راپۆرت: درەو 
دوای زیاتر لە ساڵێك مشتومڕو راگرتنی كاركردن بەهۆی تێكەڵبوونی ئاو لەگەڵ نەوتدا، دواجار كۆمپانیا توركییەكە بە یەكجاری و لەسەر فەرمانی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان بەرهەمهێنانی نەوتی لە كێڵگەی (چیاسورخ) لە گەرمیان راگرت، ئەمە كۆنترین كێڵگەی ناوچەكەیە كە دەكەوێتە سنوری دەسەڵاتدارێتیی یەكێتیی نیشتمانی كوردستانەوە، بەر لە راوەستانی پێشتر بەرهەمی ئەم كێڵگەیە گەیشتوەتە (1500 بۆ 2000) بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا.. وردەكاری زیاتر لەم راپۆرتەدا. 

بەتەواوەتیی راوەستا!
دواجار تێكەڵبوونی ئاو لەگەڵ نەوتدا، بەیەكجاری بەرهەمهێنانی نەوتی لە كێڵگەی (چیاسورخ)ی گەرمیان بەتەواوەتی راگرت. 
ئەم كێڵگەیە دەكەوێتە دەکەوێتە ناحیەی (قۆرەتو) لە ئیدارەی گەرمیان، هەریەکە لە کۆمپانیای (پیت ئۆیڵ)ی توركی بە رێژەی (60٪)و كۆمپانیای (جینه‌ڵ ئینرجی) بەرێژەی (20٪)و حكومه‌تی هه‌رێم بەرێژەی (20٪) خاوەندارێتیی پشکەكانی ئەم کێڵگەکەیان دەكرد.
لە ناوەڕاستی ساڵی رابردووەوە، كێشەی بەرهەمهێنانی نەوت لەم كێڵگەیە سەریهەڵدا، كۆمپانیا خاوەن پشكەكان نیگەران بوون لە بوونی غازو تێكەڵبوونی زۆری ئاو لەگەڵ نەوتی كێڵگەكەدا، لەسەرەتاوە بۆ چارەسەری ئەم گرفتە، بەپێی زانیارییە نافەرمییەكان، ماوەیەك كۆمپانیای (پیت ئۆیلی)ی توركی نەوتی خاوی كڕیوەو تێكەڵی نەوتەكەی كێڵگەی چیاسورخی كردووە بۆ ئەوەی بتوانێت كوالیتییەكی بەرزبكاتەوەو وای لێ بكات بە كەڵكی هەناردەكردن بێت، بەڵام دواجار توانای لەبەر بڕاوە درێژە بەم شێوازە چارەسەرە بدات.
كۆتاییەكانی ساڵی رابردوو، كۆمپانیا توركییەكە كارەكانی لە كێڵگەی چیاسورخ راگرت، كۆتایی بە گرێبەستی كاركردنی كارمەندەكانی هێنا كە ژمارەیان (27) كەس بوو، بەڵام داخستنی یەكجاری كێڵگەكە بۆ دوێنێ دواكەوت، لە كۆبوونەوەیەكی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێمدا بڕیار درا لەسەر داخستنی كێڵگەكە. بڕیارە هەفتەی داهاتوو بە یەكجاری كەمپی كێڵگەی نەوتی چیاسورخ بە یەكجاری دابخرێت و رادەستی پۆلیسی نەوت و غاز بكرێتەوە. 

لەبارەی چیاسورخەوە
ئەم كێڵگە نەوتییە كە دەكەوێتە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان، یەكەم بیری ئەم كێڵگەیە ساڵی 1902 هەڵكەندراوە، بۆیە ئەم كێڵگەیە بە یەكێك لە كۆنترین كێڵگە نەوتییەكانی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ئەژمار دەكرێت، كێڵگەكە (12) بیرە نەوت لەخۆدەگرێت.
پێشتر بەرهەمی رۆژانەی لەنێوان (1500 بۆ 2000) بەرمیل نەوتدا بوو، ڕووبه‌ری ئەم كێڵگەیە (938) كیلۆمه‌تر دووجایه،‌ به‌پێی راپۆرتی (سكۆتیا كاپیتاڵ) بڕی (5.656) ملیار به‌رمیل نه‌وت لەم كێڵگەیەدا هەیە كە ئێستا بەتەواوەتی كاركردنی تێدا راگیراوە. 
لەم ساڵانەی دوایدا هەندێك ناڕەزایەتی و خۆپیشاندانی خەڵكی سنورەكە دژی كۆمپانیای وەبەرهێن لەم كێڵگەیە سەریهەڵدا، خەڵكی ناوچەكە داوایان دەكرد وەكو كارمەند لە كێڵگەكە دابمەزرێن. 
راوەستانی بەرهەمهێنانی نەوت لەم كێڵگەیە لەكاتێكدایە لە 25ی ئازاری ساڵی رابردووەوە هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان لەرێگەی بۆرییەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا راوەستاوە، ئەمەش بەهۆی بڕیاری دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی پاریسەوە، كە مافی بە توركیا نەدا بەبێ رەزامەندی حكومەتی عێراق نەوتی هەرێم بە بۆری هاوبەشی نێوان عێراق و توركیا هەناردەی دەرەوە بكات. 
سەرباری راوەستانی هەناردوی نەوت لەرێگەی بۆرییەوە، بەرپرسانی باڵای عێراق و رێكخراوی ئۆپێك ئاماژە بەوە دەكەن رۆژانە 220 هەزار بەرمیل نەوت لە كێڵگەكانی هەرێمی كوردستان بەرهەمدەهێنرێت و بەشی زۆری ئەم نەوتە لەرێگای تانكەرەوە بە نرخێكی زۆر كەمتر لە نرخی بازاڕی جیهانی، رەوانەی توركیاو ئێران دەكرێت. بەرپرسانی حكومەتی هەرێمی تائێستا بێدەنگییان هەڵبژاردووەو ئامادە نین قسە لەسەر بڕی نەوتی هەناردەكراو لەرێگەی تانكەرەو داهاتەكەی بكەن. 
هەناردەی نەوت لەرێگەی بۆرییەوە كە بەر لە راوەستانی رێژەی نزیكەی 80%ی داهاتی حكومەتی هەرێمی پێكدەهێنا، بەشی زۆری ئەم پارەیە بۆ خەرجی موچەی فەرمانبەران تەرخان دەكرا، بەڵام لەدوای راوەستانی هەناردەی نەوتەوە، حكومەتی هەرێم خەرجی موچەی فەرمانبەرو موچەخۆرەكانی لەو پارەیە دابین دەكات كە بەغداد لەچوارچێوەی یاسای بودجەدا بۆی دەنێرێت، داهاتی نەوتی هەناردەكراوی هەرێم لەرێگەی تانكەرەوە هێشتا نەزانراوە.

بلۆکە نەوتییەکانی سنوری گەرمیان
لەکۆی (57) بلۆکی کانزایی (نەوت و غاز)، (10) بلۆکی نەوتی و (2) بلۆکی غازی، دەکەونە سنوری ناوچەی گەرمیانەوە، کە (10) کۆمپانیای بیانی کاری پشکنین و گەڕان و هەڵکەندن بەرهەمێنانی نەوت و غاز، ناسنامەی کۆمپانیاکان دەگەڕێتەو بۆ (6) وڵاتی جیاوازی هەریەک لە (روسیا، کەنەدا، تورکیا، ئیمارات، کۆریا و ئوسترالیا).
* بلۆكی باكوری سه‌نگاو: لە ناوچەی گەرمیان، ده‌كه‌وێته‌ باكوری ناحیه‌ی سه‌نگاو له‌ قه‌زای چه‌مچه‌ماڵ، ڕووبه‌ری (492) كیلۆ مه‌تر دووجا ده‌گرێته‌وه‌ و به‌پێ ی زانیارییەکان بڕی (6.163) ملیار به‌رمیل نه‌وتی تێدایه‌. پشكی ئه‌م بلۆكه‌ سه‌ته‌ر لینگ ئینه‌رجی ئه‌مریكی (40%) و ئه‌داكس هاوبه‌شی كه‌نه‌دی و سویسری (20%و20%) (كه‌ی ئێن ئۆ سی) كۆری و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
*  بلۆكی تۆپخانه‌: لە ناوچەی گەرمیان، ڕۆژهه‌ڵاتی ناحیه‌ی قادركه‌ره‌م و ناوچه‌ی جه‌باری ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ری (945) كیلۆ مه‌تر دووجایه‌، بەپێی زانیارییەکان بڕی (4) ملیار به‌رمیل نه‌وتی تێدایە سه‌ره‌ڕای بڕێكی زۆری غاز. لە ناوچەی گەرمیان، پشكه‌كانی (60%) دراوه‌ته‌ (تالیسمان ئینه‌رجی) كه‌نه‌دی ‌و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە. ‌(20%) ماوەتەوە بۆ لایەنێکی تر.
* بلۆكی تازه‌: لە ناوچەی گەرمیان، به‌شێك له‌ سنووری ناحیه‌ی نه‌وجول و خۆرئاوای ناحیه‌ی قادركه‌ره‌م ده‌گرێته‌وه‌، ڕووبه‌ره‌كه‌ی (700) كیلۆمه‌تر دووجایه، پێشبینی بڕی (3) ملیار یه‌ده‌گی نه‌وت و بڕێكی زۆر غاز ده‌كرێت. پشكی (60%) دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (ئۆیڵ سێرچ)ی ئوسترالی و پشكی (20%) دراوه‌ته‌ تۆتاڵی فه‌ڕه‌نسی و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.
*   بلۆكی په‌ڵكانه‌: لە ناوچەی گەرمیان، قه‌زای دووزخورماتو ناحیه‌ی جه‌باره‌ و ڕۆژهه‌ڵاتی ئه‌و قه‌زایه‌ ده‌گرێته‌وه‌ ڕووبه‌ره‌كه‌ی (529) كیلۆ مه‌تر دووجایه‌، بڕی (1.58) ملیار به‌رمیل نه‌وتی تێدایه. پشكی (60%) دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (شاماران پیترۆلیۆم) و (20%) پشكی (پیت ئۆیڵ)ی توركیه‌ و(20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.
*  بلۆكی باشوری سه‌نگاو: لە ناوچەی گەرمیان، سه‌نته‌ری ناحیه‌ی سه‌نگاو و ده‌وروبه‌ری ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ری (846) كیلۆ مه‌تر دووجایه‌ پێشبینی یه‌ده‌گی (2) ملیار به‌رمیل نه‌وت ده‌كرێت و بڕی یه‌ك تریلیۆن مه‌تر سێجا غازی سروشتی تێدایه. پشكی (60%)ی دراوه‌ته‌ (كه‌ی ئێن ئۆ سی)ی ‌و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە. ‌(20%) ماوەتەوە بۆ لایەنێکی تر.
*   بلۆكی كورده‌میر: لە ناوچەی گەرمیان، خوارووی ناحیه‌ی سه‌نگاو و باكوری قه‌زای كه‌لار ده‌گرێته‌وه‌ و تا سه‌ر ڕووباری سیروان و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (620) كیلۆمه‌تر دووجایه‌ وبڕی (5.129) ملیار به‌رمیل نه‌وتی یه‌ده‌گی تێدایه. پشكی (40%)ی دراوه‌ته‌ (ویسترۆن زاگرۆس)ی كه‌نه‌دی و (40%)ی پشكی (تالیسمان ئێنێرجی) و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.
*  بلۆكی گه‌رمیان: باكوری قه‌زای كه‌لارو ناحیه‌كانی باوه‌نورو سه‌رقه‌ڵاو شێخ ته‌ویل ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (2120) كیلۆمه‌تر دووجایه‌، بڕی زیاتر له (4) ملیار به‌رمیل نه‌وتی تێدایه‌. پشكی (40%)ی كۆمپانیای (غاز پرۆم) له‌ كۆمپانیای (تالیسمانی كڕیوه)‌ و پشكی (40%)ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (ویسترۆن زاگرۆس) و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
*  بلۆكی شاكه‌ل: لە ناوچەی گەرمیان، خواروی قه‌زای كه‌لار و ناحیه‌ی ڕزگاری و قه‌زای كفری ده‌گرێته‌وه‌ ڕووبه‌ره‌كه‌ی (832) كیلۆمه‌تر دووجایه‌، نزیكه‌ی (2) ملیار به‌رمیل نه‌وتی یه‌ده‌گی تێدایه‌. پشكی (80%)ی كۆمپانیای (غاز پرۆم) و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
*    بلۆكی چیا سورخ: لە ناوچەی گەرمیان، ده‌كه‌وێته‌ ڕۆژهه‌ڵاتی ڕووباری سیروان و ناحیه‌كانی قۆره‌توو مه‌یدان له‌ قه‌زای خانه‌قین ده‌گرێته‌وه‌ تا سنوری ئێران و ڕووبه‌ری (938) كیلۆمه‌تر دووجایه‌ و به‌ پێی ڕاپۆرتی سكۆتیا كاپیتاڵ بڕی (5.656) ملیار به‌رمیل نه‌وتی تێدایه. لە ناوچەی گەرمیان، كۆمپانیای (گه‌نه‌ڵ ئێنێرجی) توركی (60%) پشكه‌كانی له‌ كۆمپانیای (لۆنگفۆرد ئێنێرجی) كڕیوه‌ و (پیت ئۆیڵ) خاوه‌نی (20%)ی پشكه‌كانه‌و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
*  بلۆكی كۆرمۆر: ده‌كه‌وێته‌ ناحیه‌ی قادركه‌ره‌می سه‌ر به‌ قه‌زای چه‌مچه‌ماڵه‌وه‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (510) كیلۆمه‌تر دووجایه، بڕی زیاتر له‌ (2 تریلیۆن) مه‌تر سێجا غازی تێدایه‌، له‌ ئێستا دا به‌ بۆڕیه‌كی (181) كیلۆمه‌تری تیره‌ (24) ئینج غاز ده‌گه‌یه‌نرێته‌ وێستگه‌ كاره‌بایه‌كانی چه‌مچه‌ماڵ و هه‌ولێر و دهۆك.
*  بلۆكی چه‌مچەماڵ: له‌زێ ی بچوكه‌وه‌ تا سه‌ر ڕووباری باسه‌ڕه‌ درێژ ده‌بێته‌وه‌ و شاری چه‌مچه‌ماڵ له‌ سه‌ر ئه‌م بلۆكه‌یه‌ ڕووبه‌ره‌كه‌ی (1169) كیلۆمه‌تر دووجایه، جگه‌ له‌ نه‌وت كێڵگه‌یه‌كی گه‌وره‌ی غازی تێدایه‌ كه‌ درێژیه‌كه‌ی نزیكه‌ی (80) كیلۆمه‌ترو پانی پتر له‌ (10) كیلۆمه‌تره‌ بڕی (3) تریلیۆن مه‌تر سێ جا غازی تێدایه‌،هه‌ریه‌ك له‌ دانه‌ غازو كریسنت ئۆیڵ پشكی 40%یان هه‌یه‌.
*   بلۆكی قه‌ره‌هه‌نجیر: لە ناوچەی گەرمیان، ده‌كه‌وێته‌ نێوان چه‌مچه‌ماڵ و كه‌ركوكه‌وه‌، ناوچه‌ی شوان و ناحیه‌ی قه‌ره‌هه‌نجیرو ناحیه‌ی ته‌كێی جه‌باری ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی نزیكه‌ی (1200) كیلۆمه‌تردووجایه، پێشبینی بڕی (5 بۆ 10) ملیار به‌رمیل نه‌وت ده‌كرێت. (80%)ی پشكه‌كانی درا بە كۆمپانیای (ئیكسۆن مۆبایل)ی ئه‌مریكی و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌