ئەگەرەكانی بەردەم حكومەتەكەی كازمی

2020-07-19 08:32:53

د. سەنگەر سەید قادر

كازمی لە ماوەی یەك هەفتەدا سەردانی سێ وڵاتی گرنگی ناوچەكە و جیهان دەكات كە ئەم وڵاتانە میحوەری سەرەكی كێشەكانی ناوچەكان و سەرچاوەی ئاڵۆزی و ململانێكانن لە عێراق و سەرەتای سەردانی كازمی بۆ سعودیەدەبێت و ڕۆژی دووشەمە دەگاتە سعودیە نامەیەكی لە ڕێگا جەواد زەریفەوە پێگەشتووە بۆ ئەوەی بیگەیەنێتە بن. سەلمان، بۆ ڕۆژی دوای سەردانی تاران دەكات و ڕۆژی هەینیش سەردانی واشنتن دەكات

ئەم سەردانانانەی كازمی یەكەم. سەردانی دەرەكی و تاقیكردنەوەیەكی گەورەیە لەبەردەم دبلۆماسییەتی كازمی دا چونكە

١- كازمی لەسەردانەكانیدا دۆسیەی عێراق و كێشەئابورییەكان و سنوردانان بۆ دەستێوەردانی دەرەكی لە كاروباڕی ناوخۆی عێراقدا لەگەڵ دەسەڵاتدارانی سعودیە و ئێران و واشنتن گفتووگۆ دەكات

٢- ئەركێكی دیكەی كازمی بریتی دەبێت لە نێوەند گیری لە نێوان ئەمەریكا و ئێران و سعودییەدا

ئامانجی سەردانی زەریف بۆ بەغداد:

بەرەبەیانی ئەمڕۆ جواد زەریف گەشتە بەغداد و بڕیارە لەگەڵ سەرۆك كۆمار و سەرۆك وەزیران. و سەرۆكی پەرلەمان بەرپرسانی حەشد و هێزە شیعییەكاندا كۆببێتەوە لەكاتێكدا بڕیارە كازمی پاش دوو ڕۆژی تر سەردانی تاران بكات

زەریف بۆچی لە بەغدادە:
١- جواد زەریف نامەیەكی تایبەتی خامەنەئی ڕادەستی كازمی دەكات بۆ ئەوەی بە سعودیە و واشنتنی بگەیەنێت

٢- سەردانەكەی جواد زەریف دوای ئەوەهات كە كازمی ڕەتیكردەوە سەرەتا سەردانی تاران بكات بۆیە زەریف پیش سەردانەكەی كازمی سعودیە گەشتە بەغداد بۆ ئەوەی هۆشداری بداتە كازمی لەوەی كە ڕەچاوی بەرژەوەندی ئێران بكات ولە گرێبەستەكانی لەگەڵ سعودییەدا بەتایبەت لەكەرتی ووزەدا

٣- ئامانجێكی دیكەی زەریف گوێگرتنە لە هێزە شیغەكانی عێراقی پێش سەردانی كازمی بۆ تاران بۆ ئەوەی بەرچاوو ڕوون بن لە تاران لەكاتی گفتووگۆ لەگەڵ كازمی دا

٤- بەشێكی تر لە ئامانجی سەردانی زەریف پەیوەستە بە گۆڕانی هەڵوێستی بەشێك لە هێزە شیعەكان كە مەترسیان. هەیە لە لاوازكردنی بەرەی ئێران. لە عێراق و چوونەتە بەرەی ئەمەریكا

- كازمی دەتوانێت ئێران و ئەمەریكا ئاشت بكاتەوە؟

مستەفا كازمی لە دوو مانگی دەسەڵاتیدا بە ھەڵوێست و لێدوان و سەردانەكانی بۆ دەزگا ئەمنیەكان و كۆنترۆڵكردنی دەروازە سنورییەكان و بڕینی مووچە نایاساییەكان ئەزموونێكی نوێی لە حكومڕانی نیشانی عێراقیەكان دا كە حكومەتێكی ئەمنی بەهێز لە ڕێگایە بەڵام ئەوەی جێگای پرسیارە ئایا كازمی ئەو پیاوە بەهێزەیە یان دەیەوێت وانیشان بدات كە سەركردەیەكی جیاوازەو فریادڕەس و بەدیھێنەری خەونی عێڕاقیەكانە؟ ئایا كازمی لە ڕاستیدا ئەو سەركردە فریادڕەسەیە كەلە میدیادا وێنادەكرێت؟ ئایا كازمی دەتوانێت سەروەری عێراق بپارێزێت و نێوەند گیری لە نێوان. ئەمەریكا و واشنتندا بكات ؟ چۆن باڵانسی بەرژەوەندی هێزە ناوچەی و جیهانییەكان لە عێراق ڕادەگرێت؟ هەڵوێستی كورد چی دەبێت؟ ئایندەی عێراق بە كوێ دەگات؟ وەڵامی ئەم پرسیارانە لەم كورڕە شیكاریەی دا دەخەینە ڕوو:

كەسایەتی كازمی:-
مستەفا كازمی كە لە خێزانێكی شیعەی ناسریەیە لە ساڵانی نەوەدەكاندا وەك نووسەروو چالاكێكی سیاسی دژی ڕژێمی بەعس دەركەووتوە و لە خێزانێكی ناسراوی شیعیە و زاوای مەهدی عەلاقی سەركردەی حیزبی دەعوەوەیە و لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس وەك ڕۆژنامەنووس و نووسەرێك دەركەوتووە و كە لە چەندین ڕاگەیاندنی كوردی و عەرەبی و ئەمریكیدا كاری كردووە دواتر ئەمریكیەكان ئەركی كۆكردنەوەو تۆماركردن وئەرشیفكردنی بەڵگەنامەو تاوانەكانی سەردەمی بەعسیان پێسپاردووە
و بەشداری لە چەندین پرۆژەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكادا كردووە لە عێراق ھەتا ئەم قۆناخە كازمی وەك كەسێكی نادیار لە كایەی حكومڕانی عێڕاق دەركەووتوە.

كازمی و ئەمریكا:-

مێژووی پەیوەندیەكانی كازمی و ئەمریكا دەگەرێتەوە بۆ كۆتای ساڵی ٩٠كان كە وەك كەسایەتیەكی ئۆپۆزسیۆنی عێڕاقی بانگھێشتی كۆنگرەی ئۆپۆزسیۆنی عێڕاقی لە واشنتۆن كراوە دواتر بەشداری لە كۆنگرەی ئۆپۆزسیۆنی عێڕاقی لە بەیرووت كردووە.

لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعسەوە بەژداری لە چەند پڕۆژەیەكی باڵیۆسخانەی ئەمریكی لە عێڕاق كردووە و تا ئەوكاتەی وەك بەڕێوبەری دامەزراووەی (بیری عێڕاقی) كە دامەزراوەیەكی ئەمریكی بوو دەسنیشانكراوە دواتر كازمی بوو بە كەسایەتیەكی نزیك لای ئەمریكیەكان و وە بەشێك لە نەیارەكانیشی وەك سیخوڕی ئەمریكا ناویدەھێنان.

كازمی و وڵاتانی عەرەبی:-

كازمی لە ساڵی ٢٠١٢دا باس لە گرنگی پەیوەندیەكانی عێڕاق دەكات لەگەڵ وڵاتانی عەرەبیداو بەتایبەت لەگەڵ سعودیەدا ھەروەھا ئەوكاتەی پۆستی سەرۆكی دەزگای ھەواڵگیری عێڕاقی وەرگرت ڕۆڵێكی یەكلایكەرەوە سەرەكی ھەبوو لە درووستكردنەوەی پەیوەندی نێوان عێڕاق و سعودیەدا كەلە سەردەمی مالیكیدا پەیوەندیانە گرژی و ئاڵۆزی تێكەوت.

بەھەمان شێوە كازمی ئەندازیاری ڕێكەوتنی ئازادكردنی میرە قەتەریەكان بوو كەلە عێڕاق و لەلایەن حەشدی شەعبیەوە ڕەفێنرابوون كەبە نێوەندگیری ڕاستەوخۆی موستەفا كازمی ئازادكران.

ئەوەی كە زۆر گرنگە پەیوەندی و هاوڕێیەتی كازمی و بن سەلمانە كە دۆستێكی زۆر بەهێزیان. هەیە و ئەمەش كار ئاسانی بۆ كازمی دەكات لە نزیكبوونەوە لە سعودیە و هەوڵی نێوەندگیری لەنێوان سعودیە و ئەمەریكا

كازمی و ئیسرائیل:-

ئەگەرچی ھیچ بەڵگەیەكی سەلمێنراو لەسەر پەیوەندیەكانی كازمی و ئیسرائیل بوونی نییە بەڵام بەپێی ڕاپۆرتی ڕۆژنامەی یەدوع ئەحرەنۆتی ئیسرائیلی موستەفا كازمی و بەرھەم ساڵەح و حسێن سەدر ئەوكەسانە بوون كە ڕۆڵی گرنگیان ھەبوو لە گێڕانەوەی ئەرشیفی یەھوودیەكانی عێڕاق و ئیسرائیل.

لەكاتی كاندیدبوونی كازمی بۆ پۆستی سەرۆكوەزیران لۆبی یەھوودی لە واشنتۆن بەتایبەت(AIPC) ڕۆڵێكی گرنگیان ھەبوو لە پشتیوانیكردنی كازمی بەجۆرێك لە درەنگانی شەوی ھەڵبژاردنی كازمی وەك سەرۆكوەزیرانی عێڕاق گاریدكۆشنەر تەلەفوونی بۆ چەند سەركردەیەكی شیعەی عێڕاق كرد و ھەڕەشەی لێكردوون كە ئەگەر دەنگ بە كازمی نەدەن ئەمریكا سزای تووندی ئابووری بەسەر عێڕاقدا دەسەپێنێت و ئیسرائیلیش دەستكراوە دەكات بۆ لەناوبردنی حەشدی شەعبی لە عێڕاق كە ئەم پەیوەندیە تەلەفونیەی كۆشنەر لە كۆتا ساتدا كازمی لە شكست ڕزگار كرد.

كازمی و ئێران:-

موستەفا كازمی لەوە تێدەگات كە عێڕاق و ئێران پەیوەندیەكی مەزھەبی و ڕۆشنبیری و ئابووری و سیاسی پێكیانەوە دەبەستێتەوە سەڕەڕای پەیوەندی سەربازی ئەم پەیوەندیانە تا ڕادەیەكی زۆر شۆڕبۆتەوە بۆ ئاستی كۆمەڵایەتی و شەقامی عێراق و دەستبەرداربوون لە ئێران ئەستەم و مەحاڵە.

بەھەمان شێوە كازمی لەوە تێدەگات كە عێراق ناتوانێت دەستبەرداری ئەمریكا بێت بەتایبەت لە ئێستادا كە عیراق بە بارودۆخێكی سەختی ئابووری و ئەمنیدا تێدەپەڕێت بۆیە باشترین بژاردە ڕاگرتنی ھاوسەنگیە لەنێوان بەرژەوەندیەكانی ئێران و ئەمریكادا لەمەشدا كازمی دەرفەتێكی باشی بۆڕەخساوە چونكە ئێران نایەوێت بەرژەوەندیە ئابووریەكانی لە عێڕاق لەدەستبدات و بەتایبەت لەدووای كوژرانی قاسم سولەیمانی ئێران كۆنتڕۆڵی بەسەر عێڕاقدا لەدەست داوە بەھەمان شێوەش ئەمریكا نایەوێت كە شەقامی شیعەی عێڕاقی بكات بە گژی خۆیدا دەیەوێت بە ھێمنی تادوای ھەڵبژاردنەكانی ئەمریكا نفوزی ئێران لە عیڕاق كەمبكاتەوە كێشەو سەرئێشە بۆ خۆی درووست نەكات .

باڵانسی هێز لە عێراق چۆن گۆڕا؟ بۆچی ئێران پاشەكشەی كرد؟

هەرچەندە لە ڕابردوودا ئێران بەهۆی نفوزی زۆریەوە لە عێراق بڕیاری كۆتای دەدا لە دیاری كردنی سەرۆك وەزیران بەڵام لە ئێستادا هاوكێشەی هێز گۆڕاوە لە دوای كوشتنی قاسم سولەیمانی و ئێران وەك جاران كۆنترۆڵی بەسەر شەقامی سیاسی عێراقدا نیە چونكە شەقامی عێراقی بێ ئومێد بووە لە ئێران و ئێرانیش خۆی گیرۆدەی كێشە ناوخۆییەكانیەتی

لەسەر ئاستی دەرەكیش لە ڕووسیا ململانێكانی ئیران لەگەڵ ڕوسیادا لە سوریا گەشتووەتە ئاستی پیكادان و چینیش لە گێژاوی كرۆنادا نوقم بووە و جۆرێك لە ڕێكەوتنی ئیسرائیلی ڕوسی ئەمەریكی هەیە بۆ پچڕاندنی هیلالی شیعی لە سوریا و مەترسی گواستنەوەشی هەیە بۆ عێراق

بۆیە ئێران لە ئێستادا جۆرێك لە نەرمی لە بەرامبەر ئەمەریكادا دەنوێنێت و تویتەكەی ڕۆژی چوار شەمەی ڕابردووی خامەنەئی كە ڕایگەیان( لە جیهادا لەسەر ڕێبازی حەقی حوسەینین و لە دانوستانیشدا ڕێبازەكەی حسن دەگرینەبەر كە سەرەڕای ناحەقی معاویە و زەید ئامادەبوو دەست لە مافی خۆی هەڵگرێت) دانانی كازمیش بۆ ئەو ئامانجەیە كە لایەنی كەمی بەرژەوەندیەكانی ببپارێزێت بەهەمان شێوە حەشدیش لە هێرش و لەناوبردنی ئەمەریكا و ئیسرائیل بپارێزێت

چونكە جگە لە مەترسی ئەمەریكا و ئیسرائیل بۆسەر حەشد ئێران ترسی هەیە كە سیستانی فەتوای پشتیوانی پشتگیری حەشدی بكیشێتەوە بەتایبەت دوای ئەوەی لە دوو مانگی ڕابردوودا لیواكانی علی سیستانی( فرقەی ئیمام علی و فرقەی ئیمام عباس و لیوای علی الاكبر و لیوای أنصار. المرجعیە) بڕیاریاندا لە حەشدی شەعبی جیاببنەوە و بچنە ژێر دەسەڵاتی فەرماندەی باڵای هێزە چەكدارەكان