د. شۆڕش حاجی   

ئەڵقەی چوارەم: ژورەکانی بزوتنەوەی گۆڕان

بزوتنەوەی گۆڕان هەر لە سەرەتاوە وەک حیزبێکی مۆدێرن‌و جیاواز دەستی بەکارکردن کردو لەنێوان ئۆرگانەکانیدا شێوازێکی نوێی لە بەڕێوەبردنی کاری حیزبایەتی‌و کاری بەیەکەوەیی‌ لە کوردستانی عیراق داهێنا. یەکێک لەو داهێنانانە کاری دامەزراوەیی‌و کارکردن بو لەسەر بنەمای زانستی. هەروەها سودوەرگرتن لە توانای خەڵکی پسپۆڕ لە بوارە جیا جیاکانی حوکمڕانی‌و کاری پەرلەمانی، ئەگەر ئەو کەسانە لە ریزەکانی بزوتنەوەی گۆڕان بن یان لە دەرەوەی گۆڕان، کارێکی جوانی تری گۆڕان بو. بایەخدان بە توێژینەوەی زانستی بو بە یەکێک لە پایەکانی کارکردنی‌ بزوتنەوەی گۆڕان.
یەکێک لە کارە سەرکەوتوەکانی کاک نەوشیروان‌و دامەزرێنەرانی بزوتنەوەی گۆڕان دروستکردنی ژوری تایبەتمەند بو بە کاری حیزبی‌و پەرلەمانی‌و حوکمڕانی. رێکخەری ئەو ژورانەش کرانە بەشێک لە جڤاتی نیشتیمانی، کە باڵاترین ئۆرگانی بڕیاردەری بزوتنەوەی گۆڕانە. هەروەها کاری ژورەکان تێکهەڵکێشی یەکتر کران‌و هەمویان بەیەکەوە وەک یەک تیم کاریان بۆ یەک ئامانج کرد، کە بریتی بو لە داڕشتن‌و سەرخستنی پەیامی بزوتنەوەی گۆڕان. لە هەمان کاتدا شێوەیەک لە سەربەخۆیی کارکردن بۆ هەر ژورێک دەستەبەر کرا.
ئەو ژورانەی بزوتنەوەی گۆڕان کە دروستکران بریتی بون لە: ژوری هەڵبژاردن، ژوری حکومەت‌و پەرلەمان، ژوری پەیجوری، ژوری یاسایی، ژوری رەوەندی کوردی، ژوری پەیوەندی دیپلۆماسی، ژوری پەیوەندی سیاسی، ژوری رۆژنامەوانی، ژوری کارگێڕی‌و دارایی‌و ژوری ناوچە دابڕاوەکان‌. هەر یەک لەم ژورانە پەیڕەوی ناوخۆی تایبەت بەخۆیان داناوە، کە تێیدا پەیکەری ژورەکەو ئەرک‌و شێوازی کارکردنیان دیاریکردوە. هەمو ژورەکان بەیەکەوە ئەرکێکی گەورەیان ئەنجامداوە، کە بریتیە لە دەسنیشانکردنی ئامانجەکانی گۆڕان‌و چەسپاندنی دیدو پەیامی گۆڕان‌‌و گەیاندنیان بە خەڵک، لەرێی میدیاو هەڵسوڕاوو رێکخستنەکانی گۆڕانەوە. هەروەها ئەرکی نەخشەدانان‌‌و دابینکردنی پێداویستیە‌کانی گەیشتن بەو ئامانجانەو ئیدارەدانی جوڵانەوەکەش هەر لە ئەستۆی ئەو ژورانە بوە. 
کاک نەوشیروان‌و دامەزرێنەرانی گۆڕان بۆ دروستکردنی ئەو ژورانە سودمان لە ئەزمونی چەند حیزب‌و رێکخراوێکی سیاسی لە وڵاتە پێشکەوتوەکانی دنیا وەرگرت. رێوشوێنی دەسنیشانکردن‌و دانانی رێکخەری ژورەکانیش لە دەستوری ناوخۆی گۆڕاندا لەسەر بنەمای پسپۆڕی‌و شارەزایی لەو بوارە دانراوە. بۆیە ئەگەر رێکخەری گشتی‌و خانەی راپەڕاندن‌ بەباشی لە ئەرک‌و گرنگیی‌ ئەو ژورانە تێبگەن‌و رێنماییەکان وەک خۆی پەیڕەو بکرێ، لە دانانی رێکخەری ژورەکاندا زۆر کەم بوار بۆ دەستەگەری‌و مەحسوبیەت‌و مەنسوبیەت دەمێنێتەوە.
هەمو ژورەکان پێش نەخۆشکەوتنی کاک نەوشیروان تا ئەندازەیەکی زۆر کارەکانی خۆیان بەباشی رادەپەڕاند. کۆکردنەوەی زانیاری‌و پێشکەشکردنی بیرۆکەی نوێ‌و خوێندنەوەو هەڵسەنگاندن بۆ روداوەکان‌و پێشبینی واقیعیانە بۆ بارودۆخی سیاسی‌و ئابوری یەکێک بون لەو پایە گرنگانەی کە بزوتنەوەی گۆڕان بڕیارو هەڵوێستی خۆی لەسەر بنیات دەنا. گەیاندنی پەیامی گۆڕان‌ لەرێی میدیاو لەڕێی رێکخستنەکانەوە لە کوردستان‌و لە هەندەران لەگەڵ رێنوێنی‌و بەدواداچون بۆ کاری تیمەکانی پەرلەمان‌و ئەنجومەنی پارێزگاو حکومەت لەرێی ئەو ژورانەوە بوبونە هۆکارێکی بەهێز بۆ دروستبونی متمانەی خەڵک بە بزوتنەوەی گۆڕان. ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنەکان‌و یەکلاکردنەوەی سکاڵاکانی ناوخۆو دادگاکان لەسەر بزوتنەوەی گۆڕان‌و پتەوکردنی پەیوەندییە سیاسی‌و دیپلۆماسییەکان، کە لەلایەن هەندێ لەو ژورانەوە دەکران، یارمەتیدەرێکی بەهێز بون بۆ سەرخستنی پەیامی بزوتنەوەی گۆڕان. بەڵام لە ئێستادا ئەو دامەزراوە گرنگە وەک جاران کاراو چالاک نیە. تۆ بڵێی رێکخەری گشتی‌و خانەی راپەڕاندن‌و جڤاتی نیشتیمانی بایەخ بەو دامەزراوەیەی گۆڕان نادەن، یان هەر لە بنەڕەتدا لە گرنگیی رۆڵی ئەو ژورانە تێنەگەیشتون؟ لاوازبونی ئەم فاکتەرە کاریگەرە لە کاری گۆڕاندا پەیامی بزوتنەوەی گۆڕان‌و دواڕۆژی جوڵانەوەکەی خستۆتە بەردەم دوڕیانێکی چارەنوسسازەوە. هەر بۆیە ئەرکی جڤاتی نیشتیمانی‌‌و ئۆرگانەکانی تری گۆڕانە کە بەرپرسیارانە مامەڵە لەگەڵ ئەم حاڵەتە بکەن‌‌و بەشێوەیەک چارەسەری بکەن کە ببێتە مایەی بەهێزکردنی بزوتنەوەی گۆڕان‌و گێڕانەوەی متمانەی هاوڵاتیان‌‌.
هەڵسەنگاندنی بابەتیانە بۆ ئەدای ژورەکانی بزوتنەوەی گۆڕان یەکەم هەنگاوی تەندروست دەبێ لە پرۆسەی سودوەرگرتن لەو ژورانە‌. دیارە کە زۆربەی رێکخەرو ستافی ئەو ژورانە پاڵپشتێکی بەهێز بون بۆ جوڵانەوەکەو ماندونەناسانە شەونخونیان کردوەو لە کارەکانیان سەرکەوتو بون. بەڵام هەندێکی تریان کەمتەرخەم بون لە جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان‌‌و بەشێک بون لە هۆکاری شکستی گۆڕان‌و رەنجاندنی دڵی هەڵسوڕاوانی گۆڕان‌و نائومێدکردنی بەشێکی دەنگدەرانی گۆڕان. بۆیە پێویستە پرەنسیپی سزاو پاداشت لەمەڕ سەرکەوتویی یان کەمتەرخەمی لە جێبەجێکردنی ئەرکی ئەو ژورانە بەوردی پەیڕەو بکرێ. نابێ بەهەمان کلتوری ناو هەندێ لە حیزبەکانی تر شکستخواردو پاداشت بکەین‌‌و سەرکەوتو سزا بدەین.
لە ئێستادا، نزیکەی، نیوەی ئەو ژورانە رێکخەریان نیەو پەیکەری رێکخراوەیی بەشێکیان تێکچوەو ناتوانن وەک پێویست ئەرکەکانیان راپەڕێنن. ئەگەرچی چەندین جار لە کۆبونەوەی خانەی راپەڕاندن‌و جڤاتی نیشتیمانی‌و جڤاتی گشتیدا راشکاوانە باسی ئەم حاڵەتە ناتەندروستەمان کردوەو زۆرینەی ئەندامانی جڤاتی نیشتیمانی‌و خانەی راپەڕاندنیش لەگەڵمان هاوڕا بون لە زەرورەتی چارەسەرکردنی کێشەی ژورەکان‌و کاراکردنەوەیان. هەروەها جڤاتی نیشتیمانی بڕیاریداوە کە ژورەکان پڕ بکرێنەوە. بەڵام تا ئێستا ئەو بڕیارە جێبەجێ نەکراوە. گرنگە هەموان ئەو راستییە بزانن کە ئەو ژورانەو رێکخەرو ئەندامەکانیان بۆ سەرخستنی پەیامی گۆڕان دروست کراون‌و دەسنیشان کراون. بۆیە نابێ کاراکردنەوەی ئەو ژورانەو پڕکردنەوەی شوێنی رێکخەرو ئەندام ژورەکان بەنەفەسی دەستەگەری‌و بۆ مەبەستی تایبەت‌و ئەجێندای شەخسی بەکار بهێنرێ.
لە سەرەتای ساڵی ٢٠١٤ شرۆڤەکاری ئەمریکی مایکڵ رۆبن، هات بۆ سلێمانی. ئێوارە بەیەکەوەو بەبێ مەوعید چوینە لای کاک نەوشیروان لە ماڵەکەی لە عەلی ناجی. بەڵام ئەو ئێوارەیە نەمانتوانی سود لە سەردانەکەمان وەرگرین، چونکە هەم کاک نەوشیروان میوانی تری هەبوو هەم مایکڵ شەو لە شوێنێکی تر مەوعیدی هەبو. بۆ بەیانی لەگەڵ مایکڵ لە بیناکەی خوارەوە سەردانی ژورەکانی رەوەندی کوردی، هەڵبژاردن، یاسایی، پەیجوری، دارایی‌و کارگێڕی، ناوچە دابڕاوەکان، رۆژنامەوانی‌و سایتی سبەی ‌مان کرد. هاوڕێیانی ئەو ژورانە باسی کارەکانی خۆیان بۆ کردین. دواتر چوینە بیناکەی سەرەوەو لەوێ سەردانی ژوری حکومەت‌و پەرلەمان‌و هەندێ لە هاوڕێیانی ئەوێمان کردو هاتینەوە خوارەوە بۆ لای کاک نەوشیروان.  کاک نەوشیروان بە ئینگلیزی لێی پرسین: چیتان کرد؟ منیش پێم گوت کە چوین بۆ هەمو ژورەکانی بینای خوارەوەو چوینە بیناکەی سەرەوەش. هەروەها گوتم بە مایکڵم گوتوە کە ئەم بینایەی خوارەوە شوێنی فەنکشنی(کارکردنی) گۆڕانە. کاک نەوشیروان بە ئینگلیزی پرسی: ئەی بیناکەی سەرەوەت چۆن بۆ وەسف کرد؟ مایکڵ وەڵامی کاک نەوشیروانی دایەوەو لە قسەکانیدا وشەیەکی کوردی _ فارسی لەناو رستە ئینگلیزیەکە بەکارهێنا، چونکە مایکڵ زمانی فارسی دەزانێ. مایکڵ تێیگەیاند کە مەبەستی ئەوەیە بینای سەرەوە دیوەخانی گۆڕانە. کاک نەوشیروان بەو قسەی مایکڵ زۆر پێکەنی‌. دواتر مایکڵ بە کاک نەوشیروانی گوت کە دروستکردنی ئەو ژورانە کارێکی زۆر تەندروست‌و مومتازە، بەڵام لێی پرسی: ئایا تۆ دڵنیای لەوەی هەمو هاوڕێکانت لە گرنگیی ئەو ژورانە تێدەگەن‌و سودی لێ وەردەگرن؟ کاک نەوشیروان گوتی: بەڵێ، ئومێدەوارم ئەوانەی ئێستاش لە کاری ئەم ژورانە تێناگەن‌و بە گرنگیان نازانن دوایی بۆیان دەرکەوێ کە ئەم ژورانە زۆر گرنگن.