(درەو):
توێژینەوەی سەنتەری ئیمارات بۆ سیاسەت
وەرگێڕانی: درەو
 خاڵە سەرەكییەكان: 
•    بەمدواییە چەندین ناكۆكی لەنێوان محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق‌و محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران‌و لە پشتی ئەویشەوە هێزەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" سەریهەڵداوە. لە گرنگترینیان، ناكۆكی لەسەر بڕیارەكانی سودانی سەبارەت بە دابەشكردنی ژمارەیەك لە پۆستە حكومییەكان‌و، ناكۆكی لەبارەی بودجەی گشتی فیدراڵ. 
•    ئەم ناكۆكیانە بووە هۆی سەرهەڵدانەوەی قسەكردن لەبارەی ئەگەری دووبارەبوونەوەی سیناریۆی "لەكارلادانی حەلبوسی"، بەتایبەتیش هاوكات لەگەڵ لێدوانی ئاشكرای "هاوپەیمانی عەزم" سەبارەت بە هەنگاوەكان لەمبارەیەوە. بەڵام سەركەوتنی پرۆسەی لەكارلادانی حەلبوسی لە بنەڕەتەوە بڕیارێكی سوننی نییە، بەڵكو وابەستەیە بە ئیرادەی بكەری سیاسی شیعەوە.
•    بەردەوام ئاماژەدانی هێزەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی بە لەكارلادانی سەرۆكی پەرلەمان بەبێ هەڵگرتنی هیچ هەنگاوێكی راستەقینە، پێدەچێت بۆ دروستكردنی فشاری زیاتر بێت لەسەر حەلبوسی بۆ ئەوەی سازشی زیاتری پێبكەن. 
بەمدواییە داواكاری ژمارەیەك لە سیاسەتمەدارانی سوننە‌و شیعە لە عێراق بۆ لەكارلادانی محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان زیادی كردووە، وا دەردەكەوێت بەشێك بێت لە شەڕێكی كراوە بۆ دووبارە داڕشتنەوەی دۆخی سیاسی سوننەو، رەنگدانەوەی ئەو ناكۆكیانە بێت كە لەناو ئەو ئیئتیلافەدا هەیە كە حكومەتی محەمەد شیاع سودانی دروستكردووە. 
ئەم توێژینەوەیە رۆشنایی دەخاتە سەر پاشخانی ئەم ناكۆكییە، رەهەندەكانی‌و، سیناریۆ چاوەڕوانكراوەكانی.

پێشەكییە بنەڕەتییەكان بۆ تێكەیشتن لە دۆخی سوننەی عێراق
هەندێك پێشینەی گرنگ هەیە كە دەبێت لە هەر شیكارییەكدا بۆ دۆخی سوننەكان لە عێراق، بخرێنە چوارچێوەوە.
یەكەم، لە دۆخی سیاسی سوننەدا ناكرێت باس لە پارتی سیاسی پێگەیشتوو و رێكخراو بكرێت، چونكە ئەوەی هەیە لە قەوارە سیاسییەكان لە باشترین حاڵدا كۆمەڵێك گردبوونەوەی سیاسی- بەكاربەرن كە لە دەوری كەسێكی دیاریكراو لەسەر بنەمای سێ هۆكار دروستكراون: پۆستی فەرمی، توانای دارایی بۆ دابینكردنی پارە‌و، پەیوەندی لەگەڵ هێزە شیعەكاندا. بۆیە هێزی هەر حزب‌و كوتلەیەكی سیاسی سوننە پشت بەو قوڕە دەبەستێت كە ئەو سێ هۆكارە دروستی دەكەن. 
دووەم: لەدوای ساڵی 2014وە، ئیتر هیچ سیمایەكی ناسنامەی سیاسی سوننە نەماوە، بەتایبەتیش دوای ئەوەی بكەری سیاسی شیعە توانی توێژێكی سیاسی سوننە دروست بكات كە بەشێوەیەكی گەورە پشت بە پشتیوانی ئەو ببەستێت‌و، دواتریش بوون‌و بەردەوامی خۆی ببەستێتەوە بە پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەو بكەرە نەك ئەوەی نوێنەرایەتی راستەقینەی داواكارییەكانی كۆمەڵگەی خوجێی سوننەو خواستەكانی بكات. 
سیێەم: پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران زیاتر لە پۆستە سەرۆكایەتییەكانی تر دەكەوێتە ژێر كاریگەریی گۆڕانی تەرازووی سیاسی هێزەوە، هەربۆیە بەپێچەوانەی پۆستی سەرۆك كۆمارو سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانەوە، سەرۆكی پەرلەمان بەئاسانی لادەبرێت؛ بەگوێرەی دەستور ناتوانرێت سەرۆك كۆمار لابدرێت مەگەر دوای ئەوەی لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە لە تەنیا سێ حاڵەتدا تاوانبار بكرێت كە ئەوانیش: شكاندنی سوێندنی دەستوریی، پێشێلكردنی دەستور، ناپاكی گەورە. تا ئەم ساتەش یاسایەك نییە كە ئەم دادگایكردنە رێكبخات. 
هەروەها ناتوانرێت متمانە لە سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران بسەندرێتەوە مەگەر لەسەر داوای یەك لەسەر پێنجی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران، ئەمەش بەمەرجێك ئەم هەنگاوە دوای ئەوە بێت لە ئەنجومەنی نوێنەران پرساندنی سەرۆك وەزیران كرابێت، ئەم پرساندنەش دەكرێت پەكبخرێت (وەكو ئەوەی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووتر كردی كاتێك رەتیكردەوە تا كۆتایی ولایەتی یەكەمی سەرۆكایەتییەكەی ئامادەی پرساندن بێت)، هەروەك بوونی كوتلەیەكی شیعە كە لە نیوە+1 زیاترە لەناو ئەنجومەنی نوێنەراندا وادەكات سەندنەوەی متمانە بە زۆرینەی رەها لەڕووی كردارییەوە زۆر ئەستەم بێت بەبێ دروستكردنی بڕیارێك كە زۆرینەی هێزە شیعەكان پاڵپشتی لێبكەن. 
بەڵام سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، دەكرێت ئەنجومەنی نوێنەران لەكاری بخات بە زۆرینەی رەهای ژمارەی ئەندامەكانی‌و لەسەر داوای تەنیا یەك لەسەر سێی ئەندامانی ئەنجومەن (بەگوێرەی یاسای گۆڕینی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران)، واتە تەنیا بەوەی 110 ئەندام داواكارییەك پێشكەش بكەن بۆ لادانی لە پۆستەكە بەهەر مەبەستێك بێت، داوای ئەوەی 165 یان 166 دەنگ بەدەستدەهێنێت، لادەبرێت (هەڵبەت بە لێكدانەوەی جیاواز بۆ بابەتی زۆرینەی رەها). ئەم نەرمیە كە وا دەكات ئەوانەی ئەم پۆستە وەردەگرن لە دۆخێكی لاوازدا بن. 

حەلبوسی‌و ولایەتی دووەم
هەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەران كە لە ئۆكتۆبەری 2021 بەڕێوەچوو، بە سەركەوتنی گەورەی "حزبی تەقەدوم" كۆتایی هات كە محەمەد حەلبوسی سەرۆكایەتی دەكات (37 كورسی بەدەستهێنا)، دواتریش توانی ئەو پەرلەمانتارانە بەلای خۆیدا رابكێشێت كە بەشێوەی سەربەخۆ خۆیان كاندید كردو لە هەڵبژاردن سەركەوتن كە ژمارەیان 5 پەرلەمانتار بوو، بەمەش ژمارەی ئەندامانی حزبەكە گەیشتە 42 پەرلەمانتار. 
ئەم بردنەوەیە وایكرد هێزە نەیارەكانی حەلبوسی لە گردبونەوەیەكدا دژی ئەو كۆببنەوە كە هاوپەیمانێتییەكە بەناوی "هاوپەیمانی عەزم"، 32 پەرلەمانتار لەخۆدەگرێت، 16 كورسی هاوپەیمانی عەزم، 3 كورسی بزوتنەوەی حەسم، 4 كورسی جەماوەری نیشتمانی، پەرلەمانتارانی سوننەی هاوپەیمانی "عەقدی نیشتمانی" بە سەرۆكایەتی فالح فەیاز كە 3 پەرلەمانتارن، ئەمە لەپاڵ 6 پەرلەمانتاری سەربەخۆ. ئەم هاوپەیمانێتییە ئاڵنگارییەكی گەورەی بۆ دەرفەرتی گەڕانەوەی دووەمی حەلبوسی بۆ پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران دروستكرد، بەتایبەتیش لەبەر رۆشنایی ململانێی شیعە- شیعەی نێوان "رەوتی سەدر"‌و "چوارچێوەی هەماهەنگیی" كە هەموو ئەو هێزە شیعانە لەخۆدەگرێت هەستیان بە هەڕەشە كرد لە ئەگەری كۆنترۆڵكردنی حكومەت لەلایەن سەدرییەكانەوە، هەروەها لەبەر رۆشنایی خستنەڕووی بیرۆكەی "حكومەتی زۆرینە" لەلایەن موقتەدا سەدرەوە كە بەلای ئەوەوە مەبەست لێی حكومەتێكی ئیئتیلافی بوو كە هەموو هێزە شیعە‌و سوننە‌و كوردییەكان لەخۆنەگرێت، بەڵكو بەشێكیان لەخۆبگرێت‌و ئەوانی تریان ببن بە ئۆپۆزسیۆن. 
"چوارچێوەی هەماهەنگیی" بەتوندی پاڵپشتی لە پێكهێنانی "هاوپەیمانی عەزم"كرد، نەك هەر ئەمە، بەڵكو بەشێوەیەكی راستەوخۆش دەستوەردانی كرد بۆ ئەوەی هەندێك لە هێزە سوننە هاوپەیمانەكانی بكەری سیاسی شیعە (هاوپەیمانی حەسم) یان هەندێك لەو پەرلەمانتارانەی كە لەسەر لیستەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" سەركەوتبوون بۆ پەرلەمان، پەیوەندی بە هاوپەیمانێتییەكەوە بكەن، هەمان حاڵەتیش بۆ ئەو سێ پەرلەمانتارەی سوننە كە لەسەر هاوپەیمانی "عەقدی نیشتمانی" سەركەوتبوون بۆ پەرلەمان، یان پەرلەمانتارانی بەروكەش سەربەخۆ بەڵام لایەنگری هەندێك لە هێزەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی". 
هەروەك هێزەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" خۆیان كارەكتەری سەرەكی بوون لەو لێكترازانەی كە لەناو "هاوپەیمانی عەزم" روویدا، دوای رێككەوتنی خەمیس خەنجەری رێبەری هاوپەیمانێتییەكە لەگەڵ "حزبی تەقەدوم" بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەك بەناوی "سیادە"، ئەوەش كاتێك بوو كە ویستی پاڵ بەو هێزانەوە بنێت بۆ ئەوەی داواكارییەك پێشكەشی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان بكەن بۆ گۆڕینی سەرۆكی هاوپەیمانێتییەكە (ئەمە موسەننا سامەڕایی كرد بە سەرۆكی نوێی هاوپەیمانێتییەكە)‌و، دواتریش هێشتنەوەی "هاوپەیمانی عەزم" بە دوور لە "هاوپەیمانی سیادە"، پاشان‌و لە كاتێكی تردا فشاركردن لە ئەحمەد جبوری (ئەبو مازن) بۆ كشانەوە لە هاوپەیمانێتییەكە، ئەمەش بە هەمان شێوە لەبەرامبەر تێپەڕاندنی هەندێك لە بەرژەوەندییەكانی‌و پەكخستنی لێپێچینەوە یاساییەكانی. 
بەڵام ئەو هاوپەیمانێتییە سێقۆڵییەی كە لە "رەوتی سەدر"‌و "هاوپەیمانی سیادە"‌و "پارتی دیموكراتی كوردستان" پێكهات، ئەوكات بەهۆی قەبارەیەوە لەڕووی ژمارەوە توانی سەرباری هەوڵەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی بۆ پەكخستنی، دانیشتنی هەڵبژاردنی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران تێپەڕێنێت‌و پۆستی سەرۆكی پەرلەمان بۆ محەمەد حەلبوسی نوێ بكاتەوە، ئەمەش چ لەرێگەی پێشكەشكردنی كاندیدێكی سوننە بۆ ئەم پۆستە یان لەڕێگەی دروستكردنی تەنگژە بۆ دواخستنی دانیشتنەكە یاخود رۆشتن بۆ دادگای باڵای فیدراڵی لەپێناو بەردەوامیدان بەم پەكخستنە لەرێگەی دەركردنی فەرمانێكی سالاری "ولائی" بۆ سڕكردنی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران، بەڵام دواجار بە رەتكردنەوەی ئەو تانانەی كە لەبارەی نایاسایبوونی ئەو دانیشتنە تۆماركرابوون، لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە، بابەتەكە یەكلابووەوە. 
لەگەڵ ئەوەشدا، "چوارچێوەی هەماهەنگیی" توانی بڕیاری دادگای فیدراڵی لەبارەی لێكدانەوەی ئەو ماددەی دەستور بەدەستبهێنێت  كە باس لە نیسابی دانیشتنی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دەكات، دادگا فتوای دا بەوەی ئەو دانیشتنە دەبێت نیسابەكەی دوو لەسەر سێ بێت، ئەمە بوو كە ئەگەری هەڵبژاردنی كاندیدی "پارتی دیموكراتی كوردستان"ی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار پەكخست كە لەلایەن سەدرو سیادەوە پاڵپشتی لێدەكرا، ئەمەش بەواتای پەكخستنی پێكهێنانی حكومەت بوو لە هەنگاوی دواتردا. 
پاشان هەنگاوە كتوپڕەكەی موقتەدا سەدر هاتە ئاراوە، كە بووە هۆی دەستلەكاركێشانەوەی پەرلەمانتارانی رەوتی سەدر (ژمارەیان 73 پەرلەمانتار بوو)، كە جارێكی تر نەخشەی هاوپەیمانێتییەكانی لەناو ئەنجومەنی نوێنەراندا داڕشتەوە، بەجۆرێك "سیادە"‌و "پارتی دیموكراتی كوردستان" هاوپەیمانێتی بكەن لەگەڵ "چوارچێوەی هەماهەنگیی"دا، ئەمجارە بۆ پێكهێنانی ئیئتیلافی "ئیدارەی دەوڵەت"، یەكێك لە بەرهەمەكانی ئەم هاوپەیمانێتییە رێككەوتن بوو لەسەر جوڵەیەكی نمایشیی كە خۆی دەبینییەوە لە دەستلەكاركێشانەوەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لە پۆستەكەی كە  بە پاڵپشتی سەدرییەكان‌و ناڕەزایەتی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" پێی گەیشتبوو، لەگەڵ دەنگدانی ئەنجومەنی نوێنەران (بە پەرلەمانتارانی چوارچێوەی هەماهەنگیشەوە) بە رەتكردنەوەی دەستلەكاركێشانەوەكە، بۆ ئەوەی ئەمە ببێت بە هەڵبژاردنەوەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بەڵام ئەمجارەیان بە پاڵپشتی "چوارچێوەی هەماهەنگیی".

بەردەوامی گومان
بەڵام ئەم نوێكردنەوەی متمانەیە ئەو راستییەی نەشاردەوە كە هەندێك لە هێزەكانی ناو "چوارچێوەی هەماهەنگیی" هێشتا هەر بەردەوامبوون لە تەماشاكردنی حەلبوسی وەكو "خیانەتكارێك"، بەتایبەتیش ئەو هێزانە هەمان ئەو هێزانە بوون كە ساڵی 2018 ئەویان گەیاندە پۆستەكە، بەدیاریكراویش هەردوو كوتلەی "دەوڵەتی یاسا" بە سەرۆكایەتی نوری مالیكی‌و هێزە وەلائییەكانی وەكو "عەسائیبی ئەهلی حەق". بۆیە ئەم هێزانە پاڵپشتییان لە "هاوپەیمانی عەزم" كرد بۆ بەدەستهێنانی پشكێكی گەورەتر لە قەبارەی ژمارەیی خۆی لە دابەشكردنی وەزارەتەكاندا (دوو وەزارەتی بەدەستهێنا كە وەزارەتەكانی بەرگری‌و پەروەدەیە)، یان دابەشكردنی پۆستەكانی تر‌و، هەركاتێكیش پێویست بووبێت، هاوپەیمانێتییەكەی بۆ دژایەتی حەلبوسی بەكارهێناوە. 
ئەمەش بوو بەهۆی دروستبوونی ئەو هەستە لەلای محەمەد حەلبوسی كە بە بەرنامە هەوڵێك هەیە بۆ لاوازكردنی‌و، بەگوێرەی هەندێك راپۆرت محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران بڕیاری لەبارەی 15 پۆستی حكومییەوە داوە كە بەگوێرەی رێككەوتنی پێكهێنانی حكومەت بڕیار بووە بدرێت بە هاوپەیمانی "سیادە"، بەڵام ئەو لەمبارەیەوە نەگەڕایەوە بۆ هاوپەیمانێتییەكە. 
بەمدواییەش، روبەڕووبونەوەی لەنێوان حەلبوسی‌و سودانی روویدا، بەهۆی ناكۆكی لەبارەی بودجەی گشتی فیدراڵ، كە سودانی دەیەوێت بۆ سێ ساڵ بێت نەك تەنیا بۆ یەك ساڵ‌و، حەلبوسیش ئەمە رەتدەكاتەوە چونكە پێیوایە بەمە فشار لە حكومەت دەكات‌و دەتوانێت سازشی پێبكات‌و بودجەی ساڵانەی بەسەردا دەسەپێنێت، ئەمە سەرباری ناكۆكییەكان لەبارەی بڕگەكانی خودی بودجەكەوە. بودجەی گشتی فیدراڵی لە عێراق تەنیا بەڵگەنامەیەكی ئابوری نییە، بەڵكو بەڵگەنامەیەكی سیاسیشە كە دیزاینەكەی ملكەچە بۆ پەیوەندییەكانی هێز‌و بنەماكانی سەرمایەگوزاریی لە دارایی گشتیدا، ئەمەش بەهۆی ئەوەی دەسەڵاتەكانی دەوڵەت‌و دامەزراوەكانی بوون بە كانتۆنی بكەرە سیاسییەكان، سەرەتا لە ساتی ئامادەكردنییەوە لە وەزارەتەكانی دارایی‌و پلاندانان تا كۆتایهاتن لە ساتی پەسەندكردنی لە ئەنجومەنی نوێنەران، ئەوەش هۆكاری سەرەكییە لە توندبوونەوەی ئاڵۆزی لە پەیوەندی نێوان حەلبوسی لەلایەك‌و محەمەد شیاع سودانی‌و "چوارچێوەی هەماهەنگیی" لەلاكەی تر. 
ئەم ئاڵۆزییە هاوكاتە لەگەڵ كێشەیەكی تردا پەیوەندیدار بە تەنگژەیەك كە ناوی لێنراوە "زەوییەكانی الوفا‌و" لە پارێزگای ئەنبار، كە وابەستەیە بە پرۆسەكانی دەستگرتن بەسەر ئەو زەوییانەی كە هی دەوڵەتن‌و لە پارێزگاكەدا فرۆشراون بە هاوڵاتیان، دەوترێت ئەمە بەسەرپەرەشتی حەلبوسی بوو كە وەكو كانتۆنێكی تایبەت بەخۆی مامەڵە لەگەڵ ئەنباردا دەكات. سودانی سورە لەسەر بەردەوامیدان بە لێكۆڵینەوەكان لەبارەی ئەو دۆسیەوە، بەشێوەیەكی كردەییش دەستەی نەزاهە ژمارەیەك لە تۆمەتبارانی راگرتووە‌و لێكۆڵینەوەی لەگەڵ هەندێكی تریان كردووە، لەناویاندا پارێزگاری ئەنبار (ئەم ئۆپراسیۆنە "گەورەو بێوێنە" وەكو ئەوەی دەستەی نەزاهە وەسفیكردووە، لە رۆژی 4دا بووە، واتە رۆژی دوای ئەو مۆڵەتەی كە سەرۆكی پەرلەمان بەخۆی بەخشی)، سەرباری ئەوەی هەمان دەستە لە بەیاننامەیەكدا رەتیكردەوە رەهەندی سیاسی لەم دۆسیەیەدا هەبێت، بەڵام كات‌و سروشت‌و راستی ملكەچبوونی دەستەكە بۆ كاریگەریی سەرۆك وەزیران‌و هاوپەیمانی شیعە، ئاماژە بە پاڵنەرە سیاسییەكانی پشت "سوربوون"لە مامەڵەكردن لەگەڵ دۆسیەكەدا دەكات.
ناكۆكی نێوان حەلبوسی‌و هەندێك لە لایەنەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" بەشێوەیەكی خێرا لە ژوورە داخراوەكانەوە بوو بە ناكۆكییەكی ئاشكرا، بەهۆی فشاری "چوارچێوەی هەماهەنگیی" بۆ پێشكەشكردنی پرۆژەی بودجەی گشتی بۆ ساڵانی 2023و 2024و 2025 بۆ خوێندنەوەی یەكەم كە رێخۆشكەرە بۆ ئەوەی دواتر پەسەند بكرێت، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی ناچار كرد بۆ ماوەی 15 رۆژ مۆڵەت بەخۆی بدات، ئەمەش  وەكو جۆرێك لە ناڕەزایەتی شاراوە دژی یاسای بودجە. لەگەڵ ئەوەشدا، "چوارچێوەی هەماهەنگیی" سەركەوتوو بوو بەتایبەتی دوای ئیمزاكردنی رێككەوتنی تایبەت بە نەوت‌و پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجە‌و دواتر بێلایەنكردنی كورد لەوەی پەرلەمان لە رۆژی 5ی نیساندا بە سەرۆكایەتی جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمان خوێندنەوەی یەكەمی بودجە تەواو بكات، ئەمە بوو كە حەلبوسی ناچار كرد مۆڵەتەكەی تەواو بكات‌و بگەڕێتەوە بۆ سەرۆكایەتی پەرلەمان بۆ تەواوكردنی خوێندنەوەی راپۆرتی لیژنەی دارایی تایبەت بە پرۆژە یاسای بودجە وەكو ئامادەكارییەك بۆ پەسەندكردنی. تا ئەم ساتە روون نییە ئایا رێككەوتنێك لەم گەڕانەوەیەدا هەبووە بەر لە تەواوكردنی مۆڵەتەكەی یان حەلبوسی هەستی بەوە كردووە نائامادەگیی ئەو، پرۆسەی تێپەڕاندنی یاسای بودجە ئاسانتر دەكات بەبێ ئەوەی توانای هەبێت لەبەرژەوەندی خۆی قسەیەكی تێدا بكات، ئەمە بوو كە ناچاری كرد بگەڕێتەوە. 
ئەم ناكۆكییە بووە هۆی نوێكردنەوەی قسەوباسەكان سەبارەت بە ئەگەری دووبارەبوونەوەی سیناریۆی "لەكارلادانی حەلبوسی"، بەتایبەتیش هاوكات لەگەڵ لێدوانە ئاشكراكانی "هاوپەیمانی عەزم"دا سەبارەت بە هەنگاوەكان لەوبارەیەوە. راستە ئەمە جاری یەكەم نییە بانگەوازی لەمجۆرە لەلایەن "هاوپەیمانی عەزم"ەوە دەكرێت، بەڵام ئەمجارە جددی تر دەركەوت، بەتایبەتی دوای زیادبوونی ناكۆكییەكان لەناو "هاوپەیمانی سیادە"‌و جیابوونەوەی كۆمەڵێك پەرلەمانتاری گرنگ لێی، لەكۆتایشدا پێدەچێت ئەمڕۆ حەلبوسی لە لاوازترین دۆخی خۆیدا بێت. 
هەمیشە ئاماژەدان بە لەكارلادان جۆرێكە لە فشارو ئیبتیزاز، بەڵام سەركەوتنی پرۆسەی لەكارلادان لەبنەڕەتەوە بڕیارێكی سوننی نییە، بەڵكو بڕیارێكە كە وابەستەیە بە ئیرادەی بكەری سیاسی شیعەوە، بۆیە ناتوانرێت بەتەنیا پشت بە دیمەنی سیاسی سوننە یان لێدوانی تایبەت بەم بابەتە ببەسترێت، وەك روونە تا ئەم ساتە بڕیارێكی كۆتایی شیعە سەبارەت بە لادانی حەلبوسی بوونی نییە؛ ئەو بڕیارەش تەنیا ملكەچ نییە بۆ پاڵنەریی لۆكاڵی، بەڵكو پاڵنەری ناوچەیش كاریگەریی خۆی هەیە، لۆژیكی نییە "چوارچێوەی هەماهەنگیی" هەنگاوێكی لەمجۆرە هەڵگرێت دوور لە هەڵوێستی ئێران، بەتایبەتیش دوای نزیكبوونەوەی ئەمدواییەی نێوان سعودیە‌و ئێران. 

سیناریۆ چاوەڕوانكراوەكان
دەكرێت سێ سیناریۆی چاوەڕوانكراو بۆ ئاڕاستەی تەنگژەكە بخرێتەڕوو كە ئێستا حەلبوسی روبەڕووی دەبێتەوە: 
یەكەم، ئاماژەدان بە لادانی بەردەوام بێت بەبێ گرتنەبەری هیچ هەنگاوێكی راستەقینە، ئەمەش لەپێناو فشاری زیاتر بۆسەر حەلبوسی، ئەمە نەك تەنیا پەیوەندیدار بە بودجە، بەڵكو بۆ هەموو ئەو دۆسێیانەی كە "چوارچێوەی هەماهەنگیی" پێیوایە پێویستی بەم فشارە هەیە بۆ تێپەڕاندنیان، یاخود بەكارهێنانیان بۆ رێگریكردن لە هەر هەنگاوێكی كرداریی پەیوەست بە داواكارییەكانی كۆمەڵگەی سوننە كە لە یاداشتی راگەیاندنی ئیئتیلافی "ئیدارەی دەوڵەت"دا رێككەوتنیان لەسەر كراوە. دواتریش هێشتنەوەی حەلبوسی لە دۆخی دوودۆڵیدا تا ئەوكاتەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان دەكرێت كە بڕیاری لە تشرینی دووەمی 2023دا بەڕێوەبچێت، لەلایەكی ترەوە ئەمە پاڵپشتییە لە هێزە سوننیەكانی دژی حەلبوسی لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، ئەمەش لەرێگەی رێگریكردن لە بەكارهێنانی دەسەڵاتی جێبەجێكردن لەلایەن حەلبوسییەوە بۆ پێدانی بەرتیل بە جەماوەر یان لەقاڵبدانی توانای ساختەكردنی بەرنامە بۆ داڕێژراوی هەڵبژاردنەكان، یاخود لەرێگەی پاڵپشتیكردن لەو ئینشیقاقەی كە عەلی فەرحانی پارێزگاری ئەنبار سەرۆكایەتی دەكات دژی هەژمووی حەلبوسی، بەجۆرێك ئەنجامی ئەو هەڵبژاردن یەكلاكەرەوە دەبێت بۆ بەردەوامبوون یان نەبوونی ئەو بەپێی ئەو دەنگانەی "حزبی تەقەدوم"‌و هێزە سوننیە نەیارەكانی بەدەستیدەهێنن، بەتایبەتی لەدەستدانی ئەنبار بۆ حەلبوسی گورزێكی كوشندە دەبێت بۆ سەرمایە مەعنەوییەكەی.
دووەم، هەڵوەشاندنەوەی "هاوپەیمانی سیادە"‌و، پێكهێنانی هاوپەیمانێتییەكی سوننی ركابەر لەڕووی ژمارەوە كە بەهرەمەندە لە پاڵپشتی لایەنەكانی "چوارچێوەی هەماهەنگیی"ی نەیاری حەلبوسی‌و، توانای راكێشانی "پارتی دیموكراتی كوردستان"ی هەیە‌و دواتریش زۆرینەیەكی رەها لەناو ئەنجومەنی نوێنەراندا دروستدەكات كە دەرفەت بە كاراكردنی بڕیاری لادانی حەلبوسی دەدات.
سێیەم، سەركەوتنی حەلبوسی لە مانۆڕكردندا، كە ئەو باشی لێدەزانێت، هەروەها وەبەرهێنانی پەیوەندییە باشەكانی لەگەڵ هەندێك لایەنی "چوارچێوەی هەماهەنگیی" بۆ رێگریكردن لە هەر هەنگاوێك لەدژی‌و وەبەرهێنانی گۆڕاوە ناوچەییەكان بەم ئاڕاستەیەدا، لەگەڵ سەركەوتنی لە هێشتنەوەی "هاوپەیمانی سیادە" بەبێ لێكترازانی زیاتر‌و، وەبەرهێنانی یاسای بودجە بۆ بەهێزكردنی پێگەی سیاسی خۆی لەرێگەی ئەو تەرخانكراوانەی كە دەكرێت بەم ئاڕاستەیەدا بەكاریانبهێنێت بۆ دانانی كاریگەریی لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنە خۆجێییەكانی داهاتوو. 

هەڵێنجاندنەكان
ئاڵۆزی ئێستای نێوان محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان‌و محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران (لە پشتیەوە هێزە سەرەكییەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیی) نیشانی دەدات خواستی حەلبوسی بۆ سەپاندنی هەژموونی خۆی بەسەر سیاسەتی سوننەدا لە عێراق روبەڕووی ئاڵنگارییەكی گەورە دەبێتەوە‌و پێدەچێت لە كۆتایدا ببێتە هۆی لەقاڵبدانی حەلبوسی‌و لاوازكردنی، بكەرە سیاسییەكانی شیعەش هێشتا پێیان باشە مامەڵە لەگەڵ دیمەنێكی سوننەی دابەشكراو و پارچە پارچەدا بكەن‌و رێگری بكەن لە دەركەوتنی هێزێكی سیاسی سوننەی یەكگرتوو، هەروەها سودوەرگرتن لە هەژموونەی كە سروشتێكی كڕیارانە‌و تینوێتی تێدایە لەپشت قازانجێكی خێراوە لە مامەڵەی بكەرە سیاسییەكانی سوننەدا. ئەمەش بۆ دووبارە دروستكردنەوەی دیمەنی سیاسی سوننە بەوجۆرەی كە لەگەڵ بەرژەوەندی لایەنی شیعەدا دەگونجێت. دەرەنجامیش، ئەگەری چاوەڕوانكراوی قەیرانی ئێستا كۆتایی رۆژە خۆشەكانی حەلبوسی‌و دەستپێكردنی قۆناغی دابەزینی سیاسییەتی.