■  لاوك سەڵاح 
لە یادمە، زۆر باش، وادەزانم دوێنێیە، ساڵانی سەرەتای شەری براکوژی بوو لە نەوەدەکاندا، ئەو کات لە ئۆفیسی سەرەکی نەتەوە یەکگرتووەکان لە سلێمانی یاریدەدەری رێکخەر بووم، بۆ هەر سەفەرێک لە نێوان سلێمانی و هەولێردا دەبوایە بە زیاتر لە ١٣ خاڵی پشکنیندا هاتووچۆمان بکردایە. ناوچەکان نەوەک بۆنی مەرگیان لێوە دەهات، بەڵکو مەرگ خۆی بوو، خامۆش خامۆش، تەنانەت چۆلەکەیەکیش ئازادانە هاتووچۆی نەدەکرد. بێ دەنگی بەر لە مەرگەسات شوناسی ناوچەکان بوو، لە نێوان ئەو سیانزە خاڵی پشکنینەدا، دونیایەک لە وەهم و درۆ و دۆزەخ باڵی بەسەر ناوچەکاندا کێشابوو، ئەو سەردەمە مۆتەکەیەکی بێسەرووبەر بوو. بێگومان ئەو کەسانەی لەو رۆژانەدا کاریان لە خاڵەکانی پشکنین دەکرد رەنگە ئامادەبن ببنە شاهێدی راستەقینەی ئەو رۆژانە و گەواهی ئەوە بدەن، رەنگە لە پاش تێپەربوونی تەمەنێکی زۆر بەسەر رووداوەکاندا ئێستا بوێربن، ئەو کاتە هەموو پانتایی و پەراوێزەکانی ژیان نەوەک هەر بە رق و کینە تەنرابوون، بەڵکو کوشتن ترۆپکی ململانێیەکی ئاسایی بوو لەسەر فەردەیەک شەکر یان برنج!

ساڵی ٢٠١٦، بەرێوبەری گشتی رێکخراوی قەندیل بووم لە کوردستان و لە نێوان سلێمانی و هەولێردا هاتووچۆم دەکرد، راستە زەمەن و سەردەمێکی دیکە بوو، هەرچەندە دونیایەک گۆرانکاری لە کۆمەڵگە و پارسەنگی هێز و پێگەی سیاسی هەرێمدا هەبوو، بەڵام بەرژوەندییەکان نەگۆرا بوون و تارمایی هێڵە شاراوەکانی دوو ئیدارەییم بە روونی دەبینی، بەڵێ هێڵەکانی دوو ئیدارەی لەسەر نەخشەکان نەکێشرابوون و نەکێشراون بەڵام لە دەروونی هەموو هاوڵاتیەکدا چەقێنراون. هێڵەکان لە دەروونی خەڵکدا دیواری هەڵچنراون.

جەنگەکان لە پاش ماوەیەک خامۆش دەبنەوە بەڵام سیمایان و زەنگی مەترسی لە دووبارەبوونەوەیان هەمیشە ئامادەیە، رۆحت دادەچڵەکێت کە باسی لێوە دەکەیت. تارمایییان بۆ چەندان ساڵی دیکە و تەمەنی نەوەی دیکە وەک پەلەیەکی رەش لەسەر دڵ دەمێنێتەوە، سەردانی چەندان وڵات بکەیت و چەندان میللەتی نوێی بناسیت ئاساورە سایکۆلۆژییەکانی هەروا بە ئاسانی نارەوێنەوە، سایکۆلۆژیەتی رۆحە شڵەژاوەکان هەر وا بەئاسانی ناچنەوە شوێنی خۆیان، رەنگە مەرگ یەکلایی بکاتەوە! 

نووسینەوە و تۆماکردنی ئەو یادەوەریانە، رەنگە، لانی کەم، لە دووبارەبوونەوەیان بمانپارێزێت ئەگەر لەسەر ئاستی تاکە کەسیش بێت نەوەک دامەزراوەیەکی گشتی.

ئەمە زەمینەی ئەم ساتەی پێکهێنانی حکومەتە، حکومەتی پارتی سیاسی بە دیدێکی بەرتەسکەوە، نەوەک حکومەتێک بتوانێت نوێنەرایەتی خانەقین و زاخۆ بکات بە رێنماییەکی یەکگرتووە، بەداخەوە حکومەت سەرپێییانە پشت بە کۆمەڵێک ژمارە دەبەستێت کە کەس بڕوای پێنییە بۆ ئیدارەدانەوەی هەرێم. راستە کەسمان و کەسیان بڕوایان بەو ژمارانە نییە کە دەچنە پەرلەمان و حکومەتەوە، بەڵام خۆ دەکرێت بڕوامان بە سەلامەتی و پاراستی کەرامەتی هاوڵاتی ئەم هەرێمە هەبێت، گەورە یان بچووک، منداڵ یان گەورە، ئافرەت یان پیاو، راستە ژمارەکان راستەقینە نیین، بەڵام بوونی هەرێم فاکتە و راستەقینەیە، ژیانی نەوەکانی داهاتووی ئەم هەرێمە حەقیقەتێکی راستەقیینەیە.

لە ساڵانی ١٩٩٨ تاوەکو ئەم ساتە، هەرێم لە سەر گریمانەیەکی مێژوویی دامەزرا، هەرێم بە سەقەتی لە دایک بوو، ئەمەش بۆ بەرژوەندی ئیقلیمی شیاو بوو، هەروەها بۆ بەرژوەندی لۆردەکانی جەنگ بوو، لە نەبوونی ئیجماع لەسەر پرۆژەیەکی سیاسی، ناچار وەک دۆخی دیفاکتۆ، هەرێم بووە قوربانی دوو هێزی مێژوویی کە لە درێژبوونەوەی ئیمارەت و میرنیشنە مێژوویەکان زیاتر نەبوو. ئێستا هەرێم لە پاش نەمانی ئەو پارسەنگە و هاتنە پێشەوەی کارەکتەری سیاسی نوێ لە سەر بنەمای تەوریسی سیاسی لە بەردەم دووریانێکی مێژوویی نوێدایە بە تایبەتی ئەو نەوە نوێیە بە دیدی مانۆری سیاسی نەوەک پرۆژەی سیاسی پەرەسەندوو واتە "ئینمائی" دەروانێتە ئاییندە. هەرێم لە بەردەم دوو دید و فۆرمی جیاوازدایە بۆ ئاییندە، هەرێم دوو دۆڵە، نەوەک دوو ناوچە برژێنەوە ناو یەک. دوو فۆرم لەبەردەم جەبری مێژوودا دەناڵێنێت و هەر دووکیان خۆیان بە نوێنەرێکی راست دەزانن، بەداخەوە کەسیان بە تەنیا شت نیین.

خاڵەکانی پشکنین هەر ماون، رێگرن لە ‌‌هێنانەکایەی پەرواێزێک بۆ پێکەوە ژیان. دامەزراندنەوەی پەرلەمان و حکومەت کاری ستاندەر و بنەمای ئاشکرای خۆی هەیە یان بەهەندی وەردەگریت یان لادەدەیت ڵێی، بەداخەوە ئێمە لە دۆخێکی پەرتەوازەداین کە هەر کەس کار بۆ خۆی دەکات و خۆی بە راست دەزانێت لە دەستەڵات یان دەرەوەدا بێت، ئەوە بەداخەوە رەنگدانەوەی تێگەیشتنی سیاسی ئەم ساتەیە و درۆکردنە لەگەڵ خەم و بەرژوەندی گشتی.