Draw Media

نەوتی هەرێم.. لەدادگای پاریسەوە بۆ دادگاكانی ئەمریكا

نەوتی هەرێم.. لەدادگای پاریسەوە بۆ دادگاكانی ئەمریكا

2023-09-08 16:04:21


(درەو):
دۆسیەی نەوت هەرێمی كوردستان لەنێوان عێراق‌و توركیادا لە دادگای پاریسەوە گواسترایەوە بۆ دادگاكانی ئەمریكا، عێراق‌و توركیا هەردووكیان لە دادگای ئەمریكا سكاڵایان لەسەر یەكتر تۆمار كردووە، عێراق داوای ملیارو 400 ملیۆن دۆلارەكەی دادگای پاریس دەكات، توركیاش حساباتێكی تری كردوەتەوە‌و دەڵێ بەپێی بڕیاری دادگای پاریس ئەوە عێراقە دەبێت بڕی زیاتر لە (950 ملیۆن) دۆلار قەرەبوو بە ئێمە بدات.
بەگوێرەی راپۆرتێكی سایتی (میدڵ ئێست ئای) بەریتانی، مانگی نیسانی رابردوو، كاتێك عێراق داوای لە دادگای فیدراڵی ئەمریكا كردووە ئەو حوكمە جێبەجێ بكات كە لەلایەن دادگای ناوبژیوانی پاریسەوە دەرچووە سەبارەت بە هەناردەی نەوتی خاوی كوردستان‌و بڕی (ملیارێك‌و 400 ملیۆن) دۆلار قەرەبووی بەسەر توركیادا سەپاندووە، هەموان لە ئەنكەرە توشی سەرسامی بوون. 
راپۆرتەكە ئاماژە بەوە دەكات، عێراق بەرپرسانی توركیای ئاگادار نەكردبوو لەم بابەتە، سەرباری ئەوەی هەوڵێك هەبوو بۆ ئەوەی گفتوگۆ بكرێت لەبارەی چۆنیەتی هەنگاونان دوای بڕیارەكەی ژووری بازرگانی نێودەوڵەتی (ICC)، بڕیارێك كە تۆركیای تاوانباركرد بەوەی لە بازرگانیكردنی راستەوخۆی نەوتدا لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان لەماوەی ساڵانی 2014 بۆ 2018، رێككەوتنەكەی لەگەڵ عێراق پێشێلكردووە. 
بەپێی قسەی سایتە بەریتانییەكە، دوای ئەو هەنگاوەی عێراق، بەرپرسانی توڕەی توركیا لە گفتوگۆ تایبەتییەكانیاندا بەڵێنیانداوە كارێك بە عێراق بكەن كە باجەكەی بدات، بۆیە رۆژی 31ی ئاب واتە پێنج شەممەی رابردوو هەنگاوێكیان بەو ئاڕاستەیەدا هەڵگرتووە‌و داویەكیان لە دادگایەكی ئەمریكا تۆماركردووە. 
توركیا لە دادگایەكی ناوچەی كۆڵۆمبیای ئەمریكا ئەوەی خستوەتەڕوو كە دەبێت عێراق بڕی (956 ملیۆن) دۆلار بە توركیا بدات، چونكە بڕیاری دادگای ناوبژیوانی پاریس تەنیا بڕی (ملیارێك‌و 400 ملیۆن) قەرەبووی بەسەر توركیادا نەسەپاندووە، لە بابەتی دابەزینی توانای هێڵی بۆرییەكان‌و باجی گواستنەوەدا بڕی (500 ملیۆن) دۆلار بەسەر عێراقدا سەپاندووە كە دەبێت وەكو قەرەبوو بۆ توركیا بگەڕێنێتەوە، ئەمەش ئەو بڕە پارەیە كە تائێستا عێراق بە توركیای نەداوەو مێژووەكەی بۆ نەوەدەكانی سەدەی رابردوو دەگەڕێتەوە، ئەم پارەیەش سودی دەچێتە سەر. 
پارێزەرانی توركیا لە دادگاكەی ئەمریكا بانگەشەی ئەوەیان كردووە" كاتێك بەشێوەیەكی دروست‌و بەگوێرەی رێنماییەكانی دادگای ناوبژیوانی نێودەوڵەتی سودی ئەو پارانەی پێشوو ئەژمار دەكرێت، ئەوە روون دەبێتەوە كە دەبێت دادگا لەبەرژەوەندی توركیا حوكم بدات، نەك عێراق، ئەمەش بە بڕی (956 ملیۆن‌و 946 هەزارو 766) دۆلار، ئەمە لەپاڵ ئەو سودە زیادەی كە دەچێتە سەر پارەكە، لە رۆژی 31ی ئابی 2023 تا رۆژی دەرچوونی حوكمی دادگا". 
پارێزەرەكانی توركیا ئاماژەیان بەوەكردووە، ئەو سودو شایستە داراییانەی كە دادگای ناوبژیوانی پاریس بە توركیای بەخشیوە، زۆر زیاترە لەوەی كە بە عێراقی داوە، ئەمەش لەسەر ئەو بنەمایەی كە پێشێلكارییەكانی عێراق لە رێككەوتنی بۆرییەكانی نەوتدا بۆ ماوەی زیاتر لە سێ دەیە دەگەڕێنەوە، لەكاتێكدا سەرجەم پێشێلكارییەكانی توركیا لەم بابەتەدا لە ماوەی ساڵانی 2014 بۆ 2018 روویانداوە.
لە سكاڵاكەیدا لە دادگاكەی ئەمریكا، توركیا وا لێكیداوەتەوە كە لە بڕیارەكەی دادگای ناوبژیوانی پاریسدا عێراق بە تێكڕا بڕی (2 ملیارو 600 ملیۆن) دۆلار قەرەبوو و سودی قەرەبووی بەركەوتووە، ئەمە لەكاتێكدایە توركیا بە تێكڕا (3 ملیارو 500 ملیۆن) دۆلار قەرەبوو و سودی قەرەبووی بەردەكەوێت، ئەمەش وادەكات ئەنكەرە سودمەندی بڕیارەكەی دادگا بێت‌و پوختەی ئەو قەرەبووەی كە لە لێدەركردنی ئەو دوو بڕە پارەیەدا بۆ توركیا دەمێنێتەوە بڕەكەی (919 ملیۆن) دۆلارە، ئەمەش تا وادەی دەرچوونی حوكمی دادگا لە ئازاری 2023دا. 
بۆ ماوەی مانگەكانی ئازاری 2023 تاوەكو مانگی ئاب، توركیا بڕی (37 ملیۆن‌و 700 هەزار) دۆلاری تر سودی خستوەتە سەر پارەكە‌و بەمەش كۆی ئەو قەرەبووەی كە لە عێراقی داوا دەكات بەگوێرەی بڕیاری دادگای پاریس بڕی (956 ملیۆن‌و 946 هەزار)ە.
بەپێی ئەوەی لە سكاڵاكەدا باسكراوە، حكومەتی توركیا لە 25ی ئابی رابردوودا نامەیەكی بۆ عێراق ناردووەو ئاگاداری كردووە سەبارەت پارەی قەرەبووەكان‌و داوای لە عێراق كردووە بەشێوەیەكی خێرا بڕی 956 ملیۆن دۆلاری پێبدات، بەڵام عێراق وەڵامی داواكارییەكەی نەداوەتەوە. 
سەرباری ئەمە، پارێزەرەكانی توركیا لە سكاڵاكەیاندا عێراقیان بەوە تۆمەتبار كردووە كە دادگای ئەمریكا وەكو سەكۆیەكی پەیوەندییە گشییەكان بەكاردەهێنێت دژی ئەنكەرە، تەنانەت بە بڵاوكردنەوەی بڕیارەكەی دادگای نێودەوڵەتی پاریسیشەوە. 
دوای بڕیاری دادگای ناوبژیوانی پاریس، رۆژی 25ی ئازاری ئەمساڵ توركیا هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستانی راگرت كە نزیكەی 0,5%ی تێكڕای هەناردەی نەوت لەسەر ئاستی جیهان پێدەهێنێت، ئێستا توركیا باسلەوە دەكات بەهۆی ئەو داخوران‌و زیانانەی كە بەر بۆری هەناردەی نەوت كەوتووە لەدوای بومەلەرزەكەی 6ی شوباتەوە، بۆییەكان پێویستیان بە نۆژەنكردنەوە هەیە. 
بەپێی قسەی سایتی (میدڵ ئێست ئای) بەریتانی، سەرچاوە توركی‌و خۆرئاواییەكان، بڕیاری بەرایی دادگای ناوبژیوانی پاریس لەبەرژەوەندی عێراق بە سەركەوتنێكی پوچ ناودەبەن، چونكە دادگاكە زۆرینەی داواكارییەكانی بەغدادی رەتكردوەتەوە‌و رێژەی كەمتر لە 7%ی ئەو قەرەبووانەی پێداوە كە داوایكردووە، لەبەرامبەردا رەزامەندی لەسەر زۆرینەی داواكارییەكانی توركیا نیشان داوە‌و رێژەی 40%ی ئەو قەرەبووانەی پێداوە كە داوایكردووە. 
سایتە بەریتانییەكە نوسیویەتی: توركیا دەیەوێت عێراق سكاڵای دووەمی بكێشێتەوە كە بۆ دادگای ناوبژیوانی پاریسی بەرزكردوەتەوە سەبارەت بە ماوەی دوای ساڵی 2018، بۆ ئەوەی بگەنە زەمینەیەكی هاوبەش لەبارەی بڕیارەكەی دادگا، هەروەك ئەنكەرە داوای لە عێراق كردووە سیستەمێكی پارەدان بدۆزێتەوە كە هەم حكومەتی هەرێمی كوردستان قایل بكات هەم بەغداد. 
 

بابه‌تی په‌یوه‌ندیدار
مافی به‌رهه‌مه‌كان پارێزراوه‌ بۆ دره‌و
Developed by Smarthand