دادگای فیدراڵی لهبهرژهوهندی مهسرور بارزانی بڕیاریدا
2024-05-07 12:19:17
راپۆرت: درهو
دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لهسهر سكاڵای مهسرور بارزانی بڕگهی تایبهت به دابهشكردنی كورسییهكانی پهرلهمانی كوردستانی بهسهر بازنهكانی ههڵبژاردندا راگرت، بهمه دادگا بهبێ ئهوهی به ئاشكرا فهرمان بكات به راگرتنی ههڵبژاردن، پرۆسهی ههڵبژاردنی كوردستانی لهلایهن كۆمسیۆنهوه پهكخست، چونكه بهبێ بهركاربوونی ئهم بڕگهیه كۆمسیۆن ناتوانێت رێوشوێنهكانی خۆی بۆ سازدانی ههڵبژاردن تهواو بكات، وردهكاری زیاتر لهم راپۆرتهدا.
بڕیارێك لهبهرژهوهندی مهسرور بارزانی
دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لهسهر بنهمای سكاڵای مهسرور بارزانی سهرۆكی حكومهتی ههرێمی كوردستان و جێگری سهرۆكی پارتی، فهرمانێكی سالاری دهركرد لهبارهی ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستانهوه.
بهپێی ئهوهی له فهرمانهكهدا هاتووه، دادگای فیدراڵی جێبهجێكردنی بڕگهی (دووهم)ی ماددهی (2)ی سیستهمی تۆماری لیستی كاندیدهكانی بۆ ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان راگرت.
بڕگهی (دووهم) له ماددهی (2)ی سیستهمی تۆماری كاندیدهكان و پهسهندكردنیان بۆ ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان كه به ژماره (7) له 2024دا لهلایهن كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكانی عێراقهوه دهرچووه دهڵێ:
• پهرلهمانی كوردستان له (100) كورسی پێكدێت كه دابهش دهبێت بهسهر ئهم بازنانهی ههڵبژاردندا:-
- پارێزگای ههولێر: 34 كورسی
- پارێزگای سلێمانی: 38 كورسی
- پارێزگای دهۆك: 25 كورسی
- پارێزگای ههڵهبجه: 3 كورسی
دادگا جێبهجێكردنی ئهم بڕگهی له سیستهمهكهی كۆمسیۆنی ههڵبژاردن بۆ ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان راگرتووه تا ئهوكاتهی چارهنوسی سكاڵاكهی مهسرور بارزانی یهكلا دهبێتهوه.
مهسرور بارزانی كه لهدوای بڕیارهكهی ناوهڕاستی شوباتی 2022وه بۆ ههڵوهشاندنهوهی یاسای نهوت و غازی ههرێمی كوردستان، بهردهوام دادگای فیدراڵی بهوه ناودهبرد كه "دادگایهكی نادهستورییه"، ههڵبژاردنی كوردستان ناچاریكرد پهنا بۆ دادگاكه ببات و ئهمجاره دادگاكه لهبهرژهوهندی ئهو بڕیاری دهركرد.
مهسرور بارزانی سكاڵای له چی كردووه ؟
دوێنێ مهسرور بارزانی لهرێگهی پارێزهرهكهیهوه (ئهیاد كاكهیی) لهبهردهم دادگای باڵای فیدراڵی عێراق سكاڵایهكی لهدژی كۆمسیۆنی باڵای سهربهخۆی ههڵبژاردنهكانی عێراق تۆماریكرد.
لهم سكاڵایهدا مهسرور بارزانی داوای له دادگای فیدراڵی كرد فهرمانێكی سالاری (امر ولائی) دهربكات بۆ راگرتن و ههڵپهساردنی رێوشوێنهكانی كۆمسیۆنی باڵای ههڵبژاردنهكانی عێراق تایبهت به ههڵبژاردنی خولی شهشهمی پهرلهمانی كوردستان.
مهسرور بارزانی سكاڵای لهسهر (سیستهمی تۆماری لیستی كاندیدهكان و پهسهندكردنی بۆ ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان ژماره 7ی ساڵی 2024) ههیه، كه لهلایهن كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكانی عێراقهوه دهرچووه.
بهپێی ئهوهی له سكاڵاكهیدا هاتووه، مهسرور بارزانی لهسهر بنهمای بڕیاری رۆژی 21ی شوباتی ئهمساڵی دادگای فیدراڵی، تانهی له كارهكانی كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكان داوه، تانهكانی لهم خاڵانهدا كورت دهبێتهوه:
• كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكان له دابهشكردنی (100) كورسییهكهی پهرلهمانی كوردستان بهسهر بازنهكانی ههڵبژاردندا، سهرپێچی بڕیاری دادگای فیدراڵی كردووه، كورسییهكانی لهسهر بنهمای ژمارهی دهنگدهران بهسهر بازنهكاندا دابهشكردووه، نهك ژمارهی دانیشتوانی ههرێم، پشتبهستن بهم پێوهره پێچهوانهی دهستوری عێراقه كه ژمارهی دانیشتوانی كردووه به بنهما نهك ژمارهی دهنگدهران، داوا له دادگای دهكات ئهم بڕیارهی كۆمسیۆن ههڵبوهشێنێتهوه.
• له دابهشكردنی كورسییهكانی پهرلهمانی كوردستاندا، كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكان بنهمایهكی تری دهستوری پێشێلكردووه كه له ماددهی (49/ یهكهم)ی دهستوردا هاتووهو داوای لهبهرچاوگرتنی نوێنهرایهتی سهرجهم پێكهاتهكان دهكات له دهسهڵاتهكانی یاساداناندا، له ههرێمی كوردستان بههۆی نهبوونی دهقێكی یاسایی، دادگای فیدراڵی له بڕیاری 21ی شوباتی 2024ی خۆیدا بابهتی نهخشهی ناوچهكانی ههڵبژاردن و دابهشكردنی كورسییهكانی داوه به كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكان لهسهر بنهمای دادپهروهریی و یهكسانیی، بۆیه دهبێت كۆمسیۆن پابهند بێت به بنهمای دهستوریی تایبهت به نوێنهرایهتی سهرجهم پێكهاتهكانی ههرێمی كوردستان، بهدیاریكراویش توركمان و مهسیحییهكان، واتا مهسرور بارزانی لهم دهرگایهوه دهیهوێت كورسی "كۆتا"ی پێكهاتهكان بگهڕێنێتهوه، چونكه مافی ئهوهی نییه تانه له بڕیاری دادگای فیدراڵی بدات به ههڵوهشاندنهوهی (11) كورسییهكهی "كۆتا"ی پێكهاتهكان و ئێستا دهیهوێت لهچوارچێوهی (100) كورسییهكهدا كورسی بۆ پێكهاتهكان تهرخان بكرێت.
• دادگای له بڕیارهكهیدا دهڵێ كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكان لهسهر بنهمایهكی "بابهتی"یانه ناوچهكانی ههڵبژاردن دیاری بكات و كورسییهكانی بهسهردا دابهش بكات، ئهو بنهمایهی كه كۆمسیۆن بهكاریهێناوه بنهمایهكی بابهتییانه نییه.
• ماددهی (2/یهكهم/ج)ی دهستور دهڵێ" نابێت یاسایهك دهربكرێت كه پێچهوانه بێت لهگهڵ ماف و ئازادیه بنهڕهتییهكان كه له دهستوردا هاتوون)، بێبهشكردنی پێكهاتهكان له نوێنهرایهتیكردن له پهرلهمانی كوردستان پێچهوانهی بنهمای دهرفهتی یهكسان و یهكسانییه لهبهردهم یاسادا بۆ ههموو عێراقییهكان، چۆنیهتی دابهشكردنی كورسی و بازنهكانی ههڵبژاردن وادهكات پێكهاتهكان نهتوانن كێبركێ لهسهر كورسییهكان بكهن و هیچ كورسییهك بهدهست نههێنن كه له دهسهڵاتی یاسادانانی ههرێمی كوردستاندا نوێنهرایهتییان بكات.
مهسرور بارزانی ههڵبژاردن دوادهخات ؟
لهسهر بنهمای ئهم سكاڵا یاساییهو ئهو خاڵانهی لهبارهی سهرپێچییهكانی كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكان خستویهتیه بهردهم دادگای فیدراڵی، مهسرور بارزانی داوا له دادگای فیدراڵی عێراق دهكات:
• كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكان له سكاڵاكهو هاوپێچهكانی ئاگاداربكاتهوه.
• حوكم بدات به نادهستوریبوونی ماددهی (2)ی سیستهمی تۆماری لیستی كاندیدهكان و پهسهندكردنی بۆ ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان ژماره 7ی ساڵی 2024 كه لهلایهن كۆمسیۆنی باڵای سهربهخۆی ههڵبژاردنهكانی عێراقهوه دهرچووه.
• تا ئهوكاتهی بڕیار لهسهر ئهم سكاڵایه دهدرێت، دادگای فیدراڵی فهرمانێكی سالاریی (امر ولائی) دهربكات بۆ راگرتن و ههڵپهساردنی رێوشوێنهكانی كۆمسیۆن سهبارهت به ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان، چونكه ئهگهر دادگا وهڵامی سكاڵاكه بداتهوهو پێكهاتهكان بهشداری ههڵبژاردن بكهن و لیست پێشكهش بكهن، ئهوكاته دهبێت لهڕووی هونهری و لۆجستییهوه رێوشوێنهكانی كۆمسیۆن دووباره بكرێنهوه، ئهمهش لهكاتێكدایه كه گرێبهستهكانی كۆمسیۆن لهگهڵ كۆمپانیا جیهانییهكان خهرجییهكی زۆر دهخهنه سهر شانی دهوڵهت.
لهسهر ئهم بنهمایه، دادگای فیدراڵی فهرمانی سالاریی بۆ راگرتنی ئهو ماددهیهی پهیڕهوی كۆمسیۆنی ههڵبژاردن دهركردو كاركردنی به ماددهكه راگرت تا ئهوكاتهی ئهنجامی سكاڵاكهی مهسرور بارزانی یهكلادهبێتهوه.
سهرباری ئهوهی كۆمسیۆن له فهرمانهكهیدا به ئاشكرا داوای راگرتنی كارهكانی كۆمسیۆنی بۆ سازدانی ههڵبژاردن نهكردووه، بهڵام بهوپێیهی دابهشكردنی كورسییهكان بهسهر بازنهكانی ههڵبژاردن یهكێك له بابهته جهوههرییهكانی پرۆسهی ههڵبژاردنهو كۆمسیۆن ئهم بڕگهی له پهیڕهوهكهدا راگرتووه، ئهمه بهواتای ئهوه دێت كۆمسیۆن دهبێت كارهكانی رابگرێت، چونكه بهبێ دڵنیابوون له چۆنیهتی دابهشبوونی كورسییهكانی پهرلهمان بهسهر بازنهكانی ههڵبژاردندا ناتوانێت كارتی دهنگدان ئاماده بكات، سهرباری ئهمهش رهنگه له حاڵهتی دهرچوونی بڕیاری دادگادا پێویست بكات كۆمسیۆن سهرلهنوێ دهرگای خۆكاندیدكردنهوه بكاتهوه، بهتایبهتیش ئهگهر گۆڕانكاری بهسهر ژمارهی كورسییهكاندا بێت له بازنهكانی ههڵبژاردندا.
ئهم بڕیارهی دادگای فیدراڵی لهكاتێكدا بوو ئهمڕۆ كۆمسیۆنی ههڵبژاردنهكانی عێراق رایگهیاند دهستیكردووه به چاپكردنی كارتی دهنگدان بۆ ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان.
بڕیار بوو رۆژی ههینی داهاتوو (10ی ئایار) ههڵمهتی بانگهشهی ههڵبژاردنی پهرلهمانی كوردستان دهستپێبكات و پرۆسهی دهنگدان له رۆژی 10ی حوزهیران بهڕێوهبچێت، بهڵام ئهم فهرمانهی دادگای فیدراڵی جارێكی تر ههڵبژاردن له كوردستان دوادهخات و سهرۆكی ههرێمی كوردستان دهبێت به (مهرسومی پێنجهم) وادهیهكی نوێ بۆ ههڵبژاردن دیاری بكات.
ههموو پیشبینییهكان بۆ ئهوه دهچن ههڵبژاردنی كوردستان بكهوێته ساڵی داهاتووه، بهڵام لهحاڵی دهرچوونی بڕیاری دادگای فیدراڵی لهسهر سكاڵاكهی مهسرور بارزانی، ئیتر دهرفهت لهبهردهم دواخستنی ههڵبژاردن و دهستكاریكردنی بڕیارهكانی 21ی شوباتی دادگای فیدراڵی لهبارهی یاسای ههڵبژاردنی كوردستانهوه نامێنێت، بڕیارێك كه سیستهمی ههڵبژاردنی له كوردستان له (یهك بازنهیی)هوه گۆڕیوه بۆ (فره بازنهیی)و كورسی "كۆتا"ی پێكهاتهكانیشی ههڵوهشاندوهتهوه.
مهسرور بارزانی له سكاڵاكهیدا داوای تهرخانكردنی كورسی بۆ پێكهاتهی توركمان و مهسیحی كردووه لهچوارچێوهی (100) كورسی پهرلهماندا، پێشبینی دهكرێت دادگا لهچوارچێوهی دهستورو یاسای كارپێكراوی عێراقدا كورسی "كۆتا"ی پێكهاتهكان بهشێوهیهكی نوێ رێكبخاتهوهو بهسهر ناوچهكانی ههرێمدا دابهشیان بكات.
چیرۆكی ههڵبژاردنێك كه چارهنوسی دیار نییه!
ههڵبژاردنی خولی شهشهمی پهرلهمانی كوردستان دهبوو له رۆژی 1ی ئۆكتۆبهری 2022 بهڕێوهبچێت، بهڵام بههۆی ناكۆكی پارتی و یهكێتیی لهسهر چۆنیهتی ههمواری یاسای ههڵبژاردن و كاراكردنهوهی كۆمسیۆنی ههڵبژاردن و راپرسی كوردستان، ساڵێك و شهش مانگ ههڵبژاردنهكه لهوادهی خۆی دواكهوتووه.
دواكەواتنی هەڵبژاردن لەوادەی خۆی، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی ناچاركرد، بۆ جاری دووەم مەرسوم دەربكاتو وادەیەكی نوێ بۆ هەڵبژاردن دیاری بكات، كۆتاییەكانی ئازاری 2023 سەرۆكی هەرێم مەرسومی دووەمی دەركردو رۆژی 9ی تشرینی یەكەمی 2022ی بۆ سازدانی هەڵبژاردن دیاریكرد، لەماوەی مانگی ئازار بۆ تشرینی یەكەم، لایەنە سیاسییەكانی هەرێم لە بارەگای سەرۆكایەتی هەرێم چوونە ناو زنجیرەیەك كۆبونەوە بۆ رێككەوتن لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن، بەڵام نەگەیشتنە رێككەوتن، بەتایبەتیش پارتیو یەكێتیی.
لە پرسی دواكەوتنی هەڵبژاردندا، یەكێك لەخاڵە سەرەكییەكانی ناكۆكی لەنێوان پارتیو یەكێتیی كورسی "كۆتا"ی پێكهاتەكان بوو، ئەم ناكۆكییە تاوەكو ئێستاش بەردەوامە.
لە سەرەتای گفتوگۆكانەوە لەبارەی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان، یەكێتیی داوای دەكرد هەڵبژاردنی كوردستان هاوشێوەی دواین هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە 2021 بەڕێوەچوو، بكرێت بەشێوازی "فرە بازنەیی"، چونكە یەكێتییو هەندێك لەلایەنەكانی تر پێیانوایە شێوازی (یەك بازنەیی) ئەوەی بۆ پارتی فەراهەمكردووە زۆرینەی پەرلەمانی هەبێتو لەشێوازی (فرە بازنەیی)دا دەنگەكان دابەشدەبنو پارتی ناتوانێت زۆرینەی پەرلەمانی بە قەبارەی پێشتر دروستبكات، ئەوكات لە گفتوگۆكاندا پارتی لەسەر ئەم داواكارییە قایل بوو، بەڵام هاوكات لەگەڵ فرە بازنەییدا، یەكێتیی داوای دەكرد كورسی "كۆتا"ی پێكهاتەكانیش بەسەر بازنەكانی هەڵبژاردندا دابەش بكرێت، بۆ ئەمە یەكێتیی داوای دەكرد (2 بۆ 4) كورسی لە كۆی (11) كورسی "كۆتا"ی پێكهاتەكان بخرێتە سنوری پارێزگای سلێمانی، لەسەر ئەمە لەگەڵ پارتی نەگەیشتنە رێككەوتنو بەوهۆیەشەوە هەڵبژاردن دواكەوت و مهرسومی یهكهمی نێچیرڤان بارزانی ههڵوهشایهوه.
نیسانی 2023 كاتێك دانوستانی پارتیو یەكێتیی لەبارەی هەمواری یاسای هەڵبژاردن چڕبووەوە، بەتایبەتیش لەسەر چۆنیەتی دابەشكردنی (11) كورسییەكەی "كۆتا"ی پێكهاتەكان بەسەر بازنەكانی هەڵبژاردندا (ئەوكات پارتیو یەكێتیی رێككەوتبوون لەسەر ئەوەی هەرێم بكرێت بە چوار بازنەی هەڵبژاردن)، بۆ یەكلاكردنەوەی ئەم ناكۆكییە، نەتەوە یەكگرتووەكان بەشداری لە دانوستانەكانی پارتیو یەكێتیدا دەكرد، نەتەوە یەكگرتووەكان پێشنیازی ئەوەی كرد كورسییەكی پێكهاتەی توركمان بدرێت بە پارێزگای سلێمانی (كفری)، بەڵام نوێنەرانی پێكهاتەی توركمان ئەم پێشنیازەیان رەتكردەوە.
بههۆی شكستی ئهم دانوستانهشهوه، نێچیرڤان بارزانی بهناچاری مهرسومی دووهمی بۆ سازدانی ههڵبژاردن له رۆژی 18ی تشرینی دووهمی 2023دا دهركرد.
بهڵام ناكۆكی پارتی و یهكێتیی ههر بهردهوام بوو، بهوهۆیهوه پهرلهمان نهیتوانی یاسای ههڵبژاردن ههموار بكاتهوهو كۆمسیۆنی ههڵبژاردنی كوردستان كارابكاتهوه، شكستی دانوستانهكانی سهریكێشا بۆ ههڵوهشاندنهوهی درێژكردنهوهی تهمهنی پهرلهمانی كوردستان بهبڕیارێكی دادگای فیدراڵی له رۆژی 30ی ئایاری 2023دا، ئیتر لێرهوه یهكێتیی یهكهم خاڵی سهركهوتنی تۆماركردو رێگهی نهدا به یاسا كۆنهكه بهوشێوهی پارتی دهیهوێت ههڵبژاردن بكرێت، چونكه ئیتر پهرلهمانێك نهما بۆ ئهوهی یاسای ههڵبژاردن ههموار بكاتهوه، لهقۆناغی دواتردا یهكێتیی پهنای بۆ دادگای باڵای فیدراڵی عێراق بردو دوای ههشت مانگ تاوتوێكردن، دادگای له 21ی شوباتی ئهمساڵدا سكاڵاكهی یهكێتیی پهسهندكردو شێوازی ههڵبژاردنی له كورستان له (یهك بازنه)وه بۆ (فره بازنه) گۆڕی و كورسی "كۆتا"ی پێكهاتهكانیشی ههڵوهشاندهوه.
نێچیرڤان بارزانی سهرۆكی ههرێم كه له مهرسومی سێیهمی خۆیدا رۆژی 25ی شوباتی 2024ی بۆ سازدانی ههڵبژاردن دیاریكردبوو، دهرچوونی بڕیاری دادگای فیدراڵی له 21ی شوباتی 2024دا لهبارهی سكاڵاكهی یهكێتیی، جارێكی تر دۆخهكهی لێ تێكداو ناچاریكرد مهرسومی چوارهم بۆ سازدانی ههڵبژاردن له 10ی حوزهیرانی ئهمساڵ دهربكات، ئهم مهرسومهش چارهنوسی لهوانی تر باشتر نهبوو، فهرمانی دادگای فیدراڵی ناچار به ههڵوهشاندنهوهی دهكات.
بۆ خوێندنهوهی دهقی بڕیارهكهی دادگا كلیك لهسهر (PDF) بكه