راپۆرت: دره‌و
كۆمپانیای (كار) كه‌ كۆمپانیایه‌كی كوردییه‌و باره‌گا سه‌ره‌كییه‌كه‌ی له‌ هه‌ولێره‌، تاكه‌ كۆمپانیای ناوخۆییه‌ كه‌ ركابه‌رێتی له‌گه‌ڵ كۆمپانیا چینییه‌كان ده‌كات بۆ وه‌رگرتنی كێڵگه‌ نه‌وتی و غازییه‌كانی عێراق، ئه‌م كۆمپانیایه‌ كه‌ ده‌ستێكی به‌هێزی له‌ناو كه‌رتی نه‌وتی هه‌رێمدا هه‌یه‌، تائێستا سێ گرێبه‌ستی عێراقی بردوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش له‌سه‌رده‌مێكدا كه‌ چاره‌نوسی بۆری نه‌وتی كوردستان كه‌ 40%ی پشكه‌كانی بۆ كۆمپانیای كار ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، به‌هۆی به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی بۆری نه‌وتی كه‌ركوك- جه‌یهانه‌وه‌ كه‌وتوه‌ته‌ ناو تونێلێكی نادیاره‌وه‌، ورده‌كاری زیاتر له‌م راپۆرته‌دا.

كار كێڵگه‌كانی عێراق وه‌رده‌گرێت
له‌ پاشكۆی گه‌ڕی پێنجه‌می مۆڵه‌تپێدان بۆ به‌رهه‌مهێنان و په‌ره‌پێدانی كێڵگه‌ نه‌وتییه‌كانی عێراق و گه‌ڕی شه‌شه‌مدا، كۆمپانیای (كار) كه‌ كۆمپانیایه‌كی كوردییه‌ كێڵگه‌یه‌كی نوێی بۆ ده‌رچوو. 
به‌پێی راگه‌یه‌ندراوی وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق،  كۆمپانیای كار گرێبه‌ستی وه‌به‌رهێنانی له‌ ناوچه‌ی (خه‌لیسییه) بۆ ده‌رچووه‌، ئه‌م كێڵگه‌یه‌ ده‌كه‌وێته‌ سنوری هه‌ردوو پارێزگای نه‌ینه‌واو ئه‌نبار له‌سه‌ر سنوری عێراق و سوریا. 
روبه‌ری كێڵگه‌كه‌ نزیكه‌ی 8167 كیلۆمه‌تر چوارگۆشه‌یه‌و ته‌نیا یه‌ك بیری تێدا هه‌ڵكه‌ندراوه‌و ‌غازی تێدایه‌.
كۆمپانیای كار هه‌ر له‌ گه‌ڕی ئه‌مجاره‌ی مۆڵه‌تپێدانه‌كانی عێراقدا تائێستا دوو كێڵگه‌ی تری بۆ ده‌رچووه‌ كه‌ یه‌كه‌میان كێڵگه‌ی (دیمه‌)یه‌ له‌ سنوری پارێزگای میسان و ئه‌وی تر كێڵگه‌ی (ساسان و عه‌لان)ی نه‌وت و غازییه‌ له‌ سنوری پارێزگای نه‌ینه‌وا. 
له‌ گه‌ڕی ئه‌مجاره‌ی مۆڵه‌تێپدانی وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراقدا، كۆمپانیا (كار) تاكه‌ كۆمپانیای ناوخۆییه‌ كه‌ ركابه‌رێتی له‌گه‌ڵ كۆمپانیا چینییه‌كان ده‌كات بۆ وه‌رگرتنی كێڵگه‌ نه‌وتیی و غازییه‌كانی عێراق. 

كۆمپانیا كار وه‌كو ئه‌وه‌ی له‌ كاركردن له‌ هه‌رێمی كوردستان بێئومێدبووبێت، به‌مدواییه‌ زیاتر رووی له‌ عێراق كردووه‌، مانگی رابردوو كاتێك محه‌مه‌د شیاع سودانی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق سه‌ردانی واشنتۆنی كرد، 18 یاداشتی لێكتێگه‌یشتنی له‌گه‌ڵ كه‌رتی حكومی و كۆمپانیا ئه‌مریكییه‌كان ئیمزا كرد، چوار له‌و گرێبه‌ستانه‌ كۆمپانیای (كار) كردی كه‌ له‌ سه‌ردانه‌كه‌دا هاوڕێیه‌تی سودانی ده‌كرد.

له‌باره‌ی كۆمپانیای كاره‌وه‌
كۆمپانیای كار یاخود (كار گروپ) كۆمپانیایه‌كه‌ كه‌ ساڵی 1999 دامه‌زراوه‌ باره‌گا سه‌ره‌كییه‌كه‌ی له‌ شاری هه‌ولێره‌و لقی له‌ زۆربه‌ی پارێزگاكانی عێراق هه‌روه‌ها له‌ توركیاو له‌ ئوردنو ئیماراتی عه‌ره‌بی و ئه‌مریكا هه‌یه‌. 
(شێخ باز كه‌ریم به‌رزنجی) سه‌رۆكی جێبه‌جێكاری ئه‌م كۆمپانیایه‌، شێخ سه‌ره‌تا لە بواری بیناسازی‌و نۆژەنكردنەوەی بینای خوێندنگەكاندا كاریكردووە، ماوەیەكیش كاری بۆ ئاژانسی فریاگوزاری سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان كردووە، به‌ڵام هەندێك سەرچاوە مێژووی دروستبوونی كۆمپانیاكەی بۆ ساڵی 1992 دەگێڕنەوە.
روخانی رژێمی سەددام حسێن لە ساڵی 2003دا دەرفەتی ئەوە بۆ شێخ باز دەڕەخسێنێت سەرمایەكەی گەورە بكات، ئەوەش لەڕێگەی كاركردنی لەگەڵ ئەمریكییەكان لە بواری ئاوەدانكردنەوەی عێراقدا، لە یەكێك لەو بەڵگەنامە نهێنیانەیانەی ئەمریكا كە سایتی (ویكلیلیكس) بڵاویكردنەوە، ناوی شێخ باز هاتبوو، ئەو لەگەڵ ئاژانسی ئەمریكا بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی (USAID)و كاری كردووە، پشتی بە شەراكەت لەگەڵ چەند كۆمپانیایەكی توركی بەستووە لە بواری بیناسازیدا، دواتر رووی لە كەرتی نەوت كردووە.
لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ یەكێك لە میدیا خۆرئاواییەكان، شێخ باز لەبارەی چیرۆكی كۆمپانیای كارەوە لە دەڵێ:" تاوەكو ساڵی 2003 بەتەواوەتی حكومەت خۆی كەرتی نەوتی بەڕێوەدەبرد، بەڵام دوای 2003 ستراتیژیەتێكی نوێ هاتوەتە ئاراوە، ئەوەش بەشداریپێكردنی كەرتی تایبەتە، لە كۆمپانیای كار گروپ دەستمانكرد بە كۆكردنەوەی تیم، بڕیارماندا بەشداری لە كەرتی نەوتدا بكەین، بەشداریمان لە كەمكردنەوەیەكی وەزارەتی نەوتی عێراقدا كرد، كەمكردنەوەكەمان بردەوە، بووین بە یەكەمین كۆمپانیای عێراقی كە گرێبەستی كێڵگەیەكی نەوت وەربگرێت، كە ئەوەش گرێبەستی كێڵگەی خورمەڵە بوو لە ساڵی 2004دا".
واتە وەكو خۆی دانی پێدادەنێت شێخ باز لە ساڵی 2004وە لە كەرتی نەوتدا دەستی بەكاركردن كردووە، بەڵام هەندێك زانیاری تر هەن باسلەوە دەكەن، كاركردنی شێخ باز لە كەرتی نەوت بۆ سەردەمی رژێمی پێشوو دەگەڕێتەوە، ئەوكات ئەو لەگەڵ خێزانەكەیدا لە بەغداد ژیاون، بەگوێرەی زانیارییەكانی (درەو)، لەدوای رووداوەكانی (31ی ئابی 1996) شێخ باز بووە بە نێوەندگیر لەنێوان حكومەتی عێراق‌و پارتی دیموكراتی كوردستان، هەر لەو زەمەنەدا كە فرۆشتنی نەوت لە عێراق قەدەغەكرابوو، شێخ باز نەوتی هەندێك كێڵگەی عێراقی بە تانكەر گواستەوەتەوە بۆ هەرێمی كوردستان‌و لە ئیبراهیم خەلیلەوە رەوانەی توركیای كردووە، ئه‌م نزیكایه‌تییه‌ی له‌گه‌ڵ بڕیاربه‌ده‌ستانی پارتی وایكردووه‌ به‌رده‌وام ناوی كۆمپانیای (كار) ده‌به‌سترێته‌وه‌ به‌ ئابوری پارتی دیموكراتی كوردستانه‌وه‌.
كۆمپانیای (كار گروپ) كە شێخ باز سەرۆكایەتی دەكات ئێستا جڵەوی ئەو بۆرییانەی بەدەستەوەیە كە نەوتی هەرێمی كوردستان رەوانەی دەرەوە دەكەن، رێژەی 40%ی خاوەندارێتی بۆرییەكان بۆ كار گروپ دەگەڕێتەوە‌و (60%)ی بۆرییەكەش كۆمپانیای (رۆسنەفت)ی روسی خاوەندارێتی دەكات، ئەمە بەو بەشەی بۆرییەكەیە كە دەكەوێتە ناو خاكی هەرێمی كوردستانەوە، راكێشانی ئەو بۆرییە دەستی شێخ بازی لە كەرتی نەوتی هەرێمدا بە تەواوەتی درێژكرد، به‌ڵام له‌دوای راوه‌ستانی هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێم بۆ به‌نده‌ری جه‌یهانی توركیا له‌ 25ی ئازاری 2023دا، چاره‌نوسی ئه‌م بۆرییه‌ كه‌وتوه‌ته‌ ناو تونێلێكی نادیاره‌وه‌، به‌تایبه‌تیش كه‌ وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق ئاماده‌كارییه‌كانی ته‌واوكردووه‌ بۆ به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی بۆری نه‌وتی كه‌ركوك- جه‌یهان.
بەپێی راپۆرتی كۆمپانیای (دیلۆیت) كە وردبینی لە فرۆش‌و داهاتی نەوتی هەرێمدا دەكات، تا نیوەی یەكەمی ساڵی (2021) حكومەتی هەرێمی كوردستان (76 ملیۆن و 869 هەزارو 888) بەرمیل نەوتی خاوی فرۆشتووەو كۆی بەهاكەی (4 ملیار و 108 ملیۆن و 404 هەزار و 110) دۆلار بووە، بڕی (454 ملیۆن و 413 هەزارو 772) دۆلار بەڕێژەی (11.1%)ی داهاتی گشتی نەوت بۆ كرێی گواستنەوەی نەوت لە ڕێگەی بۆرییەوە خەرج كردووە، بەم پێیەش رێژەی 40%ی خەرجی گواستەوەی نەوتی هەرێم بۆ كۆمپانیاكەی شێخ باز بووە‌و تەنیا لەو ماوەیەدا (واتە شەش مانگی یەكەمی 2021) شێخ باز بڕی (181 ملیۆن) دۆلاری وەرگرتووە. 
تا به‌ر له‌ راوه‌ستانی هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێم، بەتێكڕا شێخ باز تەنیا لە كرێی بۆریدا، رۆژانە (ملیۆنێك) دۆلارو مانگانە (30 ملیۆن) دۆلار‌و ساڵانە (360 ملیۆن) دۆلاری دەستدەكەوێت. 
سەرباری ئەمە، كۆمپانیاكەی شێخ باز كێڵگەی (خورمەڵە)ی بەدەستەوەیە كە رۆژانە (175 هەزار) بەرمیل نەوت بەرهەمدەهێنا، نەوتی ئەم كێڵگەیە تا به‌ر له‌ راوه‌ستانی هه‌نارده‌ رێژەی 40%ی تێكڕای نەوتی هەناردەكراوی هەرێمی پێكدەهێنا. كێڵگەی خورمەڵە دەكەوێتە ناوچەی "جێناكۆك"ی نێوان هەرێمی كوردستان‌و حكومەتی فیدراڵی عێراق، بەڵام لەژێر كۆنترۆڵی حكومەتی هەرێمدایە.
ساڵی 2014 چەكدارانی داعش لە سنوری كەركوك بڵاوبونەوە، هێزەكانی سوپای عێراق لەبەردەم "داعش"دا توشی داڕمان هاتن‌و لە سنورەكە كشانەوە، هێزی پێشمەرگەی كوردستان شەڕی كرد‌و كۆنترۆڵی سنورەكەی گرتەدەست، ئەمە دەرفەتێكی زێڕێنی بە كۆمپانیاكەی شێخ باز بەخشی، كۆمپانیای (كار گروپ) لەچوارچێوەی رێككەوتنێك لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكان‌و بە پاڵپشتی پارتی دیموكراتی كوردستان چووە كەركوك‌و دەستیگرت بەسەر هەردوو كێڵگەی نەوتی (هاڤانا)‌و (بای حەسەن)، نەوتی كەركوكی لەرێگەی بۆری هەرێمی كوردستان هەناردەی بەندەری جەیهان لە توركیا دەكرد، ئەوكات لەڕێگەی بۆرییەكەوە رۆژانە نزیكەی (300 هەزار) بەرمیل نەوتی كەركوك لە هەرێمەوە رەوانەی توركیا دەكرا‌و دەفرۆشرا.
لەدوای رووداوەكانی (16ی ئۆكتۆبەری 2017) كە هێزی پێشمەرگە لە كەركوك كشایەوە‌و هێزە عێراقییەكان گەڕانەوە، كۆمپانیای كار كۆنترۆڵی كیڵگەكانی (هاڤا)‌و (بای حەسەن) لەدەست دەرچوو، بەڵام ئەمە بەتەواوەتی دەستی كۆمپانیاكەی لە نەوتی كەركوك نەبڕی، چونكه‌ دواتر لەچوارچێوەی رێككەوتنێكی نێوان وەزارەتی نەوتی عێراق‌و كۆمپانیای كاردا:
•    رۆژانە (100 هەزار) بەرمیل نەوت لە كەركوكەوە رەوانەی پاڵاوگەی نەوتی (كەڵەك)ی سەربە كۆمپانیای (كار) دەكرا، كار نەوتەكە لەو پاڵاوگەیە دەپاڵێوێت، بەرهەمەكەشی دەنارد بۆ موسڵ‌و ناوچەكانی دەوروبەری، بۆ پاڵاوتنی هەر بەرمیلێك، كۆمپانیاكە نزیكەی (10 دۆلار) وەردەگرت، واتا داهاتی پاڵاوتنی ئەو نەوتە مانگانە (30 ملیۆن) دۆلار بووه‌.
•    تا به‌ر له‌ راوه‌ستانی هه‌نارده‌ی نه‌وت، رۆژانە (90 هەزار) بەرمیل نەوت لە كەركوكەوە لەڕێگەی بۆرییەوە رەوانەی بەندەری جەیهانی توركیا دەكرا، كە داهاتەكەی بۆ كۆمپانیا بەبازاڕكردنی نیشتمانی نەوتی عێراق "سۆمۆ" بوو، بەڵام كرێی گواستنەوە ئەم نەوتە (واتا كرێی بۆرییەكە) بەهەمان شێوە بۆ كۆمپانیای (كار) بوو، كە بۆ هەر بەرمیلێك نزیكەی (10 دۆلار) بوو، واتا داهاتەكەی مانگانە دەگه‌یشته‌ (27 ملیۆن) دۆلار.
شێخ باز دەرچووی كۆلیژی تەكنیكییە‌و هیچ بڕوانامەیەكی تایبەتی لەبواری نەوتدا نییە. ئەوانەی لە نزیكەوە دەیناسن، دەڵێن كەسێكی بەخشندەیە‌و لەو سامانەی كە كۆیكردوەتەوە خێری زۆر دەكات‌و هاوكاری هەژاران دەكات، پێشتر وەكو دۆستێكی نزیكی نێچیرڤان بارزانی ناوی دەهێنرا، بەڵام دوای پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، لە مەسرور بارزانی نزیك بووەوە، پێشتر لەلایەن بەرپرسانی پارتییەوە بە گەندەڵی تۆمەتبار دەكرا. 
رۆژی 24ی تشرینی دووەمی 2019، مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەگەڵ ئەو وەفدەدا كۆبووەوە كە بەنوێنەرایەتی هەرێم لەبارەی نەوت‌و بودجەوە لەگەڵ بەغداد گفتوگۆیان دەكرد، لەم كۆبونەوەیەدا كەسێكی غەریب بینرا، ئەو كەسە (شێخ باز) سەرۆكی ئەنجومەنی جێبەجێكاری كۆمپانیای (كار گروپ) بوو، بەشداربوونی شێخ باز لە كۆبونەوەكەی سەرۆكی حكومەت‌و وەفدی هەرێم، هەرزوو بوو بە هەواڵی میدیاكانی ناوخۆ، ئەوكات پۆستی وەزیری سامانە سروشتییەكان پڕنەكرابووەوە، لەناو وەفدی دانوستانكاری هەرێمدا شوێنی وەزیری سامانە سروشتییەكان بەتاڵ بوو، بۆیە دەركەوتنی شێخ باز لە كۆبونەوەكەدا وا لێكدرایەوە پۆستی وەزیری سامانە سروشتییەكان لە شوێنی ئاشتی هەورامی وەردەگرێت.
هەر سەردەمە بووە كە ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی كە سەربە گۆڕان وتی:" خۆزگە ئێمە چەند كەسێكی وەك شێخ بازمان لەو ئاست‌و توانایەدا هەبوایە" ئەمە لە وەسفەكەی ساڵی 2016ی فازل میرانی بۆ ئاشتی هەورامی دەچوو كە وتی:" وەزیری نەوتی ئێمە یەكێك لە هەرە وەزیرە زیرەكەكانە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا".
شەوی 13ی ئازاری 2022 ئێران هەولێری موشەكباران كرد، كاتێك رۆژبووەوە، دەركەوت، كۆشكەكەی (شێخ باز) بوەتە ئامانجی هێرشەكە، ئێران ئه‌وكات راگه‌یاند، ئەو شوێنەی موشەكباران كراوە، بارەگای دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل "مۆساد" بووە. ئەم رووداوە ناوی (شێخ باز) خستەسەر روپەڕی میدیا جیهانییەكان. 
دواتر ئاژانسی هەواڵی (رۆیتەرز) لە زاری چەند بەرپرسێكی عێراق، ئەمریكی، توركییەوە بڵاویكرده‌وه‌، ڤێلاكەی شێخ باز لە هەولێر كە بوو بە ئامانجی هێرشی موشەكی ئێران، كۆبونەوەی تێدا كراوە لەبارەی ناردنی غازی كوردستان بۆ توركیا‌و ئەوروپا، بەرپرسانی ئیسرائیلی‌و ئەمریكیی بەشداربوون لەو كۆبونەوانەدا.

كۆمپانیای كارو غازی كوردستان
ئازاری 2022 كۆمپانیای كار بە فەرمی دەستبەكاربوو بۆ غازی كێڵگه‌ی (كۆرمۆر) له‌سنوری سلێمانی لەرێگەی بۆریەوە بگوازێتەوە بۆ توركیا، ئه‌وكات یەكێتیی نیشتمانی كه‌ ده‌سه‌ڵاتداری ناوچه‌كه‌یه‌ به‌ توندی دژی ئه‌م هه‌وڵه‌ وه‌ستایه‌وه‌و رێگری كرد كۆمپانیای كار پرۆژه‌كه‌ی جێبه‌جێ بكات. 
كێڵگه‌ی كۆرمۆر تاكه‌ سه‌رچاوه‌ی غازی ماڵان و وێستگه‌كانی كاره‌بایه‌ له‌  هه‌رێمی كوردستان، ئه‌گه‌ر كۆمپانیای كار غازی ئه‌م كێڵگه‌ی وه‌ربگرتایه‌، له‌دوای نه‌وت، كۆنترۆڵی غازی كوردستانیشی ده‌كرد. 
ئه‌وكات كه‌ كۆمپانیای كار هەوڵیدا دەستبەكار بێت، بۆری دروستبكات بۆ هەناردەی غازی ناوچەی سلێمانی بەرەو توركیا، حكومەتی هەرێم لە رێگەی (ئەنجومەنی ئاسایش)ی هەرێمەوە نوسراوی ئاڕاستەی یەكە ئیداری و ئەمنییەكانی سلێمانی كرد بۆ كارئاسانی، بەڵام بەرپرسانی یەكێتی ئەم كارەی كۆمپانیای كار گروپیان راگرت.
ئه‌وكات گرێبه‌ستێك هه‌بوو بۆ ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی غازی كوردستان بۆ توركیا، ئەركی راكێشانی بۆری غازی هەرێمی كوردستان سپێردرا بوو بە كۆمپانیای (كار گروپ)، بۆیه‌ كاتێك موشه‌كی ئێران ماڵه‌كه‌ی شێخ بازی له‌ هه‌ولێر كرده‌ ئامانج هەر زوو وا لێكدرایەوە موشەكەكان بەمەست لێی لێدان بوو لە پرۆژەی غازی هەرێم بۆ توركیا و بازاڕی جیهان، به‌ڵام شێخ باز وتی:" غازی هەرێم تەنیا بەشی ناوخۆیی دەكات و بەشی هەناردەكردن ناكات".
رێگریەكانی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان بۆ هەناردەكردنی غازی ژێر دەسەڵاتەكەی تەنیا پەیوەست نه‌بوو بەوەی كە نایەوێت غازیش هاوشێوەی نەوت رادەستی پارتی و توركیا بكات، بەڵكو دۆسیه‌كه‌ ئه‌وكات و ئێستاش رەهەندێكی عێراقی و هەرێمایەتی هەیەو ئێران و روسیا رازی نین غازی هەرێم لەم بارودۆخە ئاڵۆزەدا ببێتە جێگرەوەی غازی ئێران و روسیا.
له‌كاتێكدا ئێستا بافڵ تاڵه‌بانی سه‌رۆكی یه‌كێتیی له‌ ئه‌مریكایه‌و یه‌كێك له‌ ته‌وه‌ره‌ سه‌ره‌كییه‌كانی گفتوگۆكانی له‌ واشنتۆن پرسی هه‌نارده‌كردنی غازی كۆرمۆره‌، دوێنێ شه‌و جارێكی تر درۆنێك له‌سه‌ر كێڵگه‌ی كۆرمۆر بینرا، ئه‌وش دوای ئه‌و هێرشه‌ درۆنییه‌ دێت كه‌ به‌مدواییه‌ (4) كارمه‌ندی كێڵگه‌كه‌ی كوشت، ئه‌وه‌ جاری نۆیه‌م بوو هێرش كرایه‌سه‌ر كێڵگه‌كه‌، ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رسوڕمانه‌ تائێستا هیچ گروپ و لایه‌نێك به‌رپرسیارێتی ئه‌و هێرشانه‌ هه‌ڵناگرێت. 
له‌ئێستادا هه‌رم ئه‌مریكاو هه‌م توركیاش جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن غازی هه‌رێمی كوردستان هه‌نارده‌ بكرێت، ئێران كه‌ خۆی غاز به‌ عێراق و توركیا ده‌فرۆشێت دژی ئه‌وه‌یه‌ غازی كێڵگه‌ی كۆرمۆر جگه‌ له‌ دابینكردنی پێداویستی هه‌رێمی كوردستان بۆ هیچ مه‌به‌ستێكی تر به‌كاربهێنرێت.