د. بەكر صدیق

هیچ كاتێك مێژوونوسان ناتوانن لە تۆماركردنی رووداوەكانی 31 ی ئاب و 16 ی ئۆكتۆبەردا، بێلایەن بن  . چونكە بۆ هەر دوك روداوەكە ، سەرچاوەی زانیاری دژ بەیەك و پاساوی هەمە چەشن ، دەچنە ناو ئەو دیكۆمینت و بیرەوەری و سەربوردانەی كەسەكانی ناو روداوەكان دەیاننوسنەوە . بۆهەردووك روداوەكەش سەرەرای ئەو جیاوازیەی لە گیرانەوەو خستنە رووی راستیەكانیاندا هەیە ، لاسەنگیەكی تەواو  لە هەلمەتی میدیایی دوو قوتابخانە نەیارە مێژویەكاندا بەدی دەكرێ . بەوحوكمەی لە بەرەی قوتابخانەی تالەبانیەوە ، هەندێك لە مەكتەب سیاسیەكان و سەركردایەتیەكانی پێش كۆنگرەی چوارەمی (ی،ن،ك) لە چەواشەكردنی روداوی 16 ی ئۆكتۆبەردا ، بەهەر پالنەرو هۆكارێك بوبێ ، هاو هەڵوێستی پارتی بون . ئەمەش بوە هۆكارێك ، كە گوتاری بەرەی 31 ی ئاب ، بەسەر گوتاری 16 ی ئۆكتۆبەردا، خۆ بسەپێنی . بەڵام لەناو ئەو واقیعە نا هاوسەنگەدا ، كۆمەڵێك ڕاستی حەشاردراون، كە ئەگەر لەئێستادا ساخ نەكرێنەوە، نەوەكانی داهاتومان دەتوانن ، بە یاسا  ساخیان بكەنەوە .  ئەوسا نەفرەتی ئەوان بەسەر میژونوسان و میدیاكارو سەركردەو بكەرە سیاسیەكانی ئێستاماندا دەبارێت .
لەم نوسینەدا هەوڵ دەدەین بەرچاورونیەكی سیاسی و یاسایی، بدەینە ئێلیتی سیاسی و رۆشنبیران و تەنانەت دەسەڵاتی یاسادانەر لەهەریم و خاوەندارەكانی هەردووك  روداوەكە ، تا هەر لایەو بە هەلوێستی خۆیدا بچێتەوەو چیتر دیماگۆجیانە مامەلە لەگەل روداوەكان نەكرێت ،  وبازاری تەخوینكردنی نارەوا، راستیی روداوەكان چەواشەنەكات و تاك و كۆی كۆمەلگاكەشمان لە سێبەری شەری میدیاو سۆشیال میدیای حیزبییانەدا نەگەوجێنرێن !

یەكەم:- روداوی 31ی ئاب و دەرەنجامەكانی 
هۆكاری روداوی 31 ی ئاب ، بۆ ئەو بایەخە ستراتیژیەی دەروازەی ئیبراهیم خەلیل دەگەرایەوە ، كە لە سایەی گەمارۆ ئابوریەكەی سەر عیراقدا لە  سالانی نەوتەكانی سەدەی رابردوو دا بۆ توركیاو عیراقی سەردەمی سدام حسین پەیدای كردبوو . ئەوەش ئەو دەرفەتەی بۆ بارزانی رەخساند كە رقی توركەكان و رژیمی بەعس دەرهەق بە تالەبانی و حیزبەكەی بقۆزێتەوە و بە هێنانی سوپای بەعسیەكان بۆسەر هەولێری پایتەخت، بە پالپشت و پشتگیری  توركەكانیش ،  ئەمریكای لە هاوپەیمانێتی نێوان خۆیی و و سەدام حسیندا ،تارادەیەكی زۆر  بێلایەنكرد. بەو مانایەی دەروازەی ئیبراهیم خەلیل كە دەكەوتە قەلەمرەوی پارتیەوە ، توركیای لە لێكەوتەكانی گەمارۆكانی سەرعیراق دورخستبوەوە! ریگە خۆشكەریش بوو كە هاوپەیمانێتی دوقۆلی نێوان پارتی و توركیا دژی پەكەكە، پێهەڵابچێت . عیراقیش لەو سەردەمەدا بۆ دەستەبەركردنی رێگای ابراهیم خلیل بەڕێرەوی هەولێر -كەركوكدا ، ناچاربو بچێتە ژێرباری ئەوەی كە دوای دەركردنی یەكێتی لەهەولێر ، شارەكە بۆ پارتی لە هێزی سوپاكەی خۆی چۆل بكات . ئەوە جگە لەوەی ،بریاری 688 یش رێگەی مانەوی سوپای عیراقی سەدام حوسێنی نەدەدا چونكە هەولێر دەكەوتە ناو هێلی پانی 36 وە . بەدەر لەو هۆكارانەش ، سیاسەتی پارتی  لەبەرامبەر تالەبانی و یەكێتیدا لەسەر چونێتی مامەڵەكردن لەگەل رژیمەكەی صدام حسیندا ،ئەوپەری ناتەبابون ، چونكە تالەبانی و یەكێتی پێیان لە سەر سیستمی فیدرالی دادەگرت و پیشمەرگەو فەرماندەكانی یەكێتی بەرەی شەریان لەگەل پارتی چۆل دەكردوو دەچونە سەر مۆلگەكانی بەعس لە دەوروبەری كەركوك . لەلایەكی تریشەوە ، فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی كوردستان  دژی ئەو هەڵوێستەی فراكسیۆنی یەكیتی بون كە دەیویست ئاڵای عیراق لە پەرلەمانی كوردستان لاببرێ . پارتیەكان  پێیان لە سەر ئۆتۆنۆمی دادەگرت و بەتوندی دژی ئەوەبون سیستمی فیدرالی بكرێتە وەرەقەی گفتوگۆی لایەنی كوردی و حكومەتی ناوەندی لە بەغدا . ئەمانە هۆكاربون كە پارتی هەولێر كۆنترۆل بكات. ئەوەی كە بۆ یەكێتی ببوە خالی لاواز لە بەرامبەر پارتیدا ، تێپەرینی سوپای پاسداران بوو بە سنوری یەكیتی و حاجی هۆمەراندا ، ئەوەش بوە پاساوی نیگەرانی ئەمریكاو  هێندەی تر پاساوی بیدەنگی ئەمریكای لە بەرامبەر ریكەوتنە سێقۆلیەكەی توركیاو عیراق و پارتی بۆ هێنانی سوپای بەعس بۆهەولیرو دەركردنی یەكێتی لەو شارە ، خولقاند . كەوابێ دەكرێ بوترێ كە 31 ی ئاب سەفقەیەكی سێقۆلی توركەكان و عیراق و پارتی بوو ،بە بێدنگبونی ئەمریكا، بۆ ئەوەی بریاری سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا ، بكەوێتە دەستی پارتی و دواجار جوگرافیای ریرەوی بازرگانی هەمەچەشنەی ئیبراهیم خلیل-هەولێر بەغداد ، بەسەلامەتی بمێنێتەوە ،كە لەدواجاردا پارتی و عیراق و توركیاش لە روی ئابوریەوە تێكەلتر و سودمەند تر دەبون . بەڵگەی ئەو راستیەش لە روداوەكانی جەولەی كۆتایی شەری ناوخۆی نێوان پارتی و یەكێتیدا دەردەكەوێت كە یەكێتی ناوی لێنابووگەردەلولی دوەمی تۆڵە ،كاتێك یەكێتی  ویستی واقعی داسەپاوی جوگرافیای 31 ئاب بگۆرێ، زۆری نەمابوو بگاتە ئامانج و ئاكامی روداوی 31 ی ئاب هەڵگەرێنێتەوە . بەلام توركیا بەهێزی ئاسمان و بە پالپشتی تۆپخانەی نوێچەشن روبەرووی هیزەكانی یەكێتی وەستایەوەو نەیهێشت ئەوسنورەی دیگەڵە دەستكاری بكرێت كە ئاكامی 31ی ئاب دروستی كردبوو . بەڵام لە سەروبەندی روخانی بەعسدا ، رەوانشاد تاڵەبانی ، لە پێناوی دەستكەوتی نەتەوایەتیدا ، قبولی واقعی 31 ئابی كردوو ، سەرەنجام لەدوای روخانی بەعسیشدا ، بێئەوەی هیچ مەرجێك بخاتە روو، قبولی كرد بەهەژمونی سەربازی  و ئەمنیانەی پارتیەوە ، هەولێر ناوەندی حوكمرانی كوردستان بێت . ئەوەش هێندەی تر بواری بۆ پارتی رەخساند كە تەحەكوم بكات و دەستبگرێت بە مونۆپۆلكردنی دروستكردنی بریاری سیاسی و داراییەوە . چونكە لە هەولێردا بە ئێستاشەوە ، دامەزراوە دەستوریەكان كاتێك بەركارن ، كە هیچ بریارو یاسایەك توانای ئەوەی نەبێ هەژمونی پارتی لە هەولێر بروشێنی !!

دوو ەم: روداوی 16 ی ئۆكتۆبەر و دەرەنجامەكانی 
ئەگەر ئامانج لە روداوی 31ی ئاب ، وەك هاوپەیمانێتیەكی رانەگەیەنراوی سێ قۆلی نێوان توركیاو پارتی و دەسەلاتی بەعس لە سالی 1996ی سەدەی رابردوودا ، بۆ زاڵبونی پارتی بوبێت بەسەر جوگرافیای سیاسی هەولێری پایتەخت و لەوەوە مۆنۆپۆلی دروستكردنی یاساو بریارەسیاسیەكان لەكوردستاندا لەلایەن بارزانی و پارتیەوە بەرجەستە بوبێت . ئەوا روداوی 16ی ئۆكتۆبەر بەپێچەوانەوە ، بۆ ئەوەبوو ، كە هەرچۆنێك بێت رێگە لەوە بگیرێت ناوچە جێناكۆكە رزگاركراوەكان بەخوێنی هەزاران شەهید لە  دەستی داعش ، جارێكی تربكەونەوە دەست هەژمونی دەسەڵاتی حكومەتی ئیتیحادیەوە . بەدیوێكی دیكەدا ، دەتوانرێت بوترێت ،كە بۆ رێگری كردن لە لێكەوتە نەرێنیە سیاسی و سەربازی و ئابوریەكانی بریاری ریفراندۆم ، ئەوباڵەی یەكێتی ، كە نەیتوانی رێبگرێت لە خزانی بەشێكی زۆری بریاربەدەستانی ئەوسای یەكێتی بۆ ژێر هەژمونی بریاری پارتی لە ئەنجامدانی ریفراندۆمدا ، هەولیدا ، ئەودۆخە بقۆزێتەوە بۆ ئەوەی دور لە هەژمونی پارتی، لەرێگەی خۆكردنەوە بەخاوەنی بریاری سیاسی لە سنوری زۆنی سەوزدا ، رێبگرێ‌ لەو كارەساتە چاوەروانكراوەی كە ناوچە جیناكۆكەكان روبەروی دەبنەوە .
روداوی 16ی ئۆكتۆبەر دەرەنجامی ، بێئاكامبونی ئەو دانوستانەبوو لە نێوان ئەو ئاراستەیەی لە ناو یەكێتیدا كە دركیان بە خەتەری لەدەستدانی ناوچە جیناكۆكەكان كردبوو، لەگەل حكومەتەكەی عەبادیدا . بەلام هاورانەبونی پارتی لەگەل یەكێتی  لەو دانوستانەو دابەشبونی یەكێتی بەسەر دو ئاراستەدا ، حكومەتی عیراقی، هەلی پشتیوانی توركیاو ئیران و ، بێلایەنبونی ئەمریكای لە پرۆسەكە قۆستەوەو ، هەموو هەوڵەكانی دوای ریفراندۆم و لە پێش 16ی ئۆكتۆبەری 2017 ی بێبایەخكردوو، هێرشی بۆ سەر ناوچە جیناكۆكەكان ،كە تەوەری دانوستانی نێوان یەكێتی حكومەتی عیراقی بون ، غافلگیرانە  ئەنجامدا ! لە پرسی ریفراندۆمیشدا توركیاو ئیران بە پلەی یەكەم هەرەشەكانیان بۆ ئەوەبوو كە ریفراندۆم لە  ناوچە جێناكۆكەكان بە تایبەت لە شاری كەركوك، ئەنجام نەدرێت. خۆ ئەگەر ریفراندۆم لەوناوچانە و كەركوكدا ،دا ئەنجام نەدرابا، زەحمەت بوو روبەروو بونەوەی چەكداری رویداباو بەو ئەندازەیە ناوچە جیناكۆكەكان و كەركوك بكەوتنایەتەوە ژێر هەژمونی حكومەتی ئیتیحادیەوە . بەوەش یەكێتی لەروی سیاسی و جوگرافی و جەماوەری لە سەر ئاستی هەریمایەتی و عراقی و كوردستانیدا ، لەبەرامبەر پارتیدا، هاوسەنگی سیاسی بۆ دەگەرایەوە . بەلام بە لەدەستدانی كەركوك ، لە سەرئاستی ناوخۆی هەرێمدا ، پارتی ئەو بایەخە ئەرزیەی بۆگەرایەوە كەبەهۆی روداوی 31 ی ئابەوە ، پارتی كردبوە خاوەنداری سەرەكی لەدروستكردنی بریاری سیاسی لە كوردستاندا .كەوابێ روداوی 16ی ئۆكتۆبەر پیلانێكی كەمەرشكین بوو دەرهەق بەیەكێتی ئەنجامدراو لە قازانجی پارتی شكایەوە ، چونكە جگە لە تێكچونەوەی بالانسی سەربازی و جوگرافی و سیاسی و كۆمەلایەتی بۆ یەكێتی ، پارتی ، روداوی 16ی ئۆكتۆبەری دیماگۆجیانە ، كردە چەپەری شاردنەوەی ئەو قەیران و دۆخە ناهەموارو نابوتیانەی كە  بریار و ئەنجامدانی ریفرادۆم، بەسەر خەلكی كوردستانیدا هێنا ، و لەرویی میدیایشەوە هێندەی تر توانی بابەتێكی پرۆپاگەندەیی  كەمەرشكینی چەشنی 16ی ئۆكتۆبەر ،بكاتە دەستەخوشكی روداوی 31 ی ئاب .    
                            
سبێیەم :ڕامانێك لە تانەو تەشەری هەردولای روداوەكە 
ئەگەر سەرنجێك لە و تانەو تەشەرو شەرە میدیایەی نیوان هەردوو لای روداوەكان بكەین، ئەم تێبینیانە دەكەونە بەرچاوی هەركەسێك كەخەمی نیشتیمانی وولاتەكەی هەڵگرتبێت :-
1-31 ئاب رێكەوتنی پارتی بوو لەگەل رژێمیك ، كە پەرلەمانی كوردستان ،لە یاسای ەلبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا، بەدەسەلاتی داپلۆسێنەری ناساندبوو ، ئەو رژێمەبوو كە سیاسەتی ئەنفال و كیمیایی بارانی هەلەبجەو ئەنفالی بارزانیەكانی ئەنجام دابوو، سەرەرای گەمارۆی نێودەولەتیش ، گەمارۆی بەغدادی بەسەر خەلكی كوردستاندا سەپاندبوو ، وە ئامادە نەبوو بچوكترین مافی سیاسی و مەدەنی خەلكی كوردستان بسەلمێنێ . بەلام 16ی ئۆكتۆبەر دەرەنجامبی بێئاكامبونی دانوستانی یەكێتی و نەوەكانی تالەبانی بوو لەگەل كابینەی عەبادیدا . بەومانایەی 16ی ئۆكتۆبەر فەشەلی ریككەوتنبوو ، نە ك ئەنجامی ریككەوتن .  31 ی ئاب بۆ هێنانی سوپای بەعسی سەدام بوو بۆ پایتەختێك كە یەكێتی دەرپەرێنی و پارتی بخاتە شوێنی . بەلام 16ی ئۆكتۆبەر ئەگەر رێكەوتنبا لەگەل نەوەكانی تالەبانی ، یەكێتی بە هژمونێكی سەربازی و ئەمنی و ئیداری دەمایەوەو تەحەكومی بە بریاری كارگێری دەكرد لەناو كەركوكدا،. بەلام ئەوەی كە بەدەرنرا ، خودی یەكێتی و هێزو  هەژمونی یەكێتی بوو . لێرەدا پرسیارێك زەق دەبێتەوە ، كە ئاخۆ هیچ هێزێك هەیە رێكەوتن بكات بۆ بچوككردنەوەو دۆڕانی خۆی؟ لە كاتێكدا 16ی ئۆكتۆبەر هەمان شكستی 31 ئابی بەسەر یەكیتیدا هێنایەوە ، بەلام ئەمجارە لە شارێك كە جەوهەری ململانێی كورد و بەغدا پێك دەهێنی و تاڵەبانی دانوستانی ساڵانی 1983 و1984 ی لەسەر ئەو شارە تێكدایەوە !!
2- لەگەل ئەوەدا كە تا جێبەجیكردنی مادەی 140ی دەستوری 2005 ، مافی دەولەتی ئیتیحادیە لەو ناوچانەدا بونی سەربازی و ئەمنی هەبێت ، واش، یەكێتی لە دوای ریفراندۆم و پێش 16ی ئۆكتۆبەر هەوڵیدا رێگە لە هاتنەوەی دەسەڵاتی ناوەند بگرێ . بەلام پارتی ، هاوكاری یەكێتی نەكرد و بە شێوەیەكی پێچەوانە ، مامەلەی لە گەل روداوەكەداكرد. سەرەرای ئەوەش ئەگەر پەلكێشكردنی دەسەلات و هێزی بێگانە بەخیانەت لێكبدرێتەوە ،ئەوا هاتنی سوپای عیراق بۆ ناوچە جێناكۆكەكان رەوایەتی دەستوری هەیە . بەلام هاتنی سۆپای عیراقی پێش  راستاندنی دەستوری 2005 بۆ هەولێری پایتەختیش نەك بۆ شاری كەركوك . دەبێ چ وەسفەیەكی سیاسی و یاسایی بۆ بكریت نەك لە ئێستادا بەلكو لە سێبەری دەیان و سەدان و هەزاران نەوەی داهاتوماندا كاتێك نەتەوەكەمان لەم بەشەی كوردستاندا بگاتە كات و سەردەمی دامەزراندنی سیستمێكی سیاسی و یاسایی داد پەروەرانە، كە تیایدا پایەكانی دەولەتێكی دەستوری راگیرببن ؟
3- ئەگەر هاتنی سوپای عیراق بوكەركوك بە خیانەت وەسف بكرێت و بدریتە پال لایەنێك  كەتەنها دانوستانی بۆ رێگریكردن لە هاتنی سوپایەكی شەرعی بۆ شارێكی ناكۆكی لەسەر بە رێسایە دەستوریەكانی ولاتەكەمان كردوە  ، ئایا چ سیفەتێكی سیاسی و یاسایی دەدرێت بە بێدەنگبونی هیزێك لە بەرامبەر هاتنی سوپای دەولەتی توركیا كە بە هەموو ناوچەكانی بادیناندا تەراتێن دەكات و لەجیاتی روبەرو بونەوە ، هەماهەنگی سەربازیشی لەتەكدا دەكری و لە زۆربواری ئەمنی ئابوری و سیاسیشدا لەگەلیدا ریكەوتن هەبێت ؟ سەرەراش هیچ كاتێك بۆ هیچ كام لە بابەتی رێككەوتنەكاندا پەرلەمان و دامەزراوەكانی دەسەلات لێیان ئاگادارنەبن ! ئەگەرچی زۆرینەی پەرلەمانیش لە دەستی ئەو هێزەدابێ كە خاوەنی زۆنێكە كە توركیاو هیزەسەربازی و موخابەراتیەكەی تەراتێنی تێدا بكات ؟!
4-لەروی رەوایەتی یاساییەوە ، روداوی 31 ی ئاب ، دەرەنجامی رێكەوتنێك بو لە گەل دەسەلاتێك كە رژێم و سەرۆكەكەی ، شەرعیەتی یاساییان لە سەر ئاستی هەرێمی كوردستان و لە سەرئاستی ئیقلیمی و نێو دەولەتی ، لەدەست دابوو . بەلام ئەو دانوستانەی كە نەوەكانی تاڵەبانی پێش 16ی ئۆكتۆبەر ئەنجامیاندا، لەگەل دەسەلاتێك بووكە شەرعیەتی یاسایی لەسەرئاستی عیراق و هەریمی كوردستان و ولاتانی ئیقلیمی و نێودەولەتی ، لە ئەوپەری دابوو .
5-ئامانج لە رێكەوتنی پارتی و بەعسیەكان ، لە روداوی 31ی ئابدا ، پیلان گێران بوو بەمەبەستی قولكردنەوەی برینەكانی شەری ناوخۆو ، دابەشبونێكی قوڵی سیاسی و جوگرافی و سەربازی لێكەوتەوە . بەلام ئامانج لە دانوستانەكانی پێش 16ی ئۆكتۆبەر ، بریتی بوو لە رێگرتن لە و كارەساتەی كەبوەهۆی لەدەستدانی ناوچەو روبەرێكی بەرینی كوردستان . بەو مانایەی بكەرانی دانوستانەكانی پێش 16ی ئۆكتۆبەر مەبەستیان بوو ، ئەو ناوچە جێناكۆكانەی كە  بەهۆی شەری داعشەوە وەك دیفاكتۆیەك لكاونەوە بە خاك و جوگرافیای هەرێمی كوردستانەوە  ، وەك كارتێكی گوشار لەبن دەستی هەرێمدا وەمێنن ، تاچارەنوسی مادەی 140 یەكلایی دەبێتەوە . بۆیە هیچ دیكۆمێنتێك نیە پێچەوانەی ئەو بۆچونەی نوسەری ئەم بابەت بسەلمێنێ . بەتەنیشت ئەوەشەوە ، ئەو قوربانیانەی حیزبەكەی تالەبانی لەكەركوك بەخشیان ، ئەوە پشتراستدەكاتەوە ، كە نەوەكانی تالەبانی هەولیان داوە ، ناوچەجێناكۆكەكانیان لەكیس نەچێت . بەلام هیچ دیكۆمێنتێك نیە كە هیچ رەوایەتیەكی نیشتمانی و یاسایی ، بخاتە پاڵ روداوی 31 ی ئابەوە . چونكە بكەرەكانی روداوی 31 ی ئاب نایشارنەوە كە پەنایان بۆ بەعس بردوە تا یەكێتی لە هەولێر دەربكەن . ناشكری بگوتری صدام حسین و رژیمەكەی لە پێناوی كوردایەتیدا، سوپای عیراقیان بردۆتە هەولێر!!

چوارەم :-چوارچێوەی یاسایی بو لەمەحەكدانی هەردووك روداوەكە 
هەر پێناسە كردنێك یان لەمەحەكدانی روداویكی سیاسی یان دیاردەیەكی نایاسایی بە ریسا یاساییەكان و بە تەخوین لەقەلەمدانی روداوێك لەروی یاساییەوە ،  ئەركی سەرشانی دەسەلاتی یاسادانەرە . بەو مانایەی ئەگەر بویسترێ  چەمكی تەخوینی سیاسی پێناسە بكرێت دەبێت لە قاڵبی رێسای یاساكان بدرێت و چوارچێوەو سروشتە یاساییەكەی لە ناو سیستمی یاساكانی هەلبژاردنەكانی ولات و لە ناو یاساكانی سزاداندا ، پیناسەكرابێت و سزاش دانرابێت بۆ كەسە سروشتی و مەعنەویەكان كە لە دیاردەی خیانەتەوە دەگلێن ، بەر حوكمی یاسای خیانەت دەكەون.
لەو سۆنگەیەوە ئەگەر بمانەوێت كۆتایی بە سیناریۆی گەوجاندنی خەڵك بهێنین لەوەی ، كام لە  روداوەكانی 31 ی ئاب و 16ی ئۆكتۆبەر ، بە خیانەت لەقەلەم دەدرێن ؟ ئەوا دەبێت پەرلەمانێك دروست بكەین دور لە هەر ساختەكاریەك ئەندامانی هەلبژێردرابن ، و ئەوسا بە رەچاوكردنی ئاكاری یاسادانەری عیراق و یاسادانەری ئەو ولاتانەی خیانەتی نیشتیمانیان تیدا ئەنجام دراوە ، وەسفی یاسایی بۆ خیانەت بكەین و سزای تاوان و سزای سیاسیش بۆ بكەرەكانی دابنرێت .
لە دەولەتی جەزائیردا لە یاسای ژمار 16 -10 ی سالی 2016 بە گوێرەی برگەی 18 لە مادەی 138 ، یاسادانەری جەزائیری ئەوەی سەپاندوە كە بەدەق دەلێت دەبێت هەركەسێك كە خۆی بو هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی لە جەزائیردا بپالێوێت، دەبێت ئەوبەڵگانە بخاتە روو كە بیسەلمێنن باوانی پالێوراوی لەدایكبوو ،لە یولیوی 1942 دا ، بەشداریان نەكردوە لە و كارانەی دژی شۆرشی 1954 ئەنجام دراون .
لە یاسای هەلبژاردنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقیشدا ، ژمارە 45 ی سالی 2013 دا ، یاسادانەری عیراقی لە برگەی دوەمی مادەی 8ی ئەو یاسایەدا پێی لە سەر ئەوەدا گرتوە كە ئەوكەسەی خۆی بۆ ئەندامێتی ئەنجومەنی نوێنەران دەپالێوێت نابیت یاسای دەستەی لێپێچینەوەو دادوەری ژمارە 10 ی سالی 2008 بیگرێتەوە . لە كاتیكدا ئەو یاسایە تایبەتە بە ریشەكێشكردنی حیزبی بەعس ، لە مادەی 10 ی ئەویاسایەشدا هاتوە كە هەموو ئەوانەی تاوانیان بەرامبەر گەلی عیراق ئەنجام داوە دەدرێنە دادگاو سزا دەدرێن .
لە هەریمی كوردستانیشدا ، برگەی 6 لە مادەی بیست و یەكی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان كە پەیوەستە بە مەرجەكانی خۆپالاوتن بۆ پەرلەمانی كوردستان بە دەق پێی لە سەر ئەوەدا گرتوە كە نابێت كەسی پالێوراو بۆ ئەندامێتی پەرلەمان بەشداری لە و تاوانانەدا كردبێت كە دەسەلاتی داپلۆسێنەر نەخشەی بۆ كێشاون یان لە كوردستان ئەنجامی داون . 
بەلام یاسادانەری كوردستان لە مەرجەكانی خۆپالاوتن بۆ سەرۆكی هەرێم خۆی لە قەرەی ئەو بابەت و مەرجانە نەداوە كە لە مەرجەكانی خۆپالاوتن بۆ ئەندامێتی پەرلەمانی كوردستان دایناون.پرسیاری هەستیاری یاساییش ئەوەیە ، كە چۆن دەكرێت یاسا دانەر مەرجی قورس بۆ هەلبژاردنی ئەندامێتی پەرلەمان دابنێت،  بەلام مەرجەكانی كاندیدكردن بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی هەریم خالی بن لەو مەرجە هەستیارانە ، لە كاتێكدا  هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، قورسایی سیاسی زیاترە لە هەلبژاردنەكانی تر ؟
لە بەر رۆشنایی ئەو چوارچێوە یاسایی و مەرجانەی كە یاسادانەرە جیاوازەكان لە جەزائیرو عیراق و لە یاسای پەرلەمانی كوردستانیشدا باسكراون . دەتوانین ئەم سەرنجە یاساییانەی خوارەو لە هەلوەستەماندا لە سەر روداوەكانی 31 ی ئاب و 16ی ئۆكتۆبەردا بەراورد بكەین بەم جۆرە .
1-بەپێی یاسای هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی جەزائیرو یاسای هەلبژاردنەكانی پەرلەمانی عیراق بێت ، بەرونی ئاماژە بە وە كراوە كە بەشداری كردن لە دژایەتی شۆرش یان بەشداریكردن لە تاوانەكانی دەسەلاتی بێگانە لە جەزائیرو دەسەلاتی بەعس لە عیراقدا ، وەك تاوانێك ئەژمار دەكرێت و بواری بەشداری سیاسی ناهێلێتەوە .
2-لە كوردستاندا یاسادانەر بە شەرمەوە باسی دەسەلاتی داپلۆسێنەری كردوەو وەك بلێی نەیوێراوە دەسەلاتی داپلۆسێنەر ناوبنێ كە ئەوە بۆخۆی كەلێن و ناتەواویەكی یاساییەو دەبێت چارەسەر بكرێت .
3-یاسادانەری كوردستان ، تەنها لە خۆپالاوتن بۆ ئەندامێتی پەرلەمانی كوردستاندا ، كردویەتی بە مەرج كە كەسی پاڵێوراو نابێت بەشداری تاوانەكانی دەسەلاتی داپلۆسێنەری كردبێ .
4-یاسادانەر لە مەرجەكانی خۆپالاوتن بۆ سەرۆكایەتی هەرێم باسی ئەو مەرجەی نەكردوە كە لە مەرجەكانی خۆپالاوتن بۆ ئەندامێتی پەرلەمان سەپاندویەتی . 
5- ئەگەر یاسادانەر ترسی نەبوبێت لە هەژمونی دەسەلاتی بەعس بەسەر هەولێرو پەرلەمانی كوردستانەوە، بۆچی ئەوكاتەی كە یاساكە دانراوە یان هەموار كراوەتەوە ، ناوی دەسەلاتی داپلۆسێنەر بە دەسەلاتی بەعس ناو نەنراوە ؟ لە كاتێكدا پەرلەمان لە دایكبوی ئەو راپەرینەیە كە دەسەلاتی بەعسی لە كوردستان روخاند . یان دەكرێت بپرسین بۆ تا ئێستاش دوای روخانی بەعسیش هیچ  فراكسیۆنێكی ناو پەرلەمانی كوردستان خۆی لە قەرەی ئەو مادەیە نەداوە ؟ وە دەكرێت بپرسین بۆچی یاسادانەر هەمان مەرجی پالیوراوی پەرلەمانی نەكردۆتە مەرج بۆ كاندیدی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان ؟
6- بەو پێودانگە یاساییانەی لە عیراق و جەزائیرو كوردستانیش كە خرانە روو ، دەكرێت بپرسین ئایا روداوی 31ی ئاب تاوان و خیانەتە یان روداوی 16ی ئۆكتۆبەر ؟
وەلامی ئەو پرسیارە بۆ خوێنەران و یاسادانەرانی ئێستاو ئایندەی هەریمی كوردستان جیدەهێلین . بەلام راستیەك هەیە كە پێویستە پاڵپشتیەكی یاسایی، بۆ چەمكی خیانەت لە ناو دامەزراوەی یاساداناندا ، دابتاشرێ . بۆ ئەوەی كۆمەڵگای كوردی ، لە گرێی تەخوینی سیاسی قوتاری ببێت!