عەبدولڕ‌زاق شەریف

هەرێمی سلێمانی وەک چارەسەر

جارێک لە مەلا عومەری هاوەڵی (شێخ عیزەدین )یان پرسیبو ( مەلا تۆ بەراستیتە بانگەشە بۆ مام جەلال ئەکەیت کە داوای دەوڵەتی کورد، بۆ هەر چوار پارچەکە پێکەوە ئەکات ؟ ) . وتبوی بەڵێ وایە !، وتبویان چۆن و بۆچی بۆمان ڕونبکەرەوە ؟ زۆر بەسانایی لە وەڵامدا وتبوی ( مام جەلال لەم شاخ و کێوە بەسەر چەند پێشمەرگەیەکی ئەودیوا ئەخوڕێ و بە گۆچان لێیان ئەدا، قابیلە حەز نەکا بەسەر هەمو کوردا بخوڕێ و کوردی هەر چوار پارچەکە دارکاریبکا ) . وتبویان لەمەی مام جەلال تێگەیشتین ئەی باشە شێخ عیزەدین کۆمەڵەیە و چۆن ئەڵێی ئەویش وەک مام جەلال حەز بە یەکبونی هەر چوار پارچەکە ئەکات ؟ لە وەڵامدا ئەڵێ شێخیش ئێستا زەکات و سەرفترە بەس لە خەڵکی سابڵاخ وەرەگرێ، قابیلە حەزنەکا لە کوردی هەر چوار پارچەکەی وەربگرێ !.
پارتی دیموکراتی کوردستان و ماڵباتی بارزانی و هاوبیرەکانیان، بە هەمان لۆژیکی ( مەلا عومەر ) حەز و خولیای پاراستنی قەوارەی هەرێمی کوردستانیان هەیە، بۆیە کە باسی ئەکەن سەدان هەزار دەنگ بە ڕویاندا، بەرز ئەبێتەوە .
هەندێ دەنگی ناوازەی ناڕازیش لە حوکمدارێتی بیست و نۆ ساڵی یەکێتی و پارتی و شەریکەکانیان، لە مەراقی قەیران و بێ ئومێدیا، ئەڵێن هەر زاڵم وکافرێ حوکمداریمان بکات لەم حیزبانەی کوردستان باشترە! هەندێ ئاخ بۆ گەڕانەوەی بەعس هەڵدەکێشن!، داوای ڕاستەوخۆ پەیوەست بون بە بەغدا و حوکمدارێتی حیزبە عێراقییەکان ئەکەن .
ئەم دو بۆچون و بیرکردنەوەیە یەک سەرچاوەیان هەیە و گوزارشت لە یەک هەقیقەت ئەکەن، ئەویش فەشەلی سیستەمی سیاسی، ئیداری و ئابوری حکومەتی هەرێمی کوردستانە .
یەکەم بۆچون ئەیەوێ بیپارێزێت هەتا نەوت و جەوت چوڕبڕ ئەکات و ئایندەی زیندەگی مناڵی خێزانە سیاسییەکان مسۆگەر ئەکات، دوەم بۆچون ئەیەوێ تێکی بدات و تۆڵەی تاڵانی موڵکی خەڵک و نائومێدی خۆی بکاتەوە و لە پاڵیا ئایندەی زیندەگی مناڵەکانی باشتر بکات .
سەرەنجام ڕێگەی هەر دو بیرکردنەوەکە، بە زەلیلی بەرەو بەغدا ئەڕوات و هەمو مافە دەستوری و نیشتیمانیەکانی خەڵکی کوردستان کە سەدان ساڵە فرمێسک و خوێنی بۆ ئەڕێژین، لەیەکەمیاندا، بەرامبەر مانەوەی حوکمی بنەماڵەکان و لە دوەمیاندا بەرامبەر موچە سازشی لەسەر دەکرێت و هەمو کێشە و قەیرانەکانیش وەک خۆیان و زیاتریش ئەمێننەوە .
و ( ما العمل )، ئەی چی بکەین ؟
برای بەرێز ( مەریوان وریا قانع )، لە بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنیدا، هەردو بۆچونەکەی بە گەمژەیی سیاسی وەسفکرد و ڕێگە چارەکەشی بە نیوە ناچڵ باسکرد، دیارە لەکۆتایی بەرنامەکەیا بو، بێژەرەکەش بە هەر هۆیەک بو قسەکەی پێبڕی، بۆیە وەڵامی پرسیارەکە هەقی خۆی وەرنەگرت، کە ئەبوایە هەمو بەرنامەکە تەنیا بۆ وەڵامی ئەو پرسیارە بوایە، نەک قسەکان کۆتایی پێ بهێنرێت .
بە هەر حاڵ، کاک مەریوان لە وەڵامدا وتی ( ڕای من ئەوەیە لە وڵاتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، فۆرمی فیدڕاڵیەت یەکێکە لەو فۆرمانەی کە ئەتوانێ زۆر کێشەی سیاسی چارەسەر بکات، فۆرمی پارێزگای سەربەخۆ بێت یان هەرێمی سەربەخۆ بێت، ئەتوانێ کۆمەڵێ کێشە چارەسەر بکات، بەڵام ئەو فۆرمە پێویستی بە بکەری سیاسی هەیە کە تیایدا، دیموکرات بێت، نەک وەک پارتی و یەکێتی بێت ) .
لە بنەڕەتدا، بیری فیدراڵیەت، بە دو مەبەستی سەرەکی هاتۆتە ناو کایەی سیاسی و حوکمڕانییەوە، یەکەمیان چارەسەری کێشەیە و ئەویتریان یەکبون و زیاتر پێکەوەبونە .
پارێزگا، قەزا و ناحیەکانی هەرێمی کوردستان کێشە گەلێکی زۆریان لەگەڵ ناوەندی دەسەڵاتی هەولێر لە لایەک و بەغدا، لە لایەکیتر هەیە، ئەو کێشانە، قەیرانی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی زۆری لەگەڵ خۆی هێناوە، کار گەیشتوە بەوەی بژێوی ژیان تێکبچێت و ئایندەی خەڵک و خاکەکەمان بکەوێتە مەترسی گەورەوە و تەونی کۆمەڵایەتی لەبەر یەک هەڵبوەشێت. تەنیا ڕێگەی دەستوری و یاسایی بۆ ڕزگاربون بە هەرێمکردنی شارەکانی کورستانە، ئەمەش لە ڕێگەی دەنگی زۆرینەی خەڵکی هەر پارێزگایەکەوە جێبەجێدەکرێت و مەریوان وتەنی ( میلەتەکەمان لە زۆر کێشە دەرباز ئەکەین )، هەر پارێزگایەکیش بە کەرکوکی خۆشەویستیشەوە کە مافی بە هەرێمبونی وەرگرت، ئەتوانێ دەستورێک بە تایبەتمەندییە سیاسی، ئابوری و کۆمەڵایەتییەکانی خۆی بنوسێتەوە و هەمو مافە دەستورییەکانی خۆی وەک هەرێمی سەربەخۆ لە عێراقدا، وەربگرێت . سنور و خاک و سەروەت و حوکمدارێتیش کە سەد ساڵە کێشەی هەمومانە لەم عێراقەدا، هەر بەو دەستورە، هەرێمەکان چارەسەری ئەکەن، هەندێ کێشەی کەمیش گەر بمێنێ، پێکەوە لەناو خۆماندا و لەگەڵ بەغدا، هەر هەرێمە و گفتوگۆی خۆی لە بارەوە ئەکات.
ئەگەر بنەماڵە سیاسییەکانیش، حەز و خولیایان وەک تەفسیرەکەی مەلا عومەری کۆمەڵە بێت، بەخوا هەرێمی سلێمانی نە دارکاری قبوڵ ئەکات و نە سەرانەی بە ناوی زەکات و سەرفترەوە لێ ئەسەندرێ، ئەم بیست و پێنج ساڵەش کە بە دەنگی دهۆک و مێرگەسور و بە ئێف شانزەی تورک بۆیان کراوە ، سلێمانی دەستی بەو دەڤەرە ڕانەگەیشتوە .