لەتیف فاتیح فەرەج 
1
بۆ ماوەیەكی دوورو دێژ كورد هاوپەیمانودۆستی سۆڤیەت بوو ، دۆستایەتیەكە لای كوردەوە بۆ ئەوە بوو كە لە بەر رۆشنای مافی چارەنووسی نەتەوەكانی هاوڕێ‌ لینین كوردیش بە مافی خۆی بگات ، هەڵبەت پەنا بردنە بەر سۆڤیەت هۆكاری خۆی هەبوو ، كورد تا ئێستاش پێی وایە بەریتانیەكان لە كاتی خۆیدا ستەمی زۆر گەورەیان دەرهەق كردوون ، ئەمە لە دابەشكاریەكەی دوای روخانی دەوڵەتی عوسمانیدا فەڕەنساش لەو ستەمە پشكی هەیە ، لێ‌ لە كۆماری مهابادا روسەكان ئەگەر بۆ بەرژەوەندی ئازەریەكانیش بێت پشتگیری كوردیان كرد ،هەرچەند ئەو دەمیش بۆنی نەوت و بۆشكەی نەوت سۆڤیەتی مەست و حەیران كردوولە كۆمار گەڕا بكەوێت ،لە گەڵ ئەوەشدا مەلا مستەفای بارزان كە پێشتر چووبووە مهاباد بۆ دەرباز بوون لە چنگی شا سۆڤیەتی هەڵبژاردو نزیكەی 12 ساڵ لەو وڵاتە مایەوە ،باس و خواسێك هەیە گوایە لەو سەردەمەدا ئەمەریكیەكان ویستویانەلە قازی نزیكبنەوە ، بەڵام ئەو  وەڵامەكەی نەرێنی بووە ، كاتی خۆی ئەگەر بیرم بێت دكتۆر كەمال مەزهەر لە گۆڤاری رەنگین دا بابەتێكی لەو بارەیەوە نووسیبوو ، لە هیچ كوێی دیكە ئەوەم نەبیستووە ، تا روخانی سۆڤیەتیش كورد چاوی لەوە بوو روسەكان شتێكی بۆ بكەن ، هەر ئەمەشە وای كردووە زۆربەی پەیڕەو بەرنامەی حزبەكانی هەر چوار پارچەی كوردستان لە بەر رۆشنای ماركسیزم - لینینیزم  نووسراون ، لە ساڵی 1989 بە دواوە بابەتەكە تا ڕادەیەكی زۆر گۆڕانی بە سەردا هات و لە 1991 بە تەواوەتی دەركەوت كورد بە دووی شوێنگرەوەو دۆستێكی باشترا دەگەڕێت .
چاوە ڕێ‌ بوون لە سۆڤیەت و رووسەكان مانای ئەوە نیە، كورد بە دوای دەرگاو دەروازەی تردا نەگەڕاوە بۆ پەیوەندی ، هەڵبەت خەڵكی دیكەش هەبوونە ویستویانە كورد بۆ بەرژەوەندی خۆیان بە كار بێنن، لەو ڕوەوە ئەڵمانەكانیش لە كاتی خۆیدا هەوڵیان هەبووە و ئەمەریكیەكانیش ، بەڵام ئەوەی مایەی هەڵوەستەو قسە لە سەر كردنە ئەوەیە پری كورد لای هیچ یەك لەوانە پرسی چارەسەری كۆتای نەبووە و هەمیشە هەوڵدراوە بە پێی بەرژەوەندیەكان كورد بە كار بهێنرێت ، واتە بەو جۆرەی ئەوان چۆن دەتوانن كورد وەك كارتی فشار بۆ سەر دەوڵەتانی ناوچە بە كا ر بێنن ، بە تایبەت ئەو دەوڵەتانەی خاك و خەڵكی كوردستانی گەورەیان بە سەردا دابەشكراوە ، ناكرێ‌ لێرەدا پشكی كورد لەو بچوكی و خۆبەكەم زانین و خۆ بە هی ئەوانی تر زانینە لە بەر چاو نەگرین ، كە ئەوە هەمیشە هۆیەكی سەرەكی بووە بۆ ئەوەی هیچ لایەك بیر لە چارەسەری بنەڕەتی كێشەی كورد نەكاتەوە .
كسنجەر لە بیرەوەریەكانی خۆیدا كە لەم دوایانە شەفییقی حاجی خدر ، ئەوەی پەیوەستەبەكوردەوە وەریگێڕاو كاتی خۆی لە سبەی بڵاوی كردەوەو دواتریش وەك پاشكۆی یەكەم لە نێوكتێبی " ئەرێ‌ كورد بوونە بەردەباز " دیسان بڵاوی كردووە ( بڕوانە كتێبی ئەرێ‌ كورد بونە بەردە باز نوسینی بریان رۆبەرت گیبسن لاپەڕە 519و دواتر ) كیسنجەر لەوێدا جگە لەوەی باسی هاوكاری ئەمەریكا بۆ كوردی باشوری كوردستان دەكات ئامانجەكانی ئەو هاوكاریەش باس دەكات ،یانی ئەوەی بە كورد دراوە بۆ ئەوە بووە ئەزیەتی دەوڵەتی عیراقی پێبدرێت نەك بۆ ئەوەی وا سەیری كورد بكرێت كە نەتەوەیەكە ستەمی دەرهەق دەكرێت و پێویستە ببێتە خاوەن تاج و تەخت و بەختی خۆی .
بابەتی گێڕانەوەی مێژوو ، هەروەها كورد لە بەڵگە نامەكانی بەریتانیاو ئەمەریكا و سۆڤیەت و ئەوانی تردا لێدەگەڕێین بۆ ئەوانەی لەو بارەیەوە ئەرك دەكێشن و ئێمە زیاتر خوێندنەوە بۆ پەیوەندیەكە دەكەین ، لێرەدا جێی خۆیەتی نوكتەیەكی تراژیدی پێكەنینهێن بگێڕینەوە ، لە بۆنەیەكدا لە پاریسی پایتەختی فەڕەنسا ، فەڕەنسیەكانیش بە شانازیەوە باسی ئەوەیان دەكرد كە ئەوانیش دۆستی كورد بونە، یەك دەیوت نامەم بۆ مام جەلال ناردووەو لە گەڵیدا بومەو دیدارم لە گەڵكردووە و وێنەی زۆریمگرتوە ، یەكی تر دەیگوت من واو وام بۆ مەلامستەفای بارزانی كردووە، كەس نەبوو بڵێت ئەوەمبۆ كورد كردووە تا لەو نەهامەتیەی دیرۆك و نەفرەتی نەوتە رزگاری بێت .
2
لە دوای 1991و بە تایبەت لە دوای كۆڕەوی خەڵكی كوردستان نەتەوە یەكگرتوەكان و وڵاتانی زل و ئەنجومەنی  ئاسایش كەوتنە خۆیان ، ئەم روداوانە هەمووی سێ‌ ساڵ دوای كیمیابارانی هەڵەبجەو دەیان شوێنی دیكەی كوردستان و ئەنفالە كان بوو ، كە ئامانجی سەرەكی لە ئەنفالەكان جینۆسایدو سڕینەوەو بە یەكجاری لە پەل و پۆ خستن و كەوی كردن بوو ، كۆڕەو بڕیاری 688ی بە دووی خۆیدا هێنا كە فەڕەنسیەكان و بەتایبەت كۆشنێر ، كە تا ئێستاش بە دۆستی كورد ماوەتەوە رۆڵی دیاری بینی تێیدا .
لە نەوەدو یەكەوە تا ئەمڕۆ كورد هەوڵی دۆستایەتیەكی ئاكاری ئەدات لە گەڵ ئەمەریكادا ، بۆ ئەمەش هەموو هەنگاوێكی ناوە ، هەڵبەت ئەوەشمان بیر نەچێت ئەمەریكیەكانیش بۆ ئاشتەواوی نێوان كورد خۆی ، بۆ رێكخستنی ماڵی كوردی رۆڵیان هەبووە ، لە دوای روداوەكانی سوریاو بە تایبەت لە 2011 بە دواوە كوردانی رۆژئاوا سەرگەرمی خۆ رێكخستن و خۆ بەڕێوەبەری ناوچەكانی خۆیانن ، ئەمەریكیەكان لە سەرەتادا وەك پێویست نا ، بەڵام دوای سەرهەڵدانی داعش بڕیاری پاراستنی ئەو ناوچەیەو هاوكاری پەیەدەیان دا ، لەوێ‌ دەمێ‌ وە تا ئێستا هاوكاری و پەیوەندیەكە بەردەوامە هەرچەندە گرفتی گەورە ئەوەیە تا ئێستاش ئەمەریكیەكان وەك جەنگاوەری چاك سەیری كورد دەكەن، نەك وەك نەتەوەیەك كە مافی خۆیەتی لە چوار چێوەی نیشتمانەكەی خۆیدا تاج و تەختی خۆی هەبێت ، لە چەند ساڵی رابردوودا لە هەر چوار پارچەی كوردستان ، ئەمەریكیەكان بەردەوام لە تەك دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتانەدا لە كێشەدا بووە وتەنها كورد دۆستی راستەقینەی بووە ، تەنانەت لەگەرمەی هاتنە ناو عیراقیشەوە لە عیراق رووبەڕوی كوشتن و بڕین دەبوونەوەو لە كوردستان تا كەركوكیش گوڵباران دەكران ، هەرچەند بە باوەڕی من نەدەبوو بەوجۆرەو بێبەرانبەر گوڵباران بكرێن ، بە تایبەت بریمەر لە كاتی خۆیدا ناهەقی زۆری بەرانبەر كورد كرد ، كێشەی گەورە ئەوەیە ئەمەریكیەكانلە روانگەی بەرژەوەندیەوە سەیری بابەتەكان دەكەن و هەمیشە بەرژەوەندی دەخەنە سەروو دۆستایەتیەوە ، هەر بۆیە تا ئەو شوێنە لە گەڵ كوردانكە سود مەند دەبن لێی و لەكوێ‌ پێویست بكات ڕوودەكەنەوە دەسەڵات ، وەك ئەوەی لە گەڵ توركیادا وادەكەن، لە كاتێكا توركیا لە سایەی ئاكەپەو ئەردۆغاندا هەرچی نادادی هەیە كردویەتی و زۆر ستەمكارانە بەربووەتە وێزەی كوردو توركی سڤیل ، تەنانەت لەبری سەرۆك شارەوانیە هەڵبژێرداروەكانی هەدەپەش قەیوم دادەنێت ، بێ‌ ئەوەی ئەمەریكا هیچ بڵێت .
ئێستا كە تەنانەت لە باكوری كوردستانیش لە بری پەكەكە و بیركردنەوەی سەرەتاكانی سەرهەڵدان كەجەكە بە شێوازێكی تر لە گۆڕەپانەكەیە و بە هەمان میتۆد كار ناكات و تا ڕادەیەكی زۆر جیاوازیشە هەر چەند هەمانرێكخراویش لەلایەن عەبدوڵا ئۆچ ئالانەوە لە 2005ەوە دامەزراوە ، بەڵام وەك وتمان زۆر جیاواز ترو بزوتنەوەیەكی سیاسی ئاشكراو سڤیل ، كە دەیەوێت لە رێگەی ئاشتیەوە بە مافەكانی بگات ، لێرەدا ئیدی ئەمەریكاو رۆژئاواش لە ڕووی ئاكاریەوە ئەركی زیاتریاندەكەوێتە ئەستۆو پێوستە چی دی ئەو دۆستیایەتیە روكەشانە سەیر نەكەن و كورد بە تەنیا بە جێنەهێڵن .
هەڵبەت ئەم بابەتە لە ڕوی رۆژنامەوانیەوە بابەتێكی راگوزەرەو زیاتر لە بواری قوڵبوونەوەدا پێویستمان بە هەڵوەستەو قسەی دیكەیە ، ئەركی كوردو ئەمەریكایە لەم قۆناغەدا بە وردی ڤەكۆڵین لە بارەی پەیوەندی و دۆستایەتی خۆیانەوە بكەنو نەخشەبۆ ئایندە دابنەن ، لە ڕوی ستراتیژیەوە لەم ناوچەیە تا ماوەیەكی دوور تەنها كورد دۆستی هەقیقی ئەمەوریكایە ،توركیاش ئەو دۆستە نیە كە ئەمەریكیەكان لەساڵی 1979ەوە كردویانەتە جێگرەوەی دەسەڵاتدارانی ئێران .