگەڵ چەندین جۆر چەك‌و تەقەمەنی، بەپێی راپۆرتەكە توركیا  (٥٨) تانك، (٢٧) زرێپۆش، (٣١) تۆپ‌و (٢٦) هاوەن، (١٧) ئاڕبیجی‌و (١٠) دۆشكە، (٤٠) ئۆتۆمبیلی سەربازیی.
بەپێی راپۆرتەكە، سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بەسەر (١٣) بنكەو بارەگای سەربازیدا لەناوچە سنورییەكانی پارێزگای دهۆك جێگیركراون، كە لەناو هەموو بنكە سەربازیەكاندا بەشی هەواڵگریی هەیە:
* گەورەترین بنكەو بارەگای سەربازی توركیا لەڕووی ژمارەی سەربازەوە، لە ناحیەی (كانی ماسی)یە. لەو بنكەیەدا (٥٨٠) سەربازو (٩١) ئەفسەرو (٢٤٠) جەندرمە و  (٣٤٠) هێزی لێدان هەیە.
* گەورەترین بنكەی سەربازی توركیا لەڕووی لۆجستییەوە، سەربازگەی (بامەڕنی)یە دەكەوێتە بەرامبەر ‌ناحیەی بامەڕنی‌. لەناو ئەو بنكە سەربازییەدا گەورەترین یەكەی هەواڵگری سەر بە سوپا هەیە. هەروەها (٣٠) تانك، (٨) زرێپۆش، (٦) هاوەن، (٦) ئۆتۆمبێلی سەربازی تێدایە، جگە لەبوونی ئامێرێكی پێشكەوتووی دەنگگرتن كە بۆ كاری سیخوڕی بەكاریدە هێنن.
* سەربازگەی باتوفا سریەیەكی تایبەتی هەواڵگری لێیە كە لە (٢٠) كەس پێكهاتووە. بنكەی سەربازی ناحیەی باتوفە گەورەترین سەربازگەی هەواڵگریە و دەكەوێتە سنوری ئیداریی قەزای زاخۆوە، (٤٠٠) سەرباز و (٦) تانك و (٢١) زرێپۆش و (١٤) ئۆتۆمبێلی سەربازیی و سێ نازووری تێدایە.
* بنكەی سەربازی (كریبی) لە سنووری قەزای زاخۆ (٤١٤) سەرباز، (٦) تانك، (١٥) ئاڕبیجی، (٢) دۆشكە، (٦) زرێپۆش، (١١) تۆپ، (١٤) ئۆتۆمبێلی سەربازی، و چەندان چەكی سوك و مامناوەندی لێیە.
* سەربازگەی (سینكی) (٨٠) سەرباز و تۆپێكی (١٢٠) ملمی تێدایە.
* سەربازگەی (سیریی) لە سنووری قەزای ئامێدێیە، (٧٥) سەرباز، (٦) تانك، سێ دۆشكا، (٦) هاوەن، (٤) زرێپۆش هەیە.
* سەربازگەی (كوبكی) لە سنووری قەزای ئامێدی. (١٣٠) سەربازی جێگیركردووە لەگەڵ دوو تانك.
* سەربازگەی (قومری) لە ناوچەی مەتینا 70 سەربازی تێدا جێگیر كراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی.
* سەربازگەی كوخی سپی 70 سەربازی تێدا جێگیر كراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی.
* سەربازگەی دەرەی داواتیا لە هەفتانین 70 سەربازی تێدا جێگیر كراوە لەگەڵ ژمارەیەك كەرەستە و كەلوپەلی سەربازی.
* سەربازگەی (سەری زیری)، (٦٠) سەربازی جێگیركردووە.
* سەربازگەی گەلی زاخۆ (34) سەربازی جێگیركردووە.
* سەربازگەی ئامێدی (٤٥) سەرباز بە تەواوی چەك و تفاقی سەربازییەوە جێگیركراون.
* بارەگای دەزگای سیخوری میت لە ناوەندی قەزای ئامێدییە.
* بارەگای دەزگای سیخوری میت لە ناوەندی ناحیەی باتوفە.
* بارەگای دەزگای سیخوری میت لە قەزای زاخۆ لە گەڕەكی بێداری.
* بارەگای دەزگای سیخوڕی میت لە ناوەندی قەزای دهۆك لە گەڕەكی گرێباسی.
* بنكەی سەربازی توركیا لە باشیك.
ئەمە جگە لە ھەبوونی چەند بنکەیەکی سیخوڕی دەوڵەتی تورکیا کە تایبەتە بە کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر ھەرێمی کوردستان و پارت و لایەنە سیاسییەکان و بە تایبەتیش پارتی کریکارانی کوردستان. وەکو؛
１.    پێگەی پاراستن و زانیاریی تورکیا لە ئامێدی، پارێزگای دھۆک
２.    پێگەی پاراستن و زانیاریی تورکیا لە ناوچەی باتۆفە، زاخۆ، پارێزگای دھۆک
３.    پێگەی پاراستن و زانیاریی تورکیا لە ناوی شاری دھۆک

بوونی ئەو بنكەو بارەگایانەی سوپای توركیا لە هەرێمی كوردستان تەنها لە پێناو پاراستنی ئاسایشی توركیا و كۆكردنەوەی زانیارییە لەسەر باشوری كوردستان و بەتایبەتیش لەسەر پارتی كرێكارانی كوردستان، بونی ئەو هێزە هیچ سودێكی بە هەرێم نەگەیاندووە بە جۆرێك لە كاتی هاتنی هێرشی "داعش" بۆسەر هەولێر توركیا ئامادە نەبوو هێز رەوانە بكات، تەنانەت ئامادە نەبوو هێزی ئەو بنكە سەربازیانەش بەكاربهێنێت لەكاتێكدا بنكەی سەربازی بامەڕنێ فڕۆكەخانەی سەربازیەو توركیا دەیتوانی لەوێوە پەلاماری "داعش" بدات.
بەپێی راپۆرتێكی تۆڕی هەواڵی (BBC)، توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستاندا (27) بنكەی سەرباری هەیە، هەندێك سەرچاوەی زانیاری باسلەوە دەكەن ئێستا ئەو ژمارەیە زیادی كردووە بۆ (32) بنكە.

نەخشەی ژمارە (١)
بنکەو پێگە سەربازییەکانی تورکیا لە هەرێمی کوردستان

تورکیا هەر لە عێراق هەرێمی کوردستان بنکەو بارەگای سەربازی نییە، بەڵکو وەک زلهێزێکی ناوچەکە لە چەندین وڵاتی دیکە بنکەی سەربازی هەوڵگری بونیادناوە، بەمەستی پەرەسەندنی هەژموونی سیاسی و سەربازی و هەوڵگری و ستراتیجی و ئابوری و دیبلوماسی و بەگری و کۆکردنەوەی سەرچاوەی هێزی زیاتر و دەستێوەردانی دەرەکی... لە زۆر شوێنیش بووە بە سەرچاوەی گرفت  و کێشە، لە خوارەوە نەخشەی دابەشبوونی بنکە سەربازییەکانی تورکیا لە وڵاتان دەخەینەڕوو.

نەخشەی دابەشبوونی بنکە سەربازییەکانی تورکیا لە جیهان
لەگەڵ گەیشتنی پارتی دادو گەشپێدان لە تورکیا، سیاسەتی دەرەوەی ئەو وڵاتە چەندین گۆڕانکاری گەورەی بەخۆوە بینیوە، گەورەترین گۆڕانکاریش لەم ساڵانەی دوایدا ڕویانداوە کە بڵاوەپێکردنی سوپای تورکیایە بۆ چەند ناوچەیەکی وڵاتانی دەرەوەی خۆی، کە بەشێک بە ڕێککەوتنی دوو لایەنە بووە گوایە بە ئامانجی ڕاهێنان و هاوکاری بووە، بەشێکیی بیانوی مەترسی تیرۆر بووە. 
جگە لە عێراق و هەرێمی کوردستان تورکیا لە چەندین وڵاتی دنیا بنکەو بارەگای سەربازی هەیە؛ ئەوانیش؛
１.    بنکەی سەربازی تورکیا لە قوبرس؛ بنکەی سەربازی دەریایی تورکیان لە قوبرس لە ٢٠ی تەموزی ١٩٧٤ەوە بونیاد نراوە بە بیانوی پاراستنی تورکەکانی قوبرس و زیاتر لە (٣٠) هەزار سەربازی تورکیای تێدایە، جگە لە بوونی فڕۆکەو دەبابە.
２.    بنکەی سەربازی تورکیا لە قەتەر؛ ئەم بنکەیە لە ساڵی ٢٠١٦ بونیادنراوەو (٣) هەزار هێزی سەربازی تورکیا ئەرکی سەربازی تێدا دەبینن لە هەردوو جۆری هێزی ئاسمانی و وشکانی .
３.    بنکەی سەربازی تورکیا سۆماڵ؛ بە فراوانترین بنکەی سەربازی تورکیا دادەنرێت لە دەرەوەی ئەو وڵاتە، لە ساڵی ٢٠١٧ بونیادنراوەو (٢) سەربازی تورکیا لە بنکەیەدان
４.    بنکەی سەربازی تورکیا لە جیبۆتی؛ لە ساڵی ٢٠١٧ەوە بونیادنراوە
５.    بنکەی سەربازی تورکیا لە ئەفغانستان؛ لە چوارچێوەوی هاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی (١٥٠٠) سەربازی تورکی تێدایە 
６.    بنکەی سەربازی تورکیا لە لیبیا؛ ئەم بنکەیە لە ساڵی ٢٠١٩ بونیادنراوەو (٣) هەزار سەربازی تورکیای تێدایە
７.    تورکیا لەسەر خاکی سوریا (١٢) چاودێری هەیە.
８.    بنکەی سەربازی تورکیا لە نێجیریا؛ تورکیا لە نێجیریا بنکەی سەبازی وشکانی ئاسمانی لەو وڵاتە دروستکردووە بەئامانجی ڕاهێنان و هاوکاریکردنی هێزی سەربازی ئەو وڵاتە.

نەخشەی ژمارە (٢)
بنکەو پێگە سەربازییەکانی تورکیا لە وڵاتانی جیهان

راپۆرتی پەیوەندیدار

توركیا‌و پەكەكە لە هەرێمی كوردستان

توركیا شەڕ دەهێنێتە ناوجەرگەی هەرێمی كوردستانەوە