بیرمهند و لێكوڵهوهره بیانیهكان لهسهر خوانی سیاسیه كوردهكانی عێراق
2018-09-02 07:48:05
■ د. هەردی مێد
یهكێك لهو دیاردانهی لهم دهیهیی دوایی له كوردستانی عێراق خهریكه دهبێته باو رێكخستنی دیدار و دیمانهیه له نێوان لێكۆڵهوهره خۆرئاواییهكان و پیاوانی سیاسی ههرێمی كوردستان. ئهوهندهی من بزانم و زانیاریم ههبێت هیچێك له بهرپرسهكانی نێو یهكێتی، پارتی، گۆڕان، هاوپهیمانی، كۆمهڵ، تد، لێكۆڵهوهر و بیرمهند نین، بهو مانایهی بهرههمهێنی بیر و خودان روانگهیهكی توێری لۆژیك نین سهبارهت به كۆی ئهو دیاردانهی له دونیای دهورووبهریاندا روودهدات. پارته سیاسیهكانی ههرێمی كوردستان له باری توێریزهكردن و بهرههمهێنانی بیر سهرتاپایان دهستسپی و كۆڵهوارن، به پێچهوانهی پارتێكی وهك پهكهكه كه خاوهن دیدگایهكی توێری زۆر توندوتۆڵه سهبارهت به زۆرێك له فاكته كۆمهڵایهتیهكان (ژن، جڤات، كوردبوون، دهوڵهت، ئازادی…). به شێوهیهك، ههموو ئهوانهی له سهر پهكهكه كار دهكهن له سهر ئهوه كۆكن كه بهبێ تێگهشتن له <ژینگهی ماناسازی(Universe of meaning)> پهكهكه، ئهستهمه له رهفتار و گوتاری ئهم ڕێكخراوه تێبگهیت. گهر هاوڕا بین بهوهی هیچێك له بهرپرسهكانی حزبه كوردیهكانی عێراق بیرمهند یان لێكۆڵهوهر نین، گهلۆ هێنانی لێكوڵهوهره خۆرئاوایهكان (وهك فۆكۆیاما، ئالان تۆرین…) له لایهن ئهم پیاوه سیاسیانهوه بۆ بهرههمهێنانی بیره، یان بۆ مهبهستگهلێكی سیاسی و شهرعی؟
زۆر به دووری دهزانم كه دیدار و دیمانهی پیاوه سیاسیهكانی ههرێم لهگهڵ لێكوڵهوهره بیانیهكان له خهمی بهرههمهێنانی مهعریفه و بیردا سهرچاوهی گرتبێت، چونكه هیچێك لهمان لێكۆڵینهوه و بهرههمهێنانی هزر نهك ههر چالاكی سهرهكی بهڵكو چالاكی لاوهكیشیان نییه. بهرههمهێنانی بیر بریتیه له پرۆسهیهكی بهردهوامم و چالاكیهكی نهپساوه و سهرهكی. ئهوهی مهعریفه بهرههمدههێنێت دهبێت خۆی بۆ ئهم كاره یهكلایی بكاتهوه و به شێوهیهكی بهردهوام له كارخانهی بیرسازیدا ئاماده بێت. بۆیه به ڕای من هێنانی ئهم لێكوڵهوهر و بیرمهندانه پهیوهندی ههم به دۆخی شهرعی پیاوه سیاسیهكانهوه ههیه، ههم به خهبات و ستراتیژی كهڵهكهكردنی شهرعیهت، نهك به سازاندنی ههلومهرجی دروستكردنی مهعریفه. ههندێك لهمان لهوهدهچێت لهوه تێگهشتبێتن كه شهرعیهتی سیاسی نوخبهی دهسهڵات و كایهی سیاسی به گشتی له ژێر پرسیار و لۆمهدایه، بۆیه له ههوڵی گهڕان و بهدهستهێنانی سهرچاوهی تری شهرعیهت و سهرمایهی دیدان له دهرهوهی كایهكه. یهكێك لهم پانتاییانش زانكۆیه: له ههوڵی ئهوهدان <شوناسێكی ستراتیژی(Stategic identites)> بۆ خۆیان به دهورووبهری زانكۆ و پانتایی رۆشنبیریدا دروست بكهن ههم به ئامانجی خۆنمایشكردن وهك سهركردهیهكی ڕۆشنبیر و خاوهن حهوسهڵه لهگهڵ چالاكی رۆشنبیری و كولتوریدا، ههم بۆ سهرنجڕاكێشانی ئهم توێژه بۆ مهبهستی سیاسی. شوناسی ستراتیژی چهمكی یهكێك له قوتابیهكانی پییهر بۆردیۆ-ه كه مهبهست لێ ئهوهیه كه چۆن پیاوانی دهسهڵات لهگهڵ ههر چین و توێژێكدا له ههوڵی خۆناساندنێكدان كه هاوڕێكی چاوهڕوانی ئهوان بێت، یان وهك گۆفمان(Erving Goffman) دهڵێت دهیانهوێت خودێك بنوێنن كه خۆی وهك بهشێك لهو توێژهی ئهمان رووی تێدهكهن نمایش دهكات. بۆ نمونه، له بهرامبهر چینی جوتیاردا ڕهگوڕیشهیهكی جوتیاری بۆ خۆی دروست دهكات و دهڵێت باپیری، یان باوكی باپیری جوتیار بووه، له ناو حهرهمی زانكۆ و له بهردهم قوتابی و مامۆستایان وهك رۆشنبیر و خودان بڕوانامه، له بهرامبهر ڕهشوڕووتش وهك كوڕه ههژار، تد.
له زانسته سیاسیهكان له فهرهنسا چهمكی شهرعیهت (legitimacy) و شهرعیهتكردن (legitimation) جیادهكهینهوه و زیاتر دووهمیان بهكاردههێنین چونكه شهرعیهتی هیچ ئهكتهرێكی سیاسی، یان دهستگایهك به یهكجاری مسوگهر و مهیسهر نابێت، بهڵكو دهبێت ههمیشه به دوای توندوتوڵكردنیدا بن. واته، شهرعیهت دهبێت وهك پرۆسه تهماشابكرێت، نهك وهك شتێكی مهیوو و بهدهستهاتووی یهكجارهكی. به مانایهكی دی، ئهكتهری سیاسی و دهستگاكان ههمیشه له پرۆسهی مكیاژكردن و جوانكردنی شهرعیهتی خۆیانن، چونكه شهرعیهت خهسڵهتی شهپۆلی ههیه، واته ههمیشه له بهرزو نزمیدایه. ئهم جیاكردنهوهی گرنگه بۆ تێگهشتن لهم بابهتهی ئێمه قسهی لهبارهوه دهكهین لهبهرئهوهی گهر وا له شهرعیهت بڕوانین تێدهگهین بۆچی پیاوه سیاسیهكان پهنا بۆ كۆی چالاكیه كۆمهڵایهتیهكان دهبن بۆ دابیكردنی رهزامهندی كۆمهڵایهتی و پهسهندێتی جڤات. به رای من، هێنان و هاوردهكردنی لێكۆڵهوهر و بیرمهنده خۆرئاواییهكانش ههر دهچێته ئهم خانهیهوه، واته بهشێكه له گهڕان و عهوداڵی ئهمان بۆ دروستكردنی سهرمایهیهكی رهمزی و سومعهیهكی كولتوری له نێو كایه سیاسیهكهدا. بێگومان، پهیوهندیهكی گرنگ و توندوتوڵ له نێوان بڕوانامه و كاری سیاسیدا ههیه، كهمنین ئهوانهی بڕوانامه وهك چهك و ئامراز له ململانێ سیاسیهكاندا بهكاردههێنن و خۆیان وهك زاناتر و لهبارتر دهزانن له بێ بڕوانامهكان له ڕییایكردنی چالاكیه سیاسیهكاندا. ههرچهند دهبێت ئهوهش بوترێت كه بڕوانامه چهكێكی دوو سهرهیه له كایهی سیاسیدا، بهو مانایهی ههندێجار بێ بڕوانامهكانش بڕوانامه به بنهمای شهرعیهت نازانن، بهڵكو ئهزمون و قاڵبونهوه و لێرهشهوه له ههوڵی لهكهداركردنین (Stigma).