چیا عەباس

جەماوەی گۆڕان پشتگیر و خەمخۆری هزر و پرەنسیپەکانی بزوتنەوەکەن، بەڵام دڵگران و زویرن لە سیاسەتکردن و ئەدای دەسەڵاتدارانی ئێستای. 
پارادۆکس دۆخێک یا بابەتێکە کە تێگەیشتن لێی مەحاڵە یاخود زۆر ئەستەمە چونکە دو کارەکتەر یاخود دو راستی دژ بە یەکی لە خۆ گرتوە. بەپێی ئەم پێناسەکردنە دەردەکەوێت ناکۆکیەکە لە گەڵ لۆژیک، چاوەروانی یاخود قەناعەتی لایەنێک یاخود گروپێکی دیاریکراوی ناو پرۆسەکە یەک ناگرنەوە، لە گەڵ ئەوەشدا بێ یەکتری کاریگەری ئەوتۆیان نامێنێ. 
هزری گۆڕان بەرفراوانە، سنورەکانی دیاریکراو نین، پابەندی ئایدیۆلۆژیەکی تایبەت نیە، زۆربەی بوارەکانی ژیان دەگرێتەوە و تێهەڵکێشی دۆخێکی سیاسی ناجێگیر و ئاڵۆزیش بوە، لۆژیکە وردەکاری و پێکهاتەکانی ئەم پرۆسەیە بە گەلێک هۆکارەوە، کە ناکۆکن بە یەکتر، بەرامبەر یەک بوەستنەوە، پێکدادان و ئاراستەی جیاواز و تەنانەت دژ بە یەکتر تێیدا سەر هەڵبدەن.
کاک نەوشیروان لە سەرەتای دروستبونی گۆڕان بۆ یەکلاییکردنەوەی چەند پرسێکی سیاسی و  حوکمرانی لە گەڵ رکابەر و نەیارەکان لە ململانێ و کێبرکێەکی قورسدا بو، لەم روانگایەوە ناسنامەی ئایدۆلۆژیایەکی تایبەتی بۆ گۆران دیاری نەکرد، بەڵکو بە کراوەیی هێشتیەوە تا زۆرترین جەماوەر لە دەوری کۆببێتەوە. ئەم واقیعە زەمینەیەکی لە باری بۆ کۆکردنەوەی چەندین ئاراستەی فکری و سیاسی و کۆمەڵایەتی جیاجیا لە ژێر خەیمەی گۆڕاندا رەخساند. 
کاریزما و کەسایەتی کاک نەوشیروان توانی جیاوازی و ناکۆکیە خەست و گرنگەکان، وەک نێوان ئاراستە ئیسلامی و عەلمانی و لیبراڵ و نەتەوەیی و گروپە هەڵچوەکان، بە یەکترەوە گرێبدات، هاوسەنگی نێوانیان رابگرێت و بۆ خزمەتی گۆڕان بیانخاتە گەر. 
بەرچاوترین پارادۆکسەکانی ناو گۆڕان ئەو جیاوازیە بنەرەتیانە بون نێوان نەوەی دێرین و نەوەی نوێ، نێوان ئیسلامی و عەلمانی و لیبراڵەکان و نێوان پۆپولیستە فرە رەنگ و سەرچاوەکان لە گەڵ ئاراستەی ئەقڵانیەتدا. لە حزوری کاک نەوشیروان هەر یەک لەو گروپ و ئاراستانە ئەرک و کاری خۆی جێبەجێ دەکرد و بە یەکەوە بۆ ئامانجە هاوبەشەکان هەوڵیان دەدا.
کۆکردنەوەی ناکۆکی و دژ بە یەکەکان لە یەک قەوارەدا و ئاراستە کردنیان بۆ ئامانجێکی دیاریکراوی هاوبەش هونەرێکی سیاسی زۆر قورسە کە لە توانا و قودرەتی سەرکردەی خاوەن کاریزما و تێرامانی ستراتیژی و پێگەی تایبەتە. 
کاتێک کاک نەوشیروان بە هۆی نەخۆشیەوە لە کوردستان دور بو و دوای کۆچی دوایشی، بەشێک لەو تاقم و گروپانەی ناو گۆڕان بە هۆی غیابی رادع و نەبونی ئیدارەدان و ئاراستە کردنی دروست بونەتە مۆتەکەی ناو بزوتنەوەکە وکرۆکی پرسی گۆرانبونیان شێواندوە. ئەو پرسەی بریتی بو لە کۆکردنەوەی ناکۆکی و جیاوازیەکان لە کەش و هەوای راستگۆیی، دۆستایەتی، وەفاداری و کاری هاوبەش و یەکتر قبوڵکردن.  
کاتێک کاک نەوشیروان لە ٢٠١٣ بریاری بەرەو دەسەڵاتی دا لەو باوەرەدا بو دەبێت چاوەروانیەکان لێی لە گەڵ واقیعدا بگونجێن، لە گەڵ ئەوەشدا لە قەناعەتەوە ئەو بریارەی دا. ئەمە یەکێک لە بریارە هەرە قورسەکانی بو لە ناو گۆڕاندا. ئەم پارادۆکسە سیاسیە وێستگەیەکی گرنگی وەرچەرخاندن بو کە تا ئەم چرکەیەش باس و هەڵسەنگاندنی زۆری بۆ دەکرێت.
سەرەرای نارەزایی گۆرانخوازان لەو هەنگاوە، بەڵام کاک نەوشیروان مەبەستی بو ئەم کارە گۆڕان لە چوارچێوەی حوکمرانی و ئۆپزسیۆنبوندا بە نەرمی و هێمنی بهێڵێتەوە و بپارێزێت، لە ژیانی پەرڵەمانیدا بە دوالیزم ناسراوە، هاوکاتیش بە هیوا بو گۆرانخوازان، تایبەت گەنجەکان، بتوانن لە سایەی ئەو هاوکێشە تەنراوە بە چەمکە دژەکان بە یەکتر، زەمینەی وەرچەرخاندن بەرەو واقیعبینی و ئەقڵانیەتی سەردەم و پراگماتیکی سیاسی ساز بکەن بۆ گەشەپێدان و دارشتنەوەی کارنامە و ئایندەی بزوتنەوەکە. 
کاک نەوشیروان زۆر مەبەستی بو گۆڕان لە لایەن نیەت و ئەقڵیەتە کلاسیکیە بەسەرچوەکان قۆرغ نەکرێت و بزوتنەوەکە بچێتە سەر رێرەوێکی سەردەمانە. لە چوارچێوەی ئەم بۆچونەدا سەرجەم ناکۆکی و دژ بە یەکەکانی ناو گۆڕانی لە ماوەی حوکمرانیشدا ئاراستە دەکرد. 
مەخابن روداوەکانی ئۆکتۆبەری ٢٠١٥، نەخۆشکەوتنی خۆی، خۆپەرستی بەشێک لە گەنجەکان و بێباکی و پێداگری نەوەی دێرین لە دەسەڵات و پێگەکانیان ئەو دەرفەتەیان نەرەخساند بۆ بەدیهێنانی بەشێک لە مەبەستەکانی ئەو هاوکێشە پارادۆکسە.
کاتێک بە وردی چاوپێکەوتن و نوسینەکانی کاک نەوشیروان دەخوێنینەوە، وەک لە وتارەکانی:
لە هاوخەباتیەوە بۆ تەخوین، پەرڵەمانتاران لە خەمی کێدان، خوێندنەوەیەکی کورد بۆ رێکەوتنی ئەمریکا – عێراق، بانگەوازە بەناوبانگەکەی بۆ عوسیانی مەدەنی بەرامبەر فەرمانرەوایی برێمەر و ... تاد، دەبینین لە هەمویاندا ناکۆکی و دژ بە یەکەکان دەکاتە کەرەستەی بنەرەتی بۆ گەشەپێدانی ئاستی هۆشیاری و مەعریفەی کۆمەڵایەتی و کەسایەتی.
چەند مانگێک دوای نەخۆشبونی مام جلال کونسڵی ئەمریکا سەردانی مەکۆی سەرەکی گۆڕانی کرد، سودفە لە کوردستان بوم، کاک نەوشیروان داوای لێکردم ئامادەی دانیشتنەکە بم.
دانیشتنەکە نزیکەی ٤٥ دەقیقەی خایاند، خەمی سەرەکی کونسڵ ئەوەبو بزانێت نیەت ونیازی کاک نەوشیروان بەرامبەر بە یەکێتی چیە، هەرچەندی هێنا و بردی هیچ وەڵامێکی وەرنەگرت. کاک نەوشیروان بە یەک رستە کۆتایی بە باسەکە هێنا کاتێک وتی: کورد یەک مام جلالی هەیە و هەرواش دەمێنێتەوە. کونسڵ تێگەیشت و خواحافیزی کرد.
مەبەست لە گێرانەوەی ئەم روداوە ئەوەیە کە کاک نەوشیروان پێرەوی ململانێ و ناکۆکیەکانی بەو پەری رەوشتی بەرزەوە دەکرد، دڵنیاشم بە هەمان نەفەس مامەڵەی لە گەڵ کاک مسعود و سەرکردەکانی تری کورد کردوە. 
یەکێک لە پارادۆکسە سیاسیە ئاڵۆزەکان رێکەوتن بو لە گەڵ یەکێتیدا، کاک نەوشیروان لە مەراسیمی تایبەت بە رێکەوتنەکە لە کۆتایی وتارەکەی گوتی: عیبرەت لە جێبەجێکردندایە، راشکاوانە دەری بری متمانە و بێ متمانەیی دو روی ئەم روداوە سیاسیەن.
هەرچەندە زۆر باش دەیزانی ئەوەی یەکێتی بە گۆڕانی کردوە سنورەکانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و نەریتەکانی کوردەواریان بەزاندوە، لە گەڵ ئەوەشدا هەوڵێکی زۆری بۆ جێبەجێکردنی رێکەوتنەکە دا بەمەبەستی خەڵقاندنی واقیعێکی نوێ. 
کاک نەوشیروان زۆر بە ئاگاییەوە دەیزانی کۆکردنەوەی دژەکان لە یەک هاوکێشە و پرۆسەدا زۆر پرس دەوروژێنێت، بە بۆچونی خۆی ئەم وروژاندنە هاندەرێکی گرنگە بۆ هەست و دەرککردن و بە ئاگابون و هۆشیاربونەوە، کە کەرەستە بنەرەتیەکانی زەمینەی گۆڕانکارین.
گەر قەدەر دەرفەتی پێبدایە بە نیاز بو دروێنەی کێڵانی دۆخی سیاسی کوردستان بکات، مەخابن بەشێکی زۆری هاوکارەکانی لە قوڵایی ئەو بیرە ستراتیژیە تێنەگەیشتبون، بەشێکی گەنجەکانیش ئاراستەی بێ هودەیی و لادان و خۆپەرستیان گرتە بەر.
کاتێک کاک نەوشیروان گروپی راوێژی دروستکرد، هەڵسەنگاندی تایبەتی خۆی بۆ بەشێکی ئەو گروپە هەبو و باشیش دەیزانی زۆربەیان لە گەڵ یەکتردا هەڵناکەن، سەرەرای ئەوەش گڵۆپی سەوزی بریاردانی بۆیان هەڵکرد. لەو باوەرەدا بو گەر ئەو کارە نەکات بۆشایی و بێسەر و بەریەکی گەورە لە دوری خۆیدا سەرهەڵدەدەن. مەخابن دوای کۆچی دوایی دەرکەوت ئەو هاوکێشە پارادۆکسە بە سودی گۆڕان نەشکایەوە. 
ئێستا، دەسەڵاتدارانی گۆڕان، خۆشیان بوێت یاخود ترش، ناتوانن ئەو ئیرسە رەسەنەی کاک نەوشیروان دایرشتوە پشتگوێ بخەن و حسابی بۆ نەکەن، لە گەڵ ئەوەشدا لە هەوڵی بەردەوامدان بۆ کاڵکردنەوە و کۆتایی پێهێنانی. یەکپارچەیی گۆڕان، گۆڕانبون، یەکتر قبوڵکردن، کۆکردنەوە و بەرێوەبردنی دروستی جیاوازی و ناکۆکیەکان، ئیدارەدانی سیاسی و چەند بابەتێکی گرنگی تر لە هەڵوەریندان. قەڵەم بە دەستەکانی دەسەڵاتدارانی گۆڕان زۆر بێ ئەمەکانە و بێ شەرم پەلاماری دەنگی نارەزا دەدەن، سوکایەتیان پێدەکەن و هەوڵی ناوزراندنیان دەدەن. 
روداوەکان ئاماژەن بۆ ئەوەی پێدەچێت ئەم دەسەڵاتدارانە گۆڕانێکی بێ نقە و فزە و ناکۆکی و ململانێیان بوێت، سلێمانی وتەنی: جادەکەیان بۆ تەخت بێت.
هەواداران و پاشکۆکانی ئەم دەسەڵاتدارانە تا سەد ساڵی تریش دروشم و ستراتیژ و بەرنامەکانی گۆڕان بچرنەوە، بە دەستەواژەی " رەوانشاد" قەڵغانێکی وەهمی لە دەوریان هەڵدەن و بە شان و باڵای ئەدای سیاسی سەرکردەکانیاندا بخوێنن بزوتنەوەکە بەرەو کەناری ئارام نابەن، چونکە پرسە مەزنەکانی گۆڕان پێویستیان بە ئەقڵیەتی سیاسی مەزن هەیە، ئەقڵیەتی ئێستای گۆڕان تەنانەت رەخنەش رەتدەکەنەوە، پێویستیان بە زەمینەی بە پیتی تایبەت  هەیە، ئەو زەمینانەی ئێستا لە ناو گۆڕاندا لە وشکبوندان و چاندنی تۆوێک تێیاندا لە مەحاڵ نزیکبۆتەوە.