یادگار سدیق گەڵاڵی، سەرۆکی ڕێکخراوی ڕونبین بۆ شەفافیەتی پرۆسەکانی نەوت و گاز

دوێنێ 19ی ئایاری 2025 لە واشنتۆن سەرۆک وەزیرانی حکومەتی کاربەڕێکەر لەگەڵ وەزیری سامانە سروشتییەکان بەوەکالەت چەند گرێبەستێکی سترانیجیان واژۆ کردووە بە بواری وزەدا، جگەلە وەی وەکو خۆیان دەڵێن هیچ راوێژ و هەماههنگیان لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ دا نەکردووە سەرەڕای چارەسەر نەبوونی کێشە کەڵەکەبووەکانی بواری نەوت و گاز لەگەڵ بەغدادا، بەڵام ئایا حکومەتی کار بەڕێکەری هەرێم( بەدەر لەوەی گرێبەستەکان باشن یان نا) مافی واژۆکردنی گرێبەستی  ستراتیجی هەیە؟

حکومەتی کاربەڕێکەر لە عێراق حکومەتێکی کاتییە کە دوای کۆتاییهاتنی ماوەی حکومەتی هەڵبژێردراو یان لێسەندنەوەی متمانە پێکدەهێنرێت.
 ئەرکی سەرەکییەکەی بەڕێوەبردنی کاروباری ڕۆژانەی دەوڵەتە تا ئەو کاتەی حکومەتێکی نوێ پێکدەهێنرێت.
 بەپێی دەستووری عێراق و یاسا پەیوەندیدارەکان، دەسەڵاتەکانی حکومەتی کاربەڕێکەر زۆر سنووردارە و بڕیاردانی ستراتیژی یان ئەنجامدانی ڕێککەوتن و گرێبەستی ستراتیژی لەخۆناگرێت.
حکومەتی کاربەڕێکەر دەتوانێت بڕیاری بەپەلە بدات کە پەیوەندی بە بەڕێوەبردنی کاروباری ڕۆژانەوە هەیە، وەک پێدانی مووچە یان دڵنیابوون لە بەردەوامی خزمەتگوزارییە گشتیەکان. بەڵام ئەمانە ئەو گرێبەستە ستراتیژیانە ناگرێتەوە کە کاریگەرییان لەسەر ئابووری نیشتمانی یان ئاسایشی نیشتمانی هەبێت.

چوارچێوەی یاسایی:
حکومەتی کاربەڕێکەر بەپێی ماددەی (64) لە دەستووری عێراقی ساڵی 2005 بەڕێوەدەچێت، کە تێیدا هاتووە، حکومەت بەردەوامە لە ئەنجامدانی ئەرکەکانی بەشێوەیەکی کاتی دوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان یان کۆتایی هاتنی خولەکەی، بەڵام بەبێ ئەوەی دەسەڵاتە گەورەکانی یاسادانان یان جێبەجێکردن جێبەجێ بکات.
 بەپێی لێکدانەوەکانی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، حکومەتی کاربەڕێکەر مافی ئەوەی نییە ڕێککەوتنی نێودەوڵەتی یان گرێبەستی ستراتیژی ئەنجامبدات، چونکە ئەو بڕیارانە پێویستیان بە ڕەزامەندی ئەنجومەنی نوێنەران هەیە و لەدەرەوەی بازنەی "بەڕێوەبردنی کاروباری ڕۆژانە"یە.

 ڕێککەوتنە ستراتیژییەکان:
ڕێککەوتنە ستراتیژییەکان، وەک ئەوانەی پەیوەندییان بە ئاسایشی نیشتمانی، ئابووری، یان پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانەوە هەیە، پێویستی بە ڕەزامەندی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەپێی مادەی (61)ی دەستوور، کە دەسەڵاتی پەسەندکردنی پەیماننامە و ڕێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان بە پەرلەمان دەسپێردرێت.

 ڕێککەوتنەکان دەبێت لە شێوەی پەیماننامەی دوو قۆڵیدا بن کە مافەکانی عێراق بپارێزن و دەبێت ملکەچی دەنگی پەرلەمان بێت؛ ئەگەرنا، لەوانەیە بە پووچەڵ هەژمار بکرێن ئەگەر لەلایەن حکومەتێکی کاربەڕێکەرەوە ئەنجام بدرێت.

 هەڵوەشاندنەوەی ڕێککەوتنەکان:
شارەزایانی یاسایی، دەڵێن حکومەتی تازە هەڵبژێردراو مافی ئەوەی هەیە پێداچوونەوە و هەڵوەشاندنەوەی زۆربەی ئەو گرێبەست و ڕێکەوتنانە بکات کە لەلایەن حکومەتی کاربەڕێکەرەوە ئەنجام دەدرێن، بەتایبەتی ئەگەر بڕگەی سزا یان بەڵێنی درێژخایەن لەخۆ بگرێت. ئەمەش بەو مانایەیە کە هەر ڕێککەوتنێکی ستراتیژی کە لەلایەن حکومەتی کاربەڕێکەرەوە ئەنجام بدرێت، دەتوانێت لە دادگای فیدراڵیدا ڕووبەڕووی تەحەدای یاسایی ببێتەوە یان لەلایەن حکومەتی نوێیەوە هەڵبوەشێتەوە.
بۆ نمونە لەساڵی ٢٠٢١ دا دوای ئەوەی حکومەتەکەی کازمی بوو بە حکومەتی کاربەڕێکەر  چەند بڕیارێکی دا بەڵام دادگای فیدراڵ  هەڵیوەشاندەوە.

بەکورتی:
حکوومەتی کاربەڕێکەر لە عێراق مافی ئەوەی نییە ڕێککەوتن و گرێبەستی ستراتیژی ئەنجام بدات، بەو پێیەی دەسەڵاتەکانی سنووردارە بە بەڕێوەبردنی کاروباری ڕۆژانە. هەر ڕێککەوتنێک کە لەم ماوەیەدا ئەنجام بدرێت، دەکرێت بە نایاسایی هەژمار بکرێت و لەلایەن حکومەتی نوێ یان پەرلەمانی نوێوە هەڵوەشێنرێتەوە یان بەتانە لێدانی لە دادگای فیدراڵ هەڵبوەشێنرێتەوە.
ئایا بەتانە لێدان لەبەردەم دادگای ئیتحادی  لەم گرێبەستانەی بواری وزە  کە حکومەتی کاربەڕێکەر ( تصریف اعمال) واژۆی کردوون دەتوانرێت هەڵوەشێنرێنە وە؟