گفتوگۆی درەو میدیا 
پرسی لاواز بوونی پەیوەندیەكانی هەرێمی كوردستان لە ئاستی جیهاندا بەتایبەت لەدوای ریفراندۆمەكەی 25ی ئەیلولی 2017 و ئاستی پەیوەندیەكانی نێوان هەرێم و ئەمریكاو پێگەی كورد لە ئەجێندای كۆشكی سپی و چارەنووسی كورد لە عێراقدا، كۆمەڵە پرسیارێكن كە درەو میدیا ئاراستەی خاتو مەیگن كانەڵی خوێندكاری دكتۆرا لە نیویۆرك و چاودێی سیاسی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات، كە مەیگن كانەڵی كە هاوڵاتیەكی ئەمریكیە بەڵام چاودێرێكی بە ئاگای بارودۆخی كوردستانەو سەرەرای ئەوەش خوێنەرێكی باشی كتێبە كوردیەكانەو كوردیەكان زۆر باش دەزانێت بەتایبەتیش لە خوێندنەوەو نوسین، دەقی ئەم چاوپێكەوتنە خۆی بە كوردی وەڵامی داوەتەوەو نوسیویەتی، پێی وایە ئەمریكا لە ئێستادا بەرژەوەندی زۆری هەیە لە گەڕاندنەوەی ئارامی و پاراستنی یەكپارچەیی عێراق،  سەبارەت بە چارەنوسی ناوچە جێناكۆكەكان و توندوبنەوەی ناكیەكانی نێوان هەرێم و بەغداد لەسەر ئەو ناوچانە مەیگن كانەڵی پێی وایە حكومەتی فیدراڵ و سوپای عێراق ناتوانن بەبێ پێشمەرگە و هێزە ئەمنییەكانی هەرێم ئارامی لەو ناوچانەدا بچەسپێنن.
دەشڵێت لە ناوخۆی كوردستاندا، چەند مەترسیەك قوڵپدەدەن، كە  گرنگترنیان ململانێ سیاسیی و سەربازیی پارتە سیاسیەكانە،‌ و نەمانی متمانەی خەڵك بە حكومەت و لاوازبوونی دامودەزگاكانی حكومەت و گەندەڵی ، مەیگن كانەڵی دەشڵێت پارتی و یەكێتی كە پێشتر بێ ركابەر بوون بەڵام ئێستا هاوسەنگی گۆڕاوەو لاواز بوون. 

                          دەقی چاوپێكەوتنەكە 
   درەو میدیا: لەدوای پرۆسەی ریفراندۆم و روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرەوە، كورد پێگەی لاواز بوو، لە ئاستی نێودەوڵەتی و بەتایبەتیش لای ئەمریكا، چۆن ئەتوانێت ئەو پێگەیەی جارانی بەدەست بێنێتەوە و سەرنجی ئەمریكا بەلای خۆیدا رابكێشێتەوە؟

مەیگن كانەڵی: هەرچەندە رێفراندۆم دژی خواستەكانی كۆمەڵی نێو نەتەوەیی بوو، یەكێك بوو لە هۆكارەكانی لاوازبوونی پێگەی هەرێمی كوردستان لە ئاستی جیهاندا،  بەڵام تەنها هۆكار نەبوو. لە دوای روخانی رژێمی بەعس، بەرژەوەندی ئەمریكا ئەوەیە كە یەكێتی و سەقامگیری خاكی عیراق پارێزراوبێت وە عێراقێكی بەهێز بتوانێت رێگری لە دەستێوەردانی ئێران بكات یان لانی كەم حساب بۆ بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بكات. بەڵام بە هۆی تێكچوونی كاریگەری ئەمریكا لە ئیدارەی مالیكی و تێكچونی بارودۆخی سیاسی لە عێراق،  ئەمریكا زیاتر پشتی بە هەرێمی كوردستان بەست. ئێستا، ئەوەی كە گۆڕانكاری بەسەردا‌ هاتووە ئەوەیە كە ئەمریكا هیوای هەیە عێراق بە سەركردایەتی حەیدەر عەبادی، بە بەراورد بە سەردەمی مالیكی، بەرەو رووی بارودۆخێكی سەقامگیرتر بڕوات . لە لایەكی ترەوە، ئەمریكا نیگەرانی زیاتربوو لە پاشەكشێی كورد لە سیستمی فیدراڵی عێراق و دەرئەنجامەكانی ئەو ئەگەرە‌ لە سەر بوژاندنەوەی عێراق لە دوای شەڕی دژی داعش. بۆ ئەوەی ئەو نیگارانییە هێور بكرێتەوە، ئەمریكا چاوەڕێی یەكلاكردنەوەی مەسەلەكانی ناوچە كێشەلەسەرەكان و نەوت و بودجە...هتد لە نێوان هەولێر و بەغداد لە ئاكامی دانوستان و گفتوگۆوە. كە ئێستا ئەو پرۆسەیە دەستیپێكردەوە. لە هەمانكاتدا، ئەمریكا چاوەڕێی رێكخستنەوە و جێگیركردنەوەی دامودەزگەكانی هەرێمی كوردستان دەكات، كە لە‌ حەقیقەتدا بەواتای دووپاتكردنەوەی بەڵێنی پارتی و یەكێتی بۆ پا‌بەندبوونی پەیڕەوەی هاوسەنگی هێز كە لە رێككەوتنی ستراتیژیی ٢٠٠٥ لە سەری رێككەوتبوون‌. وە هەروەها ئەو پرۆسەیەش دەستی پێ كردەوە بە پەسەندكردنی یاسایی دابەشكردنی دەسەڵاتی سەرۆكی هەرێم كە ئەركەكانی پۆستی مەسعود بارزانی بۆ سەرۆكی وەزیران نێچیرڤان بارزانی و جێگرەكەی قوباد تاڵابانی شۆڕبكرێتەوە. بەڵام كەشوهەوای سیاسی ئێستا وەك ئەوەی ٢٠٠٥ نەماوە. یەكێتی پا‌رچەپارچە بووە و لە ئەنجامی‌ حوكمڕانی ٤ ساڵی قەیرانی دارایی ، بە گشتی خەڵك متمانەی بە حكومەت نەماوە. ئێستا توانای پێكهێنانەوەی هاوسەنگی هێز لەچاو ١٣ ساڵ لەمەوپێش كە باڵادەستانی پارتی و یەكێتی بێ ركابەر بوون، زۆر لاوازتر بووە. 

درەو میدیا: لە ململانێی زلهێزەكانی جیهاندا لە ناوچەكەدا بەتایبەت ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی و روسیا و ئێران و هاوپەیمانەكانی. كورد لە كوێی ئەو ململانێیانەدایە و ئایا سودمەند دەبێت یاخود زەرەرمەند.؟
مەیگن كانەڵی: هەمیشە، كوردی هەر چوار پارچەی كوردستان هەوڵدەدەن بۆ ئەوەی دەستكەوتەكانیان زیاتر بكەن لە رێگای بەكارهێنانی پەیوەندییە سیاسیی و ئابوریی و ئاسایشییەكانەوە لەگەڵ هێزە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان. بۆ نمونە، پەیەدە لە رۆژئاوای كوردستاندا پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئەمریكا و روسیا و رێژیمی سوریا بە كار دەهێنێت بۆ ئەوەی ئا‌ما‌نجە سەربازییەكانی بەدی بهێنیت. هەرێمی كوردستان، بە هەمان شێوە، نەك هەر نیازی هەیە پەیوەندییەكان لەگەل ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا بەهێزتر بكاتەوە، بەڵكو دەیەوێت لەڕێی پەیوەندییەكانیەوە لەگەڵ روسیا و توركیا و ئێرانیش سود وەربگرێت بۆئەوەی هەڵبژاردە و بەدیلی سیاسی زیاتری هەبێت و هەر یەك هاوپەیمانی بەستراوی نەبێت. بەداخەوە، هەرچەندە پارتە كوردییەكان توانییان قا‌زانجی كورتخەیان لە رێی ئەو پەیوەندیانەوە وەربگرن، بەڵام نەیانتوانی پەیوەندی‌ بەهێز و بەردەوام دروستبەكەن لەگەڵ ئەو هاوپەیمانانەی كە جیاواز لەوەی‌ سودوەرگرن لە هێزی پێشمەرگە‌ لە شەڕی دژی داعش. ئەوەش بە هۆی بێ دەوڵەتی و نەبوونی پەیوەندی یاسایی حكومەتی هەرێم بۆئەوەی لە سەرهەمان ئاست پەیوەندییەكان لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتییەكان ببەستێت. 

درەو میدیا: ناوماڵی كورد پەرتەوازەیی زۆری پێوەدیارە.. بەم پەرتەوازەییەوە ئەتوانێت دەستكەوتی هەبێت لە گۆڕانكارییەكانی ناوچەكەدا؟
مەیگن كانەڵی:    بەداخەوە، كوردستان نەك هەر هێزی سەربازی نییە بەڵكو هێزی سیاسیشی نییە بۆئەوەی هێرشە دەرەكییەكان بۆ ئاسایشی هەرێم بە گرنگییەوە كەمبكاتەوە یان داواكاریەكانی لە سەر هاوپەیمانەكان فەرز بكات. لە لایەكی ترەوە،‌ لە ناوخۆی كوردستاندا، چەند مەترسیەكی تر قوڵپدەدەن. گرنگترنیان ململانێ سیاسیی و سەربازیی پارتە سیاسیەكانە،‌ و نەمانی متمانەی خەڵك بە حكومەتە. لاوازبوونی دامودەزگاكانی حكومەت و گەندەڵی هانی ململانێیەكانی نێوان ئەندامانی مەكتەبی سیاسی لە ناوخۆی حیزبەكان و لە نێوان حیزبەكاندا دەدا و دەرگای بۆ هێزە دەرەكییەكان و بەغداش واڵاكردەوە كە بتوانن لەو ململانێیەیانە بۆ بەرژەوەندی خۆیان سود وەربگرن. هەربۆیە پارتە سیاسییەكان دەبێت حكومداری ناتەندروست وەك گەورەترین مەترسیداری ئاسایشی هەرێم سەیربكەن. بەم پێیە، دەبێت پارتە سیاسییەكان هەوڵێكی جددی بۆ بەهێزكردنی دامودەزگاكانی سیاسیی و سەروەریی یاسایی هەرێم بخەنەگەڕ. لە هەمووی گرنگتر، پارتەكان دەبێت هەوڵەكانیان چڕبكەنەوە لەسەر یەكخستنی پێشمەرگە و هەموو هێزە ئەمنییەكانی هەرێم. ئەگەر لێكەوتەكانی ریفراندۆم وەك دەرفەتێك ببینرێت بۆ رێكخستنەوەی ماڵی كورد و جێبەجێكردنی چاكسازی حوكمڕانی، ئاوا پارتە كوردییەكان و خەڵكی كوردستان  قازانج لەم ئەزمونە نەخوازراوە وەردەگرن. 

درەو میدیا: كورد چی دەستكەوت لە ریفراندۆمدا؟ پێتانوایە ریفراندۆم بۆ كورد لە كاتێكی گونجاودا نەبوو لەبری دەستكەوت، شكستی تۆماركرد؟
مەیگن كانەڵی:    پێدەچێت  بەبێ ئەنجامدانی ریفراندۆمیش، حكومەتی فیدراڵ هەوڵیدەدا سەروەری خۆی بسەپاندایە‌ لە سەر ناوچە دابڕێنراوەكان و فڕۆكەخانە و كێڵگە نەوتییەكان. ریفراندۆم لەوانەیەكە ئەو پرۆسەیەی خێراتر كردبێت،  ئەو چەسپاندنەوەیەی دەسەڵاتی فیدراڵ لە دوای شەڕی دژی داعش هەر دەبوو ڕووی بدایە. لە‌ راستیدا، خراپترین دەرئەنجامی ریفراندۆم قووڵتربوون و زیادبوونی گرژییەكانی ناوخۆن. سیاسەتی ئەمنیكردن ((securitization یان یەكتر تۆمەتبا‌ركردن بە دوژمنكردنی گەلی كورد، كە بەشێوەیەكی پراكتیكی بەرچاوبوو لە هەڵمەتی روفراندۆمدا، ئەمەش ئاكامی خراپی هەبوو لە سەر عەقڵی دیموكراسی كە سەركردەكان دەبوو پشتگیری ئەو پرۆسە دیموكراسیە بكەن. هەروەها، لە درێژەی بانگەشەی ریفراندۆمدا، پشتگوێخستن و تەنانەت گاڵتەپێكردنی نیگەرانی خەڵك لە لایەن‌ بەرپرسەكانی هەرێمەوە لە سەر مەسەلەی ئابوریی و بژێوی ژیانیان تارادەیەكی زۆر بووە هۆی كەمبوونەوەی باوەڕی خەڵك بەم پارتانە. وە گومانی زۆری دروستكرد كە پارتە سیاسییەكان توانای یان نیازیان نییە ئەو قەیرانانە چارەسەربكەن. دەرئەنجامەكانی ئەو سیاسەتە زیادكردنی تووڕەی و بێ هیوای خەڵك بوو ، وە گواستنەوەی ئاژاوە و نائارامی بوو بۆ شەقام كە لە مانگی دیسەمبەری پار و مانگی مارسی ئەم ساڵ بینیمان. 

درەو میدیا: كورد لە كوێی ئەجێندای كۆشكی سپیدایە؟ ئایا كورد هاوپەیمانی ئەمریكایە یان تەنها خۆی پیا هەڵواسیوە و تێكەڵ بە بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا بووە؟
مەیگن كانەڵی:    پێدەچێت كە ئەمریكا، سەرەڕای  ناڕەزایەتی بۆ ریفراندۆم، بەردەوامبێت لە دابینكردنی موچە و پرۆگرامی مەشقكردنی پێشمەرگە. هەروەها ئومێدێكی گەورەیە كە ئەمریكا نیازی هەیە ئەنجامێكی باش لە پرۆژەكانی حكومرانی تەندروست و شەفافیەت لە هەرێمی كورستان بەرهەمبهێنێت و تۆكمەكردنی پەیوەندییە دیپلۆماسییەكان لە نێوان وەزارەتی بەرگری ئەمریكا و هەرێمدا. بۆ نمونە، ئەمریكا پلانی بونیادنانی كۆنسوڵخانەیەكی گەورەی‌ هەیە لە هەولێردا ‌ و ١٦٠ ملیۆن دۆلار بۆ پرۆگرامی گەشەكردنی حكومڕانی باش تەرخانكردووە. ئەو پرۆژانە ئاماژەیەكن بۆئەوەی كە ئەمریكا ئامادەیە ئیلتیزامێكی دیپلۆماسی لە هەرێمی كوردستاندا ببەستێت كە فراوانتربێت لە هاریكاری سەربازی لە شەڕی دژی داعش.  

درەو میدیا: ئەمریكا چۆن لە كورد دەڕوانێت؟ وەك كارتێك بۆ دەستخستنی بەرژەوەندییەكانی یاخود وەك هاوپەیمان؟
مەیگن كانەڵی:    بە دڵنیاییەوە، ئەمریكا بەرژەوەندیی هەیە لە پەرەپێدانی هاوپەیمانیەتی لەگەڵ هەرێمی كوردستان كە قوڵترە لە پەیوەندییە سەربازییەكان كە هەیە. ئەمریكا بەرژەوەندی هەیە لە گەڕانەوەی ئارامی و سەروەری یاسا و یەكپارچەیی عێراق لە دوای شكاندنی داعش.  هەرێمی كوردستان رۆڵێكی گرینگی هەیە لەم پرۆسەیە، بە تایبەتی لە ناوچە دابڕێنراوەكاندا. لەمكاتەدا، دروستبوونی بزووتنەوەكان وەك ئاڵا سپییەكان و خۆبەخشەكان و سەرهەڵدانەوەی داعش لەو ناوچانە مەترسیێكی گەورەیە‌ لەبەردەم چەسپاندنەوەی سەقامگیری و كۆنترۆڵكردنی بۆشاییە ئەمنییەكان. لە هەمانكاتەدا، ئەمریكا دەبێت نیگەرانی هەبێت لە كۆكردنەوەی هێزەكانی حەشدی شەعبی لە ناوچە كێشەلەسەرەكاندا كە تاراددەیەكی زۆر لە دەرەوەی فەرماندەكانی سەرۆك وەزیران كار دەكەن و توانایان هەیە بۆ ئەوەی گرفت و ئاژاوەگێڕی لە نێوان كورد و عەرەب و توركمان‌ خراپتر بكەن و دەرفەتێك بۆ دەستێوەردانی هێزە دەرەكییەكانی وەك ئێران دروست بكەن. حكومەتی فیدراڵ و سوپای عێراق ناتوانن بەبێ پێشمەرگە و هێزە ئەمنییەكانی هەرێم ئارامی لەم ناوچانەدا بچەسپێنن. بەڵام پێویستە ئەم كێشانە نەك هەر لە رووی سەربازییەوە چارەسەربكرێن،‌ بەڵكو دەبێت ئاشتی درێژخایەن لە سەر‌ بنچینەی یەكلاكردنەوەی ئیدیعاكانی خاك و حوكمرانی واتا یەكلاكردنەوەی مادەی  ١٤٠. بەم پێیە، هێوركردنەوەی ئەم بارودۆخە هەستیارە پێویستی بە بەشداركردنی هەرێمی كوردستان هەیە لە رووی ئیداریشەوە بە هەمەهەنگی لەگەڵ حكومەتی فیدراڵ و نوێنەری پێكهاتەكانی تر كە لەو ناوچە فرە نەتەوە و فرە مەزهەبیە‌كاندا هەن. لە هەمانكاتدا، سەركەوتنی رۆڵی كورد‌ و یەكلابوونەوەی ئەو كێشانە پشت بە حوكمڕانی تەندروست و شەفافی لە خودی هەرێمی كوردستان دەبەستێت. وەك پێشتر باسم كرد، ئەمریكا سەقامگیری لە كوردستان دەخوازێت كە بەبێ تێچوونێكی زۆر (لە رووی سیاسییەوە یان لە رووی سەربازییشەوە) بچەسپێنێت. و بەم پێیە، ئەمریكا بە شێوەیەكی ناراستەوخۆ پشتگیری لە رێكخستنەوەی حكومەتی هەرێم دەكات لە چوارچێوەی رێككەوتنی ستراتیژی كە لانی كەم بۆ ماوەی ١٢ ساڵ سەقامگیری بۆ هەرێم لە رێی هاوسەنگی هێزەوە هێناوە. لەم كاتەدا پشتگیریكردنی ئیدارەی پەنجا بە پەنجای هەرمی كوردستان بۆ هێوركردنەوەی بارودۆخی دوای ریفراندۆم پێویستە، بەڵام ئەوە چارەسەرێكی درێژخەیان نییە بۆ چەسپاندنی دیموكراسی و سەقامگیری لە هەرێمدا.
بۆ ئەوەی ئاشتی و سەقامگیری درێژخەیان بە دی بهێنرێت، ئەمەریكا و هاوپەیمانەكانی  دەبێت هاریكاری زیاتری حكومەتی هەرێم بكەن لە كێشەكانیان بۆ بردنە سەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ حكومەتی عێراقدا. پلانێكی تۆكمە بۆ گەڕانەوەی ئاوارە كوردەكان و هێزەكانی هەرێمی كوردستان بۆ ناوچە دابڕاوەكان دابڕێژرێت و هەنگاو بەرەو بەدیهێنانی ئەمانجەكانی ماددەی ١٤٠ بنرێت لە ژێر چاردێری نەتەوە یەكگرتووەكاندا. لە لایەكی تریشەوە، ئەمەریكا و هاوپەیمانەكان دەبێت فشار بخاتە سەر هەرێم بۆ ئەوەی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمان و سەرۆكی هەرێم ئەنجام بدرێت وجێبەجێكردنی پرۆژەی نێودەولەتی بۆ دوورخستنەوەی میلیشیا حیزبیەكان لە دامودەزگە ئەمنیەكان، كە تا ئێستا رێگر بووە لە بەردەم پرۆسەی هەڵبژاردنێكی ئازاد و عا‌د‌ل و شەفاف..  
درەو میدیا: كورد چۆن مامەڵە بكات لەگەڵ بەغداد بەتایبەتی بەغداد خۆی بەسەركەوتوو دەزانێت.. كوردیش شكستخواردوو؟    

مەیگن كانەڵی:    بە درێژایی مێژوو شكستەكانی كورد لە ئەنجامی پەرتەوازەیی نەتەوەی كورد بووە،  سەركەوتنەكانیشی لە ئەنجامی یەكریزیاندا بووە. بۆ نوونە یەكگرتنی بەرەی كوردستانی ساڵی ١٩٨٧ وە رێككەوتنی ستراتیژی ساڵی ٢٠٠٥ دەستكەوتێكی زۆری بۆ نەتەوەی كورد هێناوەتە دی‌. لەم كاتەدا، عەبادی دەزانێت كە كورد ئێستا كارتێكی فشار ناماوە چونكە ململانێكانی ناوخۆی كورد ریزەكانی پێشمەرگەی بە تەواوەتی شكاندوە، سوپای عێراق، بە بێ هیچ بەرگریەكی كورد، توانیی دەسەڵاتی حكومەتی فیدراڵا بە سەر حكومەتی هەرێمدا بسەپێنێت. هەربۆیە، كارتی فشاری سەر بەغداد لە یەكریزی ماڵی كوردایە و بە تایبەتی یەكخستنی هێزی پێشمەرگە و ئاسایشی هەرێم‌. هەروەها، داوا لە  حكومەتی ئەمریكا و نەتەوەیە یەكگرتووەكان بكرێت بۆئەوەی فشار لە سەر حكومەتی عێراق دروست بكەن بۆ جێبەجێكردنی ماددەی ١٤٠ و مافەكانی تری كورد كە لە دەستوری عێراقدا هاتو‌ون.