عومەر محەمەد

٣١ی تەموزی ١٩٨٣ 
بەرەبەیانی ٣١ ی تەموزی ١٩٨٣ و رۆژانی دوایی كەهەتا ١٠ی مانگی ئابی خایاند تاوانێكی گەورە لە كۆمەلگاكانی قوشتەپەو دیاناو حەریر دەرهەق بە پیاوانی بارزانی ئەنجامدرا، كە لە تاوانی دژەمرۆڤایەتی و تاوانی كۆمەڵكوژیدا خۆی نواند، ئەم تاوانە پێنج ساڵ پێش پێش تاوانە گەورەكەی ئەنفال بوو، كۆمەڵكوژییەكی تربوو لەدژی كوردەكانی باشور بەگشتی و بەرانبەر بارزانیەكان بەتایبەتی . دنیاش وەك هەمیشە قڕوقەپی لێكردو بێباك بوون لەبەرانبەر كۆمەڵكوژیەكەو ملهوڕییەكانی بەعس! 

هێزە سیاسییەكانی باشور كە ئەوساش وەك ئێستا هەر لەژێر هەژموونی ئێراندا بوون و سیاسی خراپ و شەڕكەری باشی پێش سوپای پاسدارانی ئێران بوون، بەبێ ئەوەی نەك لەعێراق جیابووبنەوە بەڵكو دروشمی روخانی رژێمیشیان بەرزكردبێتەوە. ببونە چاوساغی هێزەكانی ئێران بۆسەرعێراق وبەرەبەرە بەخواستی ئێران جەنگی ئێران عێراقیان گواستەوە بۆ چیاكانی كوردستان و سەرئەنجام بە گرتنی چیای حاجی ئۆمەران و گردەمەند كۆتایی هات، گرتنی حاجی ئۆمەران چ سودێكی بۆ كورد هەبوو؟ ئەگەر بەشێوەیەكی كاتی كەمێك دەستكەوتیشی بۆ ئێران هەبووبێت، ئەوا ماڵوێرانی ومەینەتیەكەی بۆ كورد زۆر گەورە بوو باجەكەی گران لەسەر كورد كەوت، بەتایبەتی بۆ ئەو خانەوادە بارزانیانەی هیچ گایەكیان لەگیرەی ئەو دەوڵەتە ستەمكارانەو حزبە كوردیەكاندا نەدەگەڕا! 

هێشتا رون نیە لەشەڕی حاجی ئۆمەراندا چەند سەربازی عێراقی وپاسداری ئێرانی كوژراون بەڵام لەبەرانبەردا ٨٠٠٠ هەزار بارزانی كەهەموویان رەگەزی نێرینەی تەمەن سەرو ١٢ ساڵ هەتا ٧٠ ساڵ بوون، لەماوەی چەند رۆژێكدا گیران و هەرگیز نەبینرانەوە. !

ئەو رۆژانەی بارزانیەكان لێیان قەوماو پیاوەكانیان گیران وژن ومنداڵەكانیان سەرگەردان بوون، نە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و نەرێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان و نە هێزێكی كاریگەری ئیقلیمی عێراقیان سەركۆنە نەكرد، تەنانەت حزبە زلهێزەكانی ئەوسای كوردستانی باشوریش لە چیاكان كێبەركێیان بوو داخۆكامیان دەبنە جێگە متمانەی باشتری ئێران، نەك هەر ئۆفێكیان بۆقوربانیەكانی ئەو تاوانە نەكرد، بەڵكو بۆ قۆناغەكانی دواتریش پەندیان لێوەرنەگرت و هەربەردەوام بوون لەسەر ئەم پێشلەشكریانەو پاساویان دایە بەعس كە ئەوسا درندەترین رژێمی ناوچەكەبوو هەتا لەبازنەیەكی فراوانتردا دەستی تاوان درێژبكات، هەرواشی كرد (٤) ساڵ دوای كۆمەڵكوژی بارزانیەكان تاوانی كیمیابارانی شێخ وەسانان و بالیسان و پێنج ساڵ دواتر گازبارانی هەڵەبجەو ئەنفالی بە دواداهات . 

حزبە كوردستانیەكانی باشور كە ئەوساو ئێستاش هێندەی نمایندەی ئێران و توركیان و ڕوخساری شەڕی ناوخۆن، هێندەش نانیشتمانی و دەستكورتن لەگەمەی سیاسەتدا، هەربۆیە سودیان لە هەلومەرج وگۆرانكارییەكانی دوای راپەرینیش وەرنەگرت، بەپێچەوانەوە هەموو بەرهەم ودەستكەوتی ئەوان جگەلە (فەزایەكی سیاسی قێزەون، سیستەمێكی ئابووری پڕ لە تاڵانی و بەیەكەوەبوونێكی كۆمەڵایەتی كۆمێدی ئاسا)* شتێكی ترنیە كۆمیدیاكەش ئەوەیە ئەم فەزا دزێوەیان ناونابوو دیموكراسی بێوێنە! دیموكراسیەك كە قەرارە كەرامەتی ئینسانی تێدا پارێزراوبێت لەم دیموكراسیە كۆمیدیەدا هێندەی سەروەختی بەعس ژن ومنداڵی بارزانیەكان و ئەنفالكراوان وكۆی شەهیدانی تێدا بێ بەش وبێ شكۆكرا. 

راپەرین كە دەرفەتێك بوو تیایدا دەتوانرا هەموو دنیا سەرسام بكەین، بەسیستمێكی جوان، دادپەروەرو پارێزەری مرۆڤ و بنیاتنەری هاوڵاتی، بووە ناشرینترین ئەزمونی حوكمرانی بێوێنەی ناوچەكە، ڕۆژگارە هەرە ناشرینەكانی دونیای ئێمە رۆژگارەكانی دەسەڵاتی ئەم دوحزبەبوون، ئەوان نەك هەر داكۆكیان لە نیشتمان نەكرد بەڵكو هەموو نیشتمان وهەموو بەهاكانی هاونیشتمانیشیان فرۆشت، نەك هەر سۆزی دنیایان نەبردەوە بەڵكو متمانەی كەسوكاری شەهیدان وئەنفالكراوانیشیان دۆڕاند 

ئەو ژن و منداڵانەی دڵیان خۆش بوو بە رۆیشتنی بەعس و هاتنی دەسەڵاتی خۆماڵی چیدی هەست بەبێكەسی وبێ پشت وپەنایی ناكەن بەڵام هەرگیز ئەم دڵخۆشییەیان نەبینی ! وەك دیكتاتۆریەت شكۆی شكاندبوون، "دیموكراسیەت" هەرگیز شكۆی بۆنەگێڕانەوە، رەنگە باشتر بێت ئەم یادكردنەوەیە بەقسەی نوسەرێك كۆتایی پێبهێنم كە كوری پیاوێكی جینۆسایدكراوەو منیش هەرچی بڵێم لەوە باشتر بەدەستەوە نەدەم معروف حەسەن لەیادی ٣٥هەمین جینۆسایدی بارزانیەكاندا نوسیوێتی : " سەرمایەی ڕەمزی قوربانیدانی كەسووكاری بارزانییە جینۆسایدكراوەكان، لە ئێستادا، كۆمەڵێك كچ و كوڕی خوێندەوار و ئاست بەرزن. كۆمەڵێك كچ و كوڕ لەبواری جیاجیادا، لە بڕوانامە و پلەی ئەكادیمی بەرزدا، لە بازرگان و دوكاندار و پێشمەرگەی دلێردا. هەموو ئەمانە لە دۆخێكدا بەدەستهاتوون، كە دۆخی پەراوێزخستن و بێماناكردنی قوربانیدان بووە. بۆیە لە ئێستادا ئێمە خاوەن سەرمایەیەكی مرۆیی و ڕەمزی گەورەین. ئەگەر نەگەیشتبین بە پلە بەرزەكانی دونیای ئیداری و حكومی كوردیدا، بەڵام ئاشنای دونیاین و لەنزیكەوە لەپاڵ دونیادا دەژین. ئەگەر نەمانتوانیبێت بە یاسا و ڕێسا باڵادەستەكان ماددە بەدەست بێنین، ئەوا خزاوینەتە ناو دڵ و هەناوی پێشكەوتنەكانی دونیاوە لە بواری هزر و بیركردنەوە و ڕامان لە شتەكان. ئێمە هیچمان نیە، جگە لە دایكێكی ماندوو و دەروونێكی بریندار و كتێبخانەیەكی بچووك، بەڵام پڕ لە حیكمەت، لە ژیاندا"

* ئەو دێرەی ناو كەوانەكەش هەر قەسەی مامۆستا مەعروف حەسەنە