■ نەبەز گۆران       

"ڕادیكاڵبوون: واتە دەستبردن بۆ رەگوڕیشەی شتەكان، كارڵ ماركس."

ئەو رووداوە نوێیانەی ئێستا لەلایەن هەردوو حیزبی دەسەڵاتەوە روودەدەن، واتە: "دەستگیركردنی كادیری حیزبێك، بەرامبەر بە ئازادكردنی كادیرێكی دیكەی حیزبی." رووداوێك نییە پێمانوابێت گەڕانەوەیە بۆ دواوە. بە پێچەوانەوە هیچ پێشكەوتنێك لە ئایدۆلۆژیای حیزبی رووینەداوە، تا باس لە گەڕانەوە بكەین. ئایدۆلۆژیای حیزبی لەسەردەمی شاخ، لە سەرەتای نەوەدەكان چ دونیابینییەكی هەبووە، ئێستاش لە هەمان قاڵبدایە و هەمان دونیابینی هەیە. 
ئەوەی لە دۆخی حوكومڕانی حیزبیدا گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، فۆڕمی ژیانی نوخبەیەكی سیاسیی حیزبییە، كە لە قۆناغێكدا لەرێگای سامانی گشتییەوە كۆیانكردوەتەوە و، ئێستا جۆرێك لە ژیانی شاهانە دەژین، بەڵام لە جەوهەری بیركردنەوەیاندا ئەو كارەكتەرانە هەمان كارەكتەرەكانی شاخن، بە هەمان ئایدۆلۆژیاوە. گۆڕانكارییەكان زیاتر پەیوەندیان بۆ رەواڵەتەوە هەیە، نەك خودی ئایدۆلۆژیا و دونیابینییەكە. رەواڵەتەكان لەروی فۆرمێك لە ژیان گۆڕاون، چ لە شێوازی كاڵا، چ لە شێوازی فۆڕمی ماڵ و شەقام و ئۆتۆمبێل، ئەوەی لە شوێنی خۆی ماوەتەوە و دەسكاریی نەكراوە، ئایدۆلۆژیاكەیە. 
رەنگە خراپ خوێندنەوەبێت باس لەوە بكرێت دوای (27) ساڵ لە حوكمڕانی حیزبی، ئەم كردەیە بە _گەڕانەوە بۆ دواوە_ ناوببەین. كاتێك جەوهەری ئایدۆلۆژیا، دونیابینییەكەی نەگۆڕێت، بە گۆڕینی فۆڕمی ژیان لەسەر سامانی گشتی، پێشكەوتن نایەتە ئاراوە. 
هەرچۆن لە قۆناغی شاخ، قۆناغی ساڵانی نەوەدەكان، فەزایەك هەبوو، ئەم فەزاییە زۆرینە ئامادەبوون وەك خۆی قبوڵیبكەن بۆ بەریەكەوتن، سەرەتا لە رێگەی گوتاری توندوتیژییەوە و پاشان لەرێگەی چەكەوە، ئێستاش هەمان فەزای ئایدۆلۆژیی هەیە و، هەمان _جەماوەری_ حیزبی ئامادەبوو هەیە بۆ دووبارەكردنەوەی ئەو قۆناغە. خاڵی بنەرەتی بۆ ئاڵوگۆڕی ئەم فەزایە، پەیوەندی بە گۆڕینی پەروەردە و دونیابنیی حیزبییەوە هەیە. پەروەردە و دونیابینی حیزب لەسەر ئایدۆلۆژیای فاشییەت، هەمان پەروەردە و دونیابینی سەرەتایە. بەبێ‌ دەستكاریكردنی بنەوانی ئەم ئایدۆلۆژیاییە رووداوی لەوەی ئێستا زۆر بە ئاسانی روودەدەن و چاوەڕوانی دۆخی لەوە توندتریژتریش دەكرێت.
گەر لە هەندێك وێستگەی سیاسییدا ئەم دوو تایپە لە ئایدۆلۆژیای حیزبی، بەرامبەر یەكتری نەرمی بنوێنن، نەرمی نواندنەكە پەیوەندی بە گۆڕینی ئایدۆلۆژییاوە نییە، پەیوەندی بە شێوازی دابەشكردنی دەسەڵات و، شێوازی دابەشكردنی سامانی گشتییەوە هەیە لەنێوان هەردووحیزبدا. لەو شوێنەی یەكێكیان دەبێتە رێگر لەبەردەم كەمكردنەوەی دەسەڵاتی ئەویتر و لەبەردەم كەمكردنەوەی دەسبردن بۆ سامانی گشتی، ئیدی ئەویتریان لەژێر هەیمەنەی هەمان گوتارە فاشییەكەوە، كە توندوتیژی بەرهەمدەهێنێت كردەیەك دەنوێنێت بۆ ناچاركردنی ئەویتری بەرامبەر. لەم نێوانەدا ئەوەی ناوی _جەماوەری حیزبی_یە، جەماوەرێكە بە ئایدۆلۆژیا گەمارۆ دراوە، جەماوەرێكە هێندەی گوتاری توندوتیژی، ئەویتر قبوڵنەكردن، ئەویتر سڕینەوە، خزێنراوەتە ناو دونیاكەیەوە، بەردەوام ئامادەیی تێدایە لە پێناو پاراستنی ئایدۆلۆژیا فاشییەكەی حیزب هەر كردەیەك بنوێنێت حیزب لێیداوابكات.
" چ دیمەنێكە! كۆمەڵگە خەریكی دابەشبوونی بێكۆتاییە بۆ جۆرەها رەگەز، كە بەرق و كینەی سوك، ویژدانگەلی ئازار چەشتوو، سوكایەتی و دڕندانە دژ بەیەك وەستاون. كارڵ ماركس/ بەژداریكردن لە رەختەی فەلسەفەی مافی هیگڵ" هەمان دیمەن لە ئێستای كۆمەڵگەی حیزبی ئێمە بوونی هەیە. جۆرێك لەرق بەرهەمدێت، ئەم رقە بەكردەی توندوتیژی ئارامی بەخۆی دەبەخشێت. هەركردەیەكی حیزبی دژی حیزبێكی دیكە، یەك لەشكر لەوانەی بەرق پەروەردە دەكرێن ستایشی ئەو كردەیە دەكەن، چونكە پێیانوایە كردەی حیزبەكەیان دژی حیزبێكی دیكە، جۆرێكە لە باڵادەستی و گەڕانەوەی شكۆ. شكۆی حیزب لەژێر گوتاری لەم جۆرەدا،ئەوكاتە دەردەكەوێت دژی حیزبەكەی دیكە كردەیەكی توندوتیژ بنوێنێت، بەمەرجێك كردەكەی خزمەت بەو ئایدۆلۆژیا فاشییەبكات لە گوتاردا رق دروستدەكات.(لە دۆخی لەم جۆرەدا ناكرێت بەشوێن ئەوەدا بگەڕێیت: كام لەسەر حەقە، دەبێت بەشوێن ئەوەدا بگەڕێیت بۆچی ئایدۆلۆژییای حیزبی هێندە باڵادەستبووە بەم جۆرە ژیانی گشتی بتەنێت.) 
ئەم ئایدۆلۆژیا فاشییەی حیزب بە جۆرێك لە گەشەكردندایە، خۆی خزاندوتە ناو فەزا تایبەتییەكانی تاكەكانی سەر بە حیزبەوە. ئایدۆلۆژیاكە لەوە تێپەڕیكردوە تەنها لە رووبەری خۆیدا سەرقاڵی بەرهەمهێنانی مرۆڤی ئایدۆلۆژی بێت، رووبەرەكەی خۆی تێكەڵ بەرووبەری زۆرینەی تاكی حیزبی كردوە و، تاكی حیزبیش ئامادەیی تێدایە ئەو ئایدۆلۆژیاییە بێتە ناو دونیا تایبەتییەكەیەوە. زۆرجار بە بینینی دیمەنەكان، دەگەیتە ئەو باوەڕی بڵێیت: تاكی حیزبی دونیای تایبەت بە خۆی نەماوە و دونیا تایبەتییەكەی خۆی جێهێشتووە تا ئایدۆلۆژیای حیزبی بۆی رەنگ بكات. 
ناكرێت لە فەزایەكی لەم جۆرەدا توشی سەرسوڕمانبین حیزب رووداوی دەستگیركردنی كادیری یەكتری، پەلاماردانی كادیری یەكتری، كوشتنی كادیری یەكتری، یان تەنانەت گەورەكردنی ئەم فەزایە بۆ شەڕی یەكتری دروستبكات. چونكە رۆژانە لەرێگەی گوتاری ئایدۆلۆژییەوە زەمینە سازیدەكرێت بۆ روودانی هەریەك لەو رووداوانەی چاوەڕواندەكرێت رووبدات. ترسان لەو رووداوانە راستییەكەی جۆرێكە لەنەخوێندنەوەی رەگوڕیشەی شتەكان. هیچ ترسێكی ناوێت، فەزاكە ئامادەیە بۆ هەریەكێك لەو ڕووداوانە، ئەوەی ئامادەنییە فەزاكە بكاتە كردەیەكی گشتی، خودی حیزبە، نەك جەماوەری حیزب. لە هەرچركەساتێكدا حیزب بووقەكەی هەڵگرێت و داوای فراوانكردنی توندوتیژی و كردنی بەشەڕی گەورە بكات، زۆرینەی جەماوەریی حیزب ئامادەیی ئەو توندوتیژییە و ئەو شەڕەیان هەیە.
تا گۆڕیانێكی ریشەیی لە دیدگاكان، لە ئایدۆلۆژییاكان، لە دونیابینیەكە روونەدات، روودانی رووداوی توندوتیژی حیزبی بەرامبەر بە یەكتری، كردەیەكە جێگای سەرسوڕمان نییە. ئەمە تەنها پەیوەست نییە بە دوو حیزبەكەی دەسەڵاتەوە، پەیوەستە بەكۆی حیزبی كوردیی لەم باشوورە. حیزبی كوردیی لەم باشوورە لەسەر گوتاری ئایدۆلۆژیی فاشیی گەشە بەخۆی دەدات. نە حیزبێكی نوێ‌ بە دونیابینییەكی نوێیە لە ئارادایە، نە حیزبێكی نوێ‌ بە لێدان لە ئایدۆلۆژیای فاشی لە ئارادایە. میراسی حیزبی كوردیی یەك میراسە و ئەو میراسەش لەسەر گوتاری فاشییەت و بەرهەمهێنانی توندوتیژی و ئەویتر سڕینەوە كاردەكات. 
كۆمەڵگەی ئێمە پڕ لە توندوتیژییە، ئەم توندوتیژییە بەشێكی مەكینەی حیزبی بەرهەمیدەهێنێت و بەشەكەی دیكە رەگەكانی دەگەڕێنەوە سەر دیدگا كۆنەكان. وەك (كاڕڵ ماركس) دەڵێت، ئێستا پیوێستمان بە گوتارێكی رادیكاڵە بۆ ناساندنی رەگوڕیشەی شتەكان، بۆ سەرلەنوێ‌ خوێندنەوەیان و هەڵتەكاندنیان. تاكو دەست بۆ ڕەگوڕیشەكان نەبرێن و سەرلەنوێ‌ نەیاناسینەوە و دونیابینییەكی نوێ‌ نەخرێتە شوێنی، چاوەڕوانكراوە لەم فەزا گەمارۆ دراوە بە توندوتیژی، تەنها توندوتیژی بەرهەمبێت. بۆچی فریوی خۆمانبدەین پێمانوابێت ئەمە گەڕانەوەیە بۆ دواوە؟ ئەمە نە گەڕانەوەیە و نە هێنانەوەی دواوەیە بۆ ئێستا، بەڵكو ئەمە وزەیەكی نوێیە ئایدۆلۆژیای حیزب لەم وێستگەیەدا پیشانماندەدات، وزەكەش هەمان وزەی رابردوو ئێستایە و گۆڕانێك لە جەوهەریدا ڕینەداوە.