شيكاري:درةو

لەکۆی (57) بلۆکی کانزایی (نەوت و گاز)، (14) بلۆکی نەوتی، دەکەونە سنوری پارێزگای هەولێرەوە، کە (10) کۆمپانیای (8) دەوڵەتی بیانی  و کۆمپانیایەکی خۆماڵی کاری پشکنین و گەڕان و هەڵکەندن بەرهەمێنانی نەوت دەکەن.
لەگەڵ ئەوەی بەپێی زانیارییەکان (65%)ی یەدەگی نەوتی هەرێم لە پارێزگای سلێمانییە بەڵام لە (1) بلۆکدا گەیشتوونە بە بەرهەمهێنان، بەڵام لە پارێزگای هەولێر لە (4) بلۆک کە گەیشتوون بە قۆناغی بەرهەمهێنان، بە هەر چوار بلۆکەکە زیاتر لە (43%) بەرهەمی نەوتی هەرێم پێکدەهێنن. 

یەکەم؛ بلۆکە نەوتییەکانی پارێزگای هەولێر
لەکۆی (57) بلۆکی کانزایی (نەوت و گاز)، (14) بلۆکی نەوتی، دەکەونە سنوری پارێزگای هەولێرەوە کە لە (12) بلۆکیان (10) کۆمپانیای بیانی و (1) کۆمپانیای خۆماڵی کاری پشکنین و گەڕان و هەڵکەندن بەرهەمێنانی نەوت دەکەن، ناسنامەی کۆمپانیاکان دەگەڕێتەو بۆ (8) وڵاتی جیاوازی هەریەک لە (ئەمریکا، فەرەنسا، کەنەدا، تورکیا، نەرویج، سویسرا، کۆریا و نەمسا). بەم شێوەیە؛ بڕوانە (خشتەی ژمارە (1)).
1.    بلۆكی ته‌ق ته‌ق: قه‌زای كۆیه‌و ناحیه‌ی ته‌ق ته‌ق ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (951) كیلۆمه‌تر دووجایه‌ و به‌ پێی ڕاپۆرتی سكۆتیا كاپیتاڵ و گه‌نه‌ڵ ئینه‌رجی بڕی (1.5) ملیار به‌رمیل نه‌وتی تێدایه‌، پشكی 80%ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای تی تی ئۆپكۆ كه‌ له‌ هه‌ردوو كۆمپانیای ئه‌داكسی سویسری و گه‌نه‌ڵی توركی پێك هاتوه‌ و پشكی كیپكۆ 20%یه‌.
2.    بلۆكی سارتا: ده‌كه‌وێته‌ ڕۆژاوای ناحیه‌ی مه‌سیف و خواروی ئاكرێ‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (607) كیلۆمه‌تر دووجایه‌ و بڕی (1) ملیار به‌رمیل نه‌وتی تێدایه. كۆمپانیای (شیڤرۆن)ی ئه‌مریكی (60%)ی پشكه‌كانی له‌ كۆمپانیای (ڕایه‌ ڵانس ئیندستریس)ی هیندی كڕیوه‌ و (ئۆ ئێم ڤی)ی نه‌مساوی پشكی (15%)ی هه‌یه‌ و (25%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
3.    بلۆكی ئه‌ربیل: ده‌كه‌وێته‌ باكوری خۆراوای هه‌ولێرو ناوچه‌ی به‌ستۆره‌وه‌ و ڕووبه‌ری (313) كیلۆ مه‌تر دووجایه‌ پێشبینی یه‌ده‌گی (1) ملیار به‌رمیل ده‌كرێت. پشكی (40%)ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (دی ئێن ئۆ)ی نه‌رویجی و (40%)ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (نیو ئەیج) و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
4.    بلۆكی هه‌ولێر ده‌میر داغ: شاری هه‌ولێرو ده‌شتی هه‌ولێر و ڕێگای مه‌خموور و ناحیه‌ی كه‌ڵه‌ك ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ری (1.531) كیلۆمه‌تر دووجایه‌. (65%)ی پشكه‌كانی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (ئۆریکسی پیترۆلیۆم) و (15%)ی (كه‌ی ئێن ئۆ سی)ی كۆری و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
5.    بلۆكی هه‌ریر: ناحیه‌ی هه‌ریر و باكوری شه‌قڵاوه‌ تا سۆران ده‌گرێته‌وه‌و ڕووبه‌ری (700) كیلۆمه‌ترە، پێشبینی دەکرێت نزیك ملیارێك به‌رمیل نه‌وتی تێدا بێت . پشكه‌كانی (45%)ی دراوه‌ته‌ (ماراسۆن ئۆیڵ) و (35%) ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (تۆتاڵ)ی فه‌ڕه‌نسی و و(20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
6.    بلۆكی پیرمام: سه‌نته‌ری ناحیه‌ی پیرمام و سه‌ری ڕه‌ش و سه‌ربه‌ن ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (180) كیلۆمه‌تره‌. (80%)ی پشكه‌كانی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (ئیكسۆن مۆبایل)ی ئه‌مریكی و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
7.    چۆمان: لە قەزای چۆمان، سەرەتا پشکەکان درا بە کۆمپانیای (تورکش ئینتیتی)ی بە پشکی (80%) و (20%)ی پشكی (كیپكۆ) بەڵام دواتر کۆمپانیاکە لەو بلۆکە کشایەوە.
8.    هندرێن: بە هەمان شێوەی بلۆکی چۆمان درا بە کۆمپانیای (تورکش ئینتیتی)، بەڵام دواتر کۆمپانیاکە لەم بلۆکەش کشایەوە.
9.    بلۆكی سه‌فین: له‌ سه‌ر چیای سه‌فینه‌وه‌ تا هیزۆپ ده‌گرێته‌وه‌ ڕووبه‌ری نزیكه‌ی (500) كیلۆمه‌تر دووجایه‌. پشكی (35%) دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (تۆتاڵ)ی فه‌ڕه‌نسی و پشكی (45%)ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (ماراسۆن ئۆیڵ) و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
10.    بلۆكی بنه‌ باوێ: له‌ ده‌ربه‌ندی گۆمه‌سپانه‌وه‌ تا ناوچه‌ی هیران و نازه‌نین ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (240) كیلۆمه‌تر دووجایه‌ و زیاتر له‌ ملیارێك به‌رمیل نه‌وتی تێدایه.
11.    بلۆكی شۆڕش: باكوری خۆرهه‌ڵاتی هه‌ولێرو ناحیه‌ی دێگه‌ڵه‌ تا ده‌ربه‌ندی گۆمه‌سپان ده‌گرێته‌وه‌ و ڕووبه‌ری (526) كیلۆمه‌تر دووجایه. پشكی (75%)ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (ئۆ ئێم ڤی) نه‌مساوی و (25%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
12.    بلۆكی مه‌لا ئۆمه‌ر: ده‌كه‌وێته‌ باشوری خۆرهه‌ڵاتی هه‌ولێره‌وه‌ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی (285) كیلۆمه‌تر دووجایه‌ پێشبینی یه‌ده‌گی (500) ملیۆن به‌رمیل نه‌وت ده‌كرێت لەم بلۆکەدا. پشكی (75%)ی دراوه‌ته‌ كۆمپانیای (ئۆ ئێم ڤی) نه‌مساوی و (25%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.
13.    بلۆكی قوشته‌په‌: له‌ قوشته‌په‌ی خوارووی هه‌ولێره‌وه‌ ده‌ست پێده‌كات تا دوبزو پردێ و ڕووبه‌ره‌كه‌ی نزیكه‌ی (1180) كیلۆمه‌تر دووجایه. (80%)ی پشكه‌كانی دراوه‌ته‌ (كه‌ی ئێن ئۆ سی)ی كۆری و (20%)ی پشكی (كیپكۆ)ی حکومەتی هەرێم کوردستانە.‌
14.    بلۆكی خورمه‌ڵه‌: ده‌كه‌وێته‌ باشوری خۆرئاوای هه‌ولێره‌وه‌و درێژكراوه‌ی كێڵگه‌ی كه‌ركوكه‌ كه‌ هه‌ردوو ناوچه‌ی خورمه‌ڵه‌و ئاڤانه‌ی خورمه‌ڵه‌ ده‌گرێته‌وه. ئه‌م كێڵگه‌یه‌ له‌لایه‌ن (گروپی كار)ه‌وه‌ سه‌رپه‌رشتی ده‌كرێت و پشكه‌كانی (100%) دراوه‌ته‌ كیپكۆ.

دووەم؛ بلۆکە نەوتییە بەرهەمهێنەرەکانی پارێزگای هەولێر
بەپێی زانیارییەکان لە هەرێمی کوردستاندا تەنها (9) بلۆکی نەوتی لە قۆناغی بەرهەمهێناندان. کە (4) بلۆکیان دەکەونە پارێزگای هەولێرەوە و رێژەی  (43%) ی هەموو بەرهەمی نەوتی هەرێم پێک دەهێنن. (بڕوانە خشتەی ژمارە (2))

ئەمە لە کاتێکدایە (بلۆکی تەقتەق) کە لەڕووی ئیدارییەوە سەر بە پارێزگای هەولێرە، بەڵام لە ژێر قەڵەمڕەوی دەسەڵاتدارانی پارێزگای سلێمانیە، ئەم بلۆکە لە کۆتایی ٢٠٢٠ دا ئاستی بەرهەمهێنانی بریتی بووە لە (٨ هەزار و ٥٨٠) بەرمیل نەوت، لەکاتێکدا لە ساڵی ٢٠١٤ بەرهەمی رۆژانەی  (١٤٨ هەزار) بەرمیل زیاتر بووە، لە ئێستاشدا بەرهەمی ڕۆژانەی ئەم کێڵگەیە بۆ خوار (٦ هەزار) بەرمیل لە ڕۆژێکدا دابەزیوە، ئەمەش وایکردووە بەشێک لە چاودێران پێیان وابێت کە ناعەدالەتی لە پەرەپێدانی کێڵگە نەوتییەکاندا بکرێت، بۆ نمونە بەپێی ڕاپۆرتێکی (د. عزەت سابیر) بە ناونیشانی "دۆخی دارایی و ئابووری هەرێمی كوردستان و  پرۆسەی نەوت"، ئاماژەی کردووە بە ناعەدالەتی پەرەپێدانی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان (بڕوانە خشتەی ژمارە (3)) 

 
سەرچاوەکان:
1.    د. سەفین جەلال فتح اللە، نەوتی هەرێمی کوردستان؛ شیکردنەوەیەکی جوگرافیایی سیاسی، دەزگای چاپ و پەخشی نارین، چاپی یەکەم، هەولێر 2015، ل 81-107.
2.    د. عزەت سابیر، دۆخی دارایی و ئابووری هەرێمی كوردستان و  پرۆسەی نەوت؛
https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=10166
3.    درەو میدیا؛  پشکی کۆمپانیا بیانییەکان لە بلۆکە نەوتییەکانی هەرێمدا؛
https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=9680
4.    ڕێکخراوی ڕوونبیین بۆ شەفافییەت لە پرۆسەکانی نەوت، ئاستی بەرهەمهێنانی کێڵگە نەوتییەکانی هەرێم لە چارەکی یەکەمی 2022، بڵاوکردنەوە 4/4/2022؛
https://www.roonbeen.org/
5.    یادگار سدیق گەڵاڵی، سەربەخۆیی دارایی و دابەشبوونی جوگرافی کێڵگەکانی نەوت وگازی هەرێم، ماڵپەڕی زەمەن؛
https://www.zamenpress.com/Detail_wtar.aspx?jimare=3464

6.    The Oil and Gas Year, The Oil and Gas Year: Kurdistan Region of Iraq 2011 (KURDISTAN REGION Regional Blocks Divisions, International Journal of Business and Social Science Vol. 11 • No. 5 • May 2020.
7.    LICENCES AND ENERGY INFRASTRUCTURE, MAP 2013.
http://archive.gov.krd/mnr/mnr.krg.org/images/pdfs/Licences_and_energy_infrastructure_TOGY_2013_1.pdf