پەیكار عوسمان

- بڕیاری پێشوەختە، بازدانە بەسەر هۆشیاریدا، ئاخر هۆشیاری ئەوەیە کە شتەکان بەناو "عەقڵی بیرکەرەوەو ڕەخنەیی" ئێمەدا بڕۆن، پێشداوەریش ئەوەیە کە نایەڵێ شتەکان بچنە ئەو پرۆسەیەوە.

- پێشداوەری لە دوو بەش پێکهاتووە (پێش، داوەری) دەی ئەمە خۆی هاوارئەکاو پێتئەڵێ تۆ پێش داوەری و عەدل و ئینساف کەوتوویت، لەکاتێکا تۆ ئەبێ دوای ئەوانە بکەویت.
بڕیاری پێشوەختەش خۆی هاوارئەکاو پێتئەڵێ تۆ پێشوەخت بڕیارت داوە، لەکاتێکا تۆ ئەبێ لەکاتی خۆیدا بڕیار بدەیت، کاتی خۆشی، هەر ئەوەیە کە ئەکەوێتە دوای دیراسەو هەڵسەنگاندن و بەدواداچوونەوە.

- پێشداوەری نەك هەر بازدانە بەسەر عەقڵدا، تەنانەت بازدانە بەسەر هەستەکانیشدا، ئاخر ئیتر هەر پێش بیرکردنەوە نا، بەڵکو پێش بینین و بیستنیش ئەکەویت و هەر لەڕێوە بڕیاری ڕەفز یان قبوڵی شتێك ئەدەیت!

- ئەگەر هۆشیاری سەرەتایەکی هەبێت، ئەوەیە کە جارێکی تر "بەڵگەنەویستەکان" بخەینەوە ژێر پرسیارەوە، چونکە ئەوە بەڵگەنەویستەکانن کە توشی پێشداوەریمان ئەکەن و نایەڵن بکەوینە ناو داوەری خۆیەوە!

- "عەقڵی کۆ" بە ڕاهاتن و لاساییکردنەوە ئیشئەکاو "عەقڵی فەرد" بە بیرکردنەوە. بەڵگەنەویستیش ئەو شتەیە کە عەقڵی کۆیی بڕیاری لێداوەو عەقڵی فەرد قسەیەکی نەماوە لەسەری. لێرەشەوە شتەکان ئەکەونە ناو ڕاهاتن و دەرەوەی بیرکردنەوە!

- مەسەلەن هەرچی لەم دەسەڵاتەوە دەرچی، پارتییەك ڕاستەوخۆ قبوڵیەتی و بەرگری لێ ئەکات بەبێ ئەوەی بزانێ چیە. دژەپارتییەکیش ڕاستەوخۆ ڕەفزی ئەکاو شەڕی لەگەڵ ئەکات بەبێ ئەوەی بزانێ چیە. ئەمە لای هەردوکیان وەکو بەڵگنەویستێکی لێهاتووەو بووە بە نەریت و هەردولا هەر بە ڕاهاتن ئەیکەن نەك بە عەقڵ!

- دەی ئەوەش نە هەڵوێستەو نە تەڕەماش، ئەوە تەنیا شەڕێکە کە تۆ لەگەڵ نەیارەکەت ئەیکەت و شتەکانیش هەرچی بن، بۆ تۆ تەنیا کەستەی شەڕەکەن، نەكئەوەی خودی خۆیانت بۆ مەوزوع و گرنگ بێت!

- هەڵوێست شتێکی خۆییەو ئەوەیە کە لەناوەوەی تۆوە دەرچووبێ. وەلێ لەناو پێشداوەری و بەڵگەنەویستدا، تۆ لەناو عەقڵی کۆییدایت، هەرچیش لەتۆوە دەرئەچێ، لەوێوە دەرچووە نەك لە خۆتەوە! ئاخر لێرەدا تۆ خۆت نیت تا هەڵوێستت هەبێ. تۆ تەنیا لەناو عەقڵی فەردیدا هەیت و تەنیا لەوێشدا ئەتوانی بڕیاری خۆیی و هەڵوێستی ڕەسەنت هەبێ!

- مەسەلەن لە عەقڵی ئێمەدا ستایشی شۆڕشی چەکداری بووە بە بەڵگەنویست و هەرچی تفەنگێکی کردە شان و دایە ئەو شاخە، ئیتر ئێمە بێ هەڵوەستەو بیرکردنەوە، شیعرو شانامەی بەسەرا هەڵئەدەین. دەی ئەتوانم بڵێم، ئێمە سەدەیەکە باجی ئەم بەڵگەنەویستە ئەدەین، کە هەمیشە بێ فلتەر بەسەرمانا تێئەپەڕێ و ئێستاشی لەگەڵدابێ، ناتوانین بیخەینە ناو بەڵگەکاری و ژێر پرسیارەوە!

- عەقڵی پێشداوەری عەقڵی شەڕە نەك عەقڵی حەقیقەت. مەسەلەن تۆ دژی پارتیت ئیتر بە شانو باڵی پەکەکەدا هەڵئەدەیت، ئەمەش لەبەر ڕاستییەك نا، بەڵکو لەبەر شەڕەکەو لەبەر ئەوەی کە دوژمنی دوژمنەکەت دۆستە. ئەگینا ئەگەر لە دەرەوەی لایەندارییدا بیربکەیتەوەو ڕاستیت بوێ، لەڕاستیدا پەکەکە لە جێگای تر هەرچەن جوان و پێویستبێ، بەڵام (وجودی چەکداریی پەکەکە لە باشور) هەرگیز ئیجابی نەبووەو لەپاڵ گەنوگوی پارتی و یەکێتیدا، ئەمەش یەکێکی ترە لە کێشەکانی ئێمە، نەكئەوەی شتێکبێ شایەنی ستایش و پیاهەڵدانبێ! بەڵام چونکە عەقڵی پێشداوەری عەقڵی حەقیقەت نیەو عەقڵی شەڕە، ئیتر تۆ وەکو بابەت و وەکو خۆی سەیری ئەمە ناکەیت، بەڵکو لە چاوی شەڕی ئەویترەوە سەیری ئەکەیت!

- عەقڵی پێشداوەری عەقڵی گفتوگۆ نیە، ئاخر ئەم عەقڵە تا ئەوێ گوێت لێئەگرێ، کە ئەویتر بخەیتە ژێر پرسیارەوە، لەوێدا کە خۆی بخەیتە ژێر پرسیارەوە، یەکسەر مستێکی "تەخوین" لە دەمت ئەدا، ئیتر گفتوگۆو لێکتێگەیشتنیش ئەبێ بەو شتەی کە هەرگیز ڕوونادا!

- "عەقڵی داوەری" عەقڵی زانینەو "س، ص" وەکو بابەت و وەکو خۆیان سەیر ئەکاو ئەیەوێ زانینی هەبێ لەبارەیانەوە. بەڵام "عەقڵی پێشداوەری" عەقڵی لایەندارییەو "س، ص" وەکو سەنگەری شەڕ سەیرئەکات نەك وەکو بابەت. ئیتر "س" مادام خۆمانە، بە کاڵی و بە کوڵاوی قبوڵەو "ص" مادام ئەوانە، بە هەموو نەوعێ ڕەفزە، هەموو ئەمەش لەسەر حسابی زانین!

- بێگومان لە دۆخی ئەوپەڕی فەسادو ستەمکاریدا، بێ متمانەییش ئەگاتە ئەوپەڕی و ئاساییە تۆ لە هەموو شت بەگومان بیت. کێشە گومان نیە، چونکە خودی گومان نیشانەی زیندویی و ئامادەیی عەقڵ و کەڵکەڵەی بەدواداچوونە. بەڵکو کێشە یەقینە، یەقینی پێشوەختەی قبوڵکردن و ڕەفزکردن، کە هەردوکی نیشانەی مردویی و وەستانەو لێرەدا تۆ چەقیویت و بۆ هیچکوێ ناچیت و بەدوای هیچیشدا ناچیت، تەنیا ژێرپێی خۆت و چاڵەکە قووڵئەکەیتەوە!

- لێرەدا من ناڵێم تۆ باشگومانبە بە دەسەڵات و پارتی و یەکێتی، لەڕاستیدا تۆ باشگومانبی و بەدگومانبی، پارتی و یەکێتی هەر ئەو زبڵەن کە هەن. بەڵام تۆش لەناو پێشداوەریدا بەشێکی لە زبڵەکەو تەنیا لەناو بیرکردنەوەو هۆشیاریدا ئەکەویتە دۆخی نازبڵ، تەنیا لەم کاتەشدا ئەتوانی کەناس و پاكکەرەوەی زبڵخانەکەبیت، چونکە لێرەدا ئیتر تۆ خۆت زبڵ نیت، وە توانیویشتە بەشەکەی خۆت پاکبکەیتەوە کە خودی خۆتیت!

- حیزب و حکومەت و پەرلەمان و یاساکان بە جەهەنەم، کێشەی من ئەوانە نیە، کێشەی من، منو تۆیە. ئاخر منو تۆ ئەگەر لە زەلکاوی پێشداوەریەوە هەڵکشێن بۆ کانیاوی عەقڵداوەری، ئیتر منو تۆ گۆڕاوین، دەی دنیاکەش هەر لەوێوە دەسکاری ئەکرێ و ئەگۆڕێ!

- خۆ ستەمەکە گەیشتۆتە ئاستێك، تۆ ئەتوانی هەر بە (عەقڵی پێشداوەری) ڕوبەڕوی ببیتەوە. بەڵام هەر ئەونە بەس نیە، چونکە هەر ئەونە، تەنیا فڵانێکی ستەمکارت پێ ئەناسێنێ و لێرەدا تۆ بە دەموچاو ستەمکاری ئەناسی نەك بە ماهیەت. بەڵام (عەقڵی داوەری) ماهیەت و چیێتی ستەمت پێ ئەناسێنێ، بەمەش ئیتر تۆ خۆت نابێ بە ستەمکارو دژی کۆی ستەمکاری ئەبیت و هیچ ستەمکارێکت لێ نابێ بە فریادڕەس لە دژی ئەویتریان!

- پارتی و یەکێتی و دەسەڵات و یاساکانیان زۆر لەوەش خراپتربن، ناکاتە ئەوەی منو تۆ جەنگەڵیی و بێ سنور بین! دەی خۆ پارتی و یەکێتی هەر لەبەر ئەوە خراپن، کە سنوریان نیەو هەموو سنورە ئەخلاقییەکانیان شکاند. دەی خراپی ئەوان ناکاتە ئەوەی کە منو تۆ ئازادین لە جنێو، ناوزڕاندن، شکاندنی کەسایەتی، چوونە ناو ژیانی تایبەتی.. ئاخر ئەو جنێوەی کە لەسەر جادەو لە ژیانی ئاساییدا هەڵەو تاوانە، لێرەش هەر ئەوەیەو هەر هەڵەو تاوانە، نەکئەوەی شتێکی تربێ و ئازادی ڕادەربڕین بێت!

- دەسەڵات خراپبێ یان باش، ئێمە ئەبێ فلتەرو کۆنترۆڵمان هەبێ. فلتەرو کۆنترۆڵی شەخسی، کە عەقڵانی و ئەخلاقی و ویژدانییەو شتێكە لەناوە پێت ئەڵێ ستۆپ. یان فلتەری گشتی، کە یاساو دین و عورف و دابونەریتەو شتانێكن کە لە دەرەوە پێت ئەڵێن ستۆپ.
یەعنی ئەزیزم، کە دەسەلات گەندەڵەو کە تۆش دژەگەندەڵیت، مانای ئەوەنیە کە دەرەفلتەرو دەرەکۆنترۆڵیت، چونکە ئەمەش هەر گەندەڵییە! بەڵکو ئەگەر یاساو کۆنترۆڵە گشتییەکانیش نەبن، تۆ ئەبێ لەناو کۆنترۆڵی ئەخلاقی خۆتدابیت و فەیسبوك نەکەی بە ئاودەس و شوێنی ڕشانەوە بەوانیتردا.

- من لەگەڵ ئازادی نوسینم و بڕواشم وایە یەکێ لە سجنەکانی نوسین، ئەتەکێت و زمانی نوسینە، یەکێ لە باشییەکانی فەیسبوکیش ئەوەیە کە ئەم تەوقەی شکاند. ئاخر زۆرجار ئەم کۆتوبەندانە، لە وەسیلەوە ئەبن بە ئامانج و ئیتر ئەونەی کە چۆنێتی نوسین گرنگە، ئەونە چیێتی نوسین گرنگ نیە، لێرەشەوە کایەی نوسینی ئێمە بووە مەیدانی نوسینی ڕووجوانی ناوبۆش!

- بەڵام ئازادی زمان ناکاتە بێسنوری زمان، بەڵکو سنوری زمان ئەخلاقەو ئەخلاقیش هەر ئەوەیە کە، شتێك کە پێتناخۆشە بە خۆت بوترێ، بە کەسی نەڵێ ی، تەنانەت بە موجریمێکیش!
ئاخر ئەو موجریمە بەڵام مرۆڤە، تۆش ئەبێ لە موجریمییەکەی بدەی نەك مرۆڤییەکەی، چونکە مرۆڤییەکەی ئەو هەمان مرۆڤییەکەی خۆتەو تۆ لێرەدا پێش ئەو لە خۆت و لە مرۆڤایەتی ئەدەیت. لێرەدا لێدانەکەی تۆ لە مرۆڤییەکەی ئەو، جەریمەیەو تۆش بەمە ئەبیت بە موجریم، وەکچۆن فەسادو ستەمکارییەکانی ئەویش جەریمەیەو ئەو بەوە بووە بە موجریم.

- ئەگەرچی لێرەش زۆرجار، هەر لەناو عەقڵی جەمعاین و هەر قەرەباڵغی و شەپۆلەکانی دەرەوەو ئەوانیتر ئاڕاستەمان ئەکەن، بەڵام دواجار ئێرە تاکە شوێنە کە هی خۆتە. "هی خۆبوونیش" پەراوێزێکی باشە بۆ مومارەسەکردنی خۆبوون و ئازادبوون، ئاخر دواجار تۆ لەو شتانەوە کۆنترۆڵئەکرێیت کە هی خۆت نین. مەسەلەن تۆ لە ڕاگەیاندنا ئازادنیت، چونکە ڕاگەیاندن خاوەن و ئەجندای هەیە، بەڵام لە ئەکاونتەکەت ئەتوانی ئازادبیت، چونکە هی خۆتەو لێرەدا تۆ خۆت خاوەنیت.

- بەڵام ئازادبوونی تۆ لە هیچ شتێکی تردانیەو خاوەنداری هیچ شتێك ناتکا بە مرۆڤێکی ئازاد. ئازادبوونی تۆ تەنیا لەناو خۆتدایەو تۆ تەنیا لە خاوەنداریکردنی خۆتەوە ئەتوانی ئازادبیت. خاوەنداریکردنی خۆشت تەنیا ناسین و خستنەگەڕی ئەوەیە کە لەناو خۆتدایە. خۆ ئەگەر ئازاد نەبیت و ئەو شوێنەی خۆت بەگەڕنەخەیت، ئەوکات لێرەش هەر لەناو یارییەکەی ئەوانیتردایت و ئەکاونتەکەشت هەر ئەبێتەوە بە هی ئەوان، چونکە پێشتر خۆتیان بردوەو تۆ خۆت هی ئەوانیت و هی خۆت نیت!

- ئازادبوونیش هەر تەسلیمبوون و خۆڕادەستکردنە، بەڵام ئەمجارەیان لەبری خۆتەسلیمکردن، بە دەنگەدەنگ و شەپۆلەکانی دنیای دەرەوە، تەسلیمبوون بە بیرکردنەوەو هۆشیاری و دەنگی دنیاکەی ناوەوەی خۆت.

- خۆ ئەو حیزبانە کە ئێستا بەدەست جوێنەوە گیریان خواردوە، هەر خۆیان داهینەری جنێویزمی سیاسین و هەر خۆشیان فەیسبوکیان پڕکردوە لە جنێوفرۆش! ئەمەش وانەیەکی گرنگمان فێرئەکات، ئەوەی کە (ئەگەر لە لە فەزای گشتی و ماڵی گشتیدا ئاگربکەیتەوە خۆشت ئەوسوتێیت، چونکە خۆشت لەوێدایت)
لەڕاستیدا "ماڵی تایبەتی" تەنیا ماڵی مادیی تۆیەو ماڵی ڕاستەقینەو ئەخلاقی و مەعنەوی تۆ، ماڵی گشتییە. ئەبێ هۆشیاریش سەرخەین بۆ ئەو ئاستەی، کە ماڵی گشتی لە ماڵی تایبەتی زیاتر بە هی خۆمان بزانین، تەنیا بەمەش، لەدنیای وەحشی جەنگەڵەوە ئەچین بۆ دنیا مرۆڤی مەدەنی.

- ئەمەوێ بڵێم ئێمە دەسەڵاتەکەمان زبڵ و ناشرینە، بەڵام فەیسبوکەکەشمان بەرەو زبڵی و ناشرینی ڕۆشتووەو وەکچۆن ئەوێ چاککردن و سنوردانانی ئەوێ، ئێرەش بەهەمان شێوە. بەڵام سنورەکانی ئێرە، ئەبێ بە هۆش و ئەخلاق و ویژدان، ئێمە خۆمان بۆ خۆمانی دانێین، نەك ئەو دەسەڵاتەی کە خۆی سنوری ئەخلاقی نیە، بێت سنوری ئەخلاق بۆ ئێمە دانێ!
بۆیە نا بۆ یاساکەو بۆ سنوردانانە ئەمنییەکانی ئەوان، بەڵام ناش بۆ شەڕەجوێن و بێسنورییە کەسییەکانی ئێمە.