مەترسی لەسەر كیانی هەرێم یان دەسەڵاتی پارتیو یەكێتی؟
2021-03-16 14:55:51
ئەبو كاروان
گەلی كوردستان، لەپێناوی گەیشتن بەمافە ڕەواكانی، لەنێویاندا بەرجەستەكردنی دیموكراتی، دەستەبەركردنی ئازادیەكان، سەروەری یاسا، مافی هاوڵاتیبوون، مافی مروڤو تاد، ساڵانێكە خەباتو بەرخوردانی بۆ دەكات، ساڵانێكە دژی داگیركەران تێكۆشاوە لەپێناو ڕزگاربوون لە داگیركەرانو سەربەخۆیی.
لەدوای ڕاپەڕینی گەلی كورستان دژی ڕژێمی بەعس لە ئازاری 1991و دواتریش كۆڕەوی ملیونی خەڵكی كوردستان بۆ سەر سنوورو ڕەتكردنەوەی مانەوە لەژێر دەسەڵاتی بەعس دا، ئەوەبوو لەئاكامدا ئەنجومەنی ئاسایشی سەربە نەتەوەیەكگرتوەكان بریاری ژمارە "688 لە 5/1994" دەركرد، ئەمەش بەمەبەستی پاراستنی خەڵكی كوردستان لە دڕەندەیی ڕژێمی بەعس، كە خۆی لەخۆیدا بووە هوكاری یەكەمی دامەزراندنی قەوارەی سیاسی لە هەرێمی كوردستان كە هەڵبژاردنی پەرلەمانو دروستبوونی یەكەم كابینەی حكومەتی كوردستانی بەدواداهات. پارتیو یەكیتی هەر لەسەرەتاوە بەساختەكاری دەستیان پێكرد.
ئیدی لە هەڵبژاردنەكانەوە بگرە هەتا ساختەكردن لە كاری دامەزراوەكانداو حوكمی فاشلی (فیفتی بە فیفتی).
جێگەی خۆیەتی ئاماژە بەوە بدەم كە چۆن لەیەكەم هەڵبژاردندا ساختەیان كردو لەسیاقی سرووشتی خۆی دەریان كرد، دەبینین لەوكاتەوە تا ئێستا ساختەكاری لە هەڵبژاردندا لەلایەن ئەو دوو حیزبە بووەتە كەلتوورو بەردەوام پەیڕەوی دەكەن.
ئەم دۆخە ناسرووشتیە درێژەی كێشا تا شەڕی ناوخۆو كلكگریدان لەگەڵ بەعسو وڵاتانی دەوروبەرو دووئیدارەییو بەحزبیكردنی دەسەڵاتەكانو بەرتەستكردنەوەی ئازادییەكانی بەدوودا هات. هەر هەموو ئەوانە وایكرد كە قەوارەی سیاسی هەریمو حكومداریو كیانەكەی ببیتە كیانی دوو حزبی فەرمانڕەوا، یا ڕوونتر بڵێین هەمووی لەلایەن ئەو دوو حیزبەوە قۆرخ كرانو شتێك یا كیانێك نەما بەناوی (كیانی دەسەڵاتی سەربەخۆی خاوەن هەیبەتو ڕێز). هەرلایەنو كەسێك ڕەخنەی لەم شێوازە بەڕێوەبردنە بگرتایە، ئیدی بەشیوازی جۆراوجۆرو لەژیر پەردەی (شەرعیەتی دەسەڵاتداری) بەتووندی وەڵام دەدرایەوە. یا سەركووتدەكرا.
لەدوای پرۆسەی ڕووخانی ڕژێمی بەعسو ڕاكەڕاكەی سەركردەی حزبەكان بۆ بەغدا بۆ بونیاتنانەوەی عێراقی نوێو وەرگرتنی پلەو پوستو پارە، ئەوەبوو لەدوای ڕێككەوتن لەسەر دەستوری عێراقو تۆماركردنی مافەڕەواكانی هەریمی كوردستانو شەرعیەتدان بە دەزگا فەرمییەكانی هەرێم لەچوارچێوەی دەستوردا، قەوارەی هەرێم دانی پیانراو مامەڵەی لەگەڵدا كرا وەك هەرێمێكی فیدراڵ.
لەكاتێكدا بەكردەیی دەسەڵاتدارانی هەرێم پێشتریش فاشیل بوون لەئیدارەدانو بەڕێوەبردندا، میللەتیان تۆشی نەهامەتیو بێزاریو بێكاری كرد، سەدان نموونەی زۆڵمو ستەمی دەسەڵاتی سەپێنراو لەیادەوەری هاوڵاتیاندا بوونیان هەیە. لەم كاتدا بۆ بەردەوامی حوكمڕانییانو پەردەپۆشكردنی شكستەكانییان وە لەژیر ناوی مەترسی لە ناوچوونی قەوارەی هەرێم، ئەم قەوانە سواوە لێدەدەنەوەو بەمەش دوو ئامانجیان هەیە، یەكەم ترساندنی هاوڵاتیان، دووەم سەركووتكردنی هەموو دەنگێكی ناڕازی.
ئەوەی لای خەڵكی كوردستان ڕوونە ئەوەیە كە دەسەڵاتی دووحیزب هیچ حسابێك بۆ هاوارو دڵسۆزی خەڵكی ئازادو پێشكەوتنخواز، سیاسەتمەداری پاكو سەدان ڕۆشنبیری دڵسوز ناكەنو بەهەند وەریان ناگرن، بەڵكو تەنها كویلەو گۆیڕایەڵە بەرژەوەندخوازەكانو ڕابردوو ناپاكو جاشو كۆنە بەعسی لایان گرنگەو جێگەی متمانەن.
مەترسی لەناوچوونی قەوارەی سیاسیو یاسایی هەرێمی كوردستان لە بەردەوامبوونی دەستیوردانی حزبی لەكاروباری دادگاكانو سەربەخۆ نەبوونی دەسەڵاتی دادوەریو گەندەڵیو بەرتەسكردنەوەی ئازدییەكانو تەشەنەكردنی بێكاریەوە سەرچاوە وەردەگرن، نەك لە دەربڕینی ناڕەزایی دڵسۆزانەی خەڵك لێرەوە لەوێ.
بەڕوونیو ڕاشكاوی دەڵێم تا ئەمڕۆش سیاسەتی دەسەڵاتی هەرێم لەبەرژەوەندی وڵاتە زلهێزەكانو وڵاتانی ئەقلیمییەو هیچكام لەو دەوڵەتانە هەڕەشەی لێنەكردووینو قبوڵی تێكدانی ناكەنو لەبەر خاتری بەرژەوەندییەكانییان دەیپارێزن. ڕاستییەكیش هەیە دەبێ بگوترێ، سەرەڕای ناكۆكییەكانمان لەگەڵ بەغدا ئەوانیش داوای گوڕینی دەستورو نەمانی ئەم قەوارەیەیان نەكردوە، ئیتر ئەم هەڵایە بۆچی؟ گەر دەسەڵات ڕاستدەكات با ئەو هێزو لایەنانە ئاشكرا بكات كە مەترسین بۆسەر هەرێمەكەمان، چونكە مافی هاوڵاتیانە ڕاستیەكان بزانن، دەنا بەسە خۆڵكردنە چاوی خەڵك، بەسە یاریكردن بەهەستو سۆزی خەڵك، بەسە ترساندنی خەڵك لەژێر پاساو و ناونیشانی هیچو پوچدا. لەوەش گرنگتر ئەوەیە ناكرێتو نابێت خەڵكی كوردستان، حزبو لایەنە سیاسییەكان بە چەپو ڕاستەوە، لەژێر پاساوی بێ بنەمای داكۆكیكردن لە ئەزموونو كیانەكە، لەسەنگەری داكۆكیكردن بن لەم دەسەڵاتە ناشەرعیە، چونكە بەو هەڵوێستە چەوتەیان بمانەوێو نەمانەوێ دەچنە سەنگەری دەسەڵاتەوە، چونكی ئەوان پێش دەسەڵات باش دەزانن كە كیانەكەمان لەمەترسیدا نیە، بەڵكو ئەوانەی مەترسین بۆ ئەم كیانە، خودی دەسەڵاتدارانو سەركردەكانیانن.