راپۆرتی: درەو میدیا - ئینستتیۆتی پەی بۆ پەروەردەو گەشەپێدان
بەشی سێیەم

لە هەرێمی كوردستاندا  (128424) مامۆستا هەیە، ئەوەش رێژەیەكی كەم نیە ئەگەر زیاد نەبێت,  بەڵام هۆكاری ئەوەی كە هەندێك قوتابخانە بەدەست بێ مامۆستایی و كەمی مامۆستاوە دەناڵێََنن ئەوەیە كە ناڕێكی لە دابەشكردنی مامۆستادا هەیە، قوتابخانە هەیە رێژەی زیاد لە پێویستی مامۆستای هەیە، قوتابخانە هەیە ژمارەی مامۆستاكانی ئەگەر بەقەد خوێندكارەكانی نەبێت هیچی وای كەمتر نیە، قوتابخانەش هەیە بە نزیكەی (700) خوێندكارەوە (10) مامۆستای هەیە، لە هەرێمدا هەر مامۆستایەك 17 خوێندكاری بەردەكەوێت، 

كەمی و زۆری مامۆستای میلاك
میلاكی مامۆستا لە قوتابخانەكاندا وەك پێویست نیە، سەرباری ئەوەی پێشتر ساڵانە ژمارەیەكی بەرچاو مامۆستا دادەمەزران، كەچی لە گەلێ‌ شوێندا میلاك كەمە، لە كاتێكدا ئەگەر ستاندارتێكی نێودەوڵەتی لەبەرچاو بگرین، یاخود بە بەراورد لەگەڵا وڵاتانی تردا رێژەی مامۆستا زۆر زیادە لە هەرێمدا، بۆ نمونە لە وڵاتێكی وەك توركیا هەر مامۆستایەك (25) خوێندكاری بەردەكەوێت بەڵام لە هەرێمی كوردستان هەر مامۆستایەك (17) خوێندكاری بەردەكەوێت. كەچی هێشتا لای خۆمان مامۆستا كەمە! 
هەرێمی كوردستان كە (128424) مامۆستای هەیە، ئەوەش رێژەیەكی كەم نیە ئەگەر زیاد نەبێت,  بەڵام هۆكاری ئەوەی كە هەندێك قوتابخانە بەدەست بێ مامۆستایی و كەمی مامۆستاوە دەناڵێََنن ئەوەیە كە ناڕێكی لە دابەشكردنی مامۆستادا هەیە، قوتابخانە هەیە رێژەی زیاد لە پێویستی مامۆستای هەیە، قوتابخانە هەیە ژمارەی مامۆستاكانی ئەگەر بەقەد خوێندكارەكانی نەبێت هیچی وای كەمتر نیە، قوتابخانەش هەیە بە نزیكەی (700) خوێندكارەوە (10) مامۆستای هەیە. ئەمەش دیاردەیەكی ناتەندروستە و پرۆسەی پەروەردە سەقەت دەكات. كە هۆكاری سەرەكیش تیایدا دەست تێخستنی حزب و بەرپرسانە لەوەی كە رێگە نادرێت بەپێی پێویستی میلاك دابەش بكرێتەوە و بەرژەوەندی تایبەتی لەبەرچاو دەگیرێت نەك گشتی. 
كەمی ژمارەی مامۆستای پێویست لە خوێندنگەكاندا ئاستەنگێكی تری بەردەم پرۆسەی خوێندنە، چەند سالێكە مامۆستا دانامەزرێت و ئەوەش گرفتی گەورەی دروست كردوە، جگە لەوەی نایەكسانیەكی زۆر هەیە لەدابەشكردنی مامۆستایان بەسەر قوتابخانەكان هەندێك لێیان زیادە هەندێكی تریش تا كۆتایی ساڵا وانە هەیە ناخوێنرێت بەهۆی نەبونی مامۆستاوە. بەداخەوە دیسانەوە حزبایەتی و پەیوەندی كەسیەكانی بەرێوەبەرو سەرپەرشتیاران و بەڕێوەبەرایەتیەكان هۆكاری ئەوەن. بەپێی لێدوانێكی وەزیری پەروەردە، هەرێمی كوردستان پێوستی بە ١٠ بۆ       ١٥هەزار مامۆستای دیكە هەیە تا بۆشایی كەمی مامۆستای پێ پڕ بكاتەوە.
 لەم خشتانەدا ئاماری پێنج ساڵی مامۆستایان لە هەرێمی كوردستاندا خراوەتە روو: 

پرۆسەی دامەزراندن ئەگەر چی تا ئاستێكی زۆر گۆڕانی بەسەردا هاتووەو بەبەراورد لەگەڵا پێشتر باشترە، بەڵام هێشتا گرفتی تێدایە و وەك پێویست شوێنی خۆی ناگرێت و ئامانجەكانی پەروەردە نایەنەتە دی. 
بۆ نمونە پێویستە لە پرۆسەی دامەزراندنی مامۆستایاندا پەروەردە لەپاڵا بەڕێوەبەرایەتی ئاماردا رۆڵی زیاتری هەبێت خۆی بڕیار بدات. چونكە پەروەردە خۆی دەزانێت چی پسپۆرییەكی زیاتر پێویستە و چی كاتێك پێویستە دامەزرێن و دەست بەكار بن. ساڵانە ئەو پلانەی كە دادەمەزرێن لە كاتی خۆیان زۆر زیاتر دووادەكەون و وەك پێویست سودیان لێنابینرێت. پسپۆرییەكان وەك پێویست نین كە بەپێی پێداویستی پەروەردە دامەزرێن. پرۆسەكە بەیەك جار راناگەیەنرێت و بە دوو جار یا بە سێ‌ جار ئینجا تەواو ئەبێت. هەر ئەمەشە وای كردووە كە وەك پێویست ئەوانەی دادەمەزرێن دەستبەكار نەبن. هەرچەندە لەساڵی 2014 وە دامەزراندن وەستاوەو تەنها ئەو مامۆستایانە نەبێت كە بەشێوەی گرێبەست دانراون.

نەبوونی خولی راهێنان بۆ مامۆستایان
خۆرۆشنبیركردنی مامۆستایان یەكێ‌ لە كۆڵەكەكانی بەهێزبوونی سیستمی پەروەردەی هەر وڵاتێكە، بەتایبەت بۆ هەرێمی كوردستان گرنگیی تایبەتی خۆی هەیە، چونكە سیستەمی خوێندن و پرۆگرامەكان گۆڕاون. بەڵام مامۆستایان هەمان مامۆستای جارانن، بێگومان ئەمەش بەیەكدادان دروستدەكات و نە مامۆستاكان لە ئەركی خۆیان سەركەوتوو دەبن و نە سیستەمەكە وەك پێویست بەڕێوە دەچێت و نە پرۆگرامەكەش وەك پێویست دەخوێنرێت و لە ئەنجامیشدا خوێندكاران زەرەر مەند دەبن. ئەمە ئەركی سەر شانی وەزارەت بوو كە بەشێوەیەكی بەردەوام خول بۆ مامۆستایان بكاتەوە بەڵام بەداخەوە كە وەك پێویست بەم ئەركەی سەر شانی هەڵنەستاوە. 
هەرچەندە وەزارت ساڵانە كۆمەڵێك كەس، بەناوی بەشداریكردن لەخول و بابەتی پەروەردەیی، دەنێرێتە دەرەوە. بەڵام دواتر كە دەگەڕێنەوە، نە كاریگەریەكەی لەسەر خودی ئەو كەسانە ئەبینین لەناو پرۆسەكە نە لەسەر تەواوی پرۆسەكە، جگە لەوەی لەم سەردەمەدا زۆر گرنگە مامۆستا بەردەوام زانیاری و شێوازی وانەوتنەوە نوێبكاتەوە، راهێنانی پێ‌ بكرێت و سود لە ئەزمونی هەم راهێنەران و مامۆستایان و پسپۆرانی كورد وەربگرێت. هەروەها بیانیش بهێنرێنە كوردستان بەچاودێرییەوە خول بكەنەوە، بەڵام خولی بەهێزكردن تەنها لەپێناوی ئەوە نەبێت كە بڵێن خول كراوەتەوە، بەداخەوە ئەوانەی پێشو بەو شێوەیە بوون و سودێكی ئەو تۆیان نەبووە. پێشتر ساڵانە لەكاتی پشووی هاویندا خولی راهێنان هەبوو بۆ مامۆستایان، بەڵام لەم ساڵانەی دواییدا بەهۆی قەیرانی داراییەوە ئەو خولانەش وەستاون.
 
بڕینی موچەی مامۆستایان
ئەگەر بەراوردی موچەی مامۆستایانی هەرێمی كوردستان، لەگەڵ موچەی مامۆستایانی وڵاتانی تر بكەین، جیاوازی زەق بەرچاودەكەوێت و دەردەكەوێت كە مامۆستایانی هەرێمی كوردستان لەم هەرێمە دەوڵەمەنەددا، چ موچەیەكی كەم وەردەگرن.
بۆ نمونە موچەی مامۆستایەك لە وڵاتی لۆكسمبۆرگ، هەر ئەوە نییە كە باشترین موچەیە لە جیهان، بگرە موچەی مامۆستا لە یەكەم ساڵی كاركردنیدا، زیاترە لە موچەی مامۆستا بە درێژایی ژیانی لە هەر شوێنێكی دیكەی جیهان. بەپێی داتا تازەكان كە لە ڕاپۆرتی رێكخراوی هاریكاری ئابوری و گەشەپێدان OECD بڵاوكراوەتەوە، لە وڵاتی لۆكسمبۆرگ موچەی دەستپێكی مامۆستایەك كە خیبرەی نییە دەگاتە 73 هەزار دۆلار لە ساڵێكدا، موچەكەی لە كاتی خانەنشینبووندا دەگاتە 131 هەزار دۆلار لە ساڵێكدا.
جیاوازییەكی گەورە لە نێوان موچەی مامۆستایەك لە لۆكسمبۆرگ، لەگەڵ موچەی مامۆستایەك لە ئیرلەندە هەیە. ئیرلەندە بە دووەم وڵات دادەنرێت لە بەرزی موچەی مامۆستا. لە كۆریای باشور كە سێیەم وڵاتە لە بەرزی موچەی مامۆستا، مامۆستایەكی تازە دامەزراوی بێ خیبرە، موچەكەی نزیكەی 22 هەزار دۆلارە لە ساڵێكدا، دوای نزیكەی 10 ساڵ لە دامەزراندنی، موچەكەی دەگاتە نزیكەی 34 هەزار دۆلار، لەكاتی خانەنشینداو لە كۆتایی دوا ساڵی كاركردنیدا موچەكەی لەوانەیە بگاتە 62 هەزار دۆلار. لە ئەڵمانیا كە لەسەر ئاستی جیهان، چوارەم وڵاتە لە بەرزی موچەی مامۆستا، مامۆستایەكی تازە دامەزراو موچەكەی 46 هەزار دۆلارە لە ساڵێكدا، بە موچەی 60 هەزار دۆلار لە ساڵێكدا خانەنشین دەبێت. لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا كە لە پلەی پێنجەندایە، مامۆستای تازە دامەزراو موچەی ساڵانەكەی دەكاتە 37 هەزار دۆلار، لە كاتی خانەنشینبوندا دەگاتە 60 هەزار دۆلار.
لەهەندێ‌ ولاتی تردا موچەی مامۆستایان كەمە، ئەو دە وڵاتەی كە تێیدا مامۆستا كەمترین موچە وەردەگرێت، بریتین لە: یۆنان، چیلی، مەكسیك، توركیا، ئیستۆنیا، چیك، سلۆڤینیا، پۆڵەندە، هەنگاریا و كۆلۆمبیا. بۆ نموونە لە یۆنان مامۆستا لە تەمەنی خانەنشینیدا موچەكەی دەگاتە 37 هەزار دۆلار لە ساڵێكدا، ئەوە لە ئەمریكا موچەی مامۆستایەكی تازە دامەزراوی بێ خیبرەیە، لە چیلی لە تەمەنی خانەنشینیدا دەگاتە 39 هەزار دۆلار لە ساڵێكدا. مامۆستا لە كۆڵۆمبیاو چیلی، لەبەرامبەر ئەو موچە كەمەی وەریدەگرن، زۆرترین كار دەكەن. مامۆستای كۆلۆمبیا لە ساڵێكدا نزیكەی 1200 كاتژمێر لە قوتابخانە كاردەكات، لە چیلی نزیكەی 1150 كاتژمێر كاردەكات. بەڵام ئەم ئامارانە مانای ئەوە نییە، خوێندن لەو وڵاتانەدا خراپبێت، بەڵكو مانای ئەوەیە موچەكەیان كەمە. هەروەها مانای ئەوە نییە موچەی مامۆستا خراپە، لێرەدا مەسەلەكە پشت بە ئاستی مەعیشەت دەبەستێت لەو ولاتانەدا. بۆنموونە لە كۆڵۆمبیا موچەی ساڵانەی مامۆستایەك دەگاتە 6 هەزار دۆلار، بەڵام ئەگەرچی ئەم موچەیە جیاوازییەكی هێجگار گەورەی لەگەڵ موچەی مامۆستایەكی لۆكسمبۆرگ هەیە، كەچی لەگەڵ ئەوەشدا دەتوانێت بڕێكی باش لە پارەكەی پاشەكەوت بكات بە بەراورد بە مامۆستای هەندێك لە وڵاتە پێشكەوتووەكان. 
هەر بۆ نمونە تێكرای موچەی بنەڕەتی مامۆستایەك ساڵانە لە كوەیت 4 هەزار دۆلار و لە قەتەر 49440 دۆلار و لە توركیا 8000 دۆلار و لە ئوردن 7500 دۆلار، سەرباری ئەمەش بەپێی بارودۆخی ولاتەكانیان كە ئاسانكاری و پێداویستی تریان بۆ ابین كراوە خۆشگوزەران پێی دەژین. كەچی لەكوردستاندا نەك هەر موچەی مامۆستا كەمە، بەڵكو ئەو كەمەش كراوە بە نیوە و چارەك و چەندین مانگ ئەو نیوەو چارەكە موچەیەشیان وەرنەگرتووە!

جیاوازی لە موچەو دەرماڵەی مامۆستایان
تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت بە پێی سیستەمی موچە لە هەرێمی كوردستاندا جیاوازی لەموچەی بنەڕەتی و دەرماڵەی مامۆستایان هەیە و لە هەموو ناوچە و پارێزگاكاندا وەكو یەك نیە و ئەمەش ناڕەزایی لەلایەن مامۆستایانەوە لێكەوتۆتەوە، سەرباری ئەوەی دەیان یاداشت و داواكاری لەم بارەیەوە دراوە بە ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتەكانی پەروەردەو دارایی كەچی تا ئێستا وەك خۆی ماوەتەوەو چارەنەكراوە.
جگە لەمە مامۆستایان بەهۆی پاشەكەوتی موچەوە ماوەی سێ ساڵ نیوەو چارەكە موچەیان وەرگرتووەو چەندین مانگیش موچەكەیان پێنەدراوە، كە ئەمەش كاریگەریی خراپی لەسەر گوزەرانی مامۆستایان هەیە.

بایكۆتی مامۆستایان
یەكێك لەگرفتەكانی پەروەردەو پەك كەوتنی دەوامی خوێندن لەم ساڵانەی دواییدا بایكۆتی مامۆستایان بوو، كە بەهۆی پێنەدانی موچەكانیانەوە لە پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەی گەرمیان و راپەڕیندا كرا، دیارە هۆكاری ئەم بایكۆتەش حكومەت لێی بەرپرسیار بوو نەك مامۆستایان، چونكە مامۆستایان داوای مافێكی رەوای خۆیان دەكرد كە تەنها وەرگرتنی موچەكانیان بوو لەكاتی خۆیدا، لەكاتێكدا بۆ چارەكە موچەش كەم ببویەوە، كەچی وەزیری پەروەردە پشتیوان سادق وەزیری پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆنگرەی رۆژنامەوانی راگەیاندنی ئەنجامی تاقیكردنەوەكانی ئەزموونە گشتییەكانی خولی یەكەم بۆ ساڵی خوێندنی ٢٠١٧-٢٠١٨ لەبارەی خراپی بارودۆخی پەروەردە هێرشی كردەسەر مامۆستایانی سلێمانی و دەڤەری گەرمیان بەوە تۆمەتباریانی كرد كە بایكۆتی خوێندنیان كردووە پرۆسەی خوێندنیان دواخستووە. بەڵام باسی لە كەمتەرخەمی حكومەت نەكرد!
ئەگەرچی بایكۆتی ئاشكرای مامۆستایان تەنها لە سلێمانی و هەڵەبجەو گەرمیاندا بوو، بەڵام رەوشی دەوامی مامۆستایانی هەولێر و دهۆكیش لەوان باشتر نەبوو چونكە لەو دوو پارێزگایەشدا بایكۆتێكی شاراوە هەبوو كە رانەگەیەنرابوو.
زۆر باسی كاریگەری بایكۆت دەكرێت لەسەر خوێندكار، بەڵام بەدڵنیاییەوە كۆی بارودۆخی قەیران كاریگەری لەسەر پڕۆسەكە هەیە ئەنجام ڕێژەی دەرچون لەشارەكاندا سەلمێنەری ئەو ڕاستیەیە. 
 
شكاندنی كەسایەتی مامۆستا
مامۆستایەتی بەرزترین پیشەیە و هەرچی كەسایەتی و شارەزاو زاناو سیاسی و ناوداری كۆمەڵ هەیە، لەسەر دەستی مامۆستا پێدەگەن، بەداخەوە وەك پێویست رێز لە مامۆستا نەگیراوە و وەك پێویست پێداویستی و ئیمتیازاتی بۆ دابین نەكراوە، موچەی وەك پێویست نییە، بۆیە لەدوای دەوام بەناچاری پەنا بۆ پیشەو كارێكی تر دەبات بۆ بژێوی ژیانی، بەتایبەت لەم سێ‌ ساڵەی دواییدا كە مامۆستا لەبەر بێ‌ پارەیی پەنای بردۆتە بەر فرۆشتنی كەلوپەلە زۆر پێویست و خۆشەویستەكانی، جگە لەوەی بەهۆی ئەو بارودۆخە خراپەوە، ئێستا قەرزارن. بۆیە مامۆستا لەدۆخێكی ناجێگری لەو شێوەیەدا ناتوانێت پەیامەكەی خۆی بگەیەنێت، دابین نەكردنی بژێویی ژیانی مامۆستایان جگە لەوەی كاریگەری خراپی لەسەر ژیانی ئەوان كردووە، هاوكات بۆتە هۆكاری ئەوەی كە لەڕوی زانستیشەوە لاوازبوون، چونكە هێندەی بەڕێكردن و تەواوكردنی پڕۆگرام یان خوێندنی چەند بابەتێك بووە، هێندەی بەخەمی ئەوەوە نەبووەو كاتی ئەوەشی نەبووە كە ژینگەیەكی گونجاو بڕەخسێنێت.
لە گەلێ‌ كاتیشدا دەبینین كەسایەتی مامۆستاش لە قوتابخانەكاندا دەشكێت و و هەمان ئەو توند و تیژییەی لەلایەن هەندێك مامۆستاوە بەرامبەر بە خوێندكاران دەكرێت، پێچەوانەكەیشی هەیە. هۆكاری سەرەكیش روانین و مامەڵەی دەسەڵات و ئەقڵیەتی سیاسییە كە چۆن دەڕوانێتە سێكتەری پەروەردەو مامۆستایان. تا دەسەڵات بەو تێگەیشتنە خراپەی مامەڵە لەگەڵ پەروەردە بكات، كەسێتی مامۆستا باڵا ناكات و داهێنان و دروستكردنی مرۆڤ و دیدگای نوێش لە ئاستێكی لاوازو خراپدا دەبێت. 
ئەوەی لەماوەی بارودۆخی قەیراناوی كوردستاندا زۆرترین قوربانی دا، مامۆستایان بون و بەهەمو شێوەیەك كەسایەتیان شكێندرا، لەكاتێكدا ئەوان بوونە پێشەنگی زیاتر لە 63 خۆپیشاندان لەپێناوی گێڕانەوەی مافە زەوتكراوەكانیان، بەداخەوە حكومەت گەورەترین سوكایەتی بە مامۆستایان كرد. بۆ نمونە چەندین بەڵێنی پێدان و هیچی جێبەجێ نەكرد. لە ساتی خۆپیشاندانەكانی ئازاری 2018 دا كە مامۆستایان بۆ داواكردنی مافە سەرەتاییەكانیان كردیان، هێزە ئەمنیەكان بەجلی مەدەنییەوە بەجۆرەها شێواز ئازاری مامۆستایانیاندا، بۆ نمونە: هێرشكرایە سەر مامۆستایەكی خانەنشینكراوی بەتەمەنی هەولێر، جگە لە سوكایەتیپێكردن زۆریشیان لێدا و زیاتر شكۆی مامۆستا شكێنرا. هەرچەندە لەمبارەیەوە لێژنەی تۆماركردنی داوای مافی گشتیی هەولێر، لە نووسراوێكدا كە ئاڕاستەی دادگای لێكۆڵینەوەی شارەكەی كردووە، داوای جووڵاندنی سكاڵا لە بەرامبەر ئەو دوو كەسە دەكات كە لە خۆپیشاندانی شاری هەولێردا هێرشیان كردووەتە سەر مامۆستاكە، بەڵام هیچ ئەنجامێكی لێنەكەوتەوە.
جگە لەمە لە زۆربەی خۆپیشاندانەكاندا، هێزە چەكدارەكان بە توندترین شێوە، رووبەرووی مامۆستایان بوونەتەوەو برینداریان كردوون و ئازاریان داون، تا ئاستێك لە ئەنجامی تەقەكردندا مامۆستاش شەهید بووە. بۆ نمونە رۆژی 19/12/2017 مامۆستا (هێرش عومەر)، یەكێك لەبریندارەكانی خۆپیشاندانەكان كە بەتەقەی هێزە ئەمنیەكان لەبەردەم مەڵبەندی كۆیەی یەكێتی برینداربوو، دوای نۆ ڕۆژ مانەوەی لەنەخۆشخانە لەهەولێر شەهید بوو. لەم بارەشەوە هەرچەندە لەدادگای كۆیە سكاڵا تۆمار كراوە، بەمەبەستی سزادانی بكەرانی ئەم تاوانە، بەڵام تا ئێستاشی لەگەڵدابێت بێ ئەنجام بووەو تۆمەتباران ئامادە نەبوون بچنە بەردەم دادگا.

 ئەمەو توندوتیژی بەرامبەر مامۆستایان هەندێ‌ كات لەلایەن خوێندكاران یا كەسوكاریشیانەوە كراوە، بۆ نمونە لە كانی قرژاڵەی سەر بە پارێزگای هەولێر،  لەلایەن خوێندكارێكەوە لە خوێندگایەكی ناحیەكەدا، هێرشكرایە سەر مامۆستایەك و بەسەختی برینداركرا. لەماوەی رابردوودا چەندین حاڵەتی لەو جۆرە دووبارەبوونەتەوە. یەكێتی مامۆستایانی كوردستانیش هەستی بەم دیاردە خراپە كردووە، هەر بۆیە بۆ  رێكخستنی پەیوەندیەكانی نێوان مامۆستا و خوێندكار و گەڕانەوەی شكۆی مامۆستا لە خوێندنگەكاندا پرۆژە یاسایەكی ئامادە كرد و پێشكەشی پەرلەمانی كوردستانی كرد، بەڵام تا ئێستا ئەو پرۆژەیاسایە كاری لەسەر نەكراوە.. 

كێشەی وانەبێژ و گرێبەستەكان
لەم ساڵانەی ئەم دواییەدا كە دامەزراندنی مامۆستا نەماوە، یا كەم بۆتەوە، بۆ پڕكردنەوەیەی ئەم بۆشاییەو دابینكردنی مامۆستا وەزارەتی پەروەردە هانای بۆ دابینكردنی مامۆستا بردووە بە شێوازی وانەبێژ، بەڵام مامۆستایانی وانەبێژیش بێ كێشە نین، زۆرینەیان لە لادێ دوورە دەستەكاندا وانەدەڵێنەوە، ماوەی 5-6 ساڵە گرێبەستیان بۆ كراوەو بەڵێنیان پێدراوە كە بۆیان بكرێت بە هەمیشەیی، بەڵام تا ئێستاش بۆیان نەكراوە، موچەی ئەو وانەبێژانەی هەڵگری بڕوانامەی دبلۆمن (400000) چوارسەد هەزار و بەكالۆریۆسیش (450000) چوار سەدوپەنجا هەزار دینارە. كە هەم جیاوازی لە موچەكانیاندا هەیە لەگەڵا هاوتاكانیان و هەم بەڵێنی بوون بەهەمیشەییان بۆ جێبەجێنەكراوەو لە دڵەراوكێدان. جگە لەمە كردەی بەناو پاشەكەوتی موچە ئەوانیشی گرتەوە كە موچەكانیان سەرباری كەمی بڕەكەی بوو بە نیوە. گرفتێكی تریش سەرفكردنی كرێی وانەی وانە بێژەكانە كە لە بری مانگانە ساڵی دوو جار (لە وەرزی یەكەم و دووەمی خوێندن) بۆیان سەرفكراوە.
بەپێی ئاماری پەروەردە ساڵی خوێندنی 2017-2018 لە سەرجەم هەرێمدا (11136) مامۆستا وەك وانەبێژ گرێبەستیان بۆ كراوە كە لەوانە (4770) ی نێر و (6366)ی لە رەگەزی مێن.