(درەو): 
بەغداد ئەمڕۆ میوانداری لوتكەیەكی سێقۆڵی دەكات لەنێوان مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق‌و عەبدولفەتاح سیسی سەرۆكی میسرو شا عەبدوڵای پادشای ئوردن. 
ئەم لوتكەیە بۆ گفتوگۆكردنە لەبارەی ژمارەیەك دۆسیە، لەپێش هەمویانەوە دۆسیەی هاریكاری ئابوری‌و ئەمنی‌و بازرگانی لەنێوان هەرسێ وڵاتدا. 
ئەم دیدارە سێقۆڵییە كە لە میدیای فەرمی عێراقدا ناوی لێنراوە "لوتكەی 2021ی بەغداد"، چوارەمین لوتكەی سێقۆڵی نێوان عێراق‌و میسرو ئوردنە، چونكە لەماوەی كەمتر لە ساڵێكدا سەرۆكی هەرسێ وڵات سێجاری تر پێكەوە كۆبونەتەوە، كۆبونەوەی یەكەم لە 2019دا لە قاهیرە بەڕێوەچوو، ئەوكات (عادل عەبدولمەهدی) سەرۆك وەزیرانی عێراق بوو، كۆبونەوەی دووەم لە ئەیلولی رابردوودا لە پەراوێزی كۆبونەوەی نەتەوە یەكگرتووەكان لەنیویۆرك بەڕێوەچوو، دواین كۆبونەوەی نێوان هەرسێ سەرۆك لەسەردەمی كۆرۆناو لە عەممانی پایتەختی ئوردن بوو. 

"شامی نوێ"
لوتكەی سێقۆڵی نێوان عێراق‌و میسرو ئوردن بۆ گفتوگۆكردنە لەبارەی رێككەوتنێكەوە بەناوی رێككەوتنی "شامی نوێ". 
مانگی ئابی رابردوو مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەبارەی ئەم رێككەوتنەوە بە رۆژنامەی (واشنتۆن پۆست)ی ئەمریكی وت:" ئێمە بەنیازین بچینە ناو پرۆژەیەكی ستراتیژی كە قاهیرەو بەغدادو عەممان پێكەوە كۆبكاتەوە".
ئەوكات كازمی باسی لەوەكرد، ئەم پرۆژەیە "پرۆژەیەكی ئابورییە لەسەر شێوازی ئەوروپی، كە لەتوانایدایە بەشێوەیەكی ئازادتر جموجوڵ بە سەرمایەو تەكنەلۆژیا لەنێوان هەرسێ وڵاتدا بكات".
لەبارەی سروشتی پرۆژەی "شامی نوێ"، حوسام عایش كە شارەزایەتی ئابوری ئوردنییە بە سایتی (الحرە)ی وتووە" ئەمە پەیمانێكی نوێیە كە ئامانج لێی دروستكردنی سیستمێكی ناوچەییە بۆ بەرگریكردن لە هەرسێ وڵات، كە بە چەند هۆكارێك هەرسێكیان زەرەرمەندبوون‌و بەدەست هەڕەشە ئەمنی‌و سیاسییەكانەوە دەناڵێنن، هەرسێ وڵات لەڕووی ئابورییەوە پاڵپشتی لە یەكتر دەكەن". 
لوتكەی ئەمڕۆی بەغداد بڕیاربوو رۆژی 27ی مارسی رابردوو بەڕێوەبچێت، بەڵام بەهۆی رووداوی بەریەككەوتنی دوو شەمەندەفەر لە شاری (سوهاج)ی میسر، مستەفا كازمی وادەی بەڕێوەچوونی كۆبونەوەكەی دواخست، بەمدواییەش بەهۆی ناكۆكییەكانی ناو بنەماڵەی شاهانەی ئوردن كە میدیاكانی ئوردن ناویان لێناوە "دۆسیەی فیتنە"، جارێكی تر لوتكەی سێقۆڵی بەغداد دواخرایەوە. 
ئەحمەد خەزیم كە لێكۆڵەرێكی ئابوری خەڵكی میسرە، لەبارەی پرۆژەی "شامی نوێ"وە دەڵێ" ئەمە گردبونەوەیەكی ئابورییە، ئامانج لێی بەرزكردنەوەی ئاستی سەرمایەگوزاریی‌و سودوەگرتنە لە تایبەتمەندی هەرسێ وڵات بەمەبەستی ئەنجامدانی زنجیرەیەك پرۆگرام‌و پرۆژە كە هەرسێ وڵاتەكە پێویستیان پێیەتی".
لەبارەی ناونانی پرۆژەكە بە "شامی نوێ"، عەلا فەهد لێكۆڵەری ئابوری عێراق ئاماژەی بەوەكردووە، عێراق ئەم ناوەی هەڵبژاردووە بۆ پرۆژەكە، چونكە دەبێت بە دەرگای ناوچەكەو هێڵی بەیەكگەیشتنی نێوان خۆرهەڵات‌و خۆرئاوا، لەنێوان ئەوروپا‌و ئاسیادا، شامی نوێ بەواتای وێنەیەكی نوێ دێت بۆ ناوچەكە. 
حوسام عایش پێیوایە" تەواوكارییەكی روون لەنێوان هەرسێ وڵاتدا هەیە، هەریەكەیان تایبەتمەندییەكیان هەیە كە دەتوانن یەكتر تەواو بكەن، ئەمەش بە "وزەو غاز"، شارەزایی تەكنەلۆژیی، بازاڕی گەورە، ئەمانە پێكەوە لەڕووی دانیشتوانەوە كۆمەڵگەیەكی گەورە پێكدەهێنن كە ژمارەی دانیشتوانەكەی (160 ملیۆن) بەكاربەرە، واتە نزیكەی (45%)ی كۆی گشتی دانیشتوانی وڵاتانی عەرەبی. 
"هەرسێ وڵاتەكە بەدەست هەمان كێشەو گرفتەوە دەناڵێنن كە كێشەی قەرزاری‌و بێكاری‌و لاوازی گەشەی ئابوری‌و ناسەقامگیری سیاسییە، كە دواهەمینیان ئەو رووداوانە بوون لە ئوردن رویاندا".
لەبارەی بایەخی لوتكەی سێقۆڵیی بەغدادەوە، ئەحمەد خەزیم ئاماژە بۆ هێڵی نەوتی بەسرە- سینا دەكات‌و دەڵێ" جێبەجێكردنی هێڵی نەوتی نێوان بەسرەو سینا، دەكرێت بڕی 16 دۆلار لە هەر بەرمیلێك لەو نەوتە كەمبكاتەوە كە هەرسێ دەوڵەت سودی لێ دەبینن، ئەمە سەرباری دروستكردنی هێڵێكی نەوت دوور لە ئاڵۆزییەكانی ناوچەكە".
وەكو پلانی بۆ دانراوە، پرۆژەی ئەم بۆری نەوتە لە خۆرئاوای دەریاچەی (سەرسار) لە خۆرئاوای بەغدادی پایتەختەوە درێژدەبێتەوە بۆ پارێزگای ئەنبارو لەوێشەوە بۆ بەندەری "عەقەبە" لەسەر دەریای سور، میسریش دەستدەكات بۆ دانانی نەخشەی راكێشانی هێڵەكە لە بەندەری "عەقەبە"وە بۆ ناوچەی سینا لەڕێگەی دەریاوە، ئەمە بەگوێرەی قسەی خەزیم. 
كەرتی وزە لە میسر بەدەست هەندێك ئاڵنگارییەوە دەناڵێنێ، بەگوێرەی راپۆرتی سایتی "ئۆیل پرایس" حكومەت میسر لە ساڵی دارایی 2020-2021 پاڵپشتی بۆ بەرهەمە نەوتییەكان بەرێژەی (46%) دابەزاندووە، زیادبوونی هاوكاری وڵاتان لەگەڵ میسردا، دۆخی ئابوری‌و بەتایبەتی كەرتی وزەی ئەم وڵاتە دەبوژێنێتەوە. 

رەهەندی سیاسی پرۆژەكە
بەپێی قسەی ئەحمەد خەزیم" كۆبونەوەی سیقۆڵی ئامانج لێی پێكهێنانی كوتلەیەكی عەرەبییە بۆ وڵاتانی میانڕەو".
عایش هاوڕایە لەگەڵ خەزیم‌و دەڵێ" بوونی ئەم جۆرە كوتلانە لەناوچەكەدا هاوكاری هەرسێ وڵات دەكات لە كەمبونەوەی ئاستی شوێنكەوتەیی".
لێكۆڵەرەوە عێراقییەكەش لوتكەكە دەخاتە ناو خانەی بەرژەوەندی سیاسییەوە‌و باسلەوە دەكات" ئەم گردبونەوەیە بۆ كەمكردنەوەی ئاستی پشتبەستنی عێراقە بە ئێران لە هاوردەكردنی وزەدا، ئەمە سەرباری ئەوەی واشنتۆن بەردەوام عێراق لە سزاكانی دەبەخشێت لەبواری هاوردەكردنی وزەدا لە ئێرانەوە". 
ئەمریكا لە 31ی مارسی رابردوودا بۆ ماوەی (120) رۆژی تر عێراقی بەخشی لە كڕینی وزەی كارەبا لە ئێران، بەمەرجێك لەو ماوەیە ئاستی پشتبەستنی بە كارەبای ئێران كەمبكاتەوە. 
فەهد دەڵێ" رەهەندی لوتكەكە خۆی دەبینێتەوە لەوەی عێراقە بەشێكە لە وڵاتانی عەرەبی‌و دورخستنەوەی گومانەكان لەبارەی ئەوەی حكومەتی عێراق ئارەزووی بەلای هاوپەیمانێتی لەگەڵ تاراندا دەچێت". 
لەبارەی بەربەستەكانی بەردەم پرۆژەكەوە، عایش پێیوایە" بیرۆكە‌و پلان‌و بەرنامە زۆرن، بەڵام رەنگە بارودۆخ رێگە نەدات بخرێنەسەر ئەرزی واقع، لەوانە بیرۆكراتییەت‌و باجی گومرگیی سەرباری ئەوەی هەندێك بەخشین بۆ كاڵای ئوردنی كراوە لە بازاڕی عێراقی‌و بازاڕەكانی تردا".
بەڵام لێكۆڵەرە میسرییەكە لەبارەی بەربەستەكانی بەردەم پرۆژەكەوە دەڵێ" لەناوچەكەدا سیاسەت، ئابوری بەڕێوەدەبات، كە سیاسەتیش هاتەناوەوە، ململانێ رودەدات". 

سەرچاوە:  الحرە