سامان وەستا بەكر

واباوە كە كاتێ گەنج بگەنە دەسەڵات ئیتر ھەندێ گۆڕانكاری و چاكسازی ڕووبات لە بەرژەوەندی خەڵكی چونكە گەنجان زیاتر تێكەڵ بە كۆمەڵگە ئەبن و زیاتر لە خواستەكانیان تێئەگەن.

بەڵام ئایا ئەم هاوکێشەیە ڕاستە؟
لە ھەرێم ئێستا چەن گەنجێک دەسەڵاتداری وڵاتن، لە زۆنی زەرد یەكێكیان سەرۆكی حكومەتە و كوڕی سەرۆكی حیزبیشە واتا كەسی یەكەمی حیزبیشە و جێگرەوەی باوكێتی، ئەویتریشیان سەرۆکی هەرێمە و جێگری سەرۆکی پارتیشە. لەزۆنی سەوز دوو براو ئامۆزایەک، ھاوسەرۆكانی ی.ن.ك، یەکێکیان برازای سكرتێری گشتی كۆچكردووی حیزبركەیە سەرۆکی دەزگای زانیاری حیزبەکەشە، ئەویتریشیان كوڕی سكرتێری گشتییە و کۆی پارەو موڵکی هەم حیزب و هەم ناوچەی سەوز لەژێر دەستی ئەوایەو هەروەک چۆن سەرۆکی دەزگای دژە تیرۆریشە بەو واتایایەی كەسی یەكەمی حیزبن و خاوەنی بڕیارە گرنگەكانیشین، سێیەمیشیان هەر کوڕی سەرۆک کۆماری کۆچکردوو وە یەکەم و دوایین سکرتێری ی.ن.ک جەلال تاڵەبانی و جێگری سەرۆکی حکومەت و دەسەڵاتداری ئیداری یەکەمی زۆنی سەوزە.

بە هاوکێشەی تەمەن ئەمانە خەڵکانی گەنجن و ئەبێ بیرفراوانتر و دیموکراسیتریشبن. بەڵام لایەنی کەم سیان لەم گەنجانە  خەڵكانی مەدەنی نین، بەڵكو خەڵكێكی ئەمنی و دەزگا سیخوڕییەكانن و ئاتۆماتیكی بڕیارەكانیشیان بڕیاری توندوتیژو ئەمنی و سەربازی ئەبێ و چارەسەر لەلایەن بەھێز و دەسەڵاتە نەك بیروڕای ئازاد و كەشی دیموكراسی ئەگەرچی خۆشیان واپشانبەن.
بە ووردبینی و تەماشاكردنێك ئەبینی ئەو كەسانەی لە چواردوەری خۆیان كۆیان كردوونەتەوە خەڵكانی دەزگا سیخوڕی و ئاسایشتن ئەمەش ئاماژەیەكی مەترسیدارە بۆ پاشەكشێی دیموكراسی و حوكمڕانی مەدەنی و لەدایك بوونی خێزانی دیكتاتۆری و بنەماڵەی دەسەڵاتدارو سەركوتكەر.

خۆ ئەگەر بەراوردێک بکرێ لە نێوان سەرکردەو دەسەڵاتداری گەنج و تەمەن هەڵکشاوا ئەوا بە ڕوونی دەرەکەوێ کە تەمەن تەنها ژمارەیە و ئەوە بیر و گۆش و دنیابینی خودە کە بڕیار لەسەر چ جۆرە حکوومڕانییەک ئەیات.
 لە ئێستایا دیارترین سەرۆک و دەسەڵاتداری گەنج لە جیهانا "کیم جون ئون"ی  ٣٦ ساڵە، سەرۆک یان دیکتاتۆری کۆریای باکور، کە بیرکردنەوە و مێشکی هینی سەردەمانی باپیرێتی و کاتێ پێئەکەنێ ئەبێ ئەوەی لە چورادەورێتی پێبکەنێ ئەگەرنا سزای مردنی بەسەرا ئەسەپێنرێ و ئەمە بۆ کاتی گریانیشی هەر ڕاستە.
هەر لەم ئان و زەمانەیا چەن گەنجێکی تریش دەسەڵاتی یەکەمی وڵاتەکەیانن بۆ نمونە "ئیمانوێل ماکرۆن" ٤٢ ساڵ سەرۆکی فەرەنسا، "جاستن ترۆدۆ" ٤٩ ساڵ،  خاتوو"سانا مارین" ٣٤ ساڵ سەرۆک وەزیرانی فنلەندا،  خاتوو "جاسیندا ئاردێرن" ٤٠ ساڵ سەرۆک وەزیرانی نیوزلەند کە ئەمانە تەمەنیان لە نێوان گەنج و مامناوەدایە و هەریەکەیان پەیڕەوی حکومڕانییەکی بەناو ناوەرۆک دیموکراسی ئەکەن و خۆشگوزەرانی خۆیان لەگەڵ گەلاکانیانا گرێیاوە.
"ئەنجێلا مارکێل" ٦٦ ساڵ و  ڕاوێژکار یان سەرۆک وەزیرانی ئەڵمانیا، خاتوونێکی تەمەن هەڵکشاو کە پەیڕەوی ناشترین سیستمی شەفاف و دیموکراسی ئەکات لە بەرامبەریشا  "ڕەجەب تەییب ئەردۆگان" ٦٦ساڵ کە یەکێکە لە تاکڕەوترین و نمونەی ناشرینترین حکومی دیکتاتۆری ئەکا لەسەر ئاستی جیهان.
 "دۆنالد ترەمپ" ٧٣ ساڵ سەرۆکی ئەمریکا کە ئەمیان گەر سیستمە تۆکمە و دیموکراتییەکەی ئەمریکا نەبووایە ئەوا هیچ پێشبیینیەک ناکرێ چ کارێکی بەسەر خەڵکی ئەو وڵاتە و جیهانیش ئەهێنا.

لابردنی پارێزبەندی هاوشێوەی نەخشەی ئۆردوغانە بۆ زیندانیکردنی سەلاحەدین دەمیرداش و هاورێیانی. مێشک بەساڵاچوویەک و بیر پیرێکی وەک ئەردۆغان، سەڵاحەدین دەمیرتاش زیندانی ئەکات تەنها لەبەرئەوەی دڵنیایە لە ڕکابەرییەکی یەکسان و دادپەروەرانەیا ناتوانێ بەرگەی بیرگەنجی و لاومێشکی دەمیرتاش بگرێ، لە هەرێمی کوردستانیش پارێزبەندی لائەبرێ کاتێک ئەندام پەرلەمان گەندەڵی دزینی سامانی وڵات کەشف ئەکات هەروەک چۆن مامۆستایان و خەڵکی ناڕازی لە دهۆک لەژێر سایەی دەسەڵاتی دوو گەنجی حوکمدارا ئەدرێنە بەر شەق و زیندانی ئەکرێن تەنها لەبەر ئەوەی داوای کەمترین ماف ئەکەن کە مووچەکانیانە.
جیاوازییەکی گەورە هەیە کاتێک گەنجێک بە تێکۆشان و کارامەیی و سەلماندی تواناکانی بگاتە دەسەڵاتە یەکەمینەکانی حیزب یان حکومەت، گەشتن بە دەسەڵات لەڕێی توانای خودەوە لایەنی کەم دڵنیای ئەوە ئەیات کە کەسێکی بەتوانایە و چاوڕوانی گۆڕنکاری و باشترکردنی کارەکانی لێئەکرێ بەڵام کاتێک هەر کەسێک جا تەمەن هەڵکشاوبێ یان گەنج کە لە ڕێی باوک و بنەماڵە و پشتاوپشتەوە یەتە پێشەوەو ئەبێ بە کەسە یەکەمیینەکانی حیزب و حکومەت ئیتر ناتوانراێ هیوای لەسەر هەڵچنرێ چونکە بە جۆرێک گۆشکراوە کە لە هەوڵی قۆرغکاری دەسەڵاتدابێ تا تەمەن یاوەری بێت و پاشانیش تەسلیم بە کوڕ و کەسە نزییەکانی بکات.
هەر لەبەر ئەو هۆکارەش ناتوانرێ چاوڕوانی دیموکراتی و حوکمی ڕەشید لەو گەنجانە بکرێ کە لە ئێستایا لە ڕێی باوک و مامیانەوە بوونەتە کەس و دەسەڵاتی یەکەمی حیزب و حکومەتیش، لەوەش زیاتر لە  ئەنجامی ئەو ھێزە ئەمنی و توانا مادییە زۆرەی کە پێوەی ماندوو نەبوون لەژێر دەستیانایە هەموو جوڵەیەک بە خەتەر بۆ سەر دەسەڵات و سامانە سەرچاوە نادیارەکانیان ئەزانن بە ئاگر و ئاسن ڕووبەڕووی ئەبنەوانێ و توانای فكرییان لە چوراچێوەی هێز تێپەڕناکا.