چیا عەباس
بەهادارترین هۆنەری سیاسەت ئەوەیە تەنها گوێبیستی ئەوانە نەبیت قسەدەکەن بەڵکو گوێبیستی ئەوانەش بیت کە بێدەنگن
دەستەواژەی نارِازی زۆر بەرفراوانە، مەبەست ئەوانەیە کە بە هۆکاری سیاسی و فکریەوە لە دەسەڵات نارازین و کار بۆ گۆرینی دەکون.
گەلێک نوسراوە و وتراوە لەسەر لایەنە نارازیەکان، خودی ئەو لایەنانەش دەریایەک کارنامە و پلان و نیازی خۆیان هەیە. ساڵانێکە ئەم پرۆسەیە بەردەوامە، مەخابن تا ئەم چرکەیەش ئاکامێکی کۆنکرێتی ئاشکرا بەدی ناکرێت.
بە ناسینی سروشتی هێزە دەسەڵاتدارەکان، تایبەت پارتی و یەکێتی، مرۆڤ تێدەگات ئەوان لە بەرامبەر ئەم دۆخە داماو نەوەستاون و ئەو بێدەنگی و بێباکیە روکەشەی پێرِەویان دەکەن هەزار و یەک مەرام و کردار لە پشتیانەوە شاردراوەن.
ناو بە ناو ختوکەی ئەو نارِازیانە دەدەن کە بەدڵیانن، لێرە و لەوێ روخسار و دەنگی نارِازیە پەککەوتە و خۆپەرست و لادەرەکان نمایش دەکەن، نەوەستاون لە چاندنی گەرای هێڵە سیخوریەکانیان لە نێوانیاندا، بێگومان کاراکتەری لاواز و خۆپەرست و دو رو لة ناو ئەو گروپانەدا راستەوخۆ و ناراستەوخۆ بە لێدوان، هەڵوێست و کردارەکانیان خزمەتی گەورە بە دەسەڵات دەبەخشن، نمونەکان زۆرن، وەک وتراوە " ئەمما کردار شەرتە" نەک زمانی زبر و ریزبەندکردنی ژمارە پوچەڵەکان و سنگ دەرپەراندن و هات و هاوار و چرینەوەی قەوانە سواوەکان و رشتنی فرمێسکی تیمساح ئاسا. ئەمجۆرە دەنگۆ و رەفتارانە مەترسی گەورەن لە سەر هزری رەسەنی نارازیبون، ئەوان وەک شوانێکی پاک و بەسەلیقە خۆیان نمایش دەکەن، بەڵام لە واقیعدا دەمێکە " دانیان لە گۆشت جیر کردوە".
ئەوەی مایەی سەرنج راکێشانە نارازیە ئیسلامیەکان کە کەسانی زۆر دڵسۆز و لێهاتویان تێدایە، کەسانێک لە ناویانیشدا ناسراون بەوەی لە سایەی پرسە نەتەوەیی و نیشتمانیەکانەوە بۆ مەرامی مەزهەبی و ئاینی کاردەکەن، بۆیە ئەو پۆشاکی نارازیەی بەبەری خۆیاندا کردوە تەم و مژاوی بەرچاو دەکەوێت، چونکە پاکی و رەسەنی هەر کەس و پرسێک زادەی هیچ ئیرس و خەتمێکی دیاریکراو نیە بەڵکو کردار ئەوە دیاری دەکات.
بەشێکی تری نارازیەکان لە پاشماوەکانی لێکترازان و ناکۆکی و ململانێ و تاقمە جیاوازەکانی نێو هێزە علمانیەکانن، تایبەت یەکێتی و گۆران، دو هێز هەڵقوڵاوی یەک سەرچاوەی فکری و سیاسی و گۆشەکراوی یەک ئەزمونی رێکخراوەیی بەسەرچو. دروستە ئەمان بە پێچەوانەی ئیسلامیەکان زادەی هزرێکی نەتەوەیی بەرفراوانی نادیارن: رادیکاڵ، چەپ، سۆشیالیست، سۆشیال دیموکرات، لیبراڵ، خەتی پان و پۆر و ئەنتی پارتی...تاد، هەر بۆیەش لە ئێستادا لە پرسی نارازیبوندا نازانن دەست بەچیەوە بگرن و زۆربەی هەوڵەکانیان لە چێشتی مجەور دەچێت وگۆرەپانی سەرەکیان سوشیاڵ میدیایە بەپێرِەوکردنی: شەلم کوێرم ناپارێزم، ئێستا هەرچی لە چارۆکە دێرینەکەیاندا هەڵگرتوە بە ترش و تاڵ و شیرینیشەوە وەک لە شەوانی بەراتدا بە سەر هەڵتۆقاوەکانی شۆستە سیاسیەکاندا دەیرێژن.   
ئەم شێکردنەوەیە بۆ کەمکردنەوەی بەهای هەوڵی گشتی پێکهاتەکان نیە بەڵکو بۆ بەئاگابونە لە واقعێکی دژوار و ئاڵۆز و بۆ چاورونی بۆ مامەڵەکردن لە گەڵیان.
بەشیکی بەرچاوی ئەم نارازیانە پێرەوی هاوکێشە کلاسیکیەکان لە کارەکانیاندا دەکەن، وەک: مانۆری سیاسی بۆ جەبس نەبزی ئەم و ئەو، چاوبازی لە گەڵ بەغدا، تاران و ئەنکەرە. گەران تا ئاستی دەست پانکردنەوە بۆ بەدەستهێنانی پارە، راگەیاندنی پەرش و بڵاو و ناوەرۆکی مەتاتی و نەچەسپاو. بەشیکی بەرچاوی ئەم تاقمانە ماوەیەکی درێژە لە ژورە داخراوەکان وەک نەریتی کۆنیان هەر خەریکی هێنان و بردنن و سیمایەکی کراوەی سەردەمانە لێیان بەدی ناکرێت.
بەشێکی تری نارازیەکان دەستیان بە بەردەکەی " کەعبەی دیموکراسی" هەرێمەوە گرتوە، ناوبەناو تورەکەی دوعا و نزاکانیانی پێوەدەلکێنن، پاش سەدان جار رەتکردنەوە هێشتا دەروێش ئاسا بەدەوریدا دەخولێنەوە و سەریان بۆی دەلەقێنن.  
لە ٢٠٠٧ بوم بە گۆڕان، دواتر وەک چالاکوانێک لە پرۆگۆران بۆ چاکسازی لە ناو خودی ئەو بزوتنەوەیە کارم کردوە، کاتێک لە گەڵ چەند هاورێیەک لەمەش بێ ئومێدیمان دروێنەکرد چالاکانە لە رەوتی ئایندەی نیشتمان ناسراو بە ( رەوا ) کار دەکەین. لەم رەوتەدا سەرەرای سودوەرگرتن لە سەرجەم هزر و ئەزمونەکانی دەیان ساڵەی ناو بزافی کوردایەتی  بەڵام هەوڵمان داوە هەوێنیکی نوێ بکەینە کەرەستەی بنەرەتی بۆ ئایندە، وەک جێگرەوە و ئەڵتەرنەتیڤ بۆ هزر و چەمکە کلاسیکیەکان کە سەرکردە، حزب، بنەماڵە، هێزی چەکدار، وەلا بۆ جەمسەرگەری ئیقلیمی و ...تاد کەرەستە بنەرەتیەکان بون. سەرەرای رێزگرتن و بەرزنرخاندنی پشکی ئەو پرسانە لە بزافی کوردایەتی، بەڵام رێگای ئەوەمان گرتۆتە بەر کە پێویستە هاوڵاتی ببێتە بناغەی بنەرەتی دەسەڵات لە باشوری کوردستان.
رەواش بێبەری نەبوە و نیشە لە هەڵە بەڵام رەوا راشکاوانە لە کارنامەکەیدا رایگەیاندوە باوەری توندی هەیە کە هەڵبژاردن و چاکسازی لە حزب و حوکمرانیدا رێگا دروستەکە نین بۆ گۆرێنی دەسەڵات و هاوکاتیش کاری توند و تیژی ماڵوێرانی بەرهەم دەهێنێت... کەواتە چی باشە بکرێت؟
سیستەمی سیاسی و حوکمرانی لە هەرێم لە کەش و هەوای عیراق و ناوچەکە لە نمونە دەگمەنەکانی دنیایە، ئاماژە بەم هەڵسەنگاندنە دەدەم و ناچمە ناو وردەکاریەکانیەوە تا بەرچاو رون بێت هەوڵ و کارەکان بۆ گۆرینی ئەم سیستەمە پێویستیان بە شێواز و خەسڵەتە دەگمەنەکان هەیە.
رەوا بەردەوامە لە هەوڵەکانی لە گەڵ زۆربەی تاقم و گروپە نارازیەکان بۆ دیالۆگی بنیاتنەر بۆ هەڵوێست و کاری هاوبەش، کێشەی سەرەکیان ئەوەیە کە زۆربەیان خۆیان بەفریاد رەس دەزانن، گوێبیستی بێدەنگەکان نابن و بەشێکیشیان ناخوازن دەسەڵات و هێزەکانی تر لێیان دڵگران و زویر بن، بەدەگمەن گوێبیستی هزر و فکرێکی قانعکەر دەبیت. سەرەرای ئەمانەش بەئەرێنی هەڵسەنگاندن بۆ هەوڵە جدیەکانیان کراوە بەو هیوایەی بەیەکەوە بتوانین بەسەر" صرات المستقیم" دا بپەرێینەوە.
لەو باوەرەداین ئەم پرۆسەیە درێژخایانە و سەبری ئەیوبی پێویستە، کاتێک هاوڵاتی کوردستان خۆی بە کەرەستەی بنەرەتی دەسەڵات بزانێت ئیتر گۆرانکاری رێرەوە دروستەکەی خۆی دەدۆزێتەوە. چاوەروانیین و ئومێدیش لە گەشەکردندایە کە ئەو رۆژە دێتەدی.