Draw Media

سۆسیۆلۆژیای هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌

سۆسیۆلۆژیای هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌

2019-03-01 18:21:03


د. هەردی مێد    

گه‌ر هه‌ڵه‌ نه‌بم هه‌مووی ساڵێكه‌ فه‌یسبوكم هه‌یه‌. له‌ ماوه‌ی ئه‌م ساڵه‌ و ئه‌وه‌نده‌ی كات ڕێیپێدا‌بێتم گه‌شتێكم به‌ فه‌سیبوكدا كردووه‌. یه‌كێك له‌و دیاردانه‌ی كه‌ تێبینم كردووه‌ و زۆر سه‌رنجڕاكێش بووه‌‌ به‌ لامه‌وه‌ بوونی بزاوتێكی عه‌وامه‌ كه‌ زۆر چالاك و كاره‌مه‌ن له‌ به‌رهه‌هێنانی بیری عه‌وام و پاشان په‌خشكردنی‌. ئه‌كته‌ره‌كانی ئه‌م بزاوته‌ له‌ ژماره‌ نایه‌ن‌ و تا چاوبڕبكات زۆرن. رۆژنامه‌نوسن، رۆشنبیری گه‌وره‌ی گه‌له‌كه‌مانن، رۆماننوسن، چیرۆكنوسن…ئه‌م بزاوته‌ هه‌ر كه‌ناڵێكی ساده‌ی به‌رهه‌مهێنانی بیر‌، بۆچۆن، باوه‌ڕ، وێنای كۆمه‌ڵایه‌تی، تد، نییه‌، به‌ڵكو بۆته‌ گه‌وره‌ترین مه‌كینه‌. به‌رهه‌مه‌كانیان وه‌ك سه‌لمێنراو، راستی و حاشاهه‌ڵنه‌گر پێشكه‌ش ده‌كه‌ن و ده‌رخواردی به‌كاربه‌رانی خۆیانی ده‌ده‌ن. هه‌ڵه‌ین گه‌ر وابزانین، فه‌یسبوك تاكه‌ شوێن و پانتایی به‌رهه‌مهێنانی بیره‌‌ بۆ ئه‌م بزاوته‌، نه‌خێر ئه‌مان هیچ كه‌ناڵ و سه‌كۆیه‌كی به‌رهه‌مهێنانی ئایدۆلۆژیا و بیر‌ نه‌ماوه‌ تێدا ئاماده‌ نه‌بن. به‌ كورتی ئه‌مان كۆی ئامرازه‌كانی به‌رهه‌مهێنانی ئایدۆلۆژیا و بیرۆكه‌یان له‌ چنگدایه‌. به‌ مانایه‌كی دی، یه‌كێك له‌ خه‌سڵه‌ته به‌رچاوه‌كانی ئه‌م بزاوتی عه‌وامه‌ <خه‌سڵه‌تی په‌رشوبڵاویانه‌> : واته‌ له‌ هه‌موو شوێنێك ئاماده‌ن.

به‌ شێوه‌یه‌ك نه‌ك حزب و حزبایه‌تی، نه‌ك هه‌ر سیاسه‌ت و سیاسه‌تكاری، به‌ڵكو ته‌نانه‌ت ئیسلام و ئیسلامه‌تیشیان ملكه‌چ به‌ ڕێسا و یاسا و نۆرمه‌كانی خۆیان كردووه‌. ئه‌و مامۆستا ئایینیه‌ی هه‌ر رۆژێكی هه‌ینی به‌ ناوی خوا و پێغه‌مبه‌‌ره‌وه‌ هاوار ده‌كات، ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی له‌ هۆڵی په‌رله‌مان به‌ ناوی به‌رژه‌وه‌ندی گشتیه‌وه‌ ده‌قیژێنێت، ئه‌و پیاوه‌ سیاسیه‌ش كه‌ به‌ ناوی كوردایه‌تی و حكایه‌تی یه‌كڕیزیه‌وه‌‌ قسه‌ ده‌كات…هه‌موویان بۆ عه‌وام ده‌دوێن و به‌ دوای به‌ده‌ستهێنانی پشتگیری و پشتیوانی عه‌وامن. به‌ هه‌مان شێوه‌، ئه‌وانه‌ش كه‌ به‌ ناویی زانسته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانه‌وه‌ ده‌په‌یڤن زۆرینه‌ی زۆریان، ناڵێم هه‌موویان، هه‌ر به‌ نزم و ته‌رزی عه‌وام ده‌دوێن. هیچێك له‌ مان جورئه‌تی ئه‌وه‌ ناكه‌ن وتارێك و بیرۆكه‌یه‌ك له‌ ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی بیروباوه‌ڕ و دونیابینی عه‌وام به‌رهه‌مبهێنن. به‌ بێ هیچ دوودڵیه‌ك ده‌ڵێم: عه‌وام بۆته‌ ئاشێك كه خه‌ریكه‌‌ هه‌موومان بهاڕێت.

عه‌وام بۆته‌ گه‌وره‌ترین جڤاتی سۆزداری (emotional community) به‌ قه‌ولی ماكس ڤێبه‌ر كه‌ به‌ چه‌پڵه‌ و فرمێسك، ده‌ستخۆشی و ده‌ستشكان، فیكه و بێده‌نگی‌…ئه‌كته‌ری سیاسی، رۆماننوس، ڕۆشنبیر، كۆمه‌ڵناس، فه‌یله‌سوف، چالاكوان، تد به‌رهه‌مده‌هێنێت و ده‌یانكات به‌ گیردۆده‌ و شاگردی خۆی‌. نه‌ هیچ هێزێك، نه‌ هیچ توێژه‌رێك، نه‌ هیچ به‌هره‌مه‌ندێك…ناتوانێت له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م جڤاته‌ خۆی بسه‌لمێنێت، یان به‌ بێ پشتگیری و چه‌پڵه‌ی ئه‌م چڤاته‌ بوونی هه‌بێت. هه‌ر ئه‌م جڤاته‌ سۆزداره‌ش رۆڵێكی گرنگ له‌ دروستكردنی كاریزما، داستان، ئه‌فسانه‌ ده‌بینیت، هه‌روه‌ك چۆن رۆڵێكی جه‌وهه‌ریش له‌ قوتكردنه‌وه‌ی شكست، خیانه‌ت، نسكۆ، دۆڕان…ده‌گێڕێت. دواجار، هه‌ر ئه‌مه‌ش وا ده‌كات، نه‌ رۆشنبیری باش، نه‌ لێكۆڵه‌وه‌ری باش، نه‌ سیاسه‌توانی باش، نه‌ رۆماننوسی باش…مان هه‌بێت چونكه‌ هه‌موو ئه‌مان به‌ نه‌زم و به‌ پێی ڕێساكانی عه‌وام ده‌نوسن و ده‌فكرن.

عه‌وام حه‌زی له‌ گومان نییه‌، حه‌زی له‌ هیچ پشكنینێك نییه‌ كه‌ بیروباوه‌ڕه‌كانیان بخاته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌‌. چونكه‌ عه‌وام ساده‌ گۆیه‌، ساده‌ بینه‌،  خۆشباوه‌ڕه‌. بۆردیۆ هه‌میشه‌ ده‌یوت یه‌كێك له‌ كێشه‌ و ته‌نگوچه‌ڵه‌مه‌كانی به‌رده‌م كۆمه‌ڵناسی باش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م هه‌رده‌م ده‌ست بۆ بیری عه‌وام ده‌بات و ده‌یه‌وێت هه‌ڵیانبوه‌شێنێته‌وه‌‌ بۆ ئه‌وه‌ی ناراستی و بێبنه‌ماییان بسه‌لمێنێت. به‌ڵام، عه‌وام ئه‌مه‌ی ناوێت، ئه‌و نایه‌وێت ده‌ستكاری ئه‌و بیرباوه‌ڕه‌ی بكه‌ی كه‌ بڕوای پێهێناوه‌ و بۆته‌ به‌شێك له‌ زه‌ین و جه‌سته‌ی. ده‌ستبردن بۆ بیروڕاكانی، ده‌ستبردنه‌ بۆ پیرۆزیه‌كانی. بۆیه‌ عه‌وام له‌ به‌رامبه‌ر هه‌ر ده‌ستبردن و مه‌یلێك كه‌ هه‌وڵی هه‌مواركردنه‌وه‌ی دونیابینی ئه‌و بدات، خێرا به‌ بێ هیچ پێچ و په‌نایه‌ك ده‌خرۆشێت و په‌له‌مار ده‌دات. 

به‌ڵام، ناشكرێت هه‌موومان بۆ رازیكردنی عه‌وام و به‌ده‌ستهێنانی چه‌پڵه‌ و فیكه‌ی عه‌وام ده‌ست له‌ به‌رهه‌مهێنانی مه‌عریفه‌ و گه‌شتن به‌ راستیه‌كان هه‌لگرین. عه‌وام واقعی كۆمه‌ڵایه‌تیان به‌ شێوه‌یه‌ك شێوانده‌وه‌ كه‌ هه‌رگیز زانسته‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ناتوانن تێدا هه‌بن و نشونما بكه‌ن. بۆیه‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ و هه‌ڵته‌كاندنی سیسته‌می بیروباوه‌ڕی عه‌وام تاكه‌ مه‌رجه‌ له‌ به‌رده‌م به‌رهه‌مهێنانی مه‌عریفه‌ و رزگاربوون له‌ خورافه‌، وه‌هم و ساده‌گۆیی. 

له‌مه‌ودوا هه‌وڵده‌ده‌م، گه‌ر به‌ ته‌نیاش بم، یه‌كێك له‌ چالاكیه‌ سه‌ره‌كیه‌كانم ته‌رخان بكه‌م به‌ گه‌شه‌پێدانی سۆسیۆلۆژیای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ و هه‌ڵته‌كاندنی بیری عه‌وام و په‌رده‌هه‌ڵماڵین له‌ ڕێسا و یاسا په‌نهانه‌كانی جڤاتی سۆزداری عه‌وام.

بابه‌تی په‌یوه‌ندیدار
مافی به‌رهه‌مه‌كان پارێزراوه‌ بۆ دره‌و
Developed by Smarthand