وەرگێرانی . ئەنوەر کەریم 
 

 ئایا  سیستەمە  کلاسیکیەی چین ئاوا بەهێز ئەبێت  تا بتوانێت  وەک سوپەر پاوەر   پێش  ئەمریکا بکەوێت؟  لە کاتێکدا  کە ئەندامانی پارتی کۆمۆنیستی ضين  زۆربەیان  هەڵبژێردرانەوە  بۆ خولی سیَيەمی سەرکردایەتی کە کۆنگرەکە ی هەفتەیەکی خایەند.  شی جین پینی  تەمەن 69 ساڵ کە  لە ساڵی  2012 دەسەڵاتەکەی درێژە پێئەدا.  لە تەمەنی سەرکردایەتیەکەیدا   دەسەڵاتی خۆی سەپاند بەسەر چیندا و توانی  کاریگەریەکانی بگاتە زۆر  شوێن لە جیهاندا ، وە دەسەڵاتی بەمەرکەزی کرد،  بەشێوەیەکی توند  نەیارەکانی سەرکوتکرد و بەملیارەها دۆلار وەبەرهێنانیکرد لە ژیرخانی ئابوری چیندا،   دوڕگەی گەورەی دروستکرد  لە دەریای باشوری چیندا  وە بە  سەربازگەی کرد.
 

  چین  و خاوبونەوەی  ئابوریەکەی . 
  لەسەرەتادا کە (شی جینپین) بوو بەسەرۆکی چین  ئابوری چین زۆر بەباشی گەشەی کرد وە  تێکڕای گەشەی ناوخۆ بەڕێژەی 7.9 %  بووە  بە پێێی داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی  بەڵام  ئیستا ئابوریەکەی خاوبۆتەوە کە تێکڕای گەشەی ناخۆ بۆ 2.2 %    دابەزیوە .  بەڵام لەسەروو ئەوەشەوە   تێکڕای گەشەی ناوخۆی چین  بووە  بە دوو هیندە  لە 8.5  تریلیۆن  دۆلارەوە  لە ساڵی 2012 وە،  تێكڕای داهاتی  ناوخۆ ی  چین بۆ ساڵی 2021 گەیشتە  18 تریلیۆن دۆلار . ئەمریکا ئابوریەکەی گەورەترە لە  چین بەڵام تاکو کەی  ئابوریەکەی ئاوا دەمێنێتەوە. 

 ئایا  هێزی سەربازی چین   زۆر بەهیزە .
  لەسەرەتادا کە (شی جینپین) بوو بەسەرۆکی چین  ئابوری چین زۆر بەباشی گەشەی کرد وە  تێکڕای گەشەی ناوخۆ بەڕێژەی 7.9 %  بووە  بە پێێی داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی،  بەڵام  ئیستا ئابوریەکەی خاوبۆتەوە کە تێکڕای گەشەی ناخۆ بۆ 2.2 %    دابەزیوە .  بەڵام لەسەروو ئەوەشەوە   تێکڕای گەشەی ناوخۆی چین  بووە  بە دوو هیندە لە ساڵی 2012دا  (  8.5 ) تریلیۆن  دۆلار بووە،  تێكڕای داهاتی  ناوخۆی  چین بۆ ساڵی 2021 گەیشتە (  18 )تریلیۆن دۆلار . ئەمریکا ئابوریەکەی گەورەترە لە  چین بەڵام تاکوکەی  ئابوریەکەی ئاوا دەمێنێتەوە. 

 بۆچونی ئەمریکا گۆڕا بەرامبەر بە چین . 
کاتێک کە( شی جینپین) بوو بەسەرۆکی ووڵاتی چین لە ساڵی 2012 لە سەردەمی خولی دووهەمی ( باراک ئۆبامای) ئەمریکا دا . بۆ چونی   نیگەتێڤ لە ئەمریکادا سەری هەڵدا و لە بەرزبەنەوەدا بوو،  لەسەر بازرگانی و وە هەروەها داگیرکردنی  خاک  لە ناو دەریای  باشوری چین،  کە نەتەوەکانی تری  ئەو ناوچەیە خۆیان بەخاوەنی دائەنێن وە  هەروەها پێگەی سەربازی لە و دوورگانەدا دروستکرد ، 
 پەیوەندیەکانی  چین و  دۆناڵد ترامپ  لەسەرەتاوە بەرەو باش  بون ڕۆیشت  بەس دوای بوون  بەنەیار، لە ئەنجامی شەڕی بازرگانیەوە ، وە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ و  وە  بڵاوبونەوەی کۆڤید –19 بە جیهاندا کە لە چینەوە سەری هەڵدا .  وە لەساڵی 2012 دا بەڕیژەی لە (40%)  ئەمریکەیەکان   ووڵاتی چینیان لا پەسەند نەبوو.  بە پێێ ئاماری دەزگای (pew research.org)  . وە ئەو ژمارەیە بەرزبوە بۆ لە 82%) بە پێێ ئاماری (Washington policy research ) لە ساڵی 2022
  ژمارەی دانیشتوانی چین بەرەو ‌هێواشبونەوە ڕۆیشتوە بەڵام  لە ئیستا دا وەک دڵۆپەکردن  وایە. 
  لەساڵی 2013 کە ( شی جینپین )  ڕایسپارد و یاساکانی گٶڕی  بۆ ئەوەی  ئیتر  چین ئەبێت کۆتایی بە  سیستەمی (1 منداڵ)  بوون بهێنیت  چونکە بوە هۆی  ئەوەی   گەشەکردنی دانیشتوان  دیاریکراو بێت .  وە بە یاسا تازەکە ئیستا هەموو خێزانە چینیەکان دەتوانن  تا 3 منداڵیان هەبێت ، بەڵام دوای دەیەیەک لە ساڵی 2021  ڕێژەی لەدایکبوون بەتەواوی  وەک هێڵكیک ئاسۆی ڕۆیشتوە (0.07% ) وە لە ئیستادا زۆر کەمترە . بەپێی( ئەکادیمایی زانستە کۆمەڵایەتیەکانی شەنگەهای) وە  پیشبینیەکانی  ئەڵێت  کە دانیشتوانی چین ساڵانە بەڕێژەی( 1.1%) کەمدەکات  ئەمەش ژمارەی دانیشتوان لە  (1.4ملیار)  کەسەوە بۆ  (587ملێۆن ) کەس دادەبەزێت بۆ ساڵی (2100) ئەمە ش مانای وایە کەمی ژمارەی دانیشتوان ئەبێتە هۆی ئەوەی  کە نرخی هەقدەستی کرێکار بەرزبکاتەوە  واش دەکات  ببیتە  دامرکانەوەی ئابوری چین .
 چین لە لاسایکردنەوە بۆ  داهێنەر 
 چین وا  بیردەکاتەوە  وەبەرهێنان بکات لە (STEM)  واتە ( لەزانست و تەکنلۆژیاو ئەندازیاری  و ماتماتیکدا) دەرچوەکانی ئەم کۆلیجانە ئەبن  بە   داهێنەری هەمییشەی،  لەسەردەمی (شی جینپین) دا فەرمانی کرد کە هەنگاوی فراوان  بەو ئاراستەیە  بنرێت لە لاسیکردنەوە  بۆ داهێنان لە  ( بایۆ تکنلۆجی ، دارایی و  چیپی پێشکەوتو  و ڕۆبۆتەکان و  زیرەکی  دەستکردو وە سایبەر سیکیوریتی   وە تەکنەلۆجیەیای نوێی پێشکەوتوو ) ،  وەرگرتن لە خوێندنی باڵادا  لە ساڵی 2012 بە رێژەی 30% بوو بەڵام لە ساڵی  2021 ئەو رێژەیە بەرزبوەوە بۆ لە 60% بە پێی داتاکانی وەزارەتی پەروەردەی چین . 
 بەپێی ئامارێکی ( George town University‌s Center  for Security and Emerging Technology ) بۆ ساڵی 2025  قوتابیانی (STEM)  3 بەرامبەر بە 1 ئەبێت لە ئەمریکا ئەگەر قوتبیانی بیانی لە ئەمریکا هەژمار نەکرێت. 
  
کێشەیەی  کە بەهێواشی دەکوڵێت  کێشەی تایوان و  کرژیەکانی هۆنگ کۆنگ  کە  زیاتر ئەبێت .
 پەکین زۆر دەمێكە ئەڵێت  تایوان  ئەبێت لە گەڵ  چیندا یەکبگرێتەوە . کە لە ساڵی 1949 خۆی وەک جزیرەیەکی سەربەخۆ  حکومی خۆی ئەکات . لە کۆتایدا( شی جینپین ) ووتی چین ئامادەیە بە هۆی هێزە  سەربازیە پێشکەوتویەکەیەوە  کە پێویست بوو تایوان بخاتەوە  سەر ووڵاتی دایک .  بڕیاری ئیدارەی بایدن  بەرامبەر بەچین  ئەوە بوو  کە دوای سیاسەتەکانی ترامپ بکەوێت  کە  کە ڕێگایان دا  بەرپرسە ئەمریکیەکان بە  ئازادانە  هاتوچۆی  تایوان بکەن ، کاتێک کە سەرۆکی پەڕلەمانی ئەمریکا سەردانی تایوانی کرد کرژیەکانی نیوان ئەمریکاو چین گەیشتە  نزیکی بەریەکەوتون ،  هەر لە هێڕشی سایبەر و . تەقینی موشەکی بالستیە وە بوەهۆی دا خستنی چەند چەناڵێکی دیلۆماسی  لە  نێوان ئەمریکاو  چیندا ،  لە سەردەمی خاوەنداریتی  ( شی جینپین )   . چین بە هێواشی کۆنتڕۆڵی هۆنگ کۆنگی کرد  . دوای ئەوەی  کە کۆتایی   بەحوکمی بەریتانیا   هات لەساڵی 1997.  دوای ئەوەی کە کۆمەڵێک  خۆپیشاندانی گەورە لەساڵی 2014 و 2019 دا ڕووویاندا  ،  سەرۆکی چین کۆمەڵی یاسای دەرکرد  کە  کە ڕێگایەوە لە ئازادی ڕادەربڕین  کەمکردۆتەوە    وە کەوتە سەرکوتکردنی   نەیارەکانی . 

چین بەرامبەر بە ڕۆژئاوا
 بەنزیکەی هەموو ووڵاتا دەوڵەمەندەکان  و دیموکراتیەکانی ڕۆژئاوا . لە ئەمریکاو  یەکێتی ئەوروپا وبەریتانیاو   یابان  و کۆریای باشور،  چین وە ک  نەیار سەیر دەکەن  نەک وەک (دژە ئابوریەک ).. ئەمەش وایکردوە کە ئەو  پۆڵیسیە   جێبەجێبکەن  کە   پشت نەبەستن بە چین .  ئەمەش گۆڕانکاریەکی گەورەیە  کە لە دەیەی رابردووە  ڕوویداوە.  کە ئەو کاتە  واسەیر ئەکرا کە  چین  شەریکێکی سەرەکیە  لە  بڕیارە نیودەوڵەتیەکاندا .
.  
  https://www.google.com/search?q=XI+JINping+to+remain+,+chairman+of+every+things+.+in+china+after+he+being+presented+a+third+term&sp
0