پەیكار عوسمان

- وەکچۆن چاکسازیی حکومەت، ئەبێ لەسەر حسابی گەندەڵی و گومرگ و نەوت و بندیواربێ، نەك لەسەر حسابی موچەخۆری ڕاستەقینە. بە هەمان شێوە دەرونناسێکیش کە باسی دەرونی شێواوی ئینسانەکان ئەکات، نابێ قسەکەی ئەویش لە شڵەژانێکی دەروونییەوەبێ و شڵەژانێکی دەروونییشی لێبکەوێتەوە!

- یەعنی پێشمەرجی کردەیەکی چاکسازیی، ئەوەیە کە کردەکە خۆی چاکبێ و خراپ نەبێت. کە خراپبوو ئیتر ئەوە دەرمان نیە، ئەوە دەردێکی ترە. ئەوە کێشەكە ناکا بە سفر، بەڵکو ئەیکا بە دوو. ئەوە نامانباتە ناو چارەسەر، بەڵکو ئەمانداتە دەست کێشەیەکی تر. کێشەی ئێمەش، کێشە یەکەمەکان نیە، کێشە دووەمەکانە. چونکە کێشەی دووەم، هەمیشە لەبری چارەسەر دێت!

- کێشەی ئێمە هەر ئەو کێشانە نین کە هەن، بەڵکو ئەو چارەسەرانەشن کە بۆ ئەو کێشانە هاتوونەتە مەیدان. ئاخر لە غیابی هۆشیاریی ئێمەدا، ئەمانیش هەر کێشەن و کێشەیەکی خراپتریش. چونکە ئەوەی یەکەم کێشەیەکی دیارەو ئەزانیت کە کێشەیە، بەس ئەمەی دووەمیان کێشەیەکی نادیارو فریودەرەو وائەزانیت چارەسەرەو واش نیە. خراپترین شتی کێشەی دووەمیش، هەر ئەوەنیە کە خۆی کێشەیەو چارەسەر نیە، بەڵکو ئەوەیە کە کێشەی یەکەمیش ئەپارێزێ و ئەیهێڵێتەوە. لێرەشەوە ئیتر ئێمە لەبری دۆخی چارەسەر، ئەکەوینە ناو دۆخی جووتکێشەیی یان فرەکێشەییەوە!

- مەسەلەن ڕەوتی مەلایی کێشەیەو ڕەوتی جەلالی دێت وەکو چارەسەرێك بۆ ئەو کێشەیە. کەچی پەنجا ساڵە، ڕەوتی مەلایی هەر وەکو خۆیەتی و ڕەوتی جەلالیشمان ناوەتە بانی! مەسەلەن دەسەڵاتی ئێمە خراپەو موعارەزە دێ بۆ باشکردن. دەی دوای دە ساڵ، دەسەڵات خراپتربووە باشترنەبووە، موعارەزەش لەبری ئەوەی کە ببێ بە "باشی بەدیل"، بووە بە "خراپی تەریب"!

- یان مەسەلەن کۆمەڵگا پڕە لە بانگخوازو بانگخوازیش لە کورترین پێناسەدا، ئەو کەسەیە کە ئەخلاق کورتئەکاتەوە لە سێکسدا. باشە گریمان ئەخلاق سێکسە. دەی خۆ زۆریی بانگخواز سێکسی کەمنەکردۆتەوە. بەڵکو لەڕاستیدا کۆمەڵگای ئێمە، هەرگیز بەقەت ئێستا بانگخوازی تیانەبووەو هەرگیزیش بەقەت ئێستا سێکساویی نەبووە! دەی ئەگەر ئەخلاق سێکسبێ و بانگخوازیش مۆستای ئەخلاقبێ، ئەبوو لە وجودی ئەو هەموو بانگخوازەدا سێکس لە پاشەکشێدابووایە، نەکئەوەی وەکو بورکان بتەقێتەوەو کۆمەڵگا بتەنێ! (ئەمەوێ بڵێم، ئەو دیدە "سێکس سەنتەرەی" بۆ ئەخلاق هەیە، خۆی نائەخلاقییەو خۆی کێشەیە، بۆیە نەبووە بە چارەسەر.)

- ئاخر ئەخلاق لە سێکس گەورەترەو کاتێ بچوکی ئەکەیتەوە لە سێکسا، ئیتر تۆ لە خودی ئەخلاق ئەدەیت و کۆی بەها ئەخلاقییەکان فەرامۆش ئەکەیت بۆ سێکس. کاتێکیش ئەم بەهایانە پاشەکشێ ئەکەن، ئیتر ئەکەوێنە ناو دۆخی فەسادەوە بە فەسادی سێکسیشەوە!

- یەعنی "فەسادی سێکسیی"، نەتیجەی نەبینینی ئەخلاقە لە وێنە گەورەکەیداو نەتیجەی بە سێکسکردنی ئەخلاق و بە ئەخلاقکردنی سێکسە، نەك نەتیجەی خودی کردەی سێکس! ئاخر ئەگەر وێنە گەورەکەی ئەخلاق ئامادەبێ، ئیتر خیانەت و درۆو هەڵخەڵەتەکاندن و قۆڵبڕین ئابڕوبردن.. نابێ و سێکسیش لەناو ئەمانەدا فەسادە، نەك لە خودی خۆیدا.

- نە ئەخلاق چەپاندنی سێکسەو نە ئازادی بەرەڵاکردنی سێکسە. لێرەدا ئەخلاق و ئازادی هیچیان خۆیان نین، چونکە لێرەداو بە کردن و نەکردن، هەردوکیان لەسەر سێکس دامەزراون و هەردوکیان مەحکوم و دیلی سێکسن. دەی ئەخلاق و ئازادی سەر بە بەشە مرۆییە باڵاکەی ئێمەن و سێکسیش سەر بە بەشە نزمە غەریزییە ئاژەڵییەکەی ئێمەیە. باڵایی و مرۆیی ئێمەش نابێ نزمایی و ئاژەڵیی ئێمە حوکمی بکات!

- مرۆڤی ئازاد ئەوەنیە کە سێکس ئەکات، ئەوەیە کە دیلی سێکس و نیەو تەنیا لەناو ئازادیدا ئەیکات. مرۆڤی بەئەخلاق ئەوەنیە کە سێکس ناکات، ئەوەیە کە دیلی سێکس نیەو تەنیا لەناو ئەخلاقدا ئەیکات. ئەوەی کە دیلی کردنی سێکسەو ئەوەی کە دیلی نەکردنی سێکسە، هەردوکیان دیلی هەمان شتن و هەمان گرێیان هەیەو هەر خەیاڵیان لای سێکسەو هەر لەوێوە بۆ دنیا ئەڕوانن!

- ئەوەی کە لەناو ئازادیدا سێکس ئەکا، هەمان ئەوەیە کە لەناو ئەخلاقدا ئەیکاو ئەوەش کە لەناو ئەخلاقدا سێکس ئەکا، هەمان ئەوەیە کە لەناو ئازادیدا ئەیکا. هەردوکیان لەوەدا ئازادن کە دیلی غەریزە نین و هەردوکیان لەوەدا بەئەخلاقن کە ئازادن. هەردوکیان هۆشیارییان سەرخستووە بەسەر غەریزەداو بەمەش هەردوکیان هەم ئازادن و هەم بەئەخلاق. ئاخر چ ئەخلاق و چ ئازادی، هەردوکیان هەر لەوێوە لێیان ئەدرێ، کە غەریزە سەرکەوێ بەسەر هۆشیاریدا.

- ژیانی ئازاد هەمان ژیانی ئەخلاقییەو ژیانی ئەخلاقیی هەمان ژیانی ئازادە. هەردوکشیان ژیانە لەناو هۆشیاریدا. نە بێ ئازادی ئەتوانی ئەخلاقیی بژیت و نە بێ ئەخلاق ئەتوانی ئازادانە بژیت. یەعنی "ئەخلاق و ئازادی" لە عەقڵداو لە باڵاییدا، یەكن و هەمان جەوهەرو مانان، بەڵام لە نزماییداو لە غەریزەدا، بەپێ ی حەزی خۆمان، پێناسەو مانای تریان بۆ دائەتاشین. مەسەلەن ئازادی ئەکەین بە کردنی سێکس و ئەخلاقیش ئەکەین بە نەکردنی!

- بۆ تێگەیشتن لە "ناچارەسەر"و کێشەی دووەم، واز لە نمونەی جەلای و مەلایی و دەسەڵات و موعارەزەو بانگخوازو سێکس بێنە، لە هەموو ئەو نمونانە وازحتر ئێمەین "بەکارهێنەرانی فەیسبوك". سەیرکە هەموو لێرەوە ئەمانەوێ چاکیکەین، بەڵام بەچی؟ بە جوێن و بە ڕق و بە یەکترشکاندن و بە هاتوهاوار.. دەی ئەمە نەك هیچی چاکنەکرد، بەڵکو زۆر شتیشی خراپکردو خۆی بوو بە کێشەیەکی تری دنیای ئێمەو پێویستی بە چارەسەرە!!

- لەڕاستیدا ئینفیعالات و قسەفڕێدان، سەر بە بەشە غەریزی و عاتفییەکەمانەو ناهاوسەنگە. ئێمە بۆئەوەی هاوسەنگبین، ئەبێ بیربکەینەوەو سەرکەوین بۆ بەشە عەقڵیەکەی خۆمان. ئاخر هاوسەنگی ئەکەوێتە ئەوێوەو ئێمەش ئەبێ بچینە ئەوێ و لەوێوە قسەبکەین، بۆئەوەی قسەکانمان هاوسەنگبێ و هەڵچوون و حاڵەتێکی عاتفی نەبێت.

- هەر هەمان شت، دوای بیرکردنەوەو لە عەقڵدا، ئەکرێ هاوسەنگبێ و هەر هەمان شت، پێش بیرکردنەوەو لە غەریزەو عاتیفەدا ناهاوسەنگە. یەعنی لە هاوسەنگیدا، هەر هەمان قسەکەی مامۆستا کەریم، بە جۆرێك ئەکرێ، کە بچێتە خزمەت چارەسەرو خۆی نەبێت بە کێشەیەکی تر!

- ئێمە وەکچۆن هەمیشە هەناسە ئەدەین، ئەبێ ئاواش هەمیشە بیربکەینەوەو فلتەری عەقڵمان ئامادەبێت. بۆئەوەی لە کەشێکی عاتفیداو بەناوی چارەسەرەوە، "کێشە دووەمەکان" بەسەرماندا تێنەپەڕن و نەکەوینە نێوان بەرداشی کێشەی یەکەم و دووەمەوەو بمانهاڕن!

- ئینجا مامۆستا کەریم، ساڵانێکە خزمەت و قسەی باش ئەکاو کفر نیە ئەگەر هەڵە بکاو ڕەخنەی لێبگیرین، بەڵکو ئەوە حاڵەتە دروستەکەیە بۆ ئێمەو بۆ ئەویش. بەڵام کفرە بیشکێنین و بە ڤیدیۆیەکی دوو دەقەیی هەموو تەمەن و خزمەت و کەسایەتی ئەو زەربی سفر بکەین. کفریشە ئەو خۆی داوای لێبوردن نەکاو قسەکانی لە سیاقێکی باشتردا دانەڕێژێتەوە!
دەی خۆ کفر نابێ، ئەگەر بڵێ شتەکە هەیەو بیستومە، بەڵام وروژاندن و زەخماندنی بەو جۆرە، باش نیەو من لەوێدا لە دۆخی ناهاوسەنگی و هەڵچوندابووم و (هەڵەبووم).

- جا گەورەترین گرێ و کێشەی ئێمە، ئەو (من هەڵەبوومەیە). ئەوەش هەر سیاسییەکان نین کە پەنجا ساڵ لەسەر هەڵەیەکی خۆیان سورن و خەڵك ئەدەن بەکوشت. بەڵکو ئەوە هەموومانین منو تۆشین. ئەرێ قەت ڕۆشنبیرێكیش لە کتێبێك یان لە مەقالێكی خۆی داوای لێبوردنی کردوە؟ ئەرێ قەت باوك داوای لبوردنی لە مناڵ کردوە؟ ئەرێ مامۆستاو مەلاو سەرۆك خێڵ و سەرۆك حیزب و سەرنوسەرو هەموو منەکانی تری کۆمەڵگا، قەت دانمان بە هەڵەی خۆماندا ناوە، یان هەمیشە پەنجەی تۆمەتمان ڕووی لەویترە؟

- "هەڵە" تایبەتمەندییەکی ئینسانییە، نەك تایبەتمەندی چیانەیەتی. (هەڵەکردن و داننان بە هەڵەو داوای لێ بوردن) مامۆستاو تەلەبە بۆ هەردوکیانە وەکو مرۆڤ، نەك تەنیا بۆ تەلەبەکەبێ و مامۆستا لەوە بەخشرابێ بە حوکمی پێگەکەی!

- سەیرکە چی سەرکردەی شاخمان هەیە، خوێنەوارو نەخوێنەوار، هەمووی کتێبێکی یاداشتی نوسیوە. هەمووشی مەسەلەکە هەر کێشەکانی شاخەو لە هەمووشیا نوسەر خۆی بێخەتایەو خەتابار ئەوانیترن. تاکە شتێك کە لە یاداشتی هیچیاندا نیە (من هەڵەبووم و داوای لێبوردنە) لەکاتێکا ئێمە بۆ بنیاتنانی ئێستاو داهاتوومان، وە بۆ یەکترقبوڵکردن و ئاشتی و پێکەوەژیان، لەو مێژووە هەر ئەوەمان پێویستەو ماباقی شتەکان، هەر گەرمکردنەوەی ڕق و دەمەزەردکردنەوەی عوقدەو هێنانەوەی شەڕەکانی دوێنێیە بۆ ناو ئێستا!

- کێشەی ئێمە ڕێك ئەوەیە کە کێشەی یەکەممان هەیەو ناگەین بە چارەسەر، بەڵکو ئەگەین بە کێشەی دووەم. هۆکارەکەشی ئەو (ئەوەیە) کە ئەبێ بیکەین بە (من)!
"چارەسەر" لەخۆتدایەو لەوەدایە کە پێش هەر شت، خۆت ببینیت. "کێشە"ش لەوەدایە کە هەر خەریکی نادیدەگرتنی خۆت و داکوتینی ئەوبیت.

- مەبەستم ئەوەنیە کە هیچ قسەیەکمان لەسەر یەکتر نەبێ و (ئەو) مەزوع نەبێت. نا واناڵێم، چونکە دواجار فەزای گشتی هی هەموومانەو هەمووشمان لەوێدا کار لە یەکتر ئەکەین. بەڵکو مەبەستم ئەوەیە سەرەتا سەیری خۆت بکەیت و کە سەیری ئەویشت کرد، دوای سەیرکردنی خۆت بیکەیت، نەکئەوەی هەمیشە تیرو توانج و چاوت هەر لەسەر ئەوبێ و خۆت بپەڕێنیت. دەی ئەمەی دووەمیان هەرگیز نابێ بە چارەسەر، چونکە خۆی خودی کێشەیە!

- عەقڵی "ئەوشەیتانی" چارەسەر ناهێنێ، بەڵکو ڕق و شەڕو کێشەی دووەممان بۆ دروستئەکا. عەقڵی "خودڕەخنەیی" ئاشتی و پێکەوەژیان و چارەسەرمان ئەداتێ. چونکە چارەسەر بە خۆداچوونەوەیە. ئەوەشی ئێمە ئەیکەین، بەواچوونەوەیە نەك بە خۆداچوونەوە بۆیە کێشە بە کێشە ئەڵێ بڕۆ بەولاوەو گۆڕی چارەسەریش هەر ونە.