بابەكر دڕەیی

سەرنجێکی تر لە هەڵەو گومڕایی سەرکردەکانمان

زۆرکەس لە مێژونوسانی خۆمالی و بێگانە باسیان لە خۆخۆری کورد کردوە، هەنێکیان بە هۆکاری سەرەکیان داناوە لە نەگەیشتنی بە دەولەت یاخود، لە ئاستێکی جیاوازدا، لە گەیشتنی بە جۆرێک لە بەختەوەری و ئارامی.
لەم نوسینەدا هەول ئەدەم بە کورتی و چڕی، لە رێگای هەنێ بەڵگەوە، نیشانیبدەم کە هۆکاری مانەوەی کورد بە ژێردەستی و بەدبەختی، پەلاماردانی یەکتری و ملشکاندنی یەکدی و بە قەولی هەموان "خۆخۆری" یە، و لە هەمان کاتدا زەمینەو هاندەری ئەو خۆخۆریەش جۆرێکە لە نەزانی و بێعەقڵی کە بە حوکمی چەندبارەبونەوەی، لە بێعەقڵی و نەفامی ترازاوەو چۆتە ئاستی گەمژەیی.
گەمژەییش وەک شارەزایان باسدەکەن بریتیە لە پێداگرتن لەسەر نەفامی و نەزانی و ئینکارکردنی راستیە بەرهەست و واقیعیەکان لە کاتێکدا سور بزانی ئەو ئینکاری و چاوبەستنەوەو واقیعنەبینیە لە زیانی خۆتە چ لە کورتماوەدا بێت یان لە درێژماوەدا.

لەم چەن رۆژەدا ناکۆکیە سیاسیەکانی ینک و پدک، بە حوکمی یادکردنەوەی هەلەو چەوتی و "خیانەت" ەکانی یەکتری، هاتنەوە سەر شاشەو پانتاییەکی زۆریان لە میدیاکان داگیرکرد.

زمان و تۆنی قسەی هەردولا دەریئەخست کە ئەم دو گروپە سیاسیە، هەرچەندە بەرژەوەندی ئابوری و دارایی ژمارەیەک لە بنەمالەو کەسایەتیە دەسەلاتدارەکانیشیان تا دوائاست نزیک و گرێدراوبێت، دیسانیش بەشی ئەوە ناکۆکی سیاسی و فکری و جیهانبینی لە نێوان باقیاتی کاربەدەستەکانیان هەیە کە بەشی هەلایسانی خولێکی تری شەڕ یان تێکوپێکدانی ئیداری و کارگێری و سیاسی ئەو سیستمە سەقەتە بکات کە بە زەحمەت و ماندوبونێکی زۆر بنیاتنراوە.

بۆ بینینی خۆخۆری کورد پێویستە قسەکەر بێلایەن بێت. یان وەک دەلێن کەسێک بێت لەدەرەوەی ناکۆکیەکان و لە شێوەی مرۆڤێک بێت کە لە بەرزاییەکی دورەوە تەماشای روداوەکان و پێکادانەکان دەکات.
من هەرگیز کەسێکی بێلایەن نەبوم... بەلام لەم نوسینەدا، وەک زۆر جاری تر، هەوڵەدەم، بە حوکمی تێپەڕینی کات بەسەر هەندێک کارەساتدا، وەک "مێژونوس" یاخود لێکۆڵەرێکی دور لە ململانێکان سەرنج بخەمەڕو ئەویش لە پێناو بەرژەوەندی باڵای گەل کە دڵنیام لەسەروی دیدوبۆچونەکانی ئێمەوەیەو پێویستە هەمومان، بۆ پاراستنی گەل و سەرخستنی ئارامی و پێشکەوتنی بەردەوامی میللەت، ئەو توێژە داماڵین کە لە کاتی لایەنگریمان لە حزب و گروپێکی سیاسی ئەیکەینە بەرمان.
هەنێ کەس پێیان وایە ینک و پدک ئیتر ناکرێ پێیان بوترێ دو حزبی سیاسی.
پێیان وایە دو گروپی دەسەلاتداری هەرێمی کوردستانن و لەوە دەرچون بە پێوەری گروپ و حزبی سیاسی مۆدێرن هەلبسەنگێندرێن.
بەلام ئاراستەی رەخنە لە ینک و پدک هەرچیەک بێت ڕاستیەک هەیە کە ئەیسەلمێنێ ئەم دو گروپە سیاسیە ئابوریە بەدوورن لە شێوازی کارکردنی مۆدێرن و شارستانیانی، بەو پێیەی کە ناتوانن دەزگای بیرکردنەوە و هەلسەنگاندن ی بێلایەن بۆ هەلسوران و پراتیکی سیاسی خۆیان دەستنیشان بکەن.

بە مانایەکی تر، دەسەلاتدارانی ئەم دو گروپە ئامادە نین دەسبەرداری کەمترین ئیمتیازاتی دەسەلاتبن تەنانەت گەر بە دانانی دەسگایەکی توێژینەوە بێت بۆ قازانجی دورمەودای خۆیشیان وەک رێکخراوەو گروپی سیاسی و بەشدار لە دروستکردن و دەرکردنی بریاری سیاسی ولاتدا... ئەوەش بێگومان کرۆکی کێشەکەیە.

بۆ سەلماندنی ئەو دیدگایەی سەرەوە، واتە بێتوانایی ینک و پدک لە گوێگرتن بۆ دامەزراوەی بێلایەن کە لە ئاستی "نەتەوە" دا بیر بکاتەوە نەک حزب، دەزگایەک کە بتوانێ شیکردنەوە بکات بۆ روداوەکان بەدەر لە قین و رقی گروپی و خێڵەکی و مادی و دەسەلاتخوازی، دو نمونەی زەق لە مێژوی نزیکی ینک و پدک هەلئەبژێرین و هەولئەدەین وەک کەسێکی "مەریخی" دیاردەکە هەلسەنگێنین چونکە پێمانوایە بۆ قازانجی گشتی، بۆ بەردەوامبونی سەقامگیری، بۆ دورکەوتنەوە لە ناکۆکی بێبنەمای تاقمگەری، بۆ بنەبڕکردنی دیدی بەرتەسکی ناوچەگەرێتی و گروپچێتی پێویستە ئەم جۆرە شیکردنەوانە ئەنجام بدرێن.

لەم ماوەیەدا ینک و پدک زۆریان باس لە خیانەتی یەکدی کرد. بەسەدان نوسەرو قەلەمبەدەستی خۆیان هاندا دژی یەکدی شت بنوسن یاخود بەیاننامەی دەسەڵاتدارەکانی سەروتری خۆیان سەرلەنوێ بلاوبکەنەوە، بەلام هیچ ئەندام و بەرپرسێکیان بەلای ئەوەدا نەچون کە هەلەی گروپ و حزبی خۆی مەحکوم بکات.. بۆیەش بێگومان، لە غیابی دەزگایەکی توێژینەوەی فکری لە ئاستی نەتەوەییدا کە بتوانێ ئەم ئیشکالیەتە قورسە چارە بکات و لە خاڵێکدا بیوەستێنێ، هەردولا، بە پشبەستن بە یادەوەری نزیک و دوری خۆیان، هەڵەو چەوتی یەکدی دوبارەدەکەنەوە.

دو روداو ی یەک لە دوای یەک مایەی جەدەلی ئەم ماوەیەی ینک و پدک بون و ئێمەش هەردو روداوەکە وەک نمونە وەردەگرین, :
ریفراندۆم و شانزەی ئۆکتۆبەر..
و هەولئەدەین تێبگەین بۆچی ینک و پدک ناتوانن مێژوی یەکتری فەرامۆش بکەن و بەردەوام لە خەیالدانی خۆیاندا شاخ و باڵ بۆ روداوەکان دروستئەکەن و لەبری تێکۆشان بۆ کوژاندنەوەی ئاگری رق و قینی گروپی و سیاسی، هەولەدەن برینەکان بکولێننەوەو زەمینەی خۆخۆری و ملشکاندنی یەک قولتر بکەنەوە.
بۆبەرچاورونی سەرەتا باس لە ریفراندۆم ئەکەین.
هەروەها بۆ کێشانی وێنەیەکی کاملتر هەوڵئەدەین وەک بێلایەنێک سەیری روداوەکە بکەین نەک وەک کەسێک کە لە پێش روداوەکەدا هەوڵی جدیمان داوە بۆ ئەنجامنەدانی.
گومانی تیانیە کە هەردو روداوە سیاسەکە هەلگری ئیشکالیەت و چەوتی و هەلەی سیاسی و پرەنسیپین، بەلام ئەوەش بەو مانایە نیە کە هیچ کام لەو دو ئەکشنە سیاسیە جگە لە رەهەندی باسکراو لە لایەن رکەبەرەکانیەوە بەو مانایەیە رەهەندی تری نیە و ناشێ وردەکاری تیا بکرێ.

بە بروای من ریفراندۆم لە باری پرەنسیپ و ستراتیژەوە هەنگاوێکی دروست بو، لە کاتێکا لە باری تاکتیک و سیاسەتی رۆژەوە هەڵەو ناوەخت بو، لە بەرامبەردا شانزەی ئۆکتۆبەر لە باری پرەنسیپەوە هەڵەو چەوت بو بەلام ( بە پێچەوانەی بریاری ریفراندۆمەوە) لە باری تاکتیک و سیاسەتی خۆپارێزی و ئەوەی پێی دەوترێ پراگماتیزم دروست و لە جێی خۆیدا بو.

هەلەو راستی ریفراندۆم لە کوێدایە؟
سەرەتا ئەبێ ئەوە رونبکرێتەوە کە سیاسەتی راست و دروست ئەو سیاسەتەیە کە هەم لە باری پرەنسیپ و لۆجیکەوە دروست بێ، هەم لە باری عەمەلیەوە بە قازانج بێت، جا ئەو قازانجە مادی بێت یان مەعنەوی، راستەوخۆ بێت یان لە درێژماوەدا کاردانەوەی هەبێت..
رێفراندوم وەک پرۆسەیەکی سیاسی بەتەواوی تەبایە لەگەل پرەنسێپ و بنەماکانی مافی مرۆڤ و مافی چارەی خۆنوسینی گەلان.. ئەو پرەنسیپ و بەها یونیڤێرسالیانەی نزیکەی هەمو سیاسەتمەدارانی جیهان بەروالەت ددانی پیادەنێن و وەک خواستێکی ئینسانی و میللی تا ئاستی یاسای نێودەولەتان دانیان پیانراوەو لە بەندەکانی جاری جیهانی مافەکانی مرۆڤ و چەندین برگەو بەندی یاسایی پێوەندە نێودەولەتیەکاندا جێیان بۆ کراوەتەوە.
کەواتە گرفت لەسەر رەهەندی یاسایی و پرەنسیپی خودی ریفراندۆم نەبو وەک "بنەما" یەکی سیاسی، بەلکو گرفت لەسەر "تەوقیت" ( شوێنکات)ی پرۆسە سیاسیەکەو لایەنە تاکتیکی و عەمەلیەکەی هەبو، هەر ئەوەش بو کە ێۆپۆزیسیۆن و زۆرینەی کەسایەتیەکانی دەرەوەی پارتی و تەنانەت بەشێکی یەکێتیش نارازی و بەدگومان بون لەسەر پراتیککردن و جێبەجێکردنی.
سەرەنجامی ریفراندۆم دەریخست کە مەرج نیە هەر بریارێکی سیاسی لە باری پرەنسیپەوە راست و قانونی بێت بەو مانایەیە لە مەیدانی کردەیی و واقعیشدا دروست و بەقازنجە.. هەبونی هێزو گروپی جیاواز، نەتەوەی جیاواز بە کلتورو مەزهەبی جیاوازەەوە لە دۆخێکی ئیقلیمی و جیهانی پڕ لە گرژی و ئالۆزیدا زەمینەی پراتیککردنی باشترین یاسای نێودەولەتانیش لاواز دەکەن و رێدەگرن لە جێبەجێبونی.
خالێکی تریش کە لە قازانجی بەرپاکردنی ریفراندۆم نەبو ئەوە بو کە هەبونی مافێک کە هێشتا لە ئاستی گشتی و "یونیڤێرسال" و جیهانیدا دانپیانراوە و نەبۆتە یاسایەکی تایبەت لە یاساو دەستووری ولاتاندا بەو مانایەیە کە هێزێکی مادی یان تەنانەت مەعنەوی و نیمچەیاساییش لە ئارادا نیە بۆ داکۆکیلێکردن و پاراستنی.
ئاڵۆزی ئەم مەسەلەیە لە گرفتی هەستیارتری وەک "مافەکانی مرۆڤ" باشتر دەرکەوتوەو دەردەکەوێ.

لە کاتێکا مافی چارەی خۆنوسینی گەلان، و لەو پێودانگەدا مافی ریفراندۆم و سەربەخۆیی تا ئەندازەیەک تەمومژاوی و نارۆشنە و کەمتر باسی لێوەکراوەو تا ئاستێکی زۆریش وەک بەرەنجامی خەباتی بەرەی "چەپ" و بلۆکی خۆرهەلاتی پێشو لەبەرچاودەگیرێ( مانفێستی ولسن بۆ مافی گەلان ئەم راستیە ناگۆرێ) ، مافەکانی مرۆڤ بە وردی و پۆلێنکردنێکی زەقترەوە باسی لێوەکراوە و یاسای بۆ داڕێژراوە کەچی، ( ئەمەش کرۆکی قسەکەیە) دەبینین لە ژێر سایەی دەسەلاتی دوڕو، خۆپەرست و بەرژەوەندیخوازی ولاتە کاپیتالیستەکاندا لەهەر شوێنە بەجۆرێک مامەلەی لەگەل دەکرێ و بە وتەی زاناکانی خودی خۆرئاوا رەفتارێکی تەواو دەبڵستانداردی بەرامبەر دەگیرێتە بەر: لە سعودیە کە دۆستی ئەمریکایە ڕەقترین سیاسەتی نامرۆڤانە هیچ کاردنەوەیەک دروستناکات، بەلام هەمان رەفتار لە وڵاتی چین سەدان وتاری لە نیۆیۆرک تایمزو واشنتن پۆست لەبارەوە دەنوسرێ... وەک بڵێی مرۆڤەکانی چین و سعودیە لە دو ئەستێرەی جیاوازەوە هاتبن.

سەرەنجام ئەوەی لەم شوێنەدا مەبەستە بوترێ ئەوەیە کە رایبگەیەنین کە گومڕایی و هەلەو چەوتی سەرکردەکان لە مێژودا نزیکە لەوەی پێی بوترێ ڕێسا نەک سەرپەڕ! واتە ناشێ هەمیشە وا چاوەروان بکرێ کە دەسەلاتدارانی ولات بە پێی عەقل و لۆجیک رەفتاردەکەن.
سزای ئەوە چیە؟
کاکڵەو قسەی جەوهەری ئەم نوسینەش ئەوەیە کە سەرکردەکان و دەسەلاتدارەکان دێن و دەرۆن.. هەڵەش دەکەن و خزمەتیش پێشکەش دەکەن، ئەوەی ئەرکی نەوەی نوێ و دەسەلاتداران و جەماوەری دوای ئەو سەرکردانەیە ئەوەیە کە ئەم روداوە سیاسیانە بکەنە دەرس و وانە لێی فێربن نەک بیکەنە ڕق و قینی سیاسی و تا رۆژی قیامەت لەسەری برۆن.
ناپلیۆن بۆناپارت لە شەری 1812 ی روسیا نزیکەی نیو ملیۆن فەرەنسی بەفەوتان دا، بەڵام ئێستاش و مەزەندە دەکرێ تا هەتایەش فەرەنسیەکان شانازی بە هەبونی بۆناپارت و سەرکەوتن و شکستەکانیەوە دەکەن... بۆ؟ ئەوەشیان جێگای سەرنجە بۆ ئێمەی کورد....

شانزەی ئۆکتۆبەر چۆن ببینین؟
بە بروای من شانزەی ئۆکۆبەر هەرچەندە بەرەنجامی پرۆسەی سیاسی پێش خۆیەتی کە بریتیە لە ریفراندۆم، بەلام دەکرێ وەک روداوێکی سەربەخۆش مامەڵە بکرێ چونکە ئەویش هەڵگری کۆمەلێک سیفاتە کە دەکرێ بە جیا کنەی تیابکرێ و لەوانەش:
زەمینەسازی جیاواز، رێبەری جیاواز، ئەکشنی سەربازی جیاوازو سەرەنجام لێکەوتەی گرنگ و سەربەخۆ و درێژخایەن.
شانزەی ئۆکتۆبەر بەو مانایەی کە بەشێک لە هێزەکانی ینک لە شاری کەرکوک و دەوروبەری ئامادەنەبون لەگەل حکومەتی ناوەندی شەر درێژە پێبدەن و، بە بریارێکی سەربەخۆ هێزەکانیان دوای ژمارەیەک تەلەفات و شەهیدو بریندار لە مەیدانی شەر کشاندەوە، بریارێکە رێک بە پێچەوانەی بریاری ئەنجامدانی ریفراندۆم کە لە رووی پرەنسیپەوە راست بو بەلام لە باری تاکتیکەوە کارەسات دەرهات:

لە شانزەی ئۆکۆبەردا حالەتەکە پێچەوانەیە، واتە لەرووی پرەنسیپەوە کشانەوە هەلەیە بەلام لە رووی تاکتیک و سیاسەتی مەیدانیەوە دروست و گونجاوە.
چۆن،؟

کشانەوە لە شەردا بە گشتی نیشانەیە بۆ شکست.. داکۆکی لە نیشتیمان و خۆبەکوشتدان بونەتە کاری پیرۆز... ئەەمە راستیەکەو ئینکاری لێناکرێت هەرچەنە زۆر جار لەگەل لۆجیکی شەڕ و بەرژەوەندی گشتیدا ناکۆک و ناتەبایەو لێی چاوەروان دەکرئ زیانی گەورە بەدوای خۆیدا بهێنێ.
نمونەی پاشەکشەنەکردن لە شەڕ و سیاسەتدا و هێنانی شکست بەدوای خۆیاندا زۆرن و قابیلی ژماردن نین... ریفراندۆم نمونەیەکی بەرچاوەو ئاسەوارەکانی لەبەرچاون و هیچ مرۆڤێکی وردبین ناتوانێ ئینکاری ئەوە بکات کە زیانەکانی پرۆسەکە ئێجگار زۆرتربون لە قازانجەکانی سەرباری ئەوەی کە، وەک باسمان کرد، لە ڕووی پرەنسیپەوە ڕەوا و رێپێدراویش بو بەلام لەگەل کات و شوێن و بالانسی هێزی ئیقلیمی و جیهانیدا یەکی نەگرتەوە.
بەلام پاشەکشە و جێهێشتنی مەیدانی شەر، خۆئامادەکردن بۆ قۆناغێکی تری ململانێ یاخود کڕینەوەی کات لە قازانجی خۆت، یاخود بەهەردانی کات لە دژی دوژمن و بۆ راکێشانی بۆ ناو تەڵەی هێزەکانی خۆت، ئەوەیش لایەنگرو پشتیوانی زۆرن.

شەرەکانی ناپلیۆن لەسەرەتای سەدەی نۆزدەدا ناسراون و زۆر کەس شارەزایی تیایاندا هەیە، شەری سالی 1812 ی روسیا یەکێکە لەو شەرە چارەنوسیانەی کە ئایندەی ناپلێۆنی دیاریکرد و بە هۆی کشانەوەی کۆتۆزۆف و لەشکری ڕوس بۆ ناو قوڵایی روسیا، نزیکەی نیو ملیۆن سەربازو فەرماندەی فەرەنسی فەوتان و روسەکان دواتر توانیان کاریگەریەکی زۆر دابنێن لەسەر سەرلەنوێ رێکخستنەوەی نەخشەی ئەوروپا.
مەبەست لەم وشانە ئەوەیە کە:
رێدەکەوێ کە بابەتێکی سیاسی لەرووی پرەنسیپ و مۆرالەوە رێپێدراو بێت بەلام لەرووی بەرژەوەندی و قازانجی گشتیەوە بە زیان بشکێتەوە.. ئەوەش لە رێفراندۆم ی ساڵی 2018 ی کوردستان رویداو نیوەی خاکی کوردستان کەوتەوە بەردەستی حکومەتی ناوەندی.
دەشگونجێ مەسەلەیەکی سیاسی لە رووی پرەنسیپ و مۆرالەوە قەدەغەو ناشرین بێت بەلام لە قازانجی گشتی بشکێتەوە یاخود لانیکەم رێگر بێت لە زیانێکی گەورەتر هەروەک چۆن لە شەریعەتیشدا باسکراوە و پاساوی بۆ هێنراوەتەوە کە " دورخستنەوەی مەفاسد لەپێشترە وەک لە هێنانی قازانج"...
نمونەی شەری ناپۆلێۆن و روسیاش ئەوە باشتر روندەکاتەوە کە هەنێ جار پاشەکشەو جێچۆلکردن بۆ دوژمن باشترە لە تێکراچون چونکە لەوانەیە تەوقیتی پێکادان بە زیانی زۆر گەورە بشکێتەوە.
لە شانزەی ئۆکتۆبەردا، لانیکەم شاری کەرکوک پارێزراو دورکەوتەوە لە تالانی و وێرانی.. هێزی پێشمەرگە بە زیانێکی کەمەوە دەربازی بو، ئەوەش لە کاتێکایە کە هەمو کەس دەیزانی سەرەنجامی شەڕ لە پێشەوە ئاشکرایەو شکستی هێزی پێشمەرگە مسۆگەرە بەو حوکمەی هەمو دنیا لایەنگری بەغدایان ئەکردو پێشمەرگەش بە هۆی هیلاکی لە شەری داعشدا توانای بەرگری و راوەستان لە سەنگەری نەمابو.. روداوەکانی دواتریش ئەم راستیەیان سەلماند کە پێشمەرگە تەنها بەشی شەری داعشی هێزپێدراوە نەک بەشی ململانێ لەگەل لەشکری پرچەکی بەغدا یان ولاتانی تر.

کورتەی سەرنج ئەوەیە کە پێویستە دەسەلاتدارانی کوردستان لەم شکست و کەللەرەقیانەی خۆیان ئەزمون وەرگرن و پێیان وانەبێ هەرچی ئەوان کردیان راستە یاخود هەرچی رکەبەرەکەیان کردی هەلەو چەوتی و خیانەتە.. هەموان هەلە دەکەن.. هەموان قابیلی ئەوەن بریاری چەوت بدەن و خەلک بکەنە قوربانی.. ئەوەی گرنگە ئەوەیە چۆنچۆنی نوخبەی سیاسی و دەسەلاتداری ولاتێک بتوانێ هەلەو ناکۆکیەکانی خۆی تئپەرێنێ و بیر لەو خەونانە بکاتەوە کە تاک بە تاکی گەلەکەی بیری لێدەکاتەوە و ئازاری روحی و جەستەیی بۆ دەکێشێ..

و ما علی الرسول الا البلاغ المبین.