عادل عەبدولمەهدی 
 : 
عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی پێشوتری عێراق, لەوتارێكدا بە ناونیشانی (دۆلار, باجی دەوڵەمەندەكانە لەسەر هەژارەكان) نوسیویەتی: مشتومڕێكی زۆر هەیە لەبارەی بەرزبونەوەی نرخی دۆلار, بەخێرایی باسی دوو هۆكاری سەرەكی دەكەین:
🔹یەكەم: دیاردەیەكی جیهانییە, دۆلار لەساڵی (2022) دا, بەشێوەیەكی بەرچاو بەرامبەر بە دراوەكانی تر بەرزبوەوە, نزمترین ئاستی كەمتر لە (10%) بوو لەكەنەداو ئوسترالیا و مالیزیا, (10%-20% ) بوو لەناوچەی یۆرۆو كۆریای باشورو بەریتانیاو ژاپۆن, نزیكەی (30%) بوو لەتوركیا, (40%) بوو لەمیسر,  هەمووانی گرتەوە بێجیاوازی.
🔹هۆكاری سەرەكی پەیوەستە بە پێشهاتە جیهانییەكانی ئەم دواییەو, بەرەوپێشچونی ژمارەیەكی زۆر لەئابوری وڵاتان, لەبەرامبەر پاشەكشێی ئابوری ئەمریكا, "فیدراڵی" (7) جار نرخی سودی بەرزكردووەتەوە, كە ئەوەش بەرزترینە لە مێژووی دۆلاردا, لە  (0.75%-1%) لەمانگی ئازاری (2022) بۆ (4.25%-4.50%) لەكۆتایی ساڵدا, بەئامانجی ڕاگرتنی بەرزبونەوەی نرخەكان و كەمكردنەوەی هەڵئاوسان بۆ (2%), كەئەوەش ڕەنگدانەوەی دەبێت لەسەر تەواوی وڵاتان.
🔹 سەرەڕای پاشەكشێی یەدەگی دۆلاری وڵاتان لە (75%) لەساڵی (2000) دا بۆ(58.8%) لەكۆتایی ساڵی (2022), هێشتا دۆلار تاكە دراوی جیهانی بێڕكابەرە, كە ڕۆژانە نزیكەی (6) ترلیۆن دۆلاری لەمامەڵە جیهانییە جیاوازەكاندا ئاڵوگۆڕ دەكرێت.
🔹"فیدراڵی" تەنها بانكی ناوەندیی ئەمریكا نییە, بەڵكو سەرۆكایەتی بانك و ئابوری ئەمریكاش دەكات و, لەچلەكانی سەدەی بیستیشەوە, سەركردایەتی تۆڕی بانك و ئابورییەكانی جیهان دەكات.
🔹بەرزبونەوەی نرخی سود دەبێتە هۆی ڕاكێشانی دۆلاری زیاترو, زیادبونی تێچووی قەرزەكان, تەنها لەئەمریكا نا بەڵكو لەتەواوی جیهان, بەوەش هەڵپەیەكی زۆر بەرەو دۆلار و گلدانەوە لەشوێنە ئارامەكان لەلایەن خاوەنەكانیانەوە دروستدەكات و, كارلێكە ناوخۆیی و دەرەكییەكان دەكەونە جوڵە, لاوەكی و بنەڕەتی, سیاسی و ئابوری و هەڵبەزو دابەزو دەرەونی و دور مەودا, بۆ داواكردنی دۆلار, ئەوەش بەڕێژەی جیاواز وڵاتان بەخۆیەوە دەبینێت, لەنێویاندا عێراق.
🔹ئەم سیاسەتە ڕەنگدانەوەی قەیرانی سیستمی جیهانیشە, كە هەموومان باجەكەی دەدەین, ئەوە سیاسەتێكە لەلایەك لەهەوڵدایە بۆ سوككردنی فشاری بەرزبونەوەی نرخ لەسەر خێزانە ئەمریكییەكان بۆ ئامانجی ئابوری و هەڵبژاردن, لەبەرامبەریشدا ناچارە نەختینەی زیاتر دابین بكات كە ئابوری ئەمریكا پێویستی پێیەتی, بۆیە ناچار دەبێت بە چاپكردنی دۆلاری زیاتر بەبێ‌ بوونی ڕاستییەكی ئابوری هاوتای كە پاڵپشتی بكات, كە دەبێتە قەرزاربوون كە ئەمڕۆ بڕكەی گەیشتوەتە(31.5) ترلیۆن دۆلار.
🔹 بەرزبونەوەی دۆلار هانی هاوردەكردنی زیاترو لاوازبوونی هەناردەكردنی ئەمریكا دەدات و, قەیرانی كێبڕكێكردنی ئابوری ئەمریكا زیاتر دەكات, ئامارەكان دەریانخستووە كە ئابوری جیهان لەساڵی (2000)وە لە (12%) بۆ (8%) پاشەكشێی كردووە.
🔹دووەمیان: دیاردەیەكی ناوخۆییە, داهاتی بنەڕەتی عێراق پشتی بەنەوت بەستووە, كە وابەستەی دۆلارە, بەهۆی تاك سەرچاوەیی ئابورییەكەی, عێراق لەبنەڕەتدا پشت بەهاوردەكردنی كاڵاو شمەك دەبەستێت كە لەساڵی (2021)دا بڕكەی گەیشتووەتە (79.4) ملیار دۆلار,  كە بەگوێرەی ڕێكخراوی بازرگانی جیهانی(24.2%)كۆی بەرهەمی دەكات.

🔹ئەوە بەبێ‌ باسكردنی مامەڵەو حەواڵە نایاساییەكان, بۆ نمونە عێراقییەكان لە پلەی سێیەمدا هاتوون لەگڕینی خانوبەرە لەتوركیا كە (6241) موڵكیان لەساڵی (2022)دا كڕیوە, بەحسابكردنێكی خێرای نزیكەی یەك ملیار دۆلار دەكات, كە زۆرینەی بەڕێگای پێچاوپێچ حەواڵە كراون, لەسەر ئەوە پێوانە بكە.
🔹هەندێك دەڵێن: هۆكاری سەرەكی ئەوەی ڕودەدات بۆ ڕاگرتنی سپیكردنەوەی پارەو بەقاچاغبردن و سزاكانی سەر ئێرانە, پێمانوایە ئەوە هۆكارێكی لاوەكییە لەئاست ئەو دوو هۆكارە, جیهانیی وەك بنەڕتی, ناوخۆیی, بەوپێیەی ئابورییەكی كرێخۆرین و پشت بە پترۆدۆلارو هاوردەكردن دەبەستین.
🔹 ئەم قەیرانەی ئێستا پاڵنەرە ناوخۆییەكانی پەیوەستە بەبڕیاڕی كەمكردنەوەی ناسەركەوتوی بەهای دینار لە ساڵی (2020) , بە پاساوی پڕكردنەوەی كورتهێنانی بودجەی (2021)ی پێشنیازكراو, كاتێك نرخی نەوت نزیكەی (50)دۆلار بوو, بڕیارەكە دراو جێبەجێكرا بە كاریگەری دەرەكی.
🔹 بژاردەی نزمكردنەوەی بەهای دراو لە حكومەتی دكتۆر عەبادی و حكومەتی ئێمەدا تاوتوێكرا, ڕەتكرایەوە بەهۆی ناواقیعبونی و لێكەوتەكانی, سەرەڕای ئەوەی نرخی نەوت لەو ڕۆژدا بۆ خوار (30) دۆلار داڕمابوو, گەیشتە نزیكەی (17)دۆلار, یەدەگی بانكی ناوەندی بۆ نزیكەی (40) ملیار دۆلار دابەزی, سزاكانی سەر ئێرانیش لەو پەڕی توندبونەوەدا بوو, وێڕای باقی فشارە نەرێنییەكانی تر.
  🔹 قەیرانی ئێستا, لەگەڵ كارلێكە دەرەكییە بنەڕەتییەكان, قەیرانی سیاسی و نەخۆشی ئابوری ناوخۆیین, پێویستی بە چارەسەری ڕیشەیی هەردوو سیاسەتی دارایی و ئابوری هەیە, كە هەردووكیان پایەی سەرەكی سیاسەتی نەختینەن.