شرۆڤە: د. هەردی مەهدی میکە ( تایبەت بە درەو) 
ئەگەرچی لە ماوەی کەمتر لە ساڵێکدا، چوار گورزی کاریگەر لە هەژموونی ئێران و پەلوپۆکانی لە ناوچەکەدا وەشێنرا: حکومەتێکی مەیلەو ئەمریکی لە بەغدا پێکهات(کازمی)، کوشتنی قاسمی سولەیمانی، تەقاندنەوەی دوو بنکەی ئەتۆمی و کوشتنی سەرکردەیی سوپایی و "ئەتۆمساز"ی ئێرانی فەخریزادە، دەرکەوتنەوەی ئازەربایجان لە قەرەباغ و دەرکەوتنی هەڕەشەی نوێی تورکیا و ئیسرائیل لە باکووری ئێرانەوە لە ڕێی باکۆوە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی کە لە چوار ساڵدا (١٦-٢٠١٩) نزیکەی ٣٠٠ جار ئیسرائیل بە ئاشکرا ئێرانی لە سوریا و نێو ئێراندا کردووەتە ئامانج و پێکاویەتی، لە هەمووشی کوشندەتر دەستگەیشتنی تیمە ئیسرائیلی و ئەمریکییەکانە بە چەقی ئێران و ئەنجامدانی چالاکی لەو وڵاتەدا. بەڵام تاران هێشتا هەر پابەندە بە وەڵامنەدانەوە و ڕاگرتنی ئەم دۆخەی کە بەسەردەمی ترەمپ و توندبوونەوەی قەیرانی ئابووریی ئێران ناوزەد کراوە.
ڕاستییەکەی ئێران، زۆر لە ئێستای بەغدا و هەولێر نیگەران نییە، بەڵکو زیاتر لە ئاییندەیان نیگەرانە، چونکە یەکەم هێشتا سیاسەتکردن بە تامی تاران و پاراستنی بەرژەوەندییەکانی لە عێراق و هەرێمدا پارێزراون، لەوانەش پێچپێکردنەوەی سزا ئابوورییەکان (لە بازرگانی نەوتی و نانەوتی) و کەمکردنەوەی گوشاری ئابووریی کە کوردستان و عێراق بۆی ئەنجام دەدەن، لە هەردوو حکومەتی هەولێر و بەغداش بەشی پێویست هەوادارانی ئێران لە پرۆسەی بڕیاری هەردوو کابینەکەدا جێیان بووەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا عێراق وەک یەمەن و لوبنان هێشتا گۆڕەپانێکی باشە بۆ هەڕەشە و نمایشی تاران.
هەر بۆیە ئێران لەگەڵ نیگەرانییەکانیشیدا تاڕادەیەکی پێویست، لە ڕێی بێدەنگکردنی پرۆکسیەکانییەوە لە عێراق و مامەڵەکردن لەگەڵ حکومەتی بەغدا و هەولێردا بەردەوامە، لە کاتێکدا هەردوو حکومەتەکە دوو کەسی ئەمنی بەڕێوەیان دەبەن و لە خولگەی ئێراندا هەژمار ناکرێن، تاران لە ئێستادا سەرقاڵی کات و سەردەمی ترەمپ بەڕێکردنە نەک شەڕکردن، هەڵەیە وا تێبگەین ئێران کارێکی وای دەوێت، بە پێچەوانەوە ڕەنگە ئەمریکا و ئیسرائیل بن بیانەوێت بەو ئاراستەیەدا ببرێت.
گەر سەرنج بدرێتە هۆکارە نێوخۆیی و دەرەکییەکانی پاڵنەرەکانی سیاسەتی ئێران، ڕوون دەبێتەوە کە ئێران خۆی بەڕۆژوو کردووە لە چوونە نێو هەر جەنگێکی گەرم و ڕاستەوخۆ لە ئێستادا، چونکە بە خوێندنەوەی جوڵەکانی و تواناکانی بۆ ئەو جەنگە نەک بەرژەوەندییەکانی لە دەرەوە بەڵکو پێش هەر شتێک شیرازەی سیاسیی نێو ئێران و یەکپارچەییشی دەخاتە مەترسییەوە، بۆیە تاران خۆبەدوورگرتنی لە جەنگی گەرمی خۆی و پرۆکسییەکانی لە عێراق هەڵبژاردووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا  ئەوەی کە ئێرانی لە جووڵە سیاسیی و نهێنییەکان نەخستووە، نیگەرانییەکانییەتی لە هەڕەشە ئاییندەییەکانی سەر تارانە بەهۆی سیاسەتەکانی هەولێر و بەغداوە.

نیگەرانییە ئایندەییەکانی ئێران
بۆچی لە بەغدا و هەولێر نیگەرانە؟
پرۆ ئێرانییەکانی نێو پرۆسەی سیاسیی عێراق، بە هەردوو باڵی سەربازی (حەشد و لق و سێبەرەکانی) و پەرلەمانی (کوتلە و فراکسیۆنە هەوادارەکانی کە زۆرینەن)، سەرقاڵی تەگەرەسازیی و لاوازکردنی حکومەتی کازمی و هاوپەیمانە کوردستانییەکەیەتی، چ وەک  هەڕەشە و قۆڵبادانی کازمیی بۆ پەرلەمان و نەپێکانی ئامانجەکانی حکومەتەکەی، چ وەک کردە تیرۆریستییەکان و پەلاماردانی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانانی لە ڕێی سێبەر و میلیشیا تازەهەڵتۆقیوەکان، چ وەک سزادانی هەرێم لە بەشە بودجەی خۆیی و لاوازترکردنی، لە کاتێکدا هەر یەک لەمانە هیچ لە قازانجی عێراق و بژێوی خەڵک نییە و خزمەتیشە بەو ئاگردانەی کە ناوچەکەی کوڵاندووە و عێراق بەرەو ئاسۆیەکی نادیار ڕەوانە دەکات. بە پێچەوانەوە لە ئەنجامدا زۆرترین قازانج ئێران دەیکات و دەڕژێتە خانەی بەرژەوەندییەکانییەوە.
بۆ ئەوەی نیگەرانیی ئێران دەرک بکرێت و مەترسی و دەرفەتەکانی بە هەند وەربگیرێن، دەبێت سەیری ئەو بنەما و ستراتیژانە بکرێت کە باوەڕی پێیەتی لە هەمبەر عێراق بە گشتی و هەرێمی کوردستان. 
بە وردبوونەوە لە مامەڵەی ئێران لەگەڵ هەرێمی کوردستان و هێزە سیاسییەکانی ئەم ناوچەیەدا دەکرێت هێڵە گشتییەکانی سیاسەتی ئێران لە کوردستان لە چوارچێوەی عێراقدا لە چەند خاڵێکدا کورتبکرێنەوە:
١.دژایەتی دابەشبوونی یەکجاری و سەربەخۆیی هەنگاوبە هەنگاوی هەرێمی کوردستان و پاراستنی یەکپارچەیی خاک و سەروەری عێراق.
٢.مامەڵە لەگەڵ هەرێم لە چوارچێوەی عێراقدا: مامەڵەی تەواوکاری کورد و شیعە و جێکردنەوەیان لە چوارچێوەی سیاسەتی گشتی ئێران لە ناوچەکەدا.
٣.پاراستنی پەیوەندی تاران و هەرێمی کوردستان بەم فۆرمە نەبەهێز و نە نەمانەی ئێستا، لە بەرامبەردا ئاسایشی ناوچەکە و دۆسێ پەیوەندیدارەکان بە قوڵایی ستراتیژیی ئاسایشی ئێرانەوە، وەک ئاسایشی سنورەکان، بنەبڕ و سنوردارکردنی چالاکییەکانی ئۆپۆزسیۆنی چەکداریی کوردانی ئێران پارێزراو بێت.
٤. رێگریکردن لەوەی کوردستان ببێتە بەرەیەک یان بچێتە ناو بەرەیەکەوە و ببێتە ناوچەی جێنفوزی نەیارانی ئیران، وەک تورکیا، ئیسرائیل و ئەمریکا، ئیتر هەریەکە  و بە ڕێژەیەک و ئاستێک.
٥.رێگریکردن لە گەشەی گروپە نەتەوەخوازەکان و پان-کوردییەکانی هەرێمی کوردستان، بە جۆرێک کاریگەری و جێکەوتە لەسەر کوردستانی ئێران جێ نەهێڵێت و پشتیوان و بوژێنەرەوەی بیری ناسیۆنالیستانە و سەربەخۆییخوازی کوردانی ئێران نەبێت.
کەواتە هەر روداو و هۆکارێکی سیاسی ببێتە هۆی لەقکردنی یەکێک لەم پایانەی پۆڵەسی ئێران لە ناوچەکەدا جۆرێک لە هەڕەشەیە لە قوڵایی ستراتیژی و بەرژەوەندییەکانی ئێران.  

نیگەرانیە ستراتیژیەکانی ئێران هەرێم
لە دیدی تارانەوە، مەترسی ئەوە لەبەرچاوە کە جوڵە و نزیکبوونەوەکانی هەولێر لەگەڵ واشنتۆن و کردنەوەی:
- پێنج بنکەی سەربازی ئەمریکی لە هەرێم، بە تایبەت بنکەی هەریر، کە زینووکەرەوەی یادگاریی تاڵی شەڕی هەشت ساڵەیە و سەددام لەوێوە بۆردوومانی ناوچە ڕۆژئاواییەکانی ئێرانی دەکرد لەلایەک و پشتیوانی کورد بۆ کازمی و سنووردارکردنی پرۆ ئێرانییەکانی وەک حەشدی شەعبی، بە مانای ئەمانە دێت: 
ا.  زیاتربوونی نائارامی و تێکچوونی سیستم و سنوری باوی سیاسی ناوچەکە کە ئێران و عێراق و تورکیاش دەخاتە مەترسییەوە.
ب. لاوازبوونی میحوەری بەرگری (مقاومە).
ج. لاوازبوونی ئیئتیلافی ئێرانی لە ناوچەکە لە چوارچێوەی پارادایمی شیعی-کوردی و مەترسی بەهێزبوونی هاوپەیمانی کوردی-سونیی و دواجار درووستکردنی هەرێمێک بۆ سوننە.
هـ. نیگەرانی لە دوبارەبوونەوەی ئەزمونی ئازەربایجان و لەدەستدەرچوونی هەرێمی کوردستان بەهۆی هەبوونی نەیارەکانی ئێران لە هەرێمدا.
و.کاریگەریی جێهێشتن لەسەر بزوتنەوەی ناسیۆنالیستی کوردیی و هاوکارییکردنی حزبەکانی ڕۆژهەڵات بەتایبەت حزبەکانی دیموکرات کە ساڵانێکە چالاکییان گەرمتر کردووەتەوە لە نێو ئێراندا.  لەم دۆخەدا تاران لە هەر شتێک زیاتر لە دۆخی ناوخۆی دەترسێت و هەر ئەمەشە وایکردووە، لە هەندێ ڕەفتاری هەرێم و تەنانەت بەغدا و ئەنکەرەش خۆش بێت لە بەرامبەردا دەست نەبەن بۆ ورووژاندنی کارتی کوردستانی ئێران.  چونکە گەشەی گروپە چەکدارە نەیارەکانی ئێران کە لە هەرێمی کوردستانن و دورنییە لە ئایندەشدا هەولێر پشتیوانییەکانی بۆیان زیاد بکات.

ئێستا بە دیققەتدانەوە لە پێنج خاڵەکەی بنەما گشتییەکانی سیاسەتی ئێران لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا کە جۆرێک لە سەوابیتی سیاسیی ئایدۆلۆژی ئەو وڵاتەش پێکدێنن و بە لێکدانیان لە چوارچێوەی مێنتاڵێتی عەقڵی سیاسیی ئێرانییەکانی پاش شۆڕشی ئیسلامی و ئەو حەوت خاڵەی کە هۆی نیگەرانی تاران بوون کە پێشتر خرانەڕوو، دەتوانرێت ببینرێت کە ئێران لەسەر ئەو سیاسەتە گشتیانە دەڕوانێتە هەرێم و عێراقێکی یەکگرتوو و بەرەیەکی بەهێزی بەرگری دژە ئەمریکا و بەشێک لە پرۆژەی پێکەوەگەیاندنی هاوپەیمانانی ناوخۆی عێراق (کورد-شیعە) و دەرەوەی عێراق گوتاری بەرەنگاری(شیعە-سوننە) و دواجار دنیای گریمانەکراوی هیلالی شیعی بۆ دەستەبەردەکەن یان دژبەری نەبن. جیا لەوەی کە ئاسایشی ناوخۆی ئێران و ناوچە کوردییەکان و سنوردارکردنی نەیارانی چەکداری کوردستانی ئێرانیش وابەستەیە بەوەی کە کەرکوک سەربە هەولێر بێت یان بەغدا، کە لە یەکەمیاندا دەبێتە هەڕەشە بۆ تاران و بێباکی بە بازرگانی لەگەڵ ئێران و لە دووەمیاندا دەبێتە هەل بۆ پێویستی هەمیشەیی هەولێر بە تاران. 
بۆ ئێستاش، بە لەبەرچاوگرتنی سیاسەتی ئێران و بەرژەوەندییەکانی و سنورەکراوەکانی لەگەڵ هەرێم و بوونی سیاسییانە و نەتەوەییانەی کورد لە ئێران، دەردەکەوێت کە ئێران هەرێمی کوردستان لە لایەک و ناوچەجێناکۆکان لەلایەکیتر، بە دوو پاکێجی جیاواز مامەڵەیان لەگەڵدا دەکات و هیچکات ئامادەی ئەوەنییە و هەموو رێکارێکیش دەگرێتەبەر تا هەولێر و کەرکوک نەبنە یەک پاکێجی سیاسەت. 
لە دوایین دەرکەوتەشیدا هەمان تەکنیکی ٢٠١٤ دووبارە دەکاتەوە و دەیەوێت بە کارتی مووچە و بودجەبڕێن وەک سەردەمی مالیکی و عەبادی، هەرێم ناچار بکات و گریمانە ئاییندەییەکانی هەڕەشە درووستکردن لەسەر ئێران فەرامۆش بکات و تا ڕادەیەکیش لەمەدا سەرکەوتوو بووە و هیچ کات هێندەی ئێستا کوردی مایل بە بەغدا نەکردووە و لە نێویشیدا پاش ڕێککەوتنی حکومەتی بەغدا و هەولێر بۆ بودجەی ٢٠٢١ دیسان کورد پێویستی بە پرۆکسییە ئێرانییەکانی نێو پەرلەمانە تا ڕازی بکرێن.