رێبوار فەتاح 

"تایبەتە بۆ ئەو دۆستانەی، کە هەر شتێك یان کەسێك دەخرێتە بەرپرسیار، یەکەوڕاست هەڵدەچن و دەست دەکەن بە ناشرین بێژی. لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، دیواری هەندیك کەسم، وەك زبڵدان دیووە. ناشیرین بێژی وەڵامی هیچ نیە؛ دیبەیت و تێگەیشتن وەڵامە، هەروەك لاوازی گوزارشکردن دەردەخات."

---

پێش ڕژێمی بەعس ئەو مامۆستا عەرەب زمانانەی دەنێران بۆ کوردستان، زۆرتر نەیارانی ڕژێم بوون، وەك شیوعیەکان. ئەم مامۆستا شیوعیانە، بۆ ئێمەی قوتابی لاوی کەمزان، چرا بوون. زۆرجار لە ئەرکی خۆیان، وانەبێژی، زیاتریان دەکرد. هەندێكیان هێندە ساکار و مرۆڤ بوون، دوای قوتابخانە لە چایخانەکان لەگەڵمان کۆدەبوونەوە و بە ئەزمون و ئەقڵی گەورەیان ڕۆشنیان دەکردینەوە. لە دەمێکدا کە سەرچاوەی بە کەڵك زۆر کەم بوو، ئەم مامۆستایانە، کتێبیان بۆ دەهێناین بیخوێنیتەوە و فێری ژیانیان دەکردین.

دوای سەرکەوتنی بەعس بەسەر حزبی شیوعی بێ پڕۆگرامدا -- کە تەنیا نەهامەتی بۆ عێراق نەهێنا، بەڵکو بۆ خۆشی و بۆ باوەڕی نوێخوازیش هێنا، ئیدی شیوعی نەما و ڕژێمی بەعسیش کوردستانی بە دەستگای سیخوڕی و داپڵۆسین تەنی. ئەو مامۆستایانەی کە دەنێران بۆ کوردستان، بەشێك بوون لە پڕۆگرامی بە بەعسی کردن و بە عەرەب کردن. هەندێك لەم مامۆستایانە، تەنیا بە واژۆی حزبی بووبوون بە مامۆستا. کتومت بە پێچەوانەی شیوعیەکانەوە، کەسانێکی بێمۆڕاڵی بودڵە بوون، کە نە لە پڕۆگرامی قوتابخانە تێ دەگەیشتن، نە دەسەکانی ژیان. کادێری بەعس بوون.

لە پۆلی چواری گشتی بووین، یەکێك لەم بەڵا بەعسیانەمان بۆ هاتبوو؛ زمانی عەرەبی پێ دەگوتین. نەك تەنیا نەیدەزانی دەرس بڵێتەوە، بەڵکو ئەقڵی هێندە تەسك بوو، کورد و کوردبوونی لا سووك بوو. هەمیشە جەختی ئەوە بوو کە کورد و زمانی کوردی نین.

بە ڕاستی بێزاری کردبووین. هەر ئەمی عەرەب نەبوو. لەم قوتابخانەیەدا، بەڕێوەبەر و جێگرەکەی، دوو کورد بوون، لەم عەرەبە بێمۆڕاڵ تر بوون. قوتابخانەیان لە قوتابیان کردبوو بە دۆزەخ. فەلسەفەی ژیانیان، وەك ئەوی بەعس، تەنیا شکاندنی قوتابیان و سووك کردنیان بوو. لە جێیەکی دیکەدا لە عودەی ئەمانیش دێم. با بۆم بوەستن.

لەو دەمەدا ئێمەی قوتابی لاو، عەرەبیمان زۆر نەدەزانی. هەرچ وشەیەکی کوردیمان بەکاردەهێنا، مامۆستای عەرەب دەیگەڕانەوە بۆ ڕەگێکی عەرەبی، کە ئەسڵوفەسڵی نەبوو. بەردەوام زمان و کولتووری کوردی دەخستە ژێرپرسیار و ژێرپێوە، کە بۆ ئێمەی لاوی کورد تێکشکان بوو.

ڕۆژێك مامۆستا پەڕەیەکی سپی پێ بوو. ئەم پەڕانە، ئێستا کەمن، لە قەوارەی ئەی چوار گەورەتر بوون و ئەی سێش نەبوون. لێی پرسین، بە کوردی بەمە دەڵێن چی. هیچ ئامانجێکی نەبوو، تەنیا بە ئەقڵتەسکی خۆی دەیویست گاڵتە بە کورد و کوردی بکات. هاوپۆلێکی چوختیمان هەبوو لە پێشەوە دادەنیشت، عەرەبیشی دەزانی. وتی مامۆستا، ئێمە بە کوردی پێی دەڵێین 'خورشیدیی'؛ پێی ڕادەبوارد. خورشیدی لەوەوە هاتووە، کە هێندە گەورەیە، دەکرێ چیرۆکی دڵداری خورشید و خاوەری لەسەر بنوسرێ. مامۆستای ئەقڵ تەسك، وتی، تەواوە! ئەوەش عەرەبیە. لە 'خوش أیدی'یەوە هاتووە. ئێمەش دامانە قاقای پێکەنین. لەو رۆژەوە بە مامۆستای ئەقڵتەسك خڕ بووین؛ پێمان ڕادەبوارد.

پەندی چیرۆك: هەمیشە باشترە، ئەقڵت فراوان بێ و گەر نازانیت بپرسە، بخوێنەرەوە، بگەڕێ و گوێ لە خەڵك بگرە با منداڵیش بن.