هیوا عومەر 
بەشی یەكەم 
لە جیهانی ئەمرۆماندا، نامۆبوون  (الاغتراب –  Alienation) وەك پەرچەمێك باڵی كێشاوە بەسەر بوون و پێگەی تاك و كۆمەڵ، نامۆبوون لە خودەوە بۆ گشت ، لە شوێنی كارەوە بۆ خێزان،لە فەزای گشتی و رۆڵی تاك لە ژیانی سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی و كلتورییەوە، زۆرینەی زۆر لە دۆخ و پێگەی بێ‌ كاریگەری و پەراوێزخراوی، خۆی دەبینێتەوە. 
هەنووكە زیاتر لە هەمووكاتێك مرۆڤ هەست بەوە دەكات لە ژێر بارێكی قورس دایە،هەست دەكات هێزێك، شتێك، لە دەرەوەی خۆی،حوكمی بەسەردا دەكات، ئەم هێزە لە ڕەهەندی جیاجیاوە ئامادەیی هەیە،ژیان بەجۆرێك قاڵب كراوە دەبێتە بەناچاری بچیتەناوییەوە... ئەوەیە ساتی نامۆبوون، ئەو كاتەیە مرۆڤ تیایدا هەست بە پچران و بوونی هێزێك لەسەروی خۆییەوە، دەكات . 
لەمرۆدا، زۆرینەی رۆژهەڵاتییەكان بە ئومێدی دۆزینەوەی پێگەی ونبویان پەنادەبنە بەر كۆچكردن بەرەو خۆرئاوا،گەنجان بەتایبەتی، بەشێكی دانیشتوانی خۆرئاواش پێیان وایە ئەوە كۆچی خۆر هەڵاتییەكانە پێگەو بوونی ئەوانیان لە وڵاتی خۆیان لاوازو بێ‌ كاریگەر كردووە، لە شوێنی كارو فەزای ئەوێدا. 

لەژێر كاریگەری گوتاری راستڕەوەتوندرەوەكاندا رۆژ لە دوای رۆژ گوتاری رق و كینەو راسیزم و فاشیزم وجیاوازی رەگەزی لەمسەری دوونیا بۆ ئەوسەری، رێگەی بۆخۆش دەكرێت بۆ مانەوە لەچەقی بازنەیەكی داخراودا . لە جیهانی ئاینەكانیش بەڵێنی بوونی جیهانێكی تر و ژیانێكی تر لەدوای مردن بە جۆرێك لە جۆرەكان دەتوانین لەو رەهەندەوە بەدوایدا بگەرێن،  وەك پارچەكردارێك لەبەرامبەر نامۆیی  لە ژیانی راستەقینەدا. 
لەلای خۆشمان، بەپێی تازەترین ڕاپرسی كە كۆمپانیای شیكار بڵاوی كردۆتەوە، زۆرینەی زۆری دانیشتوانی هەرێمی كوردستان پێیان وایە ئەوان هیچ رۆڵ و پێگەیەكیان لە ژیانی سیاسی و ئابوری هەرێمدا نییە، هیچ شتێك بۆ ئەوان نییە، دۆخی نامۆبوون زۆرینەی زۆری بەرەو ئەوەبردووە "ئەگەر بۆیان بگونجێت ئەم وڵاتە جێدەهێڵن"، لە وەڵامدا ئاوا وەڵام دەدنەوە.   
ئەگەر پێش نزیكەی دووسەدە بەهۆی نەزمی سەرەتایی سەرمایەداری ئەوكاتەی خۆرئاوا،كرێكار دە بۆ دوانزە تا نزیك حەفدە كاتژمێر كاری پێكرابێت و رۆژ لە دوای رۆژ بەهای هێزی كاری لەدەستدابێت، یان لە كائینێكی زیندووی داهێنەرەوە رۆڵی كاڵایەكی ناو بازاری سەرمایەی بۆ داتاشرابێت، بەڵام لەدۆخی ژیانی خۆرهەڵات و وڵاتانی دەوروبەر لەساییەی ئابوری بەرخۆری، خودی مرۆڤ و هێزی كارەكەی وەك كاڵایەكی ئەوپەری بێ‌ بەهاو بێ‌ كاریگەر لە شوێنی كارو سیستەمی سیاسی ئابوری مامڵەی پێوەدەكرێت، رۆژ لە دوای رۆژیش بەهاكەی لەبەرامبەر كاڵای راستەقینە لەدەست دەدات جگە لە ونبوون و لاواز بوونی پێگەكەی. "هەریەكێكمان بەجۆرێك لە جۆرەكان كۆیلەی خاوەنكار یان شوێنێكین" ئەمە قسەی ئەو كرێكارەبوو لەم رۆژانەدا لە یەكێك لە ماركێتەكانی هەولێر لە كاتی داگرتنی باری كەڵو پەل، ئاوای بە كرێكارەكەی هاوررێ‌ گووت. تەنها ئاوەرێكم لێدایەوە ئەویش بە ئەسپایی تێپەری و رۆیشت بۆ ئەوەی چەند كارتۆنێكی تر دابگرێت .  
لەئاستی گشتیدا، لەكن حزبە حكومرانەكان و بەشێكی زۆری ئۆپۆزسیۆنەكانیش بەشداری سیاسی و كۆمەڵایەتی و رۆڵگێرانەوە بۆ تاك و گشت، تەنها بریتییە لە دەرفەتێك لە چوارساڵ جارێك لەچەندخولەكێكدا بە رێگەی بەشداریكردن لە سندوقی هەڵبژاردن بانگشەی گەرانەوەی پێگە و رۆڵ بۆ هاوڵاتیان دەكەن؟ لە كاتێكدا بەهەر نرخێك بێت پێشتر زەمینەو پێداویستییەكانی مانەوەی خۆییان مسۆگەركردووە، ئەگەر كاربگاتە سەر ئەوەی ئەم رێگایەش دەبێتە هۆی دەرهێنانی بەڕەكە لەژێرقاچیان، ئەوە ئەوەش ئەنجام نادەن، وەك ئێستا دەیبنین . 
كاتێك زۆرینەی زۆری دانیشتوانی هەرێمی كوردستان و عێراق بایكۆتی دواین هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی عێراق دەكەن، دەتوانین وەك ئاماژە و پارچەكرداری ساتەوەختێكی مێژوویی نامۆبوونی زۆرینە لێكبدەینەوە،زۆرینەیەك تێگەیشتووە پێگە و بونی ئەوان بەم سیستەمە تەواو نامۆیە، ئەم مۆدێلە لە بەرێوەبردن (كاڵایەكە پر بە باڵای كەمینەیەكی ئۆلیگاریشی دارایی . 

ماركس لە ( دەقە ئابوری و فەلسەفییەكاندا) باسی ئەوە دەكات ئامانجی مرۆڤ سەربەستییە بەڵام نامۆییی بە رێگری جەوهەری گەیشتن بە سەربەستی دەبینێت.هەر لەو روانگەیەوە، لەمێژوودا لەگەڵ دەست  بەسەرداگرتنی هۆیەكانی بەرهەمهێنان لەلایەن كەمینەیەكەوە، لەوكاتەوە پێگەی مرۆڤ و رۆڵ و وەزیفەی كاركردنی بەتەواوی دەستكاریكرا و لە سروشتی خۆی دابڕێنرا،كاركردن لە بڕی ئەوەی بۆ ژیان بێت و بەشێك بێت لە چالاكی ئارەزمەندانە و كاری داهێنەرانەی مرۆڤ، تەواوی ژیان دەبێتە كاركردنی زۆرەمڵێ‌ و لەپێناوی كاركردندا بچوككراوییەوە، لەوكاتەوە مرۆڤ سەربەستی لە دەست دەدات و نامۆدەبێت.
 تەنیا لێرەدا كۆتایی نایەت كاتێك خودی كاركردن دەگۆرێت بۆ كاڵا، كاڵایەك بەشێكی بچوكی بۆ بەرهەمهێنانەوەی هێزی بەرهەمهێنانی كاڵای بنەرەتی بەكاردەهێنرێت، بەشەگەورەكەشی بۆ بەرهەمهێنانی زێدەبایی (فائچ القیمە) بەكاردەهێنرێت. هەروەك ماركس لە سەرمایەدا باسی دەكات . 
كارڵ ماركس لە دەستنووسەكانی ساڵی 1844دا لە رستەیەكدا دەڵێت: "جیهانی مرۆڤ هەژارتردەبێت لەگەڵ دەوڵەمەنتربوونی دونیای شتەكان".  ئەمەگرێدراوە بە نامۆبونی مرۆڤ لەكارو بەرهەمی كارەكەی، كاتێك كارو بەرهەمی كار لەپێناو كرێكاردا نابێت، لەوكاتەوە پچڕان و دابرانی كرێكار لە ژینگەی كارەكەی دێتەكایەوە . 
لە سەرەتای سەدەی نۆزدەدا  چەمكی نامۆبوون وەك چەمكێكی فەڵسەفی بەكار هاتووە و دواتر رۆچووە ناو زانستە كۆمەڵایەتییەكان، سەرەرای سەرهەڵدانی تێگەیشتن و تیوری  جیاواز لەوبارەیەوە بەڵام دوای نزیكەی دووسەدە هەنوكە ناتوانین نكلۆڵی لە لاوازی تا ئاستی نەمانی پێگەو رۆڵی تاك و كۆمەڵ بكەین، لە شوێنی كارەوە بۆ شوێنی بەشداری سیاسی، لە خێزانەوە بۆ ناو رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، لەناو پارتە سیاسیەكانەوە بۆ هەڵبژاردنەجۆراوجۆرەكان، لە خودی مرۆڤ لەخۆیدا، لە پەیوەندییەكانی مرۆڤ و ژینگە هتد ... هەموو ئەمانە بەشكێن و گرێدراون بە دەرهاوێشتەی سیستەمێك، كرۆكەكەی دەگەرێتەوە بۆ دەستبەسەرداگرتنی هۆیەكانی بەرهەمهێنان وژینگەی كار، لەپێناو خوڵیای كۆكردنەوەی سامان و هێز لەدەستی كەمینەیەك. 

ئەنگڵس باسی ئەوەدەكات یەكەم هۆكاری بنچینەیی كە ڕۆڵی هەبووە لە پەرەسەندنی مرۆڤدا، كار بووە. بەشێوازێكی تر  كار بووە هۆی ئەوەی مرۆڤەكان كەرەستە درووستكەن و دواتریش كەرەستە بووەهۆی ئەوەی مرۆڤەكان باشتر و چالاكتر كاربكەن. پەرەسەندنی كار و كەرەستەكان پێویستی كۆكردنەوەی مرۆڤەكانی لەدەوری یەك زیاتر كرد ئەمەش بوە هۆی پەرەسەندنی زمان، هەرلێرشەوە كۆمەڵی سەرەتایی مرۆڤ  و كاری هەرەوەزی دێتەكایەوە، كار دواجار بەشێوەیەك، ئافرێنەری خودی مرۆڤیشە . هەروەك ماركس لە كتێبی سەرمایەدا پرسی پشكوتویی زمانی مرۆڤ  وەك بەر ئەنجامی بەرهەمی كۆمەڵایەتی لێك دەداتەوە . 
كاتێك گۆڕانكاری بەسەرخاوەنداریەتی هۆیەكانی بەرهەمهێنان و پەیوەندییە كۆمەڵایەتیەكان دێت بەدوای خۆیدا نامۆیی لە ئاستی خود، مرۆڤ وكۆمەڵگەو سروشتیشدا دروست دەبێت، كە كرۆك و ریشەی ئەوانیتریش بەستراوەتەوە بۆنامۆیی لەكاردا. 
لەبەشەكانی تر زیاتر ڕۆدەچینەناو ئەم كڕۆكە ماتریاڵییە مێژوویی و فەڵسەفییە، لە كن هیگڵەوە بۆ فیورباغ و لەوێشەوە بۆ ماركس و دواتریش لای قوتابخانەی فرانكفۆرتییەكان هتد...