( درەو میدیا):
ئەمازیغییەكان پێشوازیان لە ساڵی نوێ 2969 كرد، كە بە گوێرەی رۆژژمێری ئەمازیغی دەكەوێتە 12ی كانونی دووەمی هەموو ساڵێك  و ناوی " نایر"ی لێنراوە،
ساڵانە ئەمازیغییەكان بە ئاهەنگ و مەراسیمی كلتوریی تایبەت بەخۆیان كە شێوازێكی سەرنجراكێش و جیاوازی هەیە پێشوازی لە ساڵی نوێیان دەكەن.
ئەمازیغییەكان كێن؟
بەربەرەكان، یان ئەمازیغییەكان نەتەوەی ناسامیین و لەڕووی رەگەز و رۆشنبیرییەوە لە عەرەب جیاوازن و لە باكوری كیشوەری ئەفریقا دەژین، و دەكرێت بوترێت كە ئەوان دانیشتوانی رەسەنی ئەو ناوچەیەن، مێژوویان لانیكەم دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئیمپراتۆریەتی رۆمانی و تائێستاش لەوێ‌ ماون و پارێزگاریان كردووە لە زمانی سەربەخۆی خۆیان و  ناسنامەی رۆشنبیرییان و هەندێكیشان باس لەوەدەكەن كە رووبەڕووی جیاكاری و ستەم بونەتەوە.
ئەمازیغییەكان لە باكوری كیشوەری ئەفریقا لە خۆرئاواوە لە مەغریبەوە بۆ میسر لە رۆژهەڵات و لە دەریای ناوەڕاست لە باكورەوە بۆ رووباری نەیجەر لە باشوور بڵاوبونەتەوە بەمشێوەیە:
* مەغریب: لە باكوری وڵات و ناوچەی ریف و زنجیرە چیای ئەتڵەس نیشتەجێن .
* جەزائیر: لە ناوچەی قەبائیل و خۆرهەڵاتی وڵات و باكوری بیابانی گەورە نیشتەجێن.
تونس: لە ناوچەی جەربە و تەتاوین و خۆرهەڵاتی قەفسە بڵاوبونەتەوە.
میسر: لە دۆڵی سیوە و لە وڵاتانی مالی و نەیجەر و بۆركینافاسۆ و مۆریتانیا لە رێگەی هۆزەكانی تەوارقەوە بڵاوبونەتەوە.
ژمارەی ئەمازیغییەكان لەو وڵاتانە تائێستا بە روونی لەبەردەستدا نیە و نازانرێت چەندە؟ كەسانێكی زۆر هەن خۆیان بە عەرەب دادەنێن، سەرەڕای ئەوەی رەگ و ریشەیان ئەمازیغییە و زۆرینەی ئەمانە لە مەغریب و جەزائیرن و جگە لە باكوری ئەفریقا چەندین ملیۆن ئەمازیغی لە ئەوروپا دەژین.

ئەمازیغییەكان بە " بەربەر"یش ناودەبرێن و چەند گریمانەیەك دەربارەی ئەو وشەیە هەیە و یەكێكیان دەڵێت " بەربەر" لە وشەی " باربادۆس" ەوە داتاشراوەكە بە یۆنانی بەواتای " كەسانی نامۆ" دێت، هەروەها ئەمازیغییەكان بە وڵاتی مەغریب دەڵێن " تامازغە" واتە خاكی ئەمازیغ.
زمانی ئەمازیغی كە پێی دەوترێت " تەمازیغت" سەر بە خێزانی زمانە ئەفرۆئاسیاییەكانە و پەیوەندی هەیە بە هەردوو زمانی میسری و ئەسیوپی كۆنەوە، هەروەها زمانی ئەمازیغیی لە چەندین شێوەزاری جیاواز لە رووی فۆنەتیكەوە پێكدێت، بەڵام لە رووی وشە و رێزمانەوە هاوشێوەی یەكترن.
ئەمازیغییەكان لە كوێوە هاتون؟
بنچینەی ئەمازیغییەكان لە رووی مێژووییەوە نادیارە، هەندێك لە شارەزایان دەڵێن لە یەمەنی كۆنەوە هاتون و لە رێگەی دەریاوە كۆچیان كردووە بۆ ئەفریقا و هەندێكی تریش دەڵێن رەنگە لە ئەوروپا یان ناوچە كۆنەكانی دەریای سپی ناوەڕاستەوە هاتوون، بەڵام ئەوەی كە سەلمێنراوە ئەوەیە كە ئەمازیغییەكان پێش هەر گەلێك لە باكوری كیشوەری ئەفریقا بوون و كتێبە مێژووییەكان ئەوەیان سەلماندوووە، و بۆ ماوەی سەدان ساڵیشە ئەمازیغییەكان بەرگری دەكەن لە پرۆسەی تەعریبكردنی زمان و رۆشنبیرییان.
بەناوبانگترین كەسایەتییە ئەمازیغییەكان لە مێژوودا:
گۆگۆرتا: پادشای نومیدیا كە رۆمانەكان ساڵی 111ی پێش زایین شكستیانپێهێنا.
كاهینە: لە سەدەی حەوتی زاینیدا شەڕی لە دژی عەرەبەكان بەرپاكردووە.
قەشە ئۆگستین: یەكێك لە گرنگترین كەسایەتییە كاریگەرەكانی مەسیحییەتی خۆرئاوا.
ئیبن بەتوتە: گەڕیدە و نوسەر و مێژوونوس كە لە سەدەی 14 دا ژیاوە.
محەمەد عەبدولكەریم خەتابی: فەرماندەی ئەمازیغییەكان لە مەغریب لە سەرەتای سەدەی رابردوو كە لە دژی ئیسپانەكان جەنگی بەرپاكرد.
مەعتوب وەناس: مۆزیسیان و چالاكی ئەمازیغیی كە ساڵی 1998 كوژرا.

سەرچاوە: بی بی سی