(درەو)- AFP
علیا عەبدولڕەزاق كە موسڵ دەژی‌و ماوەی 10 ساڵە هاوسەرگیری كردووە، ژیانی بووە بە دۆزەخ، ئەم ژنە نە خۆی گرێبەستی هاوسەرگیری هەیە‌و نە چوار منداڵەكەشی بڕوانامەی لەدایكبوون، هاوشێوەی نزیكەی (ملیۆنێك) هاوڵاتی تری عێراقی بەدەست نەبوونی ناسنامە‌و بەڵگەنامە فەرمییەكانەوە دەناڵێنێ. 
بەپێی ڕاپۆرتێكی كۆمسیۆنی باڵای پەنابەرانی سەربە نەتەوە یەكگرتووەكان، نەبوونی ئەم بەڵگەنامە فەرمییانە رێگری دەكات لە "دەستگەیشتن بە خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانی وەك پەروەردە، تەندروستی‌و یارمەتییەكانی بیمەی كۆمەڵایەتی"، هەروەها دەتوانێت رێگری بكات لە "ئازادی جوڵەو مەترسی راگرتن‌و دەستگیركردنیش زیاد دەكات".
ئەوانەی ئەم كاغەزانەیان نییە، خۆیان بە گیرخواردووی دەبیننەوە لەناو شەڕە دادوەرییە بێكۆتاكاندا، ئەمەش بەهۆی بیرۆكراسی ئاڵۆزو كەمی دارایی‌و هاوكات بەهۆی شۆكی جەنگ‌و ئاڵنگاری چاكبوونەوەی دوای ئازارچەشتن لەگەڵ پێشێلكارییەكانی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیدا.
علیا عەبدولڕەزاق بۆ رێكخستنی بارودۆخی خۆی یارمەتی بێبەرامبەر لە پارێزەرێك وەردەگرێت لە رێكخراوی "لیژنەی رزگاركردنی نێودەوڵەتی". 
علیا كە تەمەنی 30 ساڵە دەڵێ" چی بكەم؟ پارێزەری تایبەت داوای 700 بۆ 800 هەزار دینار دەكات، من بەشی خواردن‌و خواردنەوەم نییە، لە كوێ بیدەم ؟".
شوقەكەی لە موسڵ بەڵگەی خراپی بارودۆخەكەیەتی: زەوییەكەی چیمەنتۆیە‌و بە هیچ دانەپۆشراوە، دۆشەك‌و فەرشەكانی تەنكن، پەنجەرەكانی شكاون‌و بە كارتۆن داپۆشراون. 
علیا ساڵی 2012 لە شارۆچكەیەكی نزیكی موسڵی باكوری عێراق هاوسەرگیری كردووە. لە ساڵی 2013 كچی یەكەمی لەدایكبوو، ساڵێك دوای ئەمە، جیهادییەكان ناوچەكەیان داگیركرد‌و موسڵیان كرد بە "پایتەخت"ی خۆیان، لەوێ ئیدارەی تایبەت بە خۆیان دانا‌و دامەزراوە حكومییەكانیان دەرپەڕاند.  
ناردنی منداڵەكان بۆ خوێندنگە ئەمڕۆ ئاڵنگارییەكی راستەقینەیە بۆ علیا، هەروەها ناتوانێت لەڕێگەی (كۆبۆن)ەوە بەشەخۆراك وەربگرێت كە خۆی‌و هاوسەرە دارتاشەكەی زۆر پێویستیان پێیەتی. 

"گۆڕانكاری لە سیاسەتدا"
پارێزەرەكەی دەستی بە رێوشوێنە یاساییەكان كردووە بۆ ئەوەی هاوسەرگیری‌و منداڵەكانی بەفەرمی بناسرێن، بڕیارە لەم مانگەدا دادگا بڕیاری خۆی لەبارەی دۆسیەكەوە بدات، لەكاتێكدا ئەم ژنە سەركەوتنێكی بچوكی بەدەستهێناوە، كە كچە گەورەكەی (نازك) بەمزوانە تەمەنی دەبێت بە 10 ساڵ، چوەتە قوتابخانەوە. 
بۆ ئەوەی مۆری دەزگای هەواڵگری بدرێت لە دۆسیەی خۆی‌و خێزانەكەی، علیا سێجار هەوڵیداوە، لەسەر دۆسیەكەی علیا عەبدولڕەزاق نوسراوە براكەی لە زینداندایە‌و تۆمەتبارە بەوەی سەربە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامییە. 
لە وڵاتێكدا كە دوای پێنج ساڵ هێشتا برینەكانی جەنگ ساڕێژ دەكات، نزیكەی (یەك ملیۆن) كەس لانی كەم تەنیا یەك بەڵگەنامەی فەرمیشیان نییە، ئەمە بەگوێرەی ئەو ئامارانەی كە نەتەوە یەكگرتووەكان بڵاویكردوەتەوە. 
چەندین گرێبەستی هاوسەرگیری هەن كە لەژێر كۆنترۆڵی رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامیدا كراون‌و دەبێت یەكلایی بكرێنەوە، عەلی عەباس جهانگیر وتەبێژی وەزارەتی كۆچ‌و كۆچبەران باسلەوە دەكات ئەو منداڵانەی كە لەو هاوسەرگیرییانەوە لەدایكبوون، هێشتا بەشێوەی فەرمی دانیان پێدا نەنراوە، هەروەك ئۆفێسی دامودەزگا فەرمییەكان بەهۆی كردەوە سەربازییەكان‌و كۆنترۆڵكردنی دەوڵەتی ئیسلامییەوە وێرانبوون.
جهانگیر ئاماژە بەوە دەكات، تیمە گەڕۆكەكانی وەزارەتی ناوخۆ بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتەكەیان بەناو كەمپەكاندا دەگەڕێن بەمەبەستی یارمەتیدانی ئاوارەكان‌و دەستپێكردنی رێوشوێنەكانی دەركردنی ناسنامە بۆیان. 
خاتوو جوردان لیسیر- روی وتەبێژی "لیژنەی رزگارگردنی نێودەوڵەتی" لە عێراق جەخت لەسەر بایەخی كاری رێكخراوە ناحكومییەكان دەكات لەگەڵ سەرجەم ئاستە حكومییەكاندا لەپێناو ئاسانكاری‌و خێراكردنی رەوتی ئەو رێوشوێنانە. 
دەڵێ" دەبێت رەزامەندی موختار وەربگرین، بەڵام هاوكات دەبێت گۆڕانكاری لە سیاسەتی گشتیدا بكرێت"، داوای زیادكردنی بودجەی بەڕێوەبردنی گشتی كاروباری مەدەنی‌و چڕكردنەوەی ئەركی تیمە گەڕۆكەكان دەكات. 
لە نێوان ساڵی 2019 بۆ ناوەڕاستی 2022 بەهۆی پشتیوانی كۆمسیۆنی باڵای كاروباری پەنابەران‌و هاوبەشەكانییەوە، (150 هەزار) دۆسیەی فەرمی یەكلاكراونەتەوە. 

"ناچمە دەرەوە"
راپۆرتی چەند رێكخراوێكی ناحكومی كە مانگی ئۆكتۆبەر دەرچوو، ئاماژە بەو بەربەستانە دەكات كە روبەڕووی خێزانی ئەو كەسانە دەبێتەوە "گومان دەكرێت سەربە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی" بن. لەپێناو بەدەستهێنانی بڕوانامەی لەدایكبووندا هەندێكجار دەبێت دایك پشكنینی DNA ژمارەیەك خەڵك لە كەسە نزیكەكانی باوكە بێسەروشوێن یان مردووەكە پێشكەش بكات، ئەم شیكارییانەش بە تەنیا لە بەغداد دەكرێن. 
ساڵی 2017 كاتێك لە شەڕەكان لەگەڵ رێكخراوی داعشدا لە موسڵ هەڵاتووە، حسێن عەدنان ناسنامەكەی ونكردووە، دوای ئەوە هێزە ئەمنییەكان رایانگرتووە‌و ماوەی پێنج مانگی لە زیندان بەسەر بردووە، ئەمە بەر لەوەی ئەستۆپاكی بۆ دەربچێت‌و ئازاد بكرێت. 
حسێن لەو ماوەی كە داعش لە موسڵ بووە هاوسەرگیری كردووە‌و كوڕێكی بووە، بە یارمەتی پارێزەرێكی "لیژنەی رزگاركردنی نێودەوڵەتی" دوای تۆماركردنی هاوسەرگیرییەكەی‌و كوڕە شەش ساڵانەكەی كە هێشتا بڕوانامەی لەدایكبوونی نییە، توانی جیابونەوەكەی لە هاوسەرەكەی بكات بە یاسایی، بەهۆی شوكردنەوەی هاوسەری پێشووی‌و دووگیانبوونی، رێكارەكان زیاتر ئاڵۆزبوون. 
هەروەها دەستیكردووە بە رێوشوێنەكانی دەرهێنانی ناسنامەی نوێ‌و دەڵێ" تاوەكو ناسنامەكەم بەدەستدەهێنم لە ماڵەوە دەمێنمەوە". 
سەرباری فشارە خێزانی‌و داراییەكان، حسێن بێكار دانیشتووە. ئەم گەنجە كە تەمەنی 23 ساڵە‌و پێشتر وەكو گارسۆن كاریكردووە باسلەوە دەكات، لە زینداندا روبەڕووی "لێدان‌و ئەشكەنجە"‌و هێشتا دەترسێت لەوەی جارێكی تر دەستگیربكرێتەوە. 
دەڵێ" ناتوانم لەماڵ بچمە دەرەوە، دەترسم لە خاڵێكی پشكنیندا رامبگرن‌و داوای ناسنامەم لێ بكەن.. ئەوەی بەسەرمدا هات دووبارە دەبێتەوە".