راپۆرت: فازل حەمەڕەفعەت
تەنیا دوو رۆژ ماوە بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سوریا، دوو كاندید ركابەرێتی بەشار ئەسەد دەكەن، كورد‌و لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانی دەرەوە بایكۆتى هەڵبژاردنیان كردووە، چین‌و روسیا‌و ئێران پشتیوانی هەڵبژاردنەكە دەكەن، ئەمریكا‌و وڵاتانی خۆرئاوا دژن، زانیاری زیاتر لەبارەی هەڵبژاردنەكە‌و هەڵوێستی كورد لەم راپۆرتەدا.  

هەڵبژاردن یان شانۆگەریی ؟
رۆژی چوارشەممەی ئەم هەفتەیە قۆناغی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی لە سوریا بەڕێوەدەچێت، هەڵبژاردنێك كە رژێمی بەشار ئەسەد‌و ئەوانەی لەسەر ئاستی ناوخۆو دەرەوە پشتیوانی دەكەن، وەكو هەڵبژاردنێكی دیموكراتیانە ناوی دەبەن‌و لەبەرامبەردا نەیارانی ناوخۆ‌و دەرەوە وەكو شانۆگەرییەك ناوی دەبەن، كە ئەنجامەكەی هەر لەسەرەتاوە لەبەرژەوەندی بەشار ئەسەد یەكلابوەتەوە. 
رۆژی 20ی ئەم مانگە، باڵیۆزخانەكانی سوریا لە وڵاتان، دەرگای خۆیان بەڕووی ئەو هاوڵاتییە سوریانەدا كردەوە كە دەیانەوێت بەشداری پرۆسەی دەنگدان بكەن، ئەمە دەنگدانی دەرەوە بوو، رۆژی چوار شەممە دەنگدان لەناوخۆی وڵات دەستپێدەكات.
رۆژی 18ی نیسانی رابردوو، ئەنجومەنی گەلی سوریا (پەرلەمان) لە دانیشتنێكی نائاسایدا، دەرگای خۆكاندیدكردنی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی كردەوە، (حەمودە یوسف سەباغ) سەرۆكی ئەنجومەنەكە داوای لەو كەسانە كرد كە دەیانەوێت خۆیان كاندید بكەن، داوای خۆكاندیدكردنیان پێشكەشی دادگای باڵای دەستوری سوریا بكەن، دوای (10) رۆژ لەم قسەیە، سەرۆكی پەرلەمانی سوریا دەركەوتەوە‌و رایگەیاند، ژمارەی ئەوانەی كە داوای خۆكاندیدكردنیان پێشكەش كردووە گەیشتوەتە (51) كەس، دوای تەماشاكردنی ناوی كاندیدەكان، هەموویان دورخرانەوە‌و تەنیا (2) كەسیان وەكو ركابەری بەشار ئەسەدی سەرۆكی وڵات كاندیدبونیان پەسەندكرا، ئەم دوو كەسەش بەقسەی لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكان، هیچ چانسێكی سەركەوتنیان لەبەرامبەر بەشار ئەسەددا نییە‌و بەقسەی ئەوان بەشداری شانۆگەرییەكەیان پێكراوە. 

ركابەرەكانی ئەسەد كێن ؟
ئەو دوو كەسەی كە دادگای باڵای سوریا كاندیدبونیان وەكو ركابەر لەبەرامبەر بەشار ئەسەد بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی پەسەند كردووە، بریتین لە هەریەكە لە (عەبدوڵا سەلوم عەبدوڵا)‌و (مەحمود ئەحمەد مەرعی)یە.
عەبدوڵا سەلوم لەدایكبووی ساڵی 1956ی شاری (ئەعزاز)ە لە پارێزگای حەلەب‌و بڕوانامەی لە بواری یاسادا هەیە‌و سەربە یەكێك لە حزبەكانی "بەرەی نیشتمانی پێشكەوتنخوازە"، بەڵام خۆی بەناوی ئەم بەرەیەوە كاندید نەكردووە، ئەم پیاوە پێشتر ئەندامی پەرلەمانی سوریا بووە‌و لەماوەی ساڵانی 2016 بۆ 2020 وەزیری دەوڵەت بووە بۆ كاروباری پەرلەمان. 
(مەحمود مەرعی)یش، لەدایكبووی ساڵی 1957 لەناوچەی ریفی دیمەشق، بڕوانامەی بواری یاسای هەیە‌و یەكێك بووە لە دامەزرێنەرانی "دەستەی كاری دیموكراتی نیشتمانی"‌و لە 2014دا بووە بە ئەمینداری گشتی ئەم رێكخراوە، لە ساڵی 2016دا بووە بە ئەمینداری گشتی "بەرەی دیموكراتی سوریا" كە لە كۆمەڵێك هێزو قەوارەی سیاسی سوریا پێكدەهات‌و هەندێكیان مۆڵەتی فەرمی كاركردنیان لەلایەن رژێمەوە وەرگرتبوو، مەرعی هاوكات سەرۆكی رێكخراوی عەرەبی سوریایە بۆ مافەكانی مرۆڤ‌و یەكێكە لە كەسایەتییە ئۆپۆزسیۆنەكانی ناوخۆی سوریا، لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانی دەرەوە دەڵێن پەسەندكردنی كاندیدبوونی مەرعی لەلایەن رژێمەوە بۆ شەرمەزاركردنی ئۆپۆزسیۆنی دەرەوەیە كە بایكۆتی هەڵبژاردنەكەیان كردووە، چونكە بەوتەی ئەوان مەرعی لەم هەڵبژاردنەدا دەنگ ناهێنێت.

كورد بەشداری ناكات 
مشتومڕی زۆر هەبوو لەبارەی ئەوەی ئایا رۆژئاوای كوردستان‌و ئەو ناوچانەی كە لەژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی سوریای دیموكراتدان بەشداری هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سوریا دەكەن یاخود نا ؟
فەیسەڵ میقداد وەزیری دەرەوەی سوریا ئەم مشتومڕانەی یەكلاكردەوە، كاتێك لە پەراوێزی رادەستكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنی دەرەوە بە لیژنەی باڵای دادوەری هەڵبژاردنەكان، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند:" هێزەكانی سوریای دیموكرات رێگری لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی دەكەن لە ناوچەكانی باكوری خۆرهەڵاتی سوریا".
وەزیری دەرەوەی سوریا بە پلارەوە وتی:" خۆی ناو ناوە هێزەكانی سوریای دیموكرات، كەچی رێگری لە هاوڵاتیانی سوریا دەكات مافی دیموكراتیانەی خۆیان لە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماردا پەیڕەو بكەن". 
دوای ئەم قسانەی وەزیری دەرەوەی سوریا، ئەنجومەنی سوریای دیموكرات "مەسەدە" كە باڵی سیاسی هێزەكانی سوریای دیموكرات "هەسەدە"یە، بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوە‌و ئاماژەی بەوەكرد، ئەوان چەندینجار رایانگەیاندووە كە پابەند نین بە هیچ هەڵبژاردنێكەوە كە ئامانجی هاوڵاتیانی سوریا لە ژیان‌و ماف‌و ئامادەگی سیاسییان بەدی نەهێنێت‌و بەشێك نابن لە هیچ هەڵبژاردنێك كە پێچەوانەی رۆحی بڕیاری (2254)ی نێودەوڵەتی بێت. 
بڕیاری (2254) بڕیارێكە كە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بەكۆی دەنگ لە ساڵی 2015 دەریكردووە، بەپێی ئەم بڕیارە دەبێت لایەنە شەڕكەرو ناكۆكەكانی سوریا ئاگربەست رابگەیەنن‌و بگەنە چارەسەرێكی سیاسی بۆ قەیرانی سوریا، بەپێی بڕیارەكە دەبێت دەستورێكی نوێ بۆ سوریا بنوسرێتەوە‌و لەسەر بنەمای ئەو دەستورە هەڵبژاردن بەڕێوەبچێت، بەجۆرێك نەیارەكانی بەشار ئەسەدیش بتوانن بەشێوەیەكی ئازادانە خۆیان بۆ هەڵبژاردن كاندید بكەن، ئەمەش ئەو كارەیە كە تائێستا نەكراوە.
ئەنجومەنی سوریای دیموكرات كە كۆنترۆڵی ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستانی بەدەستەوەیە، لەبەیاننامەكەیدا باسی لەوەكردووە، سەرباری ئەوەی هەوڵیداوە دانوستان لەگەڵ دەسەڵاتدا بكات لە دیمەشق لەپێناو بەدیهێنانی پێشكەوتنێك كە بتوانرێت رێڕەوی سیاسی لەسەر بنیادبنرێت، بەڵام ئەو هەوڵەی بە ئاكام نەگەیشتووە، دیمەشق كۆسپ بۆ هەموو رێككەوتنێك‌و بەردەوامبوونی دیدارەكان دروست دەكات‌و دەیەوێت روانگەی خۆی بسەپێنێت.
ئەنجومەنی سوریای دیموكرات بە كورتی دەڵێ:" ئێمە بەشێك نابین لە هیچ پرۆسەیەكی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی‌و بەشداری تێدا ناكەین، چونكە بەگوێرەی بڕیاری نێودەوڵەتی هیچ هەڵبژاردنێك لە ئارادا نییە بەر لە چارەسەری سیاسی‌و ئازادكردنی دەستگیركراوان‌و گەڕانەوەی ئاوارەكان‌و دانانی بنەمایەكی سیاسی نوێ كە ستەمكاری تێدا نەبێت‌و هێزێكی سیاسی باڵادەست نەبێت‌و كەشوهەوایەكی دیموكراتیانەی فرەیی فەراهەم بكرێت‌و دان بە مافی پێكهاتەكانی سوریادا بنرێت بەبێ پەراوێزخستن‌و هەڵاواردن". 
ئەمە یەكەمجار نییە ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان بایكۆتی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی‌و پەرلەمانی سوریا دەكەن، بەدرێژایی ئەو ساڵانەی كە سوریا لەناو شەڕی ناوخۆیی‌و قەیراندا بووە، هەڵبژاردنەكانی رژێمی سوریا تەنیا لەو ناوچانەی رۆژئاوای كوردستان بەڕێوەچوون كە لەژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی سەربە رژێم بوون، لەوانە چەند ناوچەیەكی حەسەكە‌و قامیشلۆ. 

شەرعیەت لەنێوان بەرەی یارو نەیاردا
لەسەر ئاستی ناوچەیی‌و نێودەوڵەتی، هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سوریا، دوو بەرەی دژ بەیەكی دروستكردووە، چین‌و روسیا‌و ئێران پاڵپشتی هەڵبژاردنەكە دەكەن، ئەمریكا‌و وڵاتانی خۆرئاوا دژی هەڵبژاردنەكەن‌و بە ناشەرعی ناوی دەبەن. 
كوردو ئۆپۆزسیۆنی سوریا‌و وڵاتانی خۆرئاوا بەهانەیان بۆ رەتكردنەوەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سوریا ئەوەیە، هەڵبژاردنەكە بەپێی مەرجەكانی بڕیاری (2254)ی ئەنجومەنی ئاسایش بەڕێوەناچێت، سەرباری ئەمە هەڵبژاردنەكە لە ژینگەیەكی ئارام‌و بێلایەنانەدا بەڕێوەناچێت‌و (13 ملیۆن) هاوڵاتی سوریا ئاوارەی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی توركیا‌و ناوچە كوردییەكاندا‌و بەشداری پرۆسەكە ناكەن، لەپاڵ ئەمانەشدا كەسانی ئۆپۆزسیۆن كە لە دەرەوەی وڵات دەژین لە پرۆسەی خۆكاندیدكردن دورخراونەتەوە.
لەبەرامبەردا رژێمی سوریا‌و ئەو وڵاتانەی پاڵپشتی لێ دەكەن دەڵێن، هەڵبژاردنەكە بەگوێرەی دەستور بەڕێوەدەچێت، دەستورێك كە ساڵی 2012 پەسەندكراوە‌و بەهۆی ئەو بارودۆخەی كە دەستورەكەی تێدا پەسەندكراوە، لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكانی سوریا بە "دەستورێكی ناشەرعی" ناوی دەبەن، بەدیاریكراویش قسەیان لەسەر پرۆسەی راپرسی گشتی لەسەر دەستورەكە‌و گونجاندنی لەگەڵ خواستەكانی بەشار ئەسەدی سەرۆكی ئێستای وڵات هەیە. 
رۆژی 21ی ئەم مانگە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا وتی:" هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سوریا پوچەڵە‌و هیچ شەرعیەتێكی نییە"، رۆژێك دواتر بەرپرسانی دیمەشق وەڵامیاندایەوە‌و وتیان:" ئەگەر هەڵبژاردنێكی ناشەرعییە، چۆن رێگەتانداوە هەڵبژاردنەكە لە باڵیۆزخانەی سوریا لە پاریس بەڕێوەبچێت؟!".