هێمن خۆشناو:
سیاسه‌تی دانانه‌وه‌ی (قه‌یووم) به‌سه‌ر شاره‌وانیه‌ كوردیه‌كان له‌ باكووری كوردستان كه‌ ده‌سه‌ڵاتی جووت پارتی له‌ توركیادا، پارتی داد و گه‌شه‌پێدان (ئاكپارتی) و پارتی بزوتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رست (مه‌هه‌په‌)، هانای بۆ ده‌به‌ن، ته‌نیا به‌ شاره‌وانی (جۆله‌مێرگ) سنووردار نابێت، پێده‌چێت ئه‌م سیاسه‌ته‌ زۆر له‌وه‌ فراوانتر بێت كه‌ ده‌یبینین.
له‌ رۆژی (31 ئایاری 2024) به‌ فه‌رمانی وه‌زاره‌تی ناوخۆی توركیا (قه‌یووم) له‌سه‌ر شاره‌وانی شاری (جۆله‌مێرگ) دانرا، بیانووی وه‌زاره‌تی ناوخۆ له‌م بڕیاره‌یدا تۆمار كردنی سكاڵایه‌كه‌ له‌لایه‌ن داواكاری گشتی له‌ ساڵی 2014 له‌ دژی (محه‌مه‌د سادق ئاكش) سه‌رۆكی شاره‌وانی ناوبراو بووه‌. ئه‌وه‌ی جێگای سه‌ره‌نج و مشتومڕه‌، ئه‌م دادوه‌ره‌ی له‌ ساڵی 2014 له‌سه‌ر سادق ئاكش به‌ تۆمه‌تی هاوكاریكردنی تیرۆر سكاڵای تۆمار كردووه‌، له‌ ئێستادا به‌ تۆمه‌تی ئه‌ندامیه‌تی له‌ (بزوتنه‌وه‌ی گوله‌ن) له‌لایه‌ن ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كانی توركیا داواكراوه‌.  
ئه‌و وێنه‌یه‌ی له‌ هه‌مووان دیاره‌ و هه‌موو كه‌س له‌سه‌ری هاوڕایه‌ ئه‌وه‌یه‌: سه‌پاندنی (قه‌یووم) به‌سه‌ر شاره‌وانیه‌ كوردیه‌كان، لێككه‌وته‌ی هاوسه‌نگی ده‌سه‌ڵاته‌ له‌ نێوان (ئاكپارتی) و (مه‌هه‌په‌) یه‌. بڕیاری په‌نا بردنه‌وه‌ به‌ر سیاسه‌تی (قه‌یووم) ده‌ره‌نجامی كۆبوونه‌وه‌ی نێوان (عه‌لی یه‌رلیقایا) وه‌زیری ناوخۆی توركیا و ده‌وڵه‌ت باخچه‌لی سه‌رۆكی (مه‌هه‌په‌) یه‌ له‌ به‌رواری (28 ئایاری 2024) دا، تیایدا هه‌ردوولا له‌ باره‌ی (قه‌یووم) و ناكۆكیه‌كانی نێوانیان له‌سه‌ر چه‌ند پرسێكی دیكه‌ سازشیان له‌گه‌ڵ یه‌كتر كرد. به‌هۆی كه‌یسی كوشتنی (سینان ئاته‌ش) كه‌ سه‌ركرده‌یه‌كی دیاری ناو بزوتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌په‌رستی تورك بوو له‌ (30 كانوونی دووه‌می 2022) ده‌وڵه‌ت باخچه‌لی و پارته‌كه‌ی به‌ قۆناخێكی سه‌خت تێپه‌ڕده‌بێت، چونكه‌ ئه‌و زانیاری و به‌ڵگانه‌ی له‌مباره‌یه‌وه‌ له‌ناو رای گشتی بڵاوده‌كرێته‌وه‌ سه‌ره‌داوی تاوانه‌كه‌ به‌ به‌رپرس و سه‌ركرده‌كانی نزیك له‌ (ده‌وڵه‌ت باخچه‌لی) و (سوله‌یمان سۆیلو) وه‌زیری پێشووی ناوخۆی توركیا ده‌به‌ستێته‌وه‌. ئه‌وه‌ی دیار ده‌بێت، (عه‌لی یه‌رلیقایا) وه‌زیری ناوخۆی توركیا چۆته‌ ژێر باڵی (مه‌هه‌په‌) به‌ڵێنی به‌ سه‌رۆكی ئه‌م پارته‌ داوه‌، له‌ كه‌یسی (سینان ئاته‌ش) نه‌رمی بنوێنێت و هه‌روه‌ها به‌سه‌ر سیاسه‌تی كوریدا بچێت و هه‌وڵه‌كانی بخاته‌گه‌ڕ بۆ لاوازكردنی كورد و له‌ناوبردنی ده‌ستكه‌وته‌كانی.
ئه‌وه‌ی له‌ (جۆله‌مێرگ) رووده‌دات، سیاسه‌تی فره‌ ره‌هه‌ندی ده‌وڵه‌تی توركیایه‌ بۆ لاوازكردن و له‌ناوبردنی سیاسه‌تی كوردی. بڕیاری ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی شاره‌وانی (جۆله‌مێرگ) له‌ كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی ئه‌م وڵاته‌ دراوه‌، كه‌ ئه‌مه‌ ره‌هه‌ندی ستراتیژی به‌ مه‌سه‌له‌كه‌ ده‌به‌خێت.
ماوه‌یه‌كی درێژه‌ توركیا دژ به‌ (په‌،كه‌،كه) ‌له‌ناو خاكی هه‌رێمی كوردستان، ئاماده‌كاری بۆ ئۆپه‌راسیۆنێكی به‌رفراوان كردووه‌. ئه‌نقه‌ره‌ بۆ ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆنێكی به‌م شێوه‌ له‌ سێ ناوه‌ندی (به‌غدا – هه‌ولێر – سلێمانی) داوای هاوكاری كردووه‌. به‌ڵام هێشتا ئه‌م سێ لایه‌نه‌ له‌باره‌ی سنووری ئۆپه‌راسیۆن و فراوانبوونی رێكنه‌كه‌وتوون، ئه‌مه‌ش بۆته‌ هۆی دواخستنی ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆنه‌كه‌.
له‌ دوای ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی شاره‌وانیه‌كانی توركیا له‌ (31 ئاداری 2024) ده‌سه‌ڵاتی توركیا ویستی به‌ فرتوفێڵ سه‌رۆكی شاره‌وانی گه‌وره‌ی (وان) له‌ پۆسته‌كه‌ی دوور بخاته‌وه‌، به‌ڵام به‌ ناڕه‌زایبوونی خه‌ڵكی كورد و كاردانه‌وه‌ی توندی پارتی گه‌لی كۆمار (جه‌هه‌په‌) ئه‌و پڵانه‌ سه‌رینه‌گرت.
له‌لایه‌كی دیكه‌، له‌ ئێستادا دانانی (قه‌یووم) له‌سه‌ر شاره‌وانی (جۆله‌مێرگ)، په‌یوه‌سته‌ به‌ به‌رنامه‌ و سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ت له‌مه‌ڕ كورد له‌ناو توركیا و له‌ پارچه‌كانی دیكه‌ كوردستانیشدا. ده‌ستپێكردن به‌ پڕۆسه‌ی دانانه‌وه‌ی (قه‌یووم) له‌ جۆله‌مێرگ، زیاتر په‌یوه‌ندی به‌ بچووكی ئه‌م ناوچه‌یه‌ هه‌یه‌، كه‌ له‌وانه‌یه‌ پڕۆڤه‌ی ده‌وڵه‌ت بێ بۆ ئه‌وه‌ی ئاستی كاردانه‌وه‌ی كورد بزانێت. به‌ دوور نابیندرێـت له‌ دوای (جۆله‌مێرگ) (قه‌یووم) له‌سه‌ر هه‌ریه‌ك له‌ شاره‌وانیه‌كانی (ماردین، وان، ئاگری، جه‌یلان پنار و دیاربه‌كر) دابنرێت و جارێكی دیكه‌ ئیرداه‌ی ده‌نگده‌ری كورد زه‌وت بكرێته‌وه‌. له‌ ئێستادا له‌ناو رای گشتی باوه‌ڕیه‌ك دروستبووه‌، كه‌ لایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان ئاماده‌كاری بۆ پڕۆسه‌یه‌كی به‌م شێوه‌یه‌ ده‌كه‌ن و كارمه‌ندانی ده‌وڵه‌ت‌ جێگای سه‌رۆك شاره‌وانیه‌ كوردیه‌كان ده‌گرنه‌وه‌.  
ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ستیشه‌ به‌ پارچه‌كانی دیكه‌ی كوردستانه‌وه‌، هه‌ڵبژاردنی شاره‌وانیه‌كانه‌ له‌ باكوور و رۆژهه‌ڵاتی سوریادا، كه‌ بڕیاره‌ له‌ 11 حوزه‌یرانی 2024 بكرێت. نه‌ له‌ ئاستی نێوده‌وڵه‌تی و نه‌ له‌ ئاستی ناوچه‌ییدا جگه‌ له‌ توركیا هیچ وڵاتێكی دیكه‌ دژ ئه‌نجامدانی ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ نه‌وه‌ستاوه‌ته‌وه‌. توركیا پێیوایه‌ ئه‌نجامدانی ئه‌م پڕۆسه‌یه‌ ته‌نیا بریتی نابێت له‌ هه‌ڵبژاردنی شاره‌وانیه‌كان، به‌ڵكو له‌ رووی چۆنایه‌تیه‌وه سروشتی ریفڕاندۆم وه‌رده‌گرێت و له‌سه‌ر خۆی وه‌كو هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی ئه‌منی ده‌بینێت. له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌ ئه‌نقه‌ره‌ ده‌خوازێت له‌ باكووری رۆژهه‌ڵاتی سوریا و له‌ ناو توركیا ئه‌م په‌یامه‌ بداته‌ نوێنه‌ره‌ سیاسیه‌كانی كورد: ئه‌گه‌ر له‌ باكووری رۆژهه‌ڵاتی سوریا هه‌ڵبژاردن به‌ڕێوه‌بچێت، من له‌ناو توركیادا (قه‌یووم) له‌سه‌ر شاره‌وانیه‌ كوردیه‌كان داده‌نێم. به‌م شێوه‌یه‌ ده‌خوازێت پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی خۆجێی په‌كبخات.  
ده‌سه‌ڵاتی (ئاكه‌په‌ - مه‌هه‌په‌) سه‌ره‌ڕای دۆخی خراپی ئابووری، بۆ شكاندنی ئیراده‌ی سیاسی كورد هه‌موو رێگایه‌ك به‌ شه‌ڕیشه‌وه‌ تاقیده‌كاته‌وه. ره‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌م دۆخه‌ش له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كورد به‌ ڕوونی دیاره‌ و ده‌بیندرێت. ‌(هاوپه‌یمانی كۆمار) كه‌ ئه‌م دوو پارته‌ی سه‌ره‌وه‌ له‌خۆ ده‌گرێت، هه‌موو دینامیكه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانی له‌ ناوچه‌ كورد نشینه‌كان له‌ده‌ستداوه‌. سیاسه‌تمه‌دارانی كورد له‌ناو (ئاكه‌په‌) به‌ره‌و سفر بوونه‌وه‌ ده‌چن له‌ناو كۆمه‌ڵگای كورد سه‌نگیان نه‌ماوه‌. ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ ته‌نیا له‌ شاره‌ كوردیه‌كان هه‌ڵبژاردن دووباره‌ بكرێته‌وه‌، ره‌نگه‌ (ده‌مپارتی) به‌ زۆرینه‌ی ره‌ها سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بێنێت، ده‌وڵه‌ت به‌م راستیه‌ ده‌زانێت. هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدرێته‌وه‌، (ئاكه‌په‌) زۆرینه‌ی ئه‌م شاره‌وانیه‌ كوردانه‌ له‌ ده‌ستده‌دات كه‌ له‌ 31 ئاداری 2024 به‌ده‌ستی هێناوه‌. نموونه‌ی به‌رچاو بۆ ئه‌م لێكدانه‌وه‌یه‌ دووباره‌ كردنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن بوو له‌ شارۆچكه‌ی (حیلوان). له‌ هه‌ڵبژاردنی 31 ئادار (ده‌مپارتی) به‌ جیاوازی 500 ده‌نگ ئه‌م شاره‌وانیه‌ی برده‌وه‌، به‌ڵام به‌هۆی تانه‌ی (ئاكه‌په‌) له‌ ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن، كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن بڕیاری دووباره‌ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی دایه‌وه‌. رۆژی یه‌كشه‌ممه‌ (2 حوزه‌یرانی 2024) هه‌ڵبژاردن دووباره‌ له‌م شارۆچكه‌یه‌ ئه‌نجام درایه‌وه‌، ئه‌مجاره‌ (ده‌مپارتی) به‌ جیاوازی سێ هه‌زار و 500 ده‌نگ دووباره‌ سه‌ركه‌وتنی به‌ده‌ستهێنایه‌وه‌. سه‌ره‌ڕای هه‌موو گوشار و هه‌ڕه‌شه‌كانی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌ڵات، خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌ له‌ كاردانه‌وه‌ نه‌كه‌وت و دژ به‌ ده‌سه‌ڵات ده‌نگی دا.
دۆخی (مه‌هه‌په‌) ش له‌ناوچه‌ كوردیه‌كاندا له‌و په‌ڕی خراپی دایه‌، ده‌نگی ئه‌م پارته‌ له‌ناوچه‌ كوردیه‌كان 2-3٪ تێپه‌ڕ ناكات، ئه‌وه‌ش ره‌نگه‌ ته‌نیا ده‌نگی ئه‌و سه‌ربازانه‌ بێت كه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‌ خزمه‌ت ده‌كه‌ن. ئه‌مه‌ ده‌یسه‌لمێنێ كه‌ ده‌وڵه‌ت له‌ رووی ده‌روونی و سیاسیه‌وه‌ سه‌نگی خۆی له‌ناو كورد له‌ده‌ستداوه‌. بۆیه‌ تێكشكاندنی كورد له‌ رێگای دانانه‌وه‌ی (قه‌یووم) و ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی زۆر زه‌حمه‌ت بووه‌. ئه‌وه‌ی له‌مباره‌یه‌شه‌وه‌ كاری ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌ڵات زه‌حمه‌تتر ده‌كات، هه‌ڵوێستی سیاسه‌تی كورد و نوێنه‌رانی كورده‌ له‌ توركیا و باكووری كوردستان، كه‌ مكوڕن له‌سه‌ر سیاسه‌تی ئاشتی و یاسایی، به‌ واتایه‌كی دیكه‌ سیاسه‌تی كوردی خۆی له‌ دووباره‌ كردنه‌وه‌ی سیاسه‌ت و هه‌ڵه‌كانی ساڵانی رابردوو ده‌پارێزێت، له‌ جیاتی سیاسه‌تی شه‌ڕ سیاسه‌تی ئاشتی به‌ بنه‌ما ده‌گرێت.
ئه‌وه‌ی به‌ روونی دیاره‌، هێشتا‌ ده‌سه‌ڵاتی (ئاكه‌په‌) به‌ شێوه‌یه‌كی راست ئه‌و تابڵۆ سیاسیه‌ی نه‌خوێندۆته‌وه‌ كه‌ له‌ ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنی خۆجێی له‌ 31 ئادار دروست بووه‌. سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئاسته‌نگی، ترس و تۆقاندن، ده‌نگده‌ری كورد دژ به‌ سیاسه‌تی دانانه‌وه‌ی (قه‌یووم) ده‌نگی دا. مكوڕبوونی (ئاكه‌په‌) له‌سه‌ر سیاسه‌تی (قه‌یووم) ئه‌م پارته‌ تووشی شكستی گه‌وره‌تر و ستراتیژی ده‌كات.
به‌رده‌وامی سیاسه‌تی كوردی له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی دیموكراتیانه‌ دژ به‌ (قه‌یووم) و دیزاینكردنه‌وه‌ی‌ كاردانه‌وه‌كان به‌ ره‌نگ و سیاسه‌تی دیموكراتی، پێگه‌ی كورد به‌هێزتر ده‌كات. ئه‌م سیاسه‌ت و هه‌ڵوێسته‌ ره‌نگه‌ ده‌وڵه‌ت ناچار بكات تا له‌ (جۆله‌مێرگ) هه‌نگاو بۆ دواوه‌ بنێت و رێگر بێت تا ده‌سه‌ڵاتی (ئاكه‌په‌) (مه‌هه‌په‌) واز له‌ سیاسه‌تی (قه‌یووم) بێنن و (قه‌یووم) له‌سه‌ر شاره‌وانیه‌كانی دیكه‌ دانه‌نرێت.