ساڵح ژاژڵەیی
لەو كاتەوە كە گەلی كورد وێڵە  بە دوای سەربەخۆییدا  ، هەر لەو كاتەشەوە كوردخۆی ڕێگرە  لەبەردەم  بەدەستهێنانی  سەربەخۆییدا . ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ سەردەمی بابانەكان و  شێخ مەحمودی نەمر و كۆماری مهاباد ، ئەو ڕاستیانەمان بۆ دەردەكەوێت . ئەگەر ئەو ڕابوردوە  تاڵانە لە یادەوەری ئێمەدا نەبوبن ، بە دڵنیاییەوە  ڕوداوەكانی شۆڕشی ئایلولی 1961 تا ئێستا لە یادەوەری زوربەماندا هەر زیندوەو وەكو ئەوە وایە دوێنێ ڕویان دابێت . 
دەست پێكردنی شۆڕشی ئایلول لە ساڵی 1961 ودروستبونی دوو بەرەكی لەناو شۆڕشدا لەساڵی 1964 و لەدایكبونی  بەرەی  جەلالی و مەلایی . ئاشبەتاڵی  ساڵی 1975 لەسەردەستی مەلا مستەفا . دەستپێكردنەوەی شۆڕشی نوێ‌  لە ساڵی 1976 بە ڕأیەرایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان. جیابونەی  بەشیك لە سەركردەو ئەندامانی یەكێتی نیشتمانی و دروست كردنی حیزبی سۆسیالیست و  ئەنجامدانی  كارەساتی  هەكاری لە لایەن  قیادەی موەقەتە . 
ئاشتبونەوەی حیزبەكان و پێك هێنانی  بەرەی كوردستانی دوای ئەنفالەكان . ڕاپەڕینە مەزنەكەی گەلی كورد  لەسەاڵی 1991 و ڕاماڵێنی  دەسەڵاتی حیزبی بەعس . هەڵبژاردنی پەڕلەمانی كوردستان  وپێكهێنانی  حكومەتی هەرێمی كوردستان لە سەاڵی 1992 دا.  ڕوداوەكانی  31 ئابی ساڵی 1996 و دروستبونی دوو ئیدارەیی لە نێوان پارتی و یەكێتێدا .  دوو بارە ئاشتبونەوەی  یەكێتی و پارتی و پێك هێنانی  حكومەتی یەكگرتوو .  ئەمانە چەندین ویسگەی خەباتی گەلەكەمانن. 
دوای ڕوخانی دەسەڵاتی حیزبی بەعس و پێكهێنانی حكومەتی عێراقی نوێ  و بەشداری گەلی كورد  لە حكومەتی  بەغداو وەرگرتنی چەندین پۆستی باڵا لە دام و دەزگاكانی حكومەتی ناوەندا ، ویسگەیەكی تری  خەباتی گەلەكەمانە .  گێڕانەوەی  ناوچە كێشە لەسەرەكان  بۆ ژێر دەسەڵاتی كورد خۆی و  دواجار  لە دەستدانی كەركوكو ئەو ناوچانە جارێكی تر بە هۆی ڕیفراندۆمە شكست خواردوەكەی  مەسعود بارزانییەوە . بڕیار دان  لە دەرهێنانی نەوت و فرۆشتنی و سەربەخۆیی كردنی ئابوری هەرێمی كوردستان و  دواجار ئیفلاسبونی هەرێمی كوردستان  لە بواری داراییداو گەرانەوە بۆ ماڵی باوان بۆ بەغدا ، ویسگەیەكی تری خەباتی گەلەكەمانە .
 ئەنفال كردنی كوردانی ئێزدی لە 3 ئابی 2014 و كۆنتڕۆڵ كردنەوەی شاری كەركوك و ناوچە  دابڕێنراوەكان  لە لایەن حكومەتی نەوەندەوە ، ویسگەیەكی تری ئەوڕوداوانەیە كە بەسەر كورد هاتوە . ئەگەر  بەچاوی ڕەخنەگرێكی بێلایەنەوە هەڵسەنگاندنی ورد  بۆ هەموو ئەو ڕوداوانە بكەین ، دەگەینە ئەو ئەنجامەی  هۆكاری سەرەكی  زوربەی ئەو كارەساتانەی لەو ماوەیدا بەسەر میللەتەكەمان  هاتون ، بەرپرسەباڵاكانی كورد بە تایبەتی سەرانی بنەماڵەی بازانی و تاڵەبانی  لێیان بەرپرسیارن.
 لەبەر ئەوەی زۆرینەی  هۆكاری كێشەكان لە ناكۆكی و ململانێی ئەودوو بنەماڵەیەدا سەرچاوە دەگرن .  ئەوكێشەو ململانێیەی لە نێوان  مەلا مستەفاو مامجەلال دروست بوو دوای مردنی مەلا مستەفاش ناكۆكیەكان  بە هەمان شێوەی پێشو لە نێوان نەوەكاندا درێژەی هەیەو وەكو میرات بۆیان ماوەتەوەو بەردەوامن لە سەریان . 
  بۆ چەواشە كردن و خەڵەتاندنی هاوڵاتیان ناكۆكیەكانی نێوانیان   بە جۆرێك وێنا دەكرد كە لەسەر شێوازی سیاسەتكردن و ئیدارەكردنی شۆڕەشە بەشێوەیەكی سەردەمیانە و یەكتریان تۆمەتبار دەكرد بە كۆنەپەرست و خائین وپیاوی بێگانە .
 بەڵام دواجار دەركەوت هەموو ناكۆكیەكان و ئەو هەموو  نەهامەتیەی بەسەر گەلی كوردیان هێنا لە  پێناوی دەسەڵات و تاڵانكردنی سامانی نیشتمانی بوو ،  نەك  بەرژەوەندی گەلی كورد . چونكە ئەو كاتەی ئەوپاساوانە نا بەجێیانەیاندەهێنایەوە ، هیچیان لەبەر دەست نەبوو بیدزن و  تاڵانی بكەن . بەڵام دوای ئەوە ی دەستیان گەیشتە پارە ، هەموو ڕاستیەكان بۆ هاولاِتیان  ئاشكرا بوو. 
پێش ئەوەی بچمە وردەكاری  باسەكەوە دەمەوێت قسەیەكی ( ئارلۆند ویڵسن ) تان وەبییر دێنمەوە  كە1919 وتویەتی : كوردەكان هەرگیز ناتوانن لە ژێر سایەی یەك سەركردەدا كۆببنەوەو یەك بگرن . سەیركەن  چۆن ئەوپیاوە  پێش 100ساڵ گەلی كوردی ناسیوە . پەندێكی پێشینان هەیە كە دەڵێت : تا خوا كێو نەبینێت بەفری تێناكات . دیارە شانمان ئەوە هەڵدەگرێت . 
  بەڕاستی مایەی نیگەرانییە لە جەنگی دووەمی جیهانەوە كورد خەبات دەكات بۆ سەربەخۆیی .  دەوڵەتی عوسمانی ڕوخاو ئەو ئەو هەموو دەوڵەتە تازانە دروستبون ، بەڵام كورد تا ئێستا خاوەنی دەوڵەت نییە، لەگەڵ ئەوەی بە ژمارە زۆر لەومیللەتانە  زیاتر بوە كە بونە خاوەنی دەوڵەت . 
لە ماوەی 29 ساڵی حوكمڕانی پارتی و یەكێتی لە هەرێمی كوردستان بەردەوام شەڕی ناوخۆو ئاژاوەو یەكتر كوشتن بەردەوام بوەو تۆوی دوو بەرەكی و یەكتر بوخزاندن لەناو كۆمەڵگەی كوردی دا گەشەی كردوەو بە گیانی تۆڵەكردنەوەوە مامەلەی یەكتریان كردوە . هاولاِتیان هەمیشە لەدڵە ڕاوكێدا ژیاون و دوعایان كردوە ئەم دوو بنەماڵەیە شەڕنەكەن و  خوێنی نەوەكانیان بە فێرۆ نەڕوات . 
سەركردەكانی كورد  سەمانی ئەم وڵاتە بەتاڵان دەبەن و بە پاساوی ئەوەی  خەباتیان كردوە . واتە خەباتەكەیان  بە میللەت  دەفرۆشنەوە .  بۆیە تاڵانكردنی سامانی نیشتمانی لای ئەوان  نەك عەیبەیە بەڵكو قەرزەو لە میللەتی وەردەگرنەوە . وەكو ئەوەی  میللەت خەوتبێ و  هەر ئەوان شەڕیان كردبێت . 
 لەو بارەیەوە  نیلسۆن مەندێلا دەڵێت ( بێ ڕەوشترین سەركردەكانی دنیا ئەوانەنەن ، كە خەبات و ماندوبونیان بە گەلەكەیان دەفرۆشنەوە . سەركردەكانی كورد لەپێناوی مانەوەو بەرژەوەندی خۆیاندا ئامادەن  نیشتمان هەڕاج بكەن  . سەیركەن هیتلەر لەو بارەوە چی دەڵێت ( خوێرێترین  مرۆڤ گەلێك كە لە ژیانمدا  ناسیومن ئەوانە بون كە لە داگیركردنی وڵاتەكەیاندا یارمەتییان داوم ، لە كاتێكدا من دوژمنیان بون . 
با بزانبن  هێنانی سوپای سەدام بۆ سەر هەولێر لە 31 ئابی 1996 و هێنانی سوپای توركیا بۆ ناوخاكی كوردستان و  هێنانی پاسداری ئێرانی بۆ سەر حیزبی دیموكرات  لە شارۆچكەی كۆیە و ڕێكەوتن لە گەڵ داعش و  ئەنفال كردنی كوردانی ئێزدی  ، لە كوێی قسەكەی هیتلەردا جێگەی دەبێتەوە؟؟؟.
ئەگەر ئەم سەركردانەی كورد بەڕاستی لەپێناوی میللەتەكەیاندا تێ بكۆشن و خەبات بكەن ، دەبێ پێش هەموو شتێك خۆیان لەناو خۆیاندا تەبابن و یەكتر قبوڵ بكەن و  ڕێزەكانی ناو میللەت یەك بخەن ، ئەوە باشترین ڕێگایە بۆ ڕزگار بون . بەڵام ئەوەتەی ئێمە چاومان كردۆتەوە لە دەڵە ڕاوكێیی شەڕی ئەم سەركردە خۆپەرستانەدا  دەژێن . باشە  تاكەی بێرێك لە لە خۆیان ناكەنەو  پەندێك لە هەموو ئەو ڕوداوانە وەرناگرن  كە سەركردەكانی پێش خۆیان ئەنجامیان داوەو ماڵی كوردیان وێران كردوە.
چەندین ساڵە سەركردەكانی كورد بەناوی نیشتمان پەروەری ، خۆیان كردۆتە فریشتەو فریاد ڕەس و لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیان و بنەماڵەو نزیكەكانی خۆیاندا ، خوێنی هاوڵاتیانی كورد بە ناحەق  دەڕێژن و  شەڕی براكوژی لە نێو هاولاِتیاندا دروست دەكەن و دەیانكەنە دوژمنی یەكتری  . 
خۆشیان كەی ویستیان  و  بەرژەوەندییان  وا پێویستی كرد تەبابن ، بێ سێو دوو  دەست دەخەنە ناو دەستی  یەك و دەڵێی نەبایان دیوەو نەبۆران .   بیر بكەنەوە  لەسایەی بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانیدا  چەند كورد كوژراون ؟؟. بەڵام دواجار  مامجەلال دەڵێت : من  هەڵەم كرد لە مەلا مستەفا هەڵگەڕامەوە . ئەی كێ‌ بەرپرسیارە لە خوێنی شەهیدەكان ؟؟ 
ئێستاش كوڕانی مامجەل دەچنە خزمەت مەسعود بارزانی و دەڵێن : كاك مەسعود پیاویكی زۆر گەورەیە .ئەو بۆ كورد زۆر پێویستە . دەبێ ڕێزی بگیرێت . جەناب ئەوە باوكتان بوو  كە بە درێژایی چەندین ساڵ  بنەماڵەی بارزانی وەكو خائین وێنا دەكرد  ، نەك ئێمە . 
 ئەوە باوكتان بو وای لە ئێمە كرد ڕقمان لە   ئەوان بێت .  سەیرە ئێستا ئێوە دۆستن و ئێمەش دوژمن ؟؟.  بە هەمان شێوەش نەوشیروان مستەفا بەقەدەر قورسایی  خۆیی و كوڕەكانی مەقالاتی ئاگرینی لەسەر بنەماڵەی بارزانی نوسیوەو وەكو دیو و درنج وێنای دەكردن . دوای نەمانی خۆی  ئێستا كوڕەكانی لەخزمەتی بەنەماڵەی بارزانێدان . 
كەواتە سەركردەكانی كورد بازرگانی شەڕبون و میللەتیش گەمژە.  لەدوای ئەوەی هەرێمی كوردستان ، شانسێكی بۆ هاتە پیشەوەو جۆرێك لە سەربەخۆیی بۆ فەراهەم بوو ، لە بری ئەوەی ئەم بەناو سەركردە بازرگانانە ئەم هەلە  بقۆزنەوەو پلانێك وپڕۆژەیەك بۆ هەرێمی كوردستان داڕێژن  و ئاواتی چەندین ساڵەی ئەم گەلە بهێننە دی، ئەوەتا بە چاوی خۆتان دەبینن ئایندەی ئەم میللەتەیان وێران كرد.
لە كاتێكدا  هەرێمی كوردستان گەشەیەكی زۆرباشی كرد و بوو بە جێگەی گرینگی وڵاتان و  لە زۆر ڕوەوە وەكو دەوڵەت  مامەلەی لەگەڵ دەكرا ، بەڵام سەرانی هەردوو بنەماڵە لەپێناوی بەرژەوەندی  تەسكی بنەماڵەیی و  حیزبیدا  هەموو شتێكیان وێران كردوو لەناویان برد . ئەوەتا بەجارێك ئیفلاسیان بە هەرێم كردوو خەڵكیان توشی هەژاری كرد . قەوارەی هەرێمی كوردستان  لەبەر دەم مەترسی نەماندایە . هەرچی ناوچە دابڕێنراوەكانەو كاتی خۆی لە ژێر دەستی كورد خۆیدابوە ، بەهۆی ڕیفراندۆمە شكست خواردوەكەی مسعود بارزانییەوە لە دەستماندا .
ئاخر چۆن ئەمانە لە ڕویان دێت و شەرم ناكەن خۆیان وەكو سەركردەی  ئەم میللەتە ناوزەد بكەن  .  لە ماوەی  29 ساڵی حوكمڕانییدا نەتوانن  سوپایەكی یەكگرتوی نیشتمانی پێك بهێنن . ئاسایش و پۆلیس و دەزگای زانیاری و پاراستن یەك بخەن وبیانكەنە هێزی نیشتمانی. تا ئێستا  ئەم هێزە چەكدارانە مێلیشیای حیزبین و  زۆر جاریش وەكو نەیار مامەلەی یەكتری دەكەن .
 تا ئیستا چەندین پێشمەرگەوكادیری یەكێتی لە دەڤەری هەولێر بە بەهانەی جۆراو جۆر  گێراون و ئەشكەنجە دراون ، یان شەهید كراون .  لە ماوەی 29ساڵی حوكمڕانێدا  پارتی ڕێگای نەداوە دەستورێكی هەمیشەیی  بۆ ئەم هەرێمە دانرێت ، لە كاتێكدا هەمومان دەزانین دەستوور دایكی هەموو یاساكانە .
 كە دەستوور نەبوو یاسایەكی باشیش نابێت . كە یاساش نەبوو ، وڵات وێران دەبێت  .هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی دەبێ ئەم دەستورە بە ویستی پارتی بێت ، چونكە پارتی پۆستی سەرۆكایەتی هەرێم بە میراتی هەتا هەتایەی  خۆی دەزانێت . لە لایەكی تریشەوە  دەڵێن لە ترسی توركیایە  چونكە توركیا پێی ناخۆشە هەرێمی كوردستان  دەستوری خۆی  هەبێت .  
ئەوەی ئێستا لە هەرێمی كوردستان ڕودەدات لە نێوان یەكێتی وپارتیدا  ڕێك وەكو سەردەمی بابانەكان وایە و ئەمیان  ڕوی لە شامەو ئەوی تریان لە شیراز .هەڕاج كردنی نیشتمان بەلای ئەمانەوە  لە ئاو خواردنەوە ئاسانترە . سەیری ئەم چەند مونەیە بكەن و ڕاستییەكانتان بۆ دەردەكەوێت . 
لە كاتی پڕۆسەی ئازداد كردنی عێراقدا ، ئەو عەرەبانەی مال َو موڵكی كوردانی جلەولایان داگیر كردبوو لە ترسان ڕایان دەكرد ، مامجەلال  پارێزگاری لێكردن و لە شوێنی خۆیان مانەوە . دوایی هەمویان بونە داعش و كوردیان دەكوشت . مامجەلال 8 ساڵ سەرۆكی كۆمار بوو تەنها ئەوەی بۆ كورد كرد ،كاتێك سەردانی كەركۆی كرد ، بڕیاریدا پۆستە ئیداریەكان  وەكو یەك سی و دوو بە سی و دوو لە نێوان  كورد و توركمان و عەرەبدا بەش بكەن .باشە چەندین ساڵە كورد لەسەرچی شەڕدەكات ؟؟. مامجەلال  بە چ حەقیك  نیشتمان هەڕاج دەكات؟؟.
تاریق ڕەمەزان كە بە تەیارەكەی كێمیایی بەسەر كوردستاندا دەكرد ، لە بەندیخانە ئازاد كردوو ڕەوانەی دەرەوەی كرد . هەموو ئەمانە تەنها لە پێناوی ئەوەی پێی بڵێن پیاوی چاك و پێی ڕازیبن كە سەرۆكی كۆمار بێـت . مەسعود بازانیش  تا نەوتی كەركوكی بە تاڵان دەبرد  ئەوە دڵی كوردستان بوو . دوایی ئیمزای كرد بۆ عەبادی كە دوای شەڕی داعش لە كەركوك بكشێتەوە  لە بەرامبەر وەرگرتنی  400 ملیۆن دۆلار . 
دوایی بۆ شاردنەوەی ئەوە  ریفراندۆمی كرد و هەموو كەركوك و ناوچەكانی تریشی لەدەستدا . كاتێك داعش  هێرشی كردە سەر شەنگال ، شەڕیان نەكردو هێزەكانیان كشاندەوەو ئەو كارەساتەی لێكەوتەوە . پارتی پێشتر ڕێكەوتنی لەگەڵ داعش كردبوو . ئێستاش توركیا نیوەی بادینانی داگیر كردوەو بە وشەیەكیش باسی ناكەن . هەموو سامانی ژێر زەوی ئەم نیشتمانەیان  هەڕاج كردوە . ئایا هەموو ئەمانە ناچنە بابی هەڕاچ كردن و هەرزان فرۆش نیشتمانەوە ؟؟؟.
لە نوسێنێكی تریشمدا باسی ئەمانەم كردبوو : كاتی خۆی مامجەلال و مەسعود بارزانی  لە بری ئەوەی داوای گەڕانەوەی كەرك و ناوچە دابڕێنراوەكان بكەن  بۆ سەر خاكی كوردستان داوای پارەیان لەپۆڵ بریمەر  كردبوو . ئەویش بڕی یەك ملیار و نیو دۆلار كە لە پارەی فرۆشتنی  نەوت بەرامبەر بە خۆراك مابوو ، تەسلیی بارزانی و تاڵەبانی كردبوو .
لەو كاتەوە كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان فرۆشراون و ئەوەی دەگوتری  تەنها بۆ موزایەدەو فریودان و خۆڵ كردنە چاوی خەڵكەو هیچی  تر . مامجەلا و مەسعود بارزانی  بڕی 4 ملیار دۆلاری  شیرینی گرێبەستە نەوتیەكانیان  بۆخۆیان برد . ئەگەر ئەم پارانە لە بە هێزكردنی  ژێرخانی ئابوری هەرێمدا خەرج بكرانایە ، لە سێكتەری كارەبا ، ڕێگاوبان وشتوكاڵ و پیشەسازی بچوكدا ، ئێستا  هەرێمی كوردستان لە زۆر بواردا لەسەر قاچی خۆی دەوەستا و هاوڵاتیان توشی ئەم نەهامەتی و فەقیری و هەژاریە نەدەبون و ناچاریش نەدەبوین  تەسلێم بە یەغدا ببینەوە. 
لەئێستادا نەوەكانیشیان لەسەر هەمان ڕێچكەی باوانیان خەرێكی تاڵانی داهاتی نەوت و پارەی گومرگ و باجەكانی ناوخۆن وهەرچی بازرگانی و كاسبیش هەیە قۆرخیان كردوە بۆخۆیان . ئەگەر مامجەلال و بنەماڵەی بارزانی  لە نێوخۆیاندا كۆك بونایەو كێشەیان دروست نەكردبایە لەسەر دەسەڵات و بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان ، كارەساتی  جیابونەوەی 1964 ڕوی نەدەدا ، كارەساتی هەكاری ڕوی نەدەدا ، شەڕی ناوخۆی 1996 ڕوی نەدەدا  ، كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكانمان  دەگەڕاندەوە بۆسەر هەرێمی كوردستان .
 حوكمڕانییەكی تەندروستمان دەكرد . سامانی وڵات بە تاڵان نەدەبرا , لە ڕقی یەكتری ناچار نەدەبون  پەلكێشی دوژمن بكەن بۆ ناوهەرێمی كوردستان . لەساڵی 1964 تا ئێستا دەكاتە 56 ساڵ بەردەوام شەڕو ئاژاوەو ماڵ وێرانی بەرۆكی كوردانی گرتوە لە سایەی سەری دوژمنایەتی دوو بنەماڵەوە لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیاندا . بەڕاستی ئەوە بێویژدانی و  غەدرێكی گەورەیە لەم گەلە دەكرێ . نە ویژدان ونەدین و نەیاساو نە عورفی كۆمەڵایەتی ڕێگا بەوە نادات گەلێك ببێتە قوربانی بەرژەوەندی دوو بنەماڵە . 
ماوەتەوە ئەوەی بڵێم : زۆر جار لێرەو لەوێ‌ گوێبیستی شوێن كەوتانی بارزانی و تاڵەبانی دەبین كە دەڵێن تا ماوین لەسەر ڕێبازە پیرۆزەكەی ئەوان بەردەوام دەبین .ئەمیان دەڵێت : خوێنم سەوزە . ئەویان دەڵێت : خوێنم زەردە . دەی یاخوا هەردوك بەرەتان ئەم شانازیەتان پیرۆزبێت و هێوادارم ئەم خوێنە سەوز و زەردە  لە بری پلازما ببێتە شیفای ئەوانەی توشی كۆڕۆنا دەبن .بەڵام توخا یەك پرسیار ئەگەر وەڵامم بدەنەوە  :  ئەوەی كە تاڵەبانی و بارزانی كردویانەو بەسەر كوردیان هێناوەو  ئەوەتا نەوەكانیشیان لەسەر هەمان ڕێبازن ،  شایانی  شانازی پێوە كردنە ، یان نەفرەت لێكردن ؟؟.
پێم ناَڵێن جیاوازی  ئەوەی بابانەكان لە ناو خۆیاندا كردیان و ئیمارەتەكەیان بەدەستی خۆیان لەناو برد، جیاوازی چییە لەوەی بارزانی و تاڵەبانی  لەناو خۆیاندا كردیان و ئەوەشی بەسەر كوردیان هێنا؟؟. باشە ئەم ڕێبازەی ئەوان لەسەری ڕویشتون چی بۆ گەلەكەمان و وڵاتەكەمان بەدەست هێناوە  تا شانازی پێوەبكەن و لەسەری بەردەوام بن ؟؟. بەڕاستی ئەمە نیشانەی پرسیاری دەوێت و ئەوەش خەمێكی گەورەیەو ئەگەر میللەتی ئێمە هوشیاربونایە ، سەركردەی ئاواشمان نەدەبون  . 
جان جاك  ڕۆسۆ دەڵێت : هەر میللەتێك بە بێ مەرج وەكو مییللەتی كورد بە نمونە خۆی بخاتە دەستی  هەر دەسەڵاتێك ، لە بەرامبەردا هیچ وەرناگرێت .  كەواتە كەس چاوەڕوانی موچە نەكات چۆنكە پێشوەخت  بڕیارتان داوە كۆیلەبن .