سه‌لام عه‌بدولا

هیچ گومان لەوەدانییە كە دەوڵەتی‮ ‬عێراق،‮ ‬بەپێی‮ ‬هەموو راپۆرت و هەڵسەنگاندنەكانی‮ ‬لایەنە نێودەوڵەتییەكان،‮ ‬كە عێراق وڵاتێكی‮ ‬گەندەڵ و دواكەوتووەو تایفەگەری‮ ‬و مەزهەبگەری‮ ‬باڵی‮ ‬بەسەر جۆری‮ ‬حوكمڕانیدا كێشاوە كە بەئاشكرا دیارەو رۆژ لە دوای‮ ‬رۆژیش تۆخترو زەقتر دەبێت،‮ ‬بۆیە ئەم راپەڕینە جەماوەرییەی‮ ‬خەڵكی‮ ‬ناوەڕاست و خوارووی‮ ‬عێراق،‮ ‬لە خۆڕا نییەو ئەنجامی‮ ‬ئەو هەموو كەموكوڕی‮ ‬و بێ سەروبەرییە كە دۆخەكەی‮ ‬بەم ئاستە گەیاندووە كە خەڵكی،‮ ‬بڕژێتە كوچەو شەقام و مەیدانەكان بە ئاشكرا ناڕەزایی‮ ‬دەرببڕێت و سڵ لە گولـله‌و توندوتیژی‮ ‬هێزە ئەمنییەكان نەكات و بەرەو‮ ‬ڕووی‮ ‬مەرگ ببێتەوە‮.‬

لەگەڵ ئەوەشدا كە زۆربەی‮ ‬داواكارییەكانی‮ ‬خۆپیشاندەران رەوایە،‮ ‬لەگەڵ ئەوەشدا هەندێ خاڵ و داواكاریی‮ ‬لاوازی‮ ‬تێدایە كە لەخوارەوە روونی‮ ‬دەكەینەوە یەكەم داواكاری‮ ‬گەڕانەوەی‮ ‬سیستەمی‮ ‬سەرۆكایەتی‮.‬

عێراق دوای‮ ‬رووخانی‮ ‬نیزامی‮ ‬مەلەكی‮ ‬لە‮ ‬1958 ‬تا‮‬2003‮ ‬لەلایەن حوكمڕانی‮ ‬دیكتاتۆرو تاكە كەسیەوە،‮ ‬بەڕێوە دەبرا كە دەكاتە‮ ‬45‮ ‬ ساڵی‮ ‬بەردەوام كە دیكتاتۆر لەدوای‮ ‬دیكتاتۆر دەهات هەتا دەهاتیش خراپ و خراپتر دەبوو،‮ ‬كە تا ئەو رۆژەی‮ ‬ئەو سیستەمە لەگۆڕنرا،‮ ‬سیستەمی‮ ‬سەرۆكایەتی‮ ‬بوو،‮ ‬سەرۆك بەتەنیا وڵاتی‮ ‬بەڕێوە دەبرد ئایا ئەو جۆرە سیستەمە تاكە كەسییە پێویستی‮ ‬بە ئەزموونێكی‮ ‬تر دەكات؟

هەرچەندە لە‮ ‬2003یشەوە كە حوكمڕانی‮ ‬بەحساب بەجۆرێكی‮ ‬تر بوو بەڵام ئەویش بەگشتی‮ ‬هەر لەلایەن سەرۆك وەزیرانەوە كە هەموو دەسەڵاتێكی‮ ‬پێدرابوو هەر دەچووە قاڵبی‮ ‬تاكە كەسیەوەو نموونەی‮ ‬نوری‮ ‬مالكی‮ ‬لەبەرچاوە كە زۆربەی‮ ‬پۆستەكانی‮ ‬بە تەنیا خۆی‮ ‬بەڕێوە دەبرد‮.‬

خاڵی‮ ‬دووەم گۆڕینی‮ ‬دەستوورە،‮ ‬ئەم دەستوورەی‮ ‬ئەمڕۆ‮ ‬یەكێكە لەباشترین دەستوورەكانی‮ ‬عێراق و بگرە ناوچەكەش كە تاڕادەیەكی‮ ‬زۆر مەودای‮ ‬بۆ جۆرێك لە دیموكراسیەت رەخساندووەو سیستەمی‮ ‬فیدراڵی‮ ‬ئەگەرچی‮ ‬تەنیا لەهەرێمی‮ ‬كوردستانیشە،‮ ‬داڕشتووە كە پەیوەندی‮ ‬نێوان گەلی‮ ‬كوردو عێراق تاڕادەیەكیش بێت بە‮ ‬یاسایی‮ ‬كردووەو مافەكانی‮ ‬تێدا پاراستووە‮.‬

خۆ ئەگەر خاڵی‮ ‬لاوازو نابەجێ لەم دەستوورەدا هەبێت كەس لاری‮ ‬لەگۆڕینی‮ ‬نییە،‮ ‬بەڵام ئەمەش خاڵێكی‮ ‬لاوازە گەر داوای‮ ‬گۆڕینی‮ ‬تەواوی‮ ‬دەستوور بكرێت‮.‬

خاڵێكی‮ ‬تری‮ ‬لاواز داوای‮ ‬نەهێشتنی‮ ‬پەرلەمانە،‮ ‬پەرلەمان بەهەموو كەموكوڕییەكیەوە زامنی‮ ‬دووبارە نەبوونەوەی‮ ‬دیكتاتۆریەتە چونكە نوێنەری‮ ‬هەموو پێكهاتەكانی‮ ‬عێراق و حزبە جۆراوجۆرەكانی‮ ‬هەریەكەو بەپێی‮ ‬پێگەی‮ ‬جەماوەری‮ ‬خۆی،‮ ‬تێدایە كە دەتوانرێ رێگربێت لە هەڵەو پێشێلكاری‮ ‬لە بەڕێوەبردنی‮ ‬وڵاتدا ئیدی‮ ‬ئەم دەستگا گرنگە بۆ نەمێنێ؟

خاڵی‮ ‬هەرە لاوازی‮ ‬ئەم داواكارییانە لەكاتێكدایە كە عادل عەبدولمەهدی‮ ‬لەهەموو ئەوانەی‮ ‬پێش خۆی‮ ‬باشترو دیموكراتیتر بووەو شیاوتربووە كەچی‮ ‬ناوەڕاست و خوارووی‮ ‬عێراق وەك دەڵێن گڕی‮ ‬گرتووە؟