لەپێناو ون نەبوونی حەقیقەتەكان
سەرتیپ وەیسی كەریم
هەموو ئەو نوسینانەی لەبارەی مردنی (د.فرسەت سۆفی) بڵاودەكرێنەوە،‌ تاوەكو ئێستا بە دوو ئاڕاستە بووە، ئاڕاستەی یەكەم گروپێك دەیانەوێ ئەو پەیامە بگەیەنن كە خەڵكی خۆشەویست‌و چاك‌و پاك، پارتی دەیانكوژێت‌و پارتی بكوژی خەڵكی باشە. ئاڕاستەی دووەم ئەو خەڵكە مشەخۆرو گەندەڵانەی ناو پارتین، كە دەیانەوێ وانیشانی پارێزگاری داهاتوو، یان هەر كەسێكی دیكە بدەن، كە بیەوێ چاكسازی بكات، یاخود بچێتە شوێنەكەی ناوبراو ئەگەر‌ لەگەڵیان نەبێت، وەكو فرسەت سۆفی، پارێزگاری هەولێر ئەگەری كوشتنی هەیە.
تاوەكو ئێستا هیچ میدیاو رۆژنامەنوسێكم نەبینیوە، بە بەڵگەی دۆكۆمێنت‌و زانیاری لۆژیكی‌و پزیشكی، لە چوارچێوەی كارێكی بنكۆڵكاری، بەدواداچوون بكات‌و ئەوەمان بۆ بسەلمێنێت، كە فرسەت سۆفی كوژراوە، یاخود بە نەخۆشی كۆرۆنا كۆچی دوایی كردوە ؟

زانیاری‌و بەڵگە پزیشكییەكان لەبارەی نەخۆشییەكەی پارێزگاری هەولێر
بەپێی بە دواداچوونێكی پزیشكی (لەڕێگەی نەخۆشخانە‌و ئەو كەسانەی لێوەی نزیك بوون لە پزیشكان‌و پەرستاران‌و هاوڕێ‌و كەسوكارەكەی)، فرسەت سۆفی لەسەرەتادا كە تووشی نەخۆشی كۆرۆنا دەبێـت، بۆ ماوەی دە رۆژ بەبێ دەنگی خۆی كەرەنتینە دەكات، بەڵام دوای ئەو چەند رۆژە دووبارە بە پشتبەستن بە رێنماییە پزیشكییەكان دەست بە كاركردن دەكاتەوە. بەوتەی نێچیرڤان بارزانی‌و بەشێك لە پزیشكەكان دوای ئەو دە رۆژ فرسەت سۆفی دووبارە تووشی نەخۆشییەكە بۆتەوە، بەڵام لەڕاستیدا نەخۆش كەوتنەكەی بەوشێوەیە نەبووە كە باس دەكرێت، چونكە هیچ توێژینەوەییەكی پزیشكی نییە بیسەلمێنێت، ئەو ماوەیە چەندە بۆ ئەوەی كەسێك دووجار تووشی ڤایرۆسی كۆرۆنا بێت، بەڵكو بۆچوونی راست زیاتر ئەوەیە جاری دووەم هەر درێژكراوەی نەخۆشییەكەی جاری یەكەم بوە، چونكە نێوانی هەردووجارەكەدا زۆر نەبووە. (بەشێك لە توێژینەوەو پزیشكانیش ئاماژەبەوەدەكەن، دەكرێت جاری یەكەم بە سووكی بیگرێت، جاری دووەمیش بە توندی).
بەپێی بەدواداچوونەكان (نامەی دەنگی) پارێزگاری هەولێر لەدوای بە سووك وەرگرتنی نەخۆشیەكە، بۆ جاری یەكەم قەناعەتی لەبارەی كوشندەیی ئەو نەخۆشییە گۆڕابو، پێیوابوو تێپەڕاندنی ئاسانەو خەڵكیش تازە لەسەر بارودۆخەكە لێ ڕاهاتوە، بەڵام لەدوای چەند رۆژێك لە نەخۆشییەكەی یەكەم جار بەهۆی گوێ پێنەدان بە رێنمای پزیشكان، دووبارە ڤایرۆسەكە لە لەشی سەریهەڵداتەوە، سەرەتا بە كۆخەیەكی سووك دەست پێدەكات، هاوكات لەگەڵ خۆی‌ (ویسالی خێزانی)و بەڕێوبەری نوسینگەكەی خۆی‌و دەوروبەرەكەی تووشی ڤایرۆسەكە دەبن.
هاوڕێ نزیك‌و هاوكارەكانی چەند جارێك دكتۆر فرسەتیان لەو كۆخەیە ئاگاداركردبوویەوە، بەڵام ناوبراو ئاماژەی بەوەكردبو، كە هەستیاری قورگی هەیە، چونكە چەند رۆژێك بەر لەوەی تووشی كۆخە بێت، سەردانی كارگەیەكی بەهاراتی لە هەولێر كردووە.
دوا بە دوای توندبوونی كۆخەكەی‌و ئیهمالكردنی نەخۆشییەكەی، پزیشكەكان بۆ ماوەی دوو رۆژ چارەسەری نەخۆشی رەبۆی بۆ دەنووسن، بەڵام لەگەڵ دەركەوتنی سەرجەم نیشانەكان، ناچار پشكنینیی (پی سی ئاڕ) لە تاقیگەی ناوەندی هەولێر ئەنجامدەدات، دەرەنجامەكەی پۆزەتیڤ دەبێت، بۆیە بە ناچاری دەچێتە نەخۆشخانە.
بە‌پێی قسەی پزیشكان‌و پەرستارو كەسوكارو ئەو كەسانەی لەو ماوەیەدا لەگەڵیدابوون، پارێزگاری هەولێر سەرجەم نیشانەكانی نەخۆشی كۆرۆنا لە (كۆخەو نەمانی ئارەزوویی خواردن‌و بێ تاقەتی‌و ئازاری لەش ...هتد) تێدا بووە، سەڕەرای ئەوەش بەشێكی زۆر لە سیییەكانی تووشی هەوكردن ببوو.
فرسەت سۆفی بەرلەوەی بچێتە نەخۆشخانەو لەچاودێری چر بخەوێندرێت، جۆرێك لە ئیهمالی پێوە دیاربو، تەنانەت لە وەرگرتنی چارەسەری پزیشكیش وەك پێویست نەبوە، زۆرجار رەتیكردۆتەوە چارەسەرییەكان بەكاربهێنێت، چونكە لەڕووی دەروونیەوە جۆرێك شلەژان‌و ترسی هەبو، بەردەوامیش كەلە‌ڕەقی دەكرد، تەنانەت رەتیكردۆتەوە بیبەنە هیچ وڵاتێك بۆ چارەسەر.
لەكاتی نەخۆشییەكەی، بەردەوام مەسعود بارزانی‌و سەرۆكی هەرێم‌و حكومەت، لەسەر هێڵ بوون، ئەوان لەگەڵ ئەوەدابوون زووتر ببرێتە دەرەوە، بەڵام هەر رەتیدەكردەوە بچێتە دەرەوەی وڵات، چونكە تاوەكو 48 كاتژمێر بەر لەوەی بێهۆش بێت ئەو ئامادەیی نەبو‌، بەڵام دواجار بارزانی لەڕێگەی راوێژكارێكی خۆی، كە كەسێكی نزیكی فرسەت سۆفی بووە، ئاگاداری كردۆتەوە كە ئەوە دوا بڕیارى خۆیەتی دەبێت بگەیەندرێتە نەخۆشخانەیەكی دەرەوە.
فرسەت سۆفی خودی خۆی هیچ كات لە سیستەمی تەندروستی هەرێمی كوردستان، بەتایبەت لە تەندروستی هەولێر رازی نەبو، هەموو هەوڵێكیشی ئەوەبو گۆڕانكاری لە سیستەمی تەندروستی هەولێرو ژێرخانی كارەبای هەولێر بكات، چونكە ئەو كەرتانە‌ بەراورد بە شارەكانی دیكە كێشەی زۆری هەبو.
كەواتە؛‌ بەپێی بە دواداچوونە پزیشكییەكان، هیچ جۆرە بەڵگەیەكی پزیشكی نییە، كە فرسەت سۆفی كوژرابێت، بەڵكو راستییەكەی ئەوەیە، كە ناوبراو هاوشێوەی هەر كەسێكی دیكە بەهۆی ئیهمالی‌و گوێ پێنەدان‌و بە توندی گرتنی نەخۆشییەكە هۆكاربوون بۆ مردنی.

بۆچی فرسەت سۆفی هیچ هەڕەشەیەكی كوشتنی لەسەر نەبو؟
فرسەت سۆفی بەر لەوەی ببێتە پارێزگاری هەولێر، بەوپێیەی لە لیژنەی چاكسازی بو، دەسەڵاتی زۆر زیاتر وەك ئەوەی پارێزگار بو، چونكە لەو سەردەمەی پارێزگار نەبو، لەسەر ئاستی حكومەت‌و وەزارەتەكان و لە ئاستی پارێزگاكانی دیكە، خەریكی كاركردن بوو لەسەر دەیەها دۆسیەی گەندەڵی، بەبێ ئەوەی رووبەڕووی هیچ هەڕەشەیەكی گەورە ببێـتەوە.
فرسەت سۆفی بەشێوازێك كاری لەسەر دۆسییەكان دەكرد، كەمجار هەبوو تووشی پێكدادان بێت لەگەڵ بەرپرسی زۆرباڵا، تاڕادەیەكی زۆریش نەیدەتوانی دەست بۆ دۆسیەی گەورەو ئاڵۆز ببات، بەتایبەت ئەوەی پەیوەندی بە ماڵی بارزانیەوە هەبو، لەسەر دۆسییەكانی دیكەش بە تەواوی دەسەڵاتی لەلایەن ماڵی بارزانیەوە پێدرابو.
كاتێكیش فرسەت بووە پارێزگار، بەراورد بە پۆستەكەی پێشووی، دەسەڵاتەكانی كەمبوونەوە، تەنها لەسەر ئاستی هەولێر دەستی بۆ هەندێ دۆسییە دەبردو گۆڕانكاری‌و چاكسازی ئەنجامدەدا، بەڵام ئەو دۆسیانە ئەوەندە ترسناك نەبوون، تا نەوێرێت دەستی بۆ بەرێت. كاتێك بووە پارێزگار توانی ژمارەیەك گرێبەست‌و مامەڵەی نایاسایی پارێزگاری پێشوو هەڵوەشێنێتەوە، لەگەڵ لابردن‌و گۆڕانكاریكردن لەسەر ئاستی حكومەتی خۆجێی هەولێرو چەند بەرنامەیەكی دیكەشی لە گۆڕینی بەرپرسانی ئەو سنوورە هەبو.
لێرە دوو نموونە دەخەمەڕوو، بۆئەوەی زیاتر روون ببێتەوە، كە فرسەت سۆفی سیاسەتی كاركردنی بەشێوەیەك بو، كە هیچ كات نەیدەویست پێكدادان لەگەڵ كەسانی باڵاو دەست رۆیشتن لەسەر كارەكانی رووبدات.
بۆ نموونە: لە كۆتایی پارساڵ‌و سەرەتای ئەمساڵدا، پارێزگاری هەولێر هەڵمەتی بڕینی كارەبای سەرپێچیان لە هەولێر دەستپێكرد، یەكێك لەو ماڵانەی كە لیژنەكە چووە سەر ماڵیان، ماڵی (كوڕی گەورەی فازڵ میرانی) بو، لە گەڕەگی دۆلاراوەی هەولێر، دوای ئەوەی پاسەوانەكان رێگری لە لیژنەكە دەكەن‌و ئاگاداری پارێزگار دەكەنەوە، كە كارێكی لەمشێوەیە هەیە، ناوبراو راستەوخۆ تەلەفۆن بۆ (فازل میرانی) دەكات‌و بە زمانێكی نەرم‌و شیرین پێی دەڵێت، كە ئەو كراوەتە پارێزگار بۆئەوەی خزمەت بكات‌و چاكسازی بكات، ئەویش پێویستە یەكەم كەس بێت هاوكاری بكات، بۆیە واباشە‌ رێگە بەو لیژنەیە بدەن كارەبای سەرپێچییەكەی ماڵی كوڕەی ببڕێت. فازڵ میرانیش قبوڵی داواكەی دەكات، بۆ ئەوەی بچنە ژوورەوەو كارەباكە ببڕن، دوای هەفتەیەكیش داوا لە پارێزگار دەكات ئاسانكاری بكەن بۆ بەستانی پێوەری كارەبا.
فرسەت سۆفی نەیدەویست تووشی هیچ پێكدانێك بێت، هەمیشە رێگەیەكی دەدۆزیەوە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ دۆسییە قورسەكان، بۆ نموونە لە گەڕەكی مامۆستایانی هەولێر برایەكی لێپرسراوی یەكەی هەشتای پارتی زیادەڕەوەی كردبووە سەر زەوی باخچەیەكی گشتیی، دوای پەیوەندیكردن بە لێپرسراوی یەكەی هەشتا بەو زمانەی خۆی هەیبوو لەماوەی هەفتەیەكدا زێدەڕەوییەكەی لابرد.

بۆچی هیچ بەرپرسێك نەیدەتوانی هەڕەشە لە پارێزگار بكات؟
دوای ئەوەی فرسەت سۆفی ماوەی پەرلەمانتاری تەواو دەبێت، بە فعلی ئارەزووی گەڕانەوەی بۆ زانكۆ هەبو، هەربۆیەش مامەڵەی خانەنشینی رەتكردەوەو دواجاریش گەڕایەوە زانكۆ. بەر لەوەی مەسرور بارزانی ببێتە سەرۆكی حكومەت هەریەك لە (مەسعود بارزانی‌و مەسرور بارزانی و نێچیرڤان بارزانی) كۆك بوون لەسەر ئەوەی دەبێ پۆستێكی نوێ وەربگرێت. ئەو پۆستانەی بۆی پێشنیاز كرابوو، بریتی بوون لە: (سەرۆكی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران، وەزیری خوێندنی باڵا، پارێزگاری هەولێر)، بەڵام دواجار داوایان لێكرد ببێتە پارێزگار.
بەچەند رۆژێك لەوەی مەرسومی هەرێمی بۆ دەربچێت، مەسرور بارزانی بانگی نوسینگەكەی خۆی دەكات‌و دوای ئەوەی لە باوەشی دەگرێت‌و پێی دەڵێت: هەموومان لەسەر ئەوە كۆكین ببیتە پارێزگار، چونكە بەلای من پۆستی پارێزگار تەنها لە پۆستی سەرۆكی حكومەت گەورەتر نییە، بۆیە پێمان باشە قبوڵی بكەیت‌و  بەتەواوی دەسەڵاتەوە.
بە چەند كاتژمێریكیش بەر لەوەی دەست بەكاربێت، بارزانی داوای بینینی دەكات، بە ئامانجی ئەوەی پەیامێك بۆ هەموو پارتییەكان بنێرێت، كە خودی خۆی لەپشتی دانانی فرسەت سۆفیەوەیە.
لەو دانیشتنە دوو قۆڵیەدا، كە دواتر لەسەر داواكاری مەسعود بارزانی وێنەكەی بڵاوكرایەوە، بارزانی بە فرسەت سۆفی راگەیاندبو، كە تەواوی دەسەڵاتی هەیە لەو پۆستەدا، هەركاتێكیش یەكێك لە بنەماڵەكەی فشاری لەسەر كرد، دەتوانێت لە رێگەی تەلەفۆنە تایبەتەكەی ئاگاداری بكاتەوە.
فرسەت سۆفی، ئەوەندە كەسێكی نزیك و دڵسۆز‌و باوەڕپێكراوی ماڵی بارزانی بوو، كەم رۆژ نەبوو یەكێك لەو سێ كەسە (مەسعود بارزانی‌و نێچیرڤان‌و بارزانی) نەیبینن‌و پەیوەندی تەلەفۆنی نەبێت، بۆیە هیچ كەس‌و گروپ‌و بەرپرسێكی پارتی نە دەیتوانی فشارو هەڕەشەی كوشتنی بكات.
فرسەت سۆفی پێیوابو، مەرجەكانی بۆ بوون بە پارێزگاری هەولێر لەلایەن بارزانی قبوڵ كرا، لەو ماوەیەدا هیچ كەسێك لە ماڵی بارزانی فشارو هەڕەشەی لێنەكردبوو‌. بۆ نموونە لە ئەمساڵدا، ناوبراو لەگەڵ سەرمایەدارێكی هەولێری نزیك لە یەكێك لە براكانی مەسعود بارزانی، ( كە بە چەند هەزار مەتر زەوی لەبەردەم پرۆژەكەی خۆیدا زێدەڕەوی كردبو) كێشەی هەبوو ، دواجاریش پارێزگاری هەولێریش لەسەر قسەیەكی ئەو سەرمایەدارە روونكردنەوەیدا. برایەكەی بارزانی تەلەفۆن بۆ پارێزگار دەكات و بەبێ ئەوەی هیچ فشارێك بكات، شەفاعەتی بۆ ئەو سەرمایەدارە كردبو، كە ئەو وەبەرهێنەرە كوڕێكی چاكەو ئەو ناكۆكییەش بەهۆی لێكتێنەگەیشتن بوە. بەپێی قسەو گێڕانەوەی خۆی لەماوەی ئەو ساڵەدا، هیچ كەس لە ماڵی بارزانی نەوێراوە فشاری لێبكات.

دەرەنجام:
كۆمەڵێك مردنمان بە درێژای مێژووی سیاسی هەرێمی كوردستان بینیوە، كە بەشێكی زۆریان بەبێ بوونی هیچ بەڵگەیەك لەسەر بنەمای "تیۆری پلانگێڕی" تۆمەتی كوشتنیان دراوەتە پاڵ، ئەو مردنەی فرسەت سۆفی بەپێی هەموو بەڵگە‌و بە دواداچوونەكان، ‌ ئەگەری كوشتنی زۆر زۆر لاوازە، مردنەكەی هەروەكو كەسێكی ئاسایی بەهۆی كۆرۆناوە بوە، بۆیە ناكرێ ئەو بابەتە بەبێ هیچ بەڵگەیەك ببێتە كەرەستەیەكی میدیایی بۆ لێدان‌و ونكردنی حەقیقەتی رووداوەكان، چونكە دەرەنجامی ئەو نوسین‌و قسانە هەرشتێك بێت، فرسەت سۆفی لەڕووی ئامانج‌و شێوازی كاركردنەوە، لە زۆربەی بەرپرسانی دیكەی پارتی جیاوازبو، ئەگەرچی پارتیش بو گوێڕایەڵ‌و دڵسۆزی حزبەكەی بو، بەڵام لە باشترینەكانی‌ نێو خراپەكانی پارتی بو، لە كاركردنیشدا حزبایەتی كاریگەرییەكی ئەوتۆی لەسەر نەبو. سەرەنجامی ئەو قسانەشی لە ناوەوەو دەرەوەی پارتی لەسەری دەكرێن، هەموویان باشی‌و چاكی ئەو نیشان دەدەن.