■نەبەز گۆران

رەخنەگرتن لە سیستەمی سیاسیی هەرێم، رەخنەگرتن لەو هەوڵەی بەردەوام كاریكردوە تا كۆی دامەزراوەكان بخرێنە ژێرچنگی نەوەی دووهەمی خێزانە سیاسییەكان، لە ڕابردوو لە ئێستادا یەكێك بووە لە ئەركە گرنگەكانی كۆمەڵێك رۆشنبیر، لەم وتارەدا هەوڵدەدەم بە پشت بەستن بە چەند رستەیەكی (مەریوان وریا قانیع، ئاراس فەتاح)ئەو مەترسی و خەمە بهێنمەوە یادی خۆمان، تاكو بزانین سیستەمە سیاسییەكەی هەرێم و كۆمەڵگەكەمان بەرەو كوێدەڕوات.
نەوەی پێشو_نەوەی شاخ_ وردە وردە بەهۆی مردن، یان پەراوێزخستن، كۆتایی بە دەسەڵاتەكانی خۆیان دەهێنن. ئەم كۆتایی هاتنە رێگاخۆشكردن نییە بۆ نەوەیەكی نوێ‌، رێگاخۆشكردنە بۆ ئەندامانی خێزانەكانیان. هەریەك لە نەوەی _شاخ_ بەپێی قورسایی سیاسیی خۆی، كاردەكات تا منداڵەكانی بێنە شوێنی و ئەركەكە لە باوكەوە دەگوازرێتەوە بۆ كوڕەكان. منداڵی ئەو خێزانە سیاسییانە، دەكرێت دابەشیانبكەین بەسەر دوو ستووندا. ستوونێكی ئەمنی، ستوونێكی تێكەڵ بە دامەزراوەكانی حوكومەت. (ئەركی ئەم وتارە ستوونەكەی حوكومەت نییە، شەیدابووبوون بە _پیسخۆری_یەوە و كێشەیان لەگەڵ زۆر لە چەمكەكاندا نەبوو.) 
ئێستا قۆناغی ستوونە ئەمنیەكە دەستیپێكردوە. (ئەمڕۆ نەوەی دووهەمی خێزانە سیاسییەكان دێن و، دەست بەسەر كایەی سیاسیی و سەربازیی و میدیایی كوردستاندا دەگرن/ مەریوان و ئاراس) ئەم جوڵە بێ‌ روتووش و زۆر تێوارە، لە قۆناغێكدا روودەدات ئیدی سیاسییە كۆنەكانی _شاخ_ بەبێ‌ شەرمكردن منداڵەكانی خۆیان دەخەنە شوێنی خۆیان. ئەوەی زۆر مەترسییە لەناو نەوەكانیاندا، ئەوانەیان دەهێنرێنە پێشەوە و ئەوانەیان بەهێزدەكرێن، پەروەردەیەكی ئەمنیان هەیە. دەكرێت ئەم پەروەردە ئەمنییە وەك ترسێكی گەورە، لە دیموكراسی، ئازادی، مافی هاوڵاتیی بوون، لێبڕوانین. ئەزمونی كۆمەڵگە لەگەڵ ئەم نەوە ئەمنییە، ئەزمونێكی دڵخۆشكەر نەبووە. پەروەدەكراوانی دەزگا ئەمنییەكان تا ئەو شوێنەی پێیانكراوە كاریانكردوە بۆ سەركوتكردن و سڕینەوەی ئەوی تری دەرەوەی خۆیان. (بۆئەوەی باشتر بیانناسین دەبێت مێژووەكەیان بخوێنینەوە.)
ئێستا (گەورەترین هەلیان لەبەردەستدایە، بۆ ئەوەی خەونە سوڵتانییەكە بهێننە دی/ مەریوان و ئاراس) بێگومان هەلەكە پەراوێز ناخەن، خەونەكەیان لەناو سیستەمەكەدا تەحقیق دەكەن. كۆمەڵگەش بەشێكی زۆری لەگەڵ تەحقیقكردنی ئەم خەونە (سوڵتانی)یەدا دەست و پەنجە نەرم دەكات، چونكە ژمارەی كورسییەكانە جارێكی دیكە رێگە بەو خێزانە سیاسییانە دەدات، تەواوی دامەزراوەكان بخەنە ژێر چنگی منداڵەكانی خۆیان. ئەشێت لەرووی گۆڕینی _فۆڕم، روخسار_ ئەمە وەك دیمەنێكی كەمێك سەرنج راكێش بێتە بەرچاو، بەڵام لەراستیدا لەم گۆڕینەدا تەنها فۆڕمەكان ناگۆڕێن، بەڵكو تەواوی ئەو تێگەیشتنەش دەگۆڕێت لەپشت گۆڕینی فۆڕمەكانەوە خۆی حەشارداوە. ئەوەی دەڕوات تێگەیشتنێك لەگەڵ خۆی دەبات و، ئەوەی دێت تێگەیشتنێكی دیكە لەگەڵ خۆی دەهێنێت. كێشە گەورەكە و ترسە گەورەكە لەناو تێگەیشتنەكەدایە، نەك لە گۆڕینی روخسار و فۆڕمەكەدا. 
هاتنە پێشەوەی منداڵی خێزانە سیاسییەكان، بەتایبەت ئەوانەیان لەناو دەزگا ئەمنییەكانەوە دێن و، دامەزراوە گەورەكانی جێبەجێكردنیان دەدرێتە دەست، راستەوخۆ دەمانبات بۆ ئەو دیمەنەی، ئەشێت رووبدات لەرووی ئازادیی و دیموكراسییەوە بەرەو پاشەكشێێك بڕۆین. ئەم ترسە لەو دیمەنە، ترسێكە پەیوەندی بە دامەزراوە ئەمنییە حیزبییەكانەوە هەیە. مێژووی ئەم دامەزراوانە، مێژووێكە بەردەوام كێشەیان لەگەڵ ئازادیی و ماف و دیموكراسیی و سەروەریی یاسا هەبووە، بەردەوام چاویان لەو دەنگە جیاوازانەیە شوێنێكی تاریك پیشاندەدەن و ئارەزووێكی دێوانەییان هەیە بۆ بێدەنگكردن و رازیكردن و قایلبوون. لەوە دەگەڕێین بەبێ‌ شەرمكردن منداڵەكانی خۆیان دەهێننە پێش و دەیكەنە ئەمرێكی واقیع، چونكە پێناچێت زۆرینە كێشەی لەگەڵ ئەم دۆخە هەبێت، بەڵام لەوە گەڕان تا دامەزراوە مەدەنییەكانی ئەم هەرێمە بكرێنە دامەزراوەی ئەمنی و چاودێری و مەودای ئازادیی تەسك ببێتەوە، بێگومان بەرەو ئایندەیەكی ترسناكمان دەبات.
هەرچۆن لەم هەرێمە دوو بلۆكییەدا دۆخێك دروستبووە لە زۆر رووەوە بەرەو پاشە كشێ دەچین، دەكرێت چاوەڕێی ئەوەش بكەین، لە ساڵانی داهاتوودا ئیدی تەواوی دامەزراوەكان بكرێنە شوێنی چاودێری و سەركوتكردن، چاوەڕێی ئەوەبكەین لەگەڵ فراوانبوونی نەوەی ئەمنی، كۆی كۆمەڵگە بارگاویبكرێت و بكرێتە كۆمەڵگەیەكی چاودێر بەسەر یەكترییەوە. دڵخۆشبوون بەو نەوەیەی پەروەردەی ئەمنیان هەیە و، جۆرێكی نوێ‌ تێگەشتنیان هەیە بۆ دونیای بەرێوە بردن، ئەكرێت بە دڵخۆشییەكی فریودەرانە تەماشا بكرێت. (تۆبڵێیت ئەو پەروەردە ئەمنییە بگۆڕن بۆ پەروەردەیەكی مەدەنی و، فەزای ئازادیی و فەزای سەروەریی یاسا و چەمكی هاوڵاتیبوون، سەرلەنوێ‌ فراوانبكەنەوە؟!)
بۆ دۆخێكی لەم جۆرە، وەك نووسەرێك، روو لە هێزە بچوكەكان ناكەم. راستییەكەی زۆر بڕوام بەو هێزە بچوكانە نەماوە بتوانن سنوورێك بۆ ئەم (سوڵتانی بوونە/ مەریوان و ئاراس) دروستبكەن. چونكە لە ئێستادا بەشێكی ئەو هێزە بچوكانە بۆ خۆیان لە گەشكەی ئەوەدان هەمان مۆدێلی دوو پارتەكە دووبارە بكەنەوە. بەڵام بڕوایەكی تەواوم بە بیركردنەوە و هێزی رۆشنبیران و گروپە هوشیارەكانی ئەم كۆمەڵگەیە هەیە بە شێوەیەكی رژد قسە لەسەر ئەم مەترسییە بكەن و، ئەو كۆمەڵگەیە لەو ترسە ئاگاداربكەنەوە، كە چ ئایندەیەك لەبەردەمیدایە. جگە لەم دەرەچەیە ئومێد هەڵچنین لەسەر ئەو هێزە بچوكانەی خەون بە بەژداری لەو دەسەڵاتە دەبینن، ئومێدێكی بێ‌ بەرهەمە. رووبەری رۆشنبیر و رووبەری هوشیاری سەرلەنوێ‌ ئەركێكی گەورە دەكەوێتە بەردەمی، گروپە هوشیارییەكان و ئەو چینانەی بەردەوام لە خەمی ئازادیی و سەروەریی یاسا و مافی هاوڵاتیی بووندان، ئەشێت لەم ئەركەدا بەرو رووی مەترسی ببنەوە، چونكە ئەو نەوەیەی پەروەردەی ئەمنین و دامەزراوە باڵاكان دەگرنە دەست و مەودای دەسەڵاتییان گەورەتر دەبێت، چاوەڕوانناكرێت بەكەرەستەی فیكر و وشە مامەڵە لەگەڵ بەرامبەرەكەیان بكەن، بەڵكو كەرەستەی پەروەردەی ئەوان، پەیوەندی بە فیكر و وشەوە نییە و، پەیوەندی بە شێوازە نادروستەكەوە هەیە، كە لە مێژووی رابردوویاندا لە چەندین شوێن بەریكەوتووین و بینیومانە. (گەر بەم جۆرەش نەبێت، لەوانەیە جیهانەكەیان گۆڕابێت و ئێمە دەركمان نەكردبێت، كە ئەمەش كارێكی نەكردەیە.)