لاوك سەڵاح     

خەنی بووین کە بۆ یەکەم جار سەحنە گەورەکانمان لەسەر سەربانی ماڵەکانی خۆمان دامەزراند و خۆمان بە دونیاوە بەستەوە، شاگەشکەبووین کە لە بەردەم وێنە رەنگاورەنگەکانی ناو تەلەفزیۆنەکان وەک منداڵ دادەنیشتین وسەرسام دەبووین وەک ئەوەی گەمەیەکی نوێمان کڕی بێت کە هەموو تەمەنمان نە بۆنمان کردبێت و نە دەستمان بەرکەوتبێت. سەرمەست بووین بە دونیایەکی پڕ سەربەستی کە تەنانەت نەدەهاتە خەونەکانیشمانەوە. دونیایەکی لە دەستچوو و نەبوو لە ژیانی رۆژانەماندا.

هاتنی لەپڕی تەکنەلۆجیا، بێ روخسەت و بێ پێشین و بێ خۆئامادەکردن وەک بوومەلەرزەیەکی کتوپر بوو هەموو وێنەکانی دونیای ئێمەی لێل کرد. تا ئێستاش ئەو وێنانە هەر تەڵخ و ناسەقامگیرن بەهۆی ئەو گۆرانکارییە خێراییانەی روودەدەن لە بواری تەکنەلۆجیا و سۆشیال میدیادا.

تەکنەلۆجیا وەک لافاو هاتە هەموو ماڵێکەوە و لەگەڵ خۆیدا زۆر رادیکاڵانە هەموو بەها کۆمەڵایەتی و سیاسی و کەلتووریەکانی کۆمەڵگەی ئێمەی خستە بەردەم پرسیار و گومانەوە، سەحنەکانی تەکنەلۆجیا و دواتر گۆرانکارییە خێراکان لەم بوارەدا تا دەهاتن و تا دێن کاریگەری سەختیان لەسەر ژیانی سیاسی و پرۆسەی دیموکراسی و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان و تەنانەت سایکۆلۆجیەتی کەسەکانیش هەیە. ئێمە هەرگیز ئەو پرسیارەمان بە خەیاڵدا نەدەهات کە ئێمە لە بەردەم ئاوێنەی ئەو هەموو گۆرانکارییانەی کە خۆمان بۆ ئامادەنەکردووە چۆن دەبینینەوە، چۆن مامەڵە دەکەین؟ چۆن لە دونیا رادەمێنین؟ بەهۆی شەکەتی و گومان لە ئاییندەیەکی نادیار ئەو ڕێگایانەشمان پێ نەدەزانی کە چۆن بیانکەینە سەرچاوەیەک بۆ خۆشگوزەرانی و ئاسوودەیی وکامەرانی هەتا هەتایی، هەر ئەوەندەمان دەزانی کە ئێمە لە بەردەم سحرێکدایین وەک جیوە لە نێو لەپی دەستمان هەڵدێت.

هاتنی تەکنەلۆجیا هاوکات بوو لەگەڵ هەموو گۆرانکارییە سیاسییە سەرکێشەکانی ناوچەکە و وڵاتەکە، هاوکات بوو لەگەڵ هەرەس و خاپووربوونی هەموو دەزگا و ژێرخانە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان. بەداخەوە، هەر لەسەرەتاوە هاتنی تەکنەلۆجیا بەشێک نەبوو لە پرۆسەی پەرەسەندن و گەشەسەندنێکی ئاسایی کۆمەڵگە، تەکنەلۆجیا نەهات تا لە مێژووی کاغەزەوە بە تێپەربوون بە تونێڵ و پرۆسەیەکی هێوری عەقڵانی بمانگوازێتەوە بۆ مێژوویەکی نوێ لە تایپی ئەلکترۆنی و وێنەی ئەلکترۆنی. تەکنەلۆجیا نەبووە بەشێک لە پرۆگرامەکانی پەروردە هەر لە قوتابخانە سەرەتیاییەکانەوە بۆ ئەوەی ببێتە بەشێک لە کەلتوری خوێندن و بەشێک لە سیماو روخساری سەرەکی ژیان، نموونەیەکی سادە؛ تا ئێستاش لە زۆربەی زۆری فەرمانگە حکومییەکاندا کۆمپیوتەر بەکار نایەت و ئەگەر بەکاریش بێت بەکارهێنانێکی دروست و تەندروست نییە؛ پڕ لە ڤایرۆسە!

بەداخەوە، ئێمە بەر لە هاتنی کاغەزی ئەلکترۆنی، رۆژنامەی ئاسایی رۆژانە دەوری لە ژیانی ئێمەدا نەبوو، هەر بۆیە پشتمان بەو هەواڵانە دەبەست کە لە پرسە و کۆبوونەوە لابەلاکاندا دەماو دەم دەهات و دەچوو. ئێستاش زۆرجار هەر ئەوە باوە!

هاتنی تەکنەلۆجیا لە کاتێکی درەنگ و ناشیاودا ئێمەی زیاتر هەتیوو کرد، دونیایەک بەهای نوێی فرێدایە ناو کۆمەڵگەوە کە هەمیشە زەمەنێکی گونجاو وسەقامگیری دەوێت بۆ ئەوەی وەک بەهایەک کە نامۆ نەبێت بە کۆمەڵگە و وردە وردە ئاوێزانی کۆمەڵگە ببێت و دوور بیت لە دونیایەک پێکدادانی کەلتووری بێ مانا. لە یادمە ساڵی ١٩٩٣، من و هاورێیەکم بە حوکمی کارەکەمان لەگەڵ رێکخراوی نەتەوە یەکگرتوەکان هانسێتەکانمان لە ناو ئۆتۆمۆبیەلەکانماندا لەسەر جادە بەکارهێنا، کارمەندەکانی ئاسایش دوامان کەوتن و نەیاندەزانی ئەوە هۆکی تۆکییە!

زۆرتان تێبینیتان کردووە کەسانێکی زۆر بە هۆی جۆرەکانی پێکدادانی کەلتوورییەوە بە دەست سۆشیال میدیاوە شەکەتن و رقیان لێی دەبێتەوە، هەندێک هەر واز لەبەکارهێنانی دەهێنن، هەندێک خراپ بەکاری دەهێنن، هەندێک خۆیان بەگەورەتردەزانن لە سۆشیال میدیا، هەندێک هەست دەکەن چاوەڕوانینان لە رۆڵی سۆشیال میدیا ئەوە نەبوو، هەندێک وەک مینبەری سیاسی بەکاری دەهێنن بۆ هەڵبژاردنی سیاسی یان پرۆگرام و مەرامی سیاسی، هەندێک بۆ پەرەپێدانی پەیوەندی کۆمەڵایەتی و هەندێک بۆ رازیکردنی حەزە خۆویستەکانیان، هەندێک، رەنگە زۆربەی، سەرۆکەکانی دونیا بۆ گەیاندنی پەیامی خۆیان بە خێرایی بەکاری دەهێنن، رۆژنامەکان روو دەکەنە ئامرازەکانی سۆشیال میدیا، هەندێک بۆ ئەدەب و شیعر و گۆرانی، هەندێک وەک تارمایی عزرائیل بەسەر سەری سۆشیال میدیاوەیە!

ئەم پێکدادانە کەلتوورییە، بێگومان ئەنجام و رەنگدانەوەی تێگەیشتن و رەفتار و شێوازی بەکارهێنانی کەسەکەیە بۆ سۆشیال میدیا و تەکنەلۆجیا بەگشتی، واتە ئەمە ئەنجامی چالاکییەکی تاکە کەسە کە خۆی نمایشت دەکات و خۆی بە دونیا دەناسێنێت و هەوڵ دەدات مانایەک بۆ پەیوەندی خۆی بە دونیاوە بدۆزێتەوە، رەنگە سەرکەوتوو بێت یاخود نا. بەهەرحاڵ لە نەمانی رۆڵی رۆژنامەی کاغەز، تەنها و تەنها سۆشیال میدیا و ئامرازەکانی تەکنەلۆجیامان لە بەر دەستە بۆ ئەوەی بێ سانسۆر پەیوەندی بە دونیاوە بکەین. ئەوجا یان ژیانمان بەمانا دەکەین یان بەتاڵ دەکەینەوە و رێ بەو پێکدادانە کەلتوورییە دەدەین بەسەرماندا زاڵ بێت.

لە کۆتایدا، من هەست دەکەم هەموو پێویستمان بەو پانتاییە تایبەتە هەیە یان بەشێک لەو پانتاییەمان بۆ بگەرێتەوە تا لەگەڵ خۆماندا دانیشین و سەرپشک بین لە بەکارهێنانی ئەو ئامرازانە لە کاتی گونجاوی خۆیدا، پێویستیمان بە راگرتنی پارسەنگی هەردوو لا هەیە، لایەکەوە ناتوانین دەستبەرداری تەکنەلۆجیا ببین و لەلایەکی دیکەوە نابێت هەراسانمان بکات ئەوەش پەیوەندی بەو راستییەوە هەیە تا چەند ئێمە شارەزای بەکارهێنانی ئەو ئامرازانەیین.