(درەو): 
قەزاز .. ئەندازیاری كۆچی هەزاران جولەكە لە عێراقەوە بۆ ئیسرائیل كۆچی دوایی كرد، ئیسرائیلییەكان خەمبارن بە مردنی ئەم پیاوە، وەكو كەسێكی مەزن لە مێژووی ئیسرائیل ناوی دەبەن. 
(مردخای بن بورات قەزاز) ئەندایاری گواستنەوەی جولەكەكانی عێراق بەرەو ئیسرائیل لە تەمەنی (98) ساڵیدا كۆچی دوایی كرد. 
مردنی ئەم پیاوە كە ئەفسەرێكی هەواڵگری گەورەو ماوەیەكیش وەزیر بووە، دۆسیەی كۆچی جولەكەكانی عێراقی بەرەو ئیسرائیل سەرلەنوێ هەڵدایەوە. 

قەزاز كێیە ؟
ژەنەراڵ مردخای بن بورات قەزاز ساڵی 1923 لە بەغداد لەدایكبووە، قۆناغی ناوەندی لە بەغداد خوێندووە، لەناو 11 منداڵی خێزانەكەیدا، كوڕە گەورە بووە، دایكی (ریجینا)‌و باوكیشی ناوی (نەسیم یحزقیل بورات) بووە، باوكی نازناوی خێزانەكەی گۆڕیوە بۆ (قەزاز) بەوپێیەی باپیری كاری قوماشفرۆشی كردووە. 
 لەسەردەمی لاوێتیدا ئەندامی جوڵانەوەی (هاحالوتس) بووە كە جوڵانەوەیەكی گەنجانەی نهێنی جولەكەكان بووە لە عێراقدا، دواتر پەیوەندی بە رێكخراوی (هاجانا)وە كردووە كە رێكخراوێكی سەربازی جولەكەكان بووە لە فەلەستین بەر لە دروستبوونی دەوڵەتی ئیسرائیل.
بن بورات ساڵی 1945 كۆچی كردووە بۆ فەلەستین، گەشتەكەی ماوەی یەك مانگی خایاندووە‌و بەپێی چووەتە سوریا‌و لەوێشەوە بۆ لوبنان. 
دوای دروستبوونی دەوڵەتی ئیسرائیل لە ساڵی 1948، بەردەوام بووە لەسەر كاری خۆی لە بواری هەواڵگری‌و لەو ساڵەدا بەشداریكردووە لە یەكەمین خولی ئەفسەرانی ئیسرائیلی، لەسەردەمی جەنگدا فەرماندەی نهێنی بووە.
كاتێك سەركردایەتی جولەكە هەست بەوە دەكەن جولەكەكانی عێراق نایانەوێت كۆچ بكەن بەرەو ئیسرائیل، پلانێك ئامادە دەكەن بۆ ئەوەی وایان لێبكەن كۆچ بكەن، دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل "مۆساد" لە ساڵی 1949دا بن بورات رادەسپێرێت سەركردایەتی پرۆسەی گواستنەوەی جولەكەكانی عێراق بكات بۆ ئیسرائیل لەرێگەی خاكی ئێرانەوە. 

سەركردایەتیكردنی گەورەترین پرۆسەی كۆچكردن !
دوای راسپاردنی لەلایەن مۆسادەوە، بن بورات بەنهێنی دەگەڕێتەوە بۆ عێراق‌و دەست دەكات بە رێكخستنی جولەكەكان‌و سەركەوتوو دەبێت لە گواستنەوەی هەزاران جولەكە بەرەو ئیسرائیل، بەپێی قسەی میدیاكانی ئیسرائیل لەو سەردەمەدا (120 هەزار) جولەكەی لە عێراقەوە گواستوەتەوە، بەو هۆیەوە دەوڵەتی ئیسرائیل میدالیای رێزلێنانی پێدەبەخشێت.
بەپێی ئەوەی باس دەكرێت، بن بورات ویستویەتی دوای سەركەوتنی شۆڕشی ئیسلامی ئێران بە رێبەرایەتی ئیمام خومەینی، كۆچێكی هاوشێوەی ئەوەی عێراق بۆ جولەكەكانی ئێرانیش رێكبخات.
كۆچی جولەكەكانی عێراق بۆ ئیسرائیل لەماوەی ساڵانی 1949 بۆ 1951 بەرێبەرایەتی بن بورات بەردەوام بوو، جولەكەكان ئەمەیان ناوناوە "پرۆسەی عەزرا و نحێما"‌و بە گەورەترین پرۆسەی كۆچ لە مێژووی جولەكەدا ناوی دەبەن. 

تەقینەوە‌و وێرانكاری بەئامانجی كۆچكردن !
چیرۆكی سەركردایەتیكردنی كۆچی جولەكەكانی عێراق لەلایەن (مردخای بن بورات)ەوە، چەندین نهێنی لە هەناوی خۆیدا هەڵگرتووە، یەكێك لەو نهێنیانەی لەبارەی ئەم كۆچەوە باسدەكرێت ئەوەیە، ئەم پیاوە چەندین تەقینەوەی لە نزیك ماڵ‌و شوێنی نیشتەجێبوونی جولەكەكانی عێراق ئەنجامداوە، بەمەبەستی راگەیاندنی جەنگ دژی جولەكەكان‌و ناچاركردنیان بە كۆچكردن بەرەو ئیسرائیل، دەوترێت بن بورات لەگەڵ سەركردەكانی تری جولەكەدا لەوانە (شۆلۆمۆ هلیل) خۆیان سەرپەرەشتی ئەم تەقینەوانەیان كردووە.
گێڕانەوە مێژووییەكان دەڵێن، نوری سەعید سەرۆك وەزیران ئەو سەردەمەی عێراقیش هاوكار بووە لەم هەڵمەتەدا بۆ ترساندنی جولەكەكانی عێراق، ئەوەش لەرێگەی دەركردنی زنجیرەیەك یاسا‌و زنجیرەیەك لێدوانی دژ بە جولەكەكان، تەنانەت باس لە هەڵمەت بۆ دەستگیركردنی جولەكەكان دەكرێت لەلایەن حكومەتی ئەو سەردەمەی عێراقەوە. 
دوای سەركەوتنی پرۆسەی گواستنەوەی جولەكەكان، بن بورات دەگەڕێتەوە بۆ ئیسرائیل‌و لە ساڵی 1955دا بەشی زانستی سیاسی لە لقی زانكۆی عیبری لە تەلئەبیب تەواو دەكات، ساڵی 1970 بۆ 1972 بەشی ئیدارەی كار لە زانكۆی تەلئەبیب دەخوێنێت.
مردخای بن بورات رووی لە كاری سیاسی دەكات‌و دەبێت بە یەكێك لە رێبەرە راستڕەوەكانی ئیسرائیل، ماوەیەك پۆستی جێگری سەرۆكی پەرلەمان (كنێست)‌و وەردەگرێت‌و لە كابینەی حكومەتی (ئیسحاق شامێر)دا دەبێت بە وەزیری گواستنەوە.
دوای دوركەوتنەوەی لە ژیانی سیاسی، ساڵی 1996 بن بورات بیرەوەرییەكانی خۆی لە كتێبێكدا بەناوی "بەغدادو گەڕانەوە" نوسی، پاشان لە ئیسرائیل سەنتەرێكی كەلەپوری بەناوی (سەنتەری كەلەپوری یەهودی- بابلی)، لەبارەی كۆچی جولەكەكانی عێراقەوە بن بورات دەڵێ" پرۆسەی كۆچی نهێنی جولەكەكانی عێراقم بینی، بینیم چۆن بەرپرسانی حكومەتی عێراق ستەم لە جولەكەكانم دەكەن‌و لەكاتی كۆچكردنیاندا دەست بەسەر موڵك‌و ماڵیاندا دەگرن، ویژدانم ئازاری دەدام بۆیە بڕیارمدا لەبواری كەلەپورییەوە كارێكیان بۆ بكەم". 

جولەكەكانی عێراق لە ئیسرائیل
ژمارەی ئەو جولەكانەی كە لە عێراقەوە كۆچیان كردووە، نزیكەی (500 هەزار) كەس لە دانیشتوانی ئیسرائیل پێكدەهێنن، ئەمڕۆ كە ئەندازیاری كۆچكردنەكەیان لە ژیاندا نەماوە، ئەوان پێگەی خۆیان لە ئیسرائیلدا بنیادناوە‌و بیناو بازرگانی‌و پەرەستگا‌و خوێندنگە‌و پەیمانگە‌و بەرژەوەندی ئابوری خۆیان هەیە‌و وەكو رەوەندێكە یەكگرتوو ماونەتەوە‌و زۆرینەیان پارێزگارییان لە كلتوری كوردی‌و عەرەبی خۆیان كردووە، نوسەرو هونەرمەندیان‌و سیاسەتمەداریان تێدا هەڵكەوتووە‌و زۆرجاریش هەروەكو جولەكەی كورد یان عێراقی خۆیان دەناسێنن.