چیا ئیسماعیل

بۆئەوەی بەدامەزراوەیی کارکردن بکرێتە کلتورێکی بەر بڵاوی ناو کۆمەڵگەو بەرەو چەسپاندنی لە کایەی حکومڕانی وڵاتدا، سەرەتا پێویستە بە دامەزراوەیی بون لە نێو حیزبە سیاسیەکانەوە دەست پێ بکرێت کە بەشێکی سەرەکین لە سیستمی سیاسی و حوکمڕانی وڵات.

لەبەرئەوەی حیزبی سیاسی ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە دیاری کردنی داهاتوی وڵات، وە گوزارشت لە بۆچونەکان دەکات لە کۆمەڵگاداو هۆکاری گەشە کردنی سیاسەت و کەناڵی بەشداری هاوڵاتیان لە حوکمڕانیدا فەراهەم دەکات، وە دەبێتە نێوەند لە نێوان دەسەڵات و هاوڵاتیدا. وە لە هەڵبژاردنەکاندا کاندید پێشکەشی دەنگدەر دەکات، وە سەرکردە بەرهەم دەهێنێت.

گرنگی بە دامەزراوەیی کار کردن لە نێو حیزبی سیاسیدا لەوەدا خۆی دەبینێتەوە کە بونی یان نەبونی ڕاستەوخۆ ڕەنگدانەوەی دەبێت لە ئەداو کاریگەری ئەو حیزبە لە کۆمەڵگەداو پاشان کاریگەری لە کۆی سیستمی سیاسی بە تایبەت کاتێک دەگاتە دەسەڵات.

لە وڵاتانی دنیای سێ، یەکە سیاسی و کارگێڕیەکان زۆر کەم بە ڕۆحی دامەزراوەیی بون کار دەکەن، بە هۆی نەبونی ئیرادەی تاکەکانی خاوەن دەسەڵاتی ناو ئەو یەکانە، کە ئەمەش لە دواجاردا بە سەلبی دەشکێتەوە بەسەر سەرجەم کایەکانی ژیانی ئەو دەوڵەتانەو وە هۆکاری گەشە نەکردن و پیادە نەکردنی دیموکراسیەکی بەرهەمدارە.

نا ڕونی و ئاڵۆزی لە کاری سیاسی کە کۆمەڵگەی وڵاتانی گەشەسەندوی پێ دەناسرێت بە شێوەیەکی گشتی، کە هەندێک جار لە ڕێگەی ئاڵۆزی لە بینای پەیکەری حیزب و نەبونی ویستی کەسی دەسەڵاتداری ناو حیزبەکان بۆ دابەزاندنی دەسەڵات و بە دامەزراوەیی کار و بڕیارەکان.

بۆ ئەوەی کایەی حیزبایەتی بەرەو بە دامەزراوەیی بون بەرین، پێویستە حیزب ڕەچاوی کۆمەڵێک پرنسیپ بکات کە هۆکاری سەرەکی بە دامەزراوەیی بون و مومارەسەی دیموکراسین لە ناو دەزگاو ئۆرگانەکانیدا، لەوانەش:

- پابەند بونی تەواوی حیزب بە پەیڕەوی ناوخۆ ، بە تایبەت لە بڕگە سەرەکیەکانی ماوەی بەرپرسیارێتی و بەستنی کۆنگرە بە مەبەستی بەردەوام نوێ بونەوە.
- پابەند بونی حیزب بە بەها دیموکراسیەکان و ڕێز گرتن لە ڕای جیاواز و فراوان کردنی بنکەی بەشداری کردنی ئەندامان لە دروستکردنی بڕیارە گرنگ و ستراتیجیەکاندا.
- پابەند بون بە بنەمای لێپرسینەوەو پاداشت کردن لە بەرامبەر کەمتەرخەمی و چالاک بونی ئەندامان لە ڕاپەڕاندنی ئەرکەکانیاندا.
- دابەشکردنی پۆست و بەرپرسیاێتیەکان لەسەر بنەمای پسپۆڕی و کارایی و ئەزمون، واتە کەسی شیاو بۆ شوێنی شیاو.

بۆ ئەوەی بزانین کە حیزبێک یان هەر یەکەیەکی سیاسی تا چەندێک پابەند بوە بە دامەزراوەیی بون و مومارەسەی دیموکراسی لە ناو دەزگاکانیدا چەند پێوەرێک هەیە، لەوانەش، هێزی ڕێکخستنی نێو خۆیی حیزب و بەردەوامی و ئامادەیی بزاوتی سیاسی چالاک و توانای کاریگەر بون لە مەیدانی سیاسیدا، وە تێپەڕاندنی قەیران و ململانێ نێو خۆیی یەکان ، وە پێشکەش کردنی چارەسەر و بژاردەی جیاواز سەبارەت بە ڕوداو و پێشهاتەکان، هەروەها پاراستنی مەرجەکانی پابەند بون بە پێوەرە دیموکراسی و بنەماکانی شەفافیەت لە نێو خۆی خۆیدا، لە هەڵبژاردنە نێوخۆیی یەکان و چۆنیەتی دروست کردنی بڕیار دەگرێتەوە.

لە هەمان کاتدا چەند دەرئەنجامێک هەن کە ئاماژەن بۆ چەندێتی پابەند بونی حیزب بەو پێوەرانەی کە باس کران کە ئەوانیش خۆیان دەبیننەوە لە :
تۆکمەیی پەیکەری ناوخۆی حیزب لە ڕوی بونی کادری چالاک و ئامادە کراو.
بونی شەفافیەت لە سەرچاوەی داهات و چۆنیەتی خەرجی.
بونی بەرنامەی ڕاهێنان و پێگەیاندنی سەرکردەو ئامادە کردنی کادری بەتوانا.
بونی سەنتەری توێژینەوەو فراوانی تۆڕی پەیوەندیەکانی.
بە خێرایی دۆزینەوەی ڕێگە چارە بۆ قەیران و کێشە نێوخۆیی یەکان، بە بێ ئەوەی ڕێگە بە گەورە بون لەدەست دەرچونی بدات.
بەردەوام ئامادە بونی حیزب بە پرۆژەوە بۆ بەدیهێنانی خواستەکانی ئەندامان و جەماوەرەکەی.

ئەمانەش هەموی لە ڕێگەی میکانیزمی بڕیاردانی دروست کە دەبێتە هۆی پتەوی و یەکانگیری حیزب.

بە سەرنج دانێک لە حیزبەکانی کوردستان دەبینین لە زۆربەیاندا ڕەچاوی پەیڕەوی ناخۆ ناکرێت، وە زۆر کەم نەبێت دەستاو دەستی دەسەڵات ناکرێت و سەرکردەکانیان مەودایەکی درێژ لە پۆستەکانیاندا دەمێننەوەو زۆربەی جار بە مردن نەبێت واز ناهێنن، وە بونی ململانێ ی توند و باڵ باڵێن و قۆرخ کردنی بڕیاری حیزب لەلایەن کەسێک یان چەند کەسێکی دیاری کراوەوە، وە لاوازی لە ڕێگاکانی پێشوازی لە ئەندامان و غەم ساردی بەرامبەر متمانەی جەماوەرەکانیان، وە نەبونی ویست و پلان بۆ ئامادە کردنی سەرکردەی نوێ و بەتوانا.